Ísafold - 29.05.1915, Blaðsíða 1

; Kemur út tvisvar
, i vikn. Verð árg.
‘ 4 kr., erlendis 5 kr.
eða l’/j dollar; borg-
ist fy;rir miðjan júlí
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.

L!
Uppsögn (skiifl.)
bnndin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XLII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 29. mai 1915.
39. tölublað
Alþ.ÝDufól.bókasafn Templaraf. 8 kl. 7—9
Borgarstjórasbrifstofan opin yirka daga 11 8
og 5—7
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og ‘ —7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—8 og 5
íslandsbanki opinn 10—21/* og 51/*—7.
X.P.U.M. Lestrar- og skrifstofa 8 árd.—10 JW.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Gubsjpj. 9 og 8 á helgum
Landakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 51/*—61/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Landsskialasafnih hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka d^ga
helga daga 10—12 og 4—7.
Náttúrugripasafnih opih l1/*—21/* á sunnnd.
Pósthúsið opih virka d. 9—7 sunnud. 9—1.
Bamábyrgh Islanda 10—12 og 4—6
Stjórnarráhsskrifstofurnar opnar 10- 4 dagl.
Talsími Heykjavíkur Póstli. 3 opinn daglangl
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vífilstabahælib. Heimsóknartimi 12—J
I*jóhmenjasafni5 opið sd., þd. fmd. 12—2,
í»or&t. I»orsteinsson
yfirdómslögm. Miðstrati 4 uppi.
Heima kl. 2—3 og 7—8. Sími 515.
Athugasemd við
athugasemd.
Síra Kristimi Dauíelsson skrifar
grein i Ingólf 22. {>. m., sem hann
nefnir »Nokkrar athugasemdir« og
að mestu eru athugasemdtr við ræðu
eftir mig, sem prentuð var í ísafold
7. þ. m. Grein þessi sker sig al-
gerlega úr skrifum þeim, sem birzt
hafa í Ingólfi um stjórnmálin síðustu
vikurnar, í því, að hún er rituð stilli-
lega og af vilja á að láta í ljósi
skoðun greinarhöf. á málinu, frekar
en peisónum, svonefndum aðferðum
o. s. frv., sem liggur utan við málið
að meiru eða rainna leyti.
Eins og mönnum er kunnugt verð-
ur málið enn eigi rökrætt til hlítar,
þar sem eigi liggur enn fyrir opin-
berlega á hvern hátt hugsað er að
megi leysa úr stjórnmáladeilunni.
En dilitla athugasemd tel eg mig þó
geta gert við grein sira Kristins nú
á þessu stigi málsins.
Kr. D. telur mig eigi hafa heim-
ild til að segja að hann hafi viljað
á síðasta þingi að Danir (konungur)
viðurkendu beint að uppburður sér-
málanna væri sérrnál (»sammál« er
vitanlega prentvilla; á að vera »sér-
mál«). í þessu hafði eg fyrir mér
nefndarálit Kr. D. í stjórnarskrár-
málinu, þgskj. 487. Hann talar þar
um þrent, sem orðið geti út af sam-
þykt fyrirvarans. Fyrst telur hann
það, að konungur »telji mótmælin
fullgild og gangi að þeim«. Um
þenna möguleika farast honum orð
á þessa leið : »Einungis hið fyrsta
getur komið stjórnarbótarmáli voru
að haldi, að konunqur viðurkenni*) og
gangi að mótmælum vorum«. í
þessu atriði hafði Kr. D. að minu
áliti sérstöðu, fór lengra en binir
aðrir fyrirvaramenn og lengra en
þeir hinir sjömenningarnir.
Sami maður telur í þessu sama
þskj. það vera vilja þingsins að tryggja
hvorttveggja í senn: »óskertan rétt
landsins og framgang stjórnarskrár-
*) letnrbr. min.
innar á næsta ári« (þ. e. 1915). Um
þetta er eg honum alveg sammála.
Og þetta vil eg, að reynt sé að gera,
pótt eigi takist jafnframt að fá beina
viðurkenninqu konungsvaldsins fyrir
því, að uppburður sérmálanna sé sér-
mál. En eg skil svo grein Kr. D.,
sem hann vilji sætta sig við að fá
ekki þessa beinu viðurkenningu, ef
viðunanlega fæst leyst málið að öðru
leyti. Og þá fara skoðanir okkar að
nálgast mjög.
í viðræðunum á þingmannafund-
unum benti Kr. D. á nokknr atriði
í uppistungum þeim, er við þrímenti-
ingarnir höfðum meðferðis, sem hon-
um þótti óljóslega orðuð eða vafa-
samt, hvort nógu trygg væru fyrir
vorn málsstað. Eg býst við að hann
eigi við þessi atriði, er hann talar
um »vafninga«, sem reyna eigi að
friða oss með. Þessum atriðum mun
einmitt gert ráð fyrir að fá breytt í
skýrara form, svo eg geri mér beztu
vonir um, einnig af þessu, að við
Kr. D. getum átt samleið í málinu
áður en lýkur.
Ekki er það rétt hermt hjá Kr.
D. að við þrímenningarnir ætlum að
brjóta á bak flokk vorn og koma
fram í trássi við hann samningum,
sem við höfum sjilfir gert. Við höf-
um enqa samninqa qert Við höfum
aðeins flutt uppástungur á milli kon-
ungs og þingmanna. Okkar hlut-
verk var að tjd þingmönnum þá
breyttu málavöxtu, sem við töldum
vera og okkur þóttu þannig vaxnir,
að gerlegt væri að halda áfram til
raunutn til að leysa úr deilunni. En er
nokkrir menn voru, sem ekki vildu
neinar tilraunir gera eða aðrar uppá-
stungur til að ráða fram úr ástand-
inu, þi vildi eg fyrir mitt leyti ekki
láta þá Jáu menn stjórna mér. Hver
þingmaður verður auðvitað fyrst og
fremst að fara eftir sii.ni eigin sann-
færingu um stórmál þjóðarinnar. Ef
hann telur skoðun sína í samræmi
við skoðun flokksbræðra sinna, þá
fylgjast þeir að. Ef ekki, þá verða
leiðir að skilja. Eu sá maður væri
ekki góður flokksmaður, sem styddi
að því að 24 manna flokkur léti
kúgast f sliku stórmáli af ofstopa
4—5 manna, sem auk þess hafa
enga stefnu fram að bera í málinu.
Það er rétt, að eg átti við Kr. D.
sem uppástungumann að því að setja
inn aftur orðin »i rikisráði«. (Eg
felst á að ónákvæmlega sé orðað að
segja »setja inn« orðin; réttara að
falla frá þeirri breytiugu á stjskr. að
fella þau burt). Mér finst þetta vera
undanhald, en Kr. D. finst það ekki.
Hér greinir okkur d. Eg skal að
sinni, í viðbót við það sem eg hefi
sagt um þetta atriði, bæta við þess-
ari spurningu: Getur það talist
annað en undanhald af hálfu þeirra
manna, sem hafa haldið fram þeirri
skoðun að í upptöku orðanna »í rík-
isráði* í stjórnarskrá vora hafi falist
innlimun ? Þessir sömu menn hafa
barist fyrir því að fá orðin numin
burt. Þeir hafa fengið alt þingið til
að fallast á það með sér að fella
burt orðin. Ef þeir nú verða valdir
að þvi að þau komist aftur inn í
stjórnaiskrána, er það þá ekki und-
anhald? Eg geri ráð fyrir því, að
samkomulag sé um, að í uppástung
um okkar þrímenninganna felist ékki
ný innlimun, enda enginn haldið því
fram til þessa.
Kr. D. hefir misskilið orð mín, ef
hann hefir haldið að i þeim fælist
sú skoðun, að ráðherra E. A. væri
óskeikull og því beri að »trúa hon-
um í blindni*. Það er enginn mað-
ur gæddur slíkum óskeikulleik, held-
ur ekki að mínu áliti. Kr. D. felst
á það, að spurning sú, sem hér er
að deila um, fyrirvarinn, sé lögfræð-
islegs efnis. Eg sngði að >Sjálfstæð-
ismenn hefðu hingað til treyst E. A.
til að hafa réttan skilning á þ e s s u
atriði og spurði svo, hvers vegna
þessi skilningur E. A., sem hingað
til hefði verið talinn af Sjáifstæðis-
mönnum réttur, væri nú alt í einu
orðinn rangur.
