Ísafold - 27.02.1915, Blaðsíða 1
Kemur út tvisvar
i viku. Yerð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 Va dollar; borg-
ist fyrir miðjan júlí
erleudis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
L
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé banpandi skuld-
laus við blaðiö.
XLII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 27. febrúar 1915.
ié. tölublað
Þögn!
1 Heimastjórnarherbúðunum hvílir
þögn yfir stjórnmálavötnunum síð-
ustu vikuna.
Þögnin er að því leyti eðlileg, að
engin úrræði voru hugsanleg, þá er
yfirlýsingarnar frá þingmeirihlutanum
voru kunnar svartar á hvitu, önnur
en beint að játa blekkingar þær, er
hafðar hafa verið í frammi af þeirri
hálfu siðustu mánvðina — eða óbeint
játa þær — tneö pöt>ninni.
Það var sem sé ekki árennilegt
að halda áfram að segja, að það væri
hvítt, sem er svart og það svart,
sem er hvítt — eftir jafnskýlausar
og afdráttarlausar yfirlýsingar þeirra
manna, er allra landsmanna bærastir
voru til að bera sannleikanum vitni
þ. e. þeirra manna, er sjálfir höfðu
hugsað, samið og samþykt fyrirvar-
ann. —
Það var ekki árennilegt, að halda
því áfram að þjóðinni, að konungsskil-
yrðin • fyrir staðfesting stjórnarskrár-
innar væru í samræmi við álpingis-
skilyrðin eftir að sjálft þingið, er skil-
yrðin setti þ. e. 24 þingmanna flokk-
ur, sem þau samþykti, var búinn að
votta, að konungsskilyrðin færu þvert
i bága við þingskilyrðin.
Það var ekki árennilegt að halda
þvi fram, nð Skallagrímur vissi bet-
ur, hvað þessir 24 þingmenn vildu,
en þeir sjálfir.
Þess vegna var pagnarleiðin valin.
Og er þá með henni játað, að
þungamiðjan í öllum hamhleypu-
skap Heimastjórnarmanna i vetur,
hafi verið reist á óslitnum blekkinga-
vef, allar fullyrðingarnar um ósam-
ræmi milli þings og ráðherra hafi
verið reykur, bóla, vindaský.
Og sízt er ástæða til þess fyrir
oss Sjáifstæðismenn að vera óá-
nægðir með þeuna árangur vetrar-
vinnu Skallagrims og félaga hans í
stjórnmálunum.
í öðru efni hafa þeir Heima-
stjórnarmennirnir einnig valið sér
pagnarhjúpinn.
Er það viðvikjandi utanför for-
ingja þeirra um d.iginn. Alt og
sumt, sem aðal-stjórnmálagagn þeirra,
hefir um hana að segja er, að
hr. H. H. hafi verið kvaddur til
viðtals aj konungi.
En um athugasemdir sjiILiæðis-
blaðanna út af þessu rikir annars
þögn, þögn og r.frur þögn, eins og
ekkert sé fyrir i herbúðunum annað
en standandi vandræði með að segja
eitt orð til skýringar þessarri utan-
för eða varnar.
Er þetta hátterni Heimastjórnar-
innar vissulega furðulegt, þar sem
kunnugt er hversu miklum óhug
hefir slegið á flesta íslendinga út af
fréttinni um þessa utanför.
Fyrirspurnum hefir rignt yfir ísa-
fold um tilefni utanfarar H. H. og
venjulega hafa síðustu orðin verið
eitthvað á þessa leið: »Við trúum
þvi ekki, að H. H. eða nokkur ann-
ar íslendingur Ijái sig til annars eins
og þess að traðka jafnákveðnum yfir-
lýstum vilja mikils meirihluta þings
og hér er fyrir hendi — taka við
stjórninni með mjög lítinn minni
hluta þings að baki og framkvæma
það i stjórn og löggjöf landsins, sem
þingmeirihlutinn hefir algerlega for-
dæmt það sem að hans áliti felur í
sér stórkostlegt réttindaafsal og
smeygja á oss danskri hnappheldu i
einu af helztu sérmálum vorum,
gera þetta á þessum alvörutimum,
þegar sizt ætti að stofna til innan-
landsdeila, heldur láta deilumálin
hvíia og reyna að standa sem einn
maður«.
