Morgunblaðið - 04.09.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 4. SEPTEMBER 1980
19
Jón Loftsson, skógarvöróur og Þór Þorbergsson, tilraunastjóri ó
Skriðuklaustri.
s
Meðan blm. var fyrir aust-
an, fór fram fyrsta vigtun á
fénu í tilraunahólfunum.
Lömbin höfðu þyngzt að
meöaltali um 350 g á dag
og raunar allt upp í 400 g.
Ágæt þyngdaraukning á
samsvarandi tímabili á af-
réttum er talin um 200—
250 g á dag. Vigtun þessi
er ekki marktæk nema aö
hluta, en skýrist þegar
kemur fram á haustið og
næsta vígtun fer fram.
Myndin var tekin þegar sauökindur voru boðnar velkomnar í Hallormsstaðarskóg í fyrsta skipti í
sjötíu og fimm ár — í tilraunaskyni að vísu.
fisk í sjó, ef landið verð-
ysis okkar og fávísi..."
lands, því til stjórnar félagsins og
Skógræktar ríkisins, að þessir
aðilar veiti því brautargengi, að
stjórnvöld landsins veiti slíkri
skógræktar- og búskaparáætlun
þann fjárhagsgrundvöll, að hún
verði framkvæmd með nauðsyn-
íegum hraða og að hafizt verði
handa þegar á næsta ári. Er það
álit fundarins, að aðstæður í
Fljótsdai, samfara nálægð hans
við Hallormsstað, með þeirri
ágætu reynslu í skógrækt, sem þar
er fengin, leiði styrk rök að því, að
Fljótsdalur sé öðrum stöðum
ákjósanlegri til upphafs skipu-
legrar skógræktar í búrekstri
bænda hér á landi."
í áætlun þessari er miðað við,
að teknir yrðu til skógræktar
samtals 1500 hektarar lands
næstu 25 árin. Höfðu farið fram
viðræður við flesta bændur og
ýmsir ábúendur voru jákvæðir og
tóku af landi til skógræktar. Var
miðað við, að framkvæmdinni yrði
dreift á 25 ára tímabil og 60
hektarar teknir árlega til skóg-
ræktar. Þegar áætlunin varð nú
tíu ára á þessu ári, efndi Jón
Loftsson til boðs fyrir sveitungana
og beitti tímavélinni: hann sýndi
þeim hvernig umhorfs var fyrir
tíu árum, hvernig skógurinn lítur
út nú, og loks fór hann fram í
tímann, allt til ársins 2012 og
sýndi, hvernig þá gæti verið um-
horfs. Mér heyrðist á ýmsum, sem
ég hitti á flakki mínu um Fljóts-
dal, að menn hefðu hrifizt af
þessari sýningu.
Skógrækt ríkisins sér um að
girða landið og planta í það. Jón er
á því, að í þessu máli þurfi að sýna
stórhug og „það þýðir ekkert að
vera að taka einhver frímerki
undir svona lagað.“ Kemur þar
m.a. til hve girðingar eru kostnað-
arsamar. „Bændur hafa verið
beðnir um að leggja land undir
skógrækt og líta þá svo á að það sé
glatað sem beitiland. En sá flötur
er nú kominn upp, að svo sé ekki: í
fyrsta skipti síðan Hallormsstað-
arskógur var friðaður, árið 1905,
hefur það gerzt, að rollur hafa
verið boðnar velkomnar í skóg-
inn.“
„Það var í júlí við hátíðlega
athöfn" segir Jón og brosir við
„þegar hafin var tilraun sem
framkvæmd er sameiginlega af
Skógræktinni og Rannsóknar-
stofnun landbúnaðarins-RALA.
Girt voru tvö hólf og í annað
settar þrjár rollur með sex lömb,
og í hitt sex rollur með tólf lömb.
Hvort hólf er 3 hektarar að stærð.
Er annað þeirra létt beitt, en hitt
hóflega beitt.
þetta er tilraun sem ætlað er að
gefa svör við mörgum spurningum
á næstu árum. Við ætlum að reyna
að finna út, hvað skógurinn gefi í
beit. Það hefur verið sett fram sú
kenning, að hann gefi fimmfalt
það sem venjulegur úthagi gefur.
Er þessu haldið fram eftir viðeig-
andi mælingar. Þessar tilraunir
nú fara einvörðungu fram í birki-
skógi. Við ætlum að fylgjast með
því, hvaða plöntur hverfa fyrst og
almennt hvernig skógurinn stend-
ur af sér beitina. Meðal þeirra
spurninga sem við viljum einnig
fá svar við er hvað skógargróður-
inn framleiðir þunga dilka og
hvernig gróðurgreiningin kemur
út, þegar upp verður staðið.