Um önnur atriði í grein Kr. D.
sem mig langaði til að athuga, get
eg eigi rætt nú. Þau verða eigi
rædd út í æsar nema með því að
rjúfa þagnarskyidu þá, sem enn hvílir
á mér.
Sveinn Björnsson.
Gullfossi fagnað
í New-York.
Eftirfarandi bréf hefir ísafold bor-
ist um viðtökur Gullfoss í New-
York:
New-York, 10. maí 1915.
Islendingar í New-York héldu sam-
komu 13. mai. Komu þar saman
90 íslendingar og íslandsvinir úr
New-York og nágrenninu til þess að
heiðra komu Gullfoss. Ekki kostaði
það litla fyrirhöfn að undirbúa þessa
samkomu, þar sem íslendingar eru
lítt kunnir hver öðrum og búa á víð
og dreif um alla þessa feiknastóru
borg. Fregnir um skipkomuna bár-
ust fyrst vestur um miðjan marz.
Fyrsta hugmyndin um að fagna komu
skipsins var frá Þorláki Björnssyni.
Tóku menn vel undir hana, studdu
hana, einkum Jón Antonsson og
Ólafur Ólafsson. Hafa þeir unnið
vel og ósleitilega að framkvæmd
hennar um langan tíma. Hingað til
hefir enginn félagsskapur verið með-
al íslendinga í New-York. Var því
mjög örðugt að ná öllum íslending-
unum saman og vekja áhuga hjá
þeim fyrir þessu málefni.
En fyrir áhuga og dugnað þessara
manna hepnaðist loks að ná saman
15 íslendingum á einn stað, til þess
að ræða þetta mál. Tóku allir þessu
hlýlega og fanst það eiga vel við að
fagna Gullfossi með veizluhaldi, í
virðingarskyni við ættjörð og þjóð,
fyrir dugnað hennar að stofna Eim-
skipafélagið. Var þar kosin nefnd
til þess að annast samkomuna. For-
maður hennar var Ólafur Ólafsson,
A. Björnsson féhirðir, og skrifari
St. Ólafsson.
Eins og áður var getið var sam-
koman haldin 13, maí, í veitinga-
húsi einu í New-York. Fór sam-
koman fram hið bezta, og skemtu
l\yi ^54 því að eg hefi keypt Skrautgripaverzlun Guð-
jóns heitins Sigurðssonar hér i bænum, læt
eg hina heiðruðu skiítavini verzlunarinnar vita, að hún var
opnuð að nýju i dag, á sama stað og áður, og leyfi eg mér
að óska eftir að þeir sýni verzlaninni sama traust og velvild
og að undantörnu.
Reykjavík 29. mai 1915.
Tfalldór Sigurðsson.
menn sér ágætlega. Helztu ræðu-
menn vorn : skipstjórinn, danski kon-
súllinn í New-York, form. nefndar-
innar Ó. Ólafsson, B. Hvoslef for-
maður skipaafgreiðslufélagsins, sem
afgreiddi Gullfoss, B. Hille umboðs-
maður skipsins, H. G. Leach ritstj.
The american scandinavian rewiew’s
og A. Björnsson bankastjóri. Herra
Hvoslef talaði um landnám Ingólfs,
um söguritun Snorra og þýðingu
íslands í veraldarsögunni. Hann
mintist þess, að það væri söguleg
vissa að Leifur hepni, sonur Eiríks
rauða, hefði fyrstur fundið Ameríku
árið 1000, og Columbus hefði dval-
ið einn vetur á íslandi og fengið
þar upplýsingar um undralandið vest-
an hafs, sem þeir nefndu »Vínland
hið góða«. Einnig benti hann á
það, að fyrsti hvíti og kristni mað-
urinn, sem jarðaður var í amerik-
skri jörð, var íslendingurinn Þor-
valdur Eiríksson, — að Þorfinnur
Karlsefni hefðistofnaðfyrstu evrópsku
nýlenduna í Vesturheimi, ogað fyrsta
barnið af evrópsku blóði, sem opn-
aði augun í nýja heiminum, var
barn Snorra [Þorsteinssonar?]. Hr
Leach sagði, að þrátt fyrir fámenni
íslands, hefði það þó á að skipa yfir
hundrað góðskáldum, sem sumir væru
heimsfrægir.