ísafold tekur fullkomlega undir
þau orð almenningsálitsins: Vér
trúum pessu ekki.
Ef þetta ætti svo til að ganga,
sem einstaka raddir hafa verið
hræddar við: að H. H. tæki nú við
stjórninni og hamraði fram stjórnar-
skrárstaðfesting með dönsku skil-
málunum — þá er óþarfi að tala
lengur um þingræði og þjóðræði i
þessu landi. Þá er ekki til neins
að vera að hugsa framar um kosn-
ingar og þesskonar hégóma.
Þótt stórmikill meirihluti þjóðar-
innar hafi áhuga á að koma einu
málinu fram eða verja öðru fram-
gangs og velji þvi stórmikinn meiri-
hluta þings í samræmi við þenna
vilja sinn — þá þýddi það eigi neitt,
ef svo gæti farið, sem að framan er
bent á.
Ef konungsvaldið, eða réttara sagt
stjórnin i Danmörku væri á annari
skoðun en íslendingar um íslenzk
áhugamál, er bara tekinn einhver
minnihlutamaður, sem nógu fátt léti
sér fyrir brjósti brenna, og látinn
fara aftan að íslendingum, fótumtroða
vilja þings, vilja þjóðarinnar og í skjóli
dönsku mómmu þræla öllu áfram rem
hún vill, hvað sem íslenzk þjóð og
þing segir.
Þá væri það ekkert annað en hé-
góminn ejnber, kostnaðarfjarstæða
og fyrirhafnarvitleysa að vera að
ræða íslenzk stjórnmál í blöðum,
vera að bjástra við kosningar, þing-
hald og því um líkt.
Nei — fyrir ætternisstapa með
það alt saman!
Ef menn gera sér þetta ljóst —
væntum vér þess, að flestum þyki
þær tiltektir, er af sér mundu leiða
slíkar afleiðingar, svo óhugsandi, svo
ótrúlegar, að því sem næst einum
munni muni upp um það það lokið,
að aldrei geti jyrir kotnið.
Og skyldi það einhvern tíma fyr-
ir koma eigi að síður, mundi það
hátterni • svo fljótlega fordæmt og
óþyrmilega ofsótt af þjóðinni, að
það yrði ein einasta undantekning
til að staðfesta regluna um að það
megi aldrei fyrir koma.
Vesturför Gullfoss
Hún mun nú fullráðin, vesturför
fyrsta íslenzka eimskipsins — um
10. apríl.
Báru ýmsir kvíðboga fyrir því, að
eigi mundi nægir flutningar fást til
þess, að ferðin bæri sig. En úr þvi
hefir ræzt mikið vel. Þegar ísafold
spurðist fyrir um það í gær, hve mikið
flutningsrúm væri pantað, fengum
vér þá vitneskju, að alt væri pantað,
nema 100 smál. þ. e. 800 af 900
smálestum.
Hefir eitt verzlunarhús hér (Ó.
fohnson & Kaaber) pantað langmest
flutningsrúmið og á því aðalþáttinn
að þvi, að úr þessari fyrstu ferð gat
orðið.
Enn eru viðskiftasambönd við Vest-
urheim eigi orðin það víðtæk að
verzlunarhús hér gæti alment not-
að sér ferðina. En með þessari ferð
er brautin rudd og erum vér eigi í
neinum vafa um, að fleiri muni á
eftir farnar og að það muni sýna
sig, að á heillabraut hafi haldið ver-
ið, þegar tekið var að beina viðskiftum
vorum vestur um haf.
Hafi þeir þökk fyrir, er að því
hafa unnið að auka viðskiftasambönd
vor þar og beina þangað samgöng-
um vorum.
Traustyfirlýsingar til ráð-
herra berast viðsvegar af land-
inu fyrir gerðir hans i ríkisráði 30.
nóv. Nýlega hafa t. d. Oræfingar
sent honum skrautritað þakkarávarp.
Ef til kosninga kæmi nú um rik-
isráðsatburðina 30. nóv. mundu þau
kjördæmi teljandi hér á landi, sem
létu sér detta í hug að kjósa nokk-
urn þmn mann, er eigi væri full-
kon.lega sjálfstæðisstefnunnar megin.