Gróðurinn var rannsakaður ít-
arlega fyrir tilraun og nú verður
til dæmis fróðlegt að sjá, hvaða
plöntur hverfa á fyrsta ári, og
hvort þær koma aftur, hversu
þung beitin megi vera áður en hún
skaðar skóginn. Næsta skref er að
gera tilraun með svo þunga beit,
að við getum séð, hvernig gróður-
og jarðvegseyðing hefst. Síðan
verður gerður samanburður á
hólfum eftir beit. Hvað helmingi
meiri beit myndi gefa af sér og
hvernig ástand gróðurs væri eftir
hvert tímabil, hvort beitargildi
minnkar með árunum, hvað skóg-
urinn framleiðir og hver reynist
— þegar til lengri tíma er litið —
vera bezti undirstöðugróðurinn.
Ef mælingar RALA-manna stand-
ast, þ.e. fimmfalt meira beitar-
gildi á hektara skóglendis en á
úthaga, þá þýddi tuttugu ára
friðun raunar að búið væri að
endurreisa flóruna og þá er sá
blettur, sem tekinn er undir skóg-
lendi fljótur að skila sér í arðsemi.
— Nú er eitt prósent af flatar-
máli Islands vaxið skógi, heldur
Jón áfram — en var um 20 prósent
við landnám. Landið er að verða
þvílík eyðimörk, að það tæki
náttúruna eina og óstudda meira
en ellefu hundruð ár að ná aftur
því hámarki gróðurs, sem var við
landnám. En við getum vissulega
snúið þessu okkur í vil, ef ein-
beitni og stórhugur er fyrir hendi.
Við verðum að gera tilraunir með
ýmsar plöntur, finna kvæmi
(kvæmi er trjátegund sem hefur
aðlagað sig ákveðnum vaxtarskil-
yrðum á ákveðnum stað) sem
hefur getu til að vaxa og fjölga sér
á þessum stað og við þetta hita-
stig. Eini mælikvarðinn, sem við
höfum er að planta og sjá hvort
viðkomandi planta eigi hér heima
og geti dafnað.
— Ar trésins hefur án efa haft
mikil áhrif, segir hann aðspurður
Ég hef fundið það í mjög auknum
áhuga. Árið í fyrra hafði verið hið
kaldasta á öldinni og nokkurt
vonleysi greip um sig. Margir
töldu að þetta þyrfti meiri undir-
búning, en ég held það verði á
endanum til þess að stappa stálinu
í fólk og fái það til að trúa á
réttmæti þess að við höldum
okkar hlut og aukum hann smátt
og smátt.
— Það er mikið talað um friðun
svo að þetta land verði byggilegt.
Sérfræðingar sögðu okkur að fisk-
urinn væri að hverfa og viðbrögð-
in voru snör, enda þótt fæstir
hefðu séð þorsk í grænum sjó. Það
var færð út fiskveiðilögsaga og
ákveðin friðun gerð á hinum ýmsu
tímum. Þetta er gott og gilt. En
það er ekki nóg að hafa fisk í
sjónum, ef landið endar með því
að verða örfoka eingöngu vegna
hirðuleysis og fávísi okkar.
Þótt margir hafi sýnt góðar
undirtektir þarf þó miklu almenn-
ari áhuga til að við getum gert
okkur vonir um að endurheimta
landgæði okkar.
— Skógrækt er sem sagt ekki
bara hugsjón og trú?
— Ef gengið er út frá þeirri
forsendu að núverandi ástand sé
eðlilegt og sjálfsagt er skógrækt
náttúrulega út í hött. Það kann
líka vel að vera að náttúruvernd-
armenn fari út í sínar öfgar. En ég
held að skógrækt og friðun lands
og uppgræðsla sé fyrst og fremst
raunsæi, virðing og væntumþykja
fyrir landinu okkar.
— Ég vonast til að hér og víðar
eigi á næstu árum eftir að gerast
margt og mikið. Við verðum að
hugsa í áratugum og öldum, ekki
dögum og árum. Við höfum oft
fengið smelli vegna hreta og það
hefur komið bakslag og það er
ekki við því að búast að nytjaskóg-
ar þrífist út um allt. Uppgræðslu-
menn verða að sýna ákveðið hóf og
raunsæi. En um leið og við
ræktum skóg erum við að græða
upp landið. Reyna að skila ein-
hverju til þess aftur sem við
höfum tekið og þar með gera þetta
land byggilegt fyrir okkur um
'angar tíðir.
Þegar ég renndi úr hlaði á
Hallormsstað var kojnið svartasta
sveitamyrkur. Sem við Ladan
keyrðum ofurvarlega, náttblindar
báðar, í áttina til næturstaðar að
Skriðuklaustri, mundi ég eftir svo
ótal mörgu sem ég hafði nú fengið
áhuga á að forvitnast um. En það
verður bara að bíða betri tíma og
sjálfsagt fer ég aftur að Hallorms-
stað einhvern tíma seinna. Þá
verður kannski kominn þriflegur
lerkiskógur á Ásunum.
Texti: Jóhanna Kristjónsdóttir