Einar Jónsson sagði hann að væri
með frægustu myndhöggvurum nú-
timans, og að Jóhann Sigurjónsson
væri eitt af beztu sjónleikaskáldum,
sem nú væri uppi, og mundi Fjella-
Eyvindur hans verða leikinn hér í
álfunni áður langt liði.
A. Björnsson bankastjóri sagði á-
grip af æfisögu sinni hér vestanhafs.
Hann kvaðst ekki hafs séð Islend-
ing í 25 árin siðustu. Hann kom
hingað 19 ára gamall og hefir dvalið
hér um 45 ár. Þessi íslendinga-
fundur sagði hann að vekti hjá sér
ýmsar inndælar æskuminningar, sem
nú stæðu eins ljósar fyrir honum
og þegar þær skeðu. Hann mintist
æskuvina sinna, sem sumir hafa orð-
ið miklir og þarfir menn á íslandi.
Sagði hann að miðnætursólin væri
séi ógleymanleg, ásamt mörgu öðru
i náttúrufegurð íslands. Hann kvaðst
elska Ameriku og hefði hún reynst
sér hið bezta. Hann kvaðst álíta,
að hann gæti í einuj>æði verið góð-
ur borgari Ameríku og þó elskað
ættjörð sína engu að siður.
Hann likti ást sinni á Ameríku
við ást manns á konu sinni eða unn-
ustu, en ást sinni á íslandi líkti hann
við ást sonarins á móður sinni.
Charles ih. Barnason, B. A.
Steinqr. Arason.
í fyrradag, um tvöleytið, fanst
allsnarpur jarðskjálftakippur hér í
Reykjavík. Um líkt leyti fundust
snarpir jarðskjálftakippir um alt Suð-
urlandsundirlendið.
Ólafur ísleifsson læknir í Þjórsár-
túni var á ferð í fyrrinótt og sá þá
mökk allmikinn leggja upp úr Heklu-
hrauni á sömu stöðvum og þar sem
eldgosin voru 1913. En af því að
hálfdimt var af nótt gat hann eigi
svo gjörla greint það.
Sennilegist er þó, eftir öllum lík-
um að dæma, að eldur sé aftur uppi
á þessum slóðum.
Ofriður
milli ítala og Austurríkismanna.
í síðasta blaði var birt símskeyti
um, að sprengikúlum hefði verið
varpað á Feneyjar af Austurríkis-
mönnum. Mátti þar af ráða, að
ófriðnr væri hafinn. En skeytið um
friðslitin hefir einhvernveginn mis-
farist.
En nú höfum vér fengið áreiðan-
lega símfregn um, að ófriður hefir
verið hafinn á hvítasunnudag af
ítölum.
Naumast fer hjá þvi, að þessi frið-
slit leiði einnig til ófriðar með ítöl-
um og Þjóðverjum.
Þeim fjölgar hornunum sem Aust-
urríkismenn og Þjóðverjar hafa að
líta i, og eins og hið fornkveðna
segir: Enginn má við margnum!
ítalir hafa miklu liði á að skipa
og hlýtur bandamönnum að verða
ærinn styrkur að atfylgi þeirra.
Annars segir fátt enn um ein-
staka viðburði i þessum nýjasta
ófriði, og í skeytum brezku utan-
ríkisstjórnarinnar hefir hann eigi
verið nefndur á nafn.
Vafalaust koma samt nánari fregn-
ir af honum á næstunni.
*
---------—
Maunslát:
í gær lézt í Landakotsspítala
Bjarni trésmiður Jónsson, er lengi
bjó í Grjótaþorpi hér í bæ, en var
síðast bóndi í Svarlagili i Þingvalla-
sveit. Banamein hans var krabba-