ReykjaYÍknr-anDáll.
Alþýðufræðsla. Nýstofnað félag
ungra verzlunarmanna hér í bæ,
Merkúr, hefir unnið það þarfa verk
að stofna til sórstakrar alþýðufræðslu
ttm viðskiftanaál. Á morgun kl. 5
Uytur Björn Kristjánsson bankastjóri
erindi um t o 11 m á 1 fyrir fólagið í
Iðnaðarmannahúsinu. Það hefir ekki
verið gert mikið að því undanfarið, að
veita almenningi fróðleik í þjóðmeg-
unarfræði og er þess að vænta, að
þessum tilraunum, sem hór eru gerð-
ar, verði vel tekið,
Skipafregn:
B o t n í a kom til Leith á fimtudag.
S t e r 1 i n g kom frá Breiðafirði í
fyrradag. Meðal farþega: Hjálmar
kaupm. Sigurðsson frá Stykkishólmi,
Hreggviður Þorsteinsson kaupm. frá
Ólafsvík.
S t e r I i n g fór til útlanda í gær-
kveldi. Meðal farþega: kaupm. Ólafur
Árnason, N. B. Nielsen, Holg. Debell
forsojóri með húsfreyju sinni, F. C.
Möller umboðssall, jungfr. Preben-
Hansen og eitthvað af fólki til Vest-
manneyja.
Eldur kviknaði á miðvikudagskvöld
í húsi Siggeirs Torfasonar kaupm. á
Laugavegi. Var verið að þýða vatns-
pípur og kviknaði þá í súðinni. Hinu
ötula slökkviliði tókst von bráðar að
slökkva eldinn.
Iðunn klæðaverkskiðjan verður seld
á uppboði í dag. Nýtt Iðunnarfólag
kvað stofnað til þess að kaupa verk-
smiðjuna og reka áfram.
Snorri Sturluson, botnvörpungur-
inn, kom frá Khöfn beina leið hingað
á miðvikudaginn. Flutti hann tals-
verðan erlendan póss. Farþegi á skip-
inu var Hrómundur Jósefsson skipstj.
Raflýsing posthússins. Nú er
tekið að vinna að raflýsing pósthúss-
ins. Fimtán hesta hreyfivól hefir ver-
ið keypt til reksturs. Pósthúsið og
landsímastöðin verða saman um raf-
lýsinguna og auk þess Guðjón Sigurðs-
son fyrir húseign sína, Ingólshvol.
Guðm. Hlíðdal hefir útvegað tæki
öll, en Jón Sigurðsson frá Flatey sér
um útbúnaðinn. Pústhúsið verður
nvumast fullgert fyr en í maímánuði.
Messað í dómkirkjunni á morgun
kl. 12 síra Jóhann Þorkelsson; kl. 5
síra Bjarni Jónsson.
Vegna safnaðarfundar, sem hald-
inn verður í Fríkirkjunni á morgun
kl. 4 e. m. verða messurnar þannig á
sunnudaginn :
I Fríkirkjunni í Reykjavík
kl. 12 á hád. síra Ól. Ól.
í Fríkirkjunni í Hafnarfirði
kl. 6 síðd. síra Ól. Ól.
Erl. simfregnir.
Opinber tilkynning
frá brezku utanríkisstjórninni
í London.
London, 20. febr.
Utdráttur úr skýrslum Frakka :
Brezka liðið náði aftur á vald sitt
15. þ. m. skotgryfjum milli Yser-
Launakjör andlegra starfsmanna.
Eftir Ketil Flatnef.
II. Útgjöld.
1. Hver er meðálvegurinn 1
í fyrri kaflanum er bent á, að
þarfir embættismanna eru að sumu
leyti aðrar en þarfir alþýðunnar yfir
höfuð. Allir andlegir starfsmenn
þurfa að geta lifað fyrir ofan ákveð-
ið mark til þess að njóta sín. Lifs-
kjör þeirra og þar með útgjöld,
verða að vera fyrir ofan ákveðið
mark, og þetta mark verður að vera
fyrir ofan (ef til vill litlu fyrir ofan)
meðallag. Til þess að finna þetta
meðallag, verður að hafa ýms gögn,
skýrslur um útgjöld mikils hluta
manna, skýrslur um tekjur og gjöld
heimila. Til þess að komast að því,
hve miklu embættismenn eyða á
ári, þyrfti að fá sem flesta sbúreikn-
inga« þeirra, þ. e. sundurliðaða reikn-
inga yfir gjöld hvers árs. Og til
þess aftur að komast að því, hve
mikið þeir þurfa, hve mikið þeir
með sanngirni geta heimtað, þarf
svo að rannsaka, hvort þessir reikn-
ingar eru hóflegir. Sumar aðfluttar
skurðsins og Stelio, sem það hafði
mist daginn áður. Bretar hafa nú á
valdi sinu margar skotgrafir fyrir
sunnan Ypres. Þar hafa staðið all-
harðar orustur síðastliðna daga.
Frakkar ráku af höndum sér á-
hlaup, sem Þjóðverjar gerðu á skot-
grafir þeirra fyrir austan Ypres. —
Þetta gerðist 18. þ. m. Daginn áð-
ur tóku Frakkar tvennar skotgrafa-
raðir fyrir norðan Arras. Unnu þeir
óvinunum mikið tjón og ráku af
höndum sér grimmileg gagnánlaup
þeirra. Þeir tóku margar fallbyssur
og nokkur hundruð sprengikúlur.
Þjóðverjar gerðu aftur áhlaup 18. þ.
m., en urðu að hverfa frá og biðu
mikið tjón.
í Champagnehéraði unnu Frakkar
á hjá Loivre, milli Vestur Perthes
og Beausejour, náðu þar 3ja kilometra
löngum skotgryfjum af Þjóðverjum
og tóku nokkur hundruð fanga.
Þjóðverjar gerðu gagnáhlaup næstu
nótt en biðu ósigur.
Aðfaranótt 18. þ. m. og að morgni
þess dags gerðu Þjóðverjar 2 grimmi-
leg gagnáhlaup enn, en voru alger-
lega brotnir á bak aftui. Mistu þeir
fjölda manns, þrjár vélbyssur og
nokkur hundruð fanga.
Frakkar hafa þannig haldið öllum
þeim stöðvum, sem þeir hafa tekið
og styrkt þær.
Þjóðverjar hófu ákaft áhlaup í
Argonnehéraði þ. 15. þ. mán., milli
Four de Paris og hæðar nokkurrar
vestan við Bourenilles. En því
áhlaupi var algerlega hrundið og
mistu þeir margt fallinna manna og
hertekinna.
Frakkar tóku hér um bil hundrað
metra af skotgryfjum í De Malan-
court-skógi. Þeir sóttu einnig fram
i La Grurie-skógi og héldu því svæði
er þeir náðu þar.
Þann 18. þessa mánaðar sóttu
Frakkar lengra fram á 263. hæðinni
í Bourenilles-héraði.
Norðvestan við Pont a Mousson
vörutegundir eru þær, sem alment
eru notaðar, og má af verði þeirra
draga út meðaltal. Hér fer á eftir
tafla yfir þessar vörur, verð þeirra i
heild sinni (eftir verzlunarskýrslum
x 911) og siðan er reiknað verðið á
mann og 5 manna heimili En
meðal heimili er 6 manna, þvi á
landinu eru 85.183 menn og 14709
heimili (manntal 1910). Til þess
að finna kaupverðið, verður að leggja
25 °/0 við verð aðfluttu vörunnar
(sbr. verzlsk. bls. I). Hér fer sömu-
leiðis á eftir reikningur yfir ársút-
gjöld embættismanns, 5 manna heim-
ili. . Skuiu liðir hans siðan athugað-
ir, hver um sig. Það mun ef til
vill þykja nærgöngult, að heimta
heimilisreikninga embættismanna, og
áætla opinberlega gjöld þeirra til
heimilis, lið fyrir lið. Það minnir
töluvert á það, er sagt var um suma
húsbændur, að þeir skömtuðu i ask-
ana. En til þess að komast að því
með nákvæmni og vissu, hvers þeir
þuna, sé eg ekki aðra • betri leið.
En það væri lika fróðlegt, að fá
»búreikninga« annara manna, sem
lifa við lik kjör og telja verður
hæfileg embættismönnum.
L