Tíminn - 07.05.1942, Blaðsíða 2

Tíminn - 07.05.1942, Blaðsíða 2
166 TVN, fimmtndagiim 7. mai 1943 'gímxnn Fimmtudag 7. ma* Stjórnarskrárbrölt umboðslausa þingsins Veriíðarlok á Suðurnesjuxn I. Keflvíkingar telja hafnarbæturnar mesta framtíðarmál sitt Alþlngl heíir nú setiB í rúm- lega 2i/2 mánuð. Fyrr á árum nægði þinginu oftast sá tími til að aígreiða fjárlög og ganga frá mörgum stórmálum. Nú er þingið varla farið að sinna fjár- lögunum og hefir ekki afgreitt neitt mál, sem hefir veruiega þýðingu. Þvl hefir ekkl elnu slnnl tekizt að ljúka afgreiðslu þeirra mála, sem búið var að semja um snemma í vetur, gerðardómslaganna og skatta- frumvarpanna. Þess hefði þó mátt vænta, að störf þessa þings gengju greið- legar en störf fyrri þinga. Vegna kosningafrestunarinnar hefir þetta þing miklu tak- markaðra verksvið en fyrri þing. Fyrri þing þurftu bæði að sinna vandamálum líðandi tíma og verkefnum framtiðar- innar. Verksvið þessa þings ein- skorðast eingöngu við styrjald- armálin. Þingmenn geta með nokkurum rétti notað hið sjálf- tekna vald til að ráða fram úr brýnustu úrlausnarefnum styrjaldarástandsins, en þeir geta ekki tilgreint minnstu á- tyllu, sem réttlætir það, að þeir noti sjálftekið vald til að fást við ótimabundin stórmál og breytingar á stjórnarkerfi landsins. Þetta var líka sameiginleg skoðun þingmanna í fyrra. Einn ráðherranna, Stefán Jóhann Stefánsson, markaði hana mjög skilmerkilega í útvarpsræðu eftir kosningafrestunina. Hefir þeirra ummæla hans verið ný- lega getið hér i blaðinu. Starfsleysi þingsins nú verð- ur enn raunalegra, þegar þannig er tekið með í reikn- inginn, að það hefir nú færri verkefnum að sinna en venju- leg þing. Hvers vegna eru vinnubrögð þingsins í þvílíku ólagi og raun ber vitni um? Hvers vegna sit- ur það í 2 y2 mánuð og vinnur engin nýtileg störf? Svarið er einfalt. Það er vegna þess, að þingmenn hafa gleymt þeim takmörkunum, sem þeir mörkuðu þinginu i fyrra með kosningafrestuninni. Þeir hafa gleymt þvi, að þetta þing má ekki fást við önnur mál en styrjaldarmálln. Þelr hafa gleymt þessu svo gersamlega, að hugur margra þeirra hefir nær eingöngu snúizt um allt önnur og óskyld mál — mál, sem um- boðslaust þing hefir ekkert vald til að fást við. Ráðagerðir um víðtækar breytingar á stjórnarkerfinu hafa náð slíkum tökum á hug- um meirahluta þingmanna, að þeir hafa reynzt ófærir til að slnna hinum aðkallandi dæg- urmálum. Þetta stjórnarskrárbrölt hef- ir sópað burtu þeim forsendum, sem geta réttlætt umboðslaust þing. Fyrri forsendan er sú, að þingmenn takl sér ekki vald til að sinna öðrum en mest aðkall- andi málum styrjaldarástands- ins, hin er sú, að þeir sýni full- an vilja og viðleitni til að sinna þessum málum. Þegar svo er komíð, er ekki nema ein leið úr ógöngunum: Kosningar. Það er enn ekkl vitað til fullnustu, hvort meirihluti þingmanna ætlar að brjóta þann lýðræðlslega grundvöll kosningafrestunarinnar, að binda starf sitt eingöngu við vandamál styrjaldarinnar. Þeir hafa enn ekki sýnt það ákveð- ið í verki, að þeir ætli að mis- nota hið sjálftekna vald sitt til að hrófla við stjórnarskipun- lnni. En geri þelr það, verður þjóð- in að taka djarflega 1 taumana. Hún verður að koma í veg fyrir það háskalega fordæml, að um- boðslaust þing hrófli við stjórn- arskrá ríkisins. Þjóðin þarf jaíníramt af öðr- Margar aðrar framkvæmdir fyríihugadar í Keflavík Um langan aldur hafa verstöðvarnar á Suðurnesjum verið einskonar Lofoten íslendinga. Miðunum meðfram hraunströnd Reykjanesskagans er viðbrugðið fyrir fiski- sæld, enda hafa menn af öllu landinu sótt þangað björg í bú í mörg hundruð ár. Stærst þessara verstöðva er Keflavík, sem nú er orðin kauptún með á annað þús- und íbúum. Blaðamaður frá Tímanum dvaldi nýlega í Keflavík og átti þá tal við ýmsa menn þar í kauptúninu um vertíðina i vet- ur og nokkur þau verkefni, sem þar bíða úrlausnar. Vertíðin í vctor. Eins og annars staðar á Suð- urnesjum, hafa stöðugir storm- ar og ógæftir torveldað mjög sjósóknina frá Keflavík í vetur. Er vertíðin talin einhver hin rýrasta um margra ára skeið og almennt gert ráð fyrir halla á rekstri skipanna meðal út- gerðaimanna. Alls hafa 35 bátar stundað veiðar frá Keflavík í vetur. Þar af eru 21 bátur úr Keflavík sjálfri, sem veiðir á lóð, 7 bátar um ástæðum að taka rösklega í taumana, ef hið umboðslausa þing ætlar að hagga við stjórn- arskipun landsins og efna til tveggja, illvígra þingkosninga. Það starfsleysi í aðalmálun- um, sem hefir einkennt þingið síðan stjórnarskrárbröltið hófst, mun halda áfram, þótt vor- kosningar verði, ef kjósa á aft- ur næsta haust eða vetur. Það mun ekki aðeins halda áfram, heldur aukast. Sundrungin mun vaxa, yfirboðin aukast, at- kvæðaveiðarnar munu kæfa heilbrigða lausn aðkallandi vandamála. Þjóðfélagið verður stjórnlaust og stefnulaust, ef þessum upplausnarkosningum verður ekki afstýrt. Það er stærsta stjórnarfars- lega viðfangsefnið nú, að hindr- að sé stjórnarskrárbrölt um- boðslauss þings og upplausnin, sem skapast mun, ef því held- ur áfram. Takist það ekki á þinglnu, verður þjóðin að gera það í kosnlngunum í vor. Þ. Þ. úr Njarðvíkum á línu, 5 að- komubátar á línu og loks 3 úti- legubátar frá Keflavík. Auk þess eru 3 bátar nýlega byrj- aðir á dragnótaveiðum og einn á botnvörpuveiöum. Skipastóll Keflvíkinga óx um 3 skip í vertíðarbyrjun. Einn bátur var keyptur og tveir smíð- aðir. Báturinn „Græðir“ varð fyrir árekstri og sökk. Einn maður drukknaði. Hæstu bátarnir eru með 700 skippund.en þeir lægstu með 300 —400 skippund. Meðalafli á bát er um 450 skippund. Flestir bátarnir hafa róið um 45 róðra. Meðal hásetahlutur er talinn vera um 3000 krónur í vetur en 5—6000 krónur í fyrra. Hásetahlutir á aflahæstu bát- unum komust þá upp í 14,000 krónur. Meðalafli í fyrra var 700—800 skippund á bát. Þessir bátar eru aflahæstir á vertíðinni: „Ólafur Magnússon", skipstjóri Albert Ólafsson, „Guðfinnur", skipstjóri Guðm. Guðfinnsson, „Jón Guðmunds- son“, skipstjóri Guðm. Kr. Guð- mundsson. Bátar þessir eru all- ir frá Keflavík. Langmest af fiskinum, sem veiðst hefir, er látinn í fisk- tökuskip, sem alltaf eru við hendina. Það litla, sem saltað er af fiskinum, fer einnig jafn- óðum burtu. Vegna hinnar miklu atvinnu hjá setuliðunum í landi, hefir það viljað brenna við, að sjó- mennirnir hafa sótzt eftir að fara af bátunum í hernaðar- vinnuna, þegar treglega hefir gengið að fiska. Sérstaklega hafa vélamennirnir sótzt mik- ið eftir að komast í vinnu hjá setuliðinu. Hefir þetta valdið miklum erfiðleikum á vertið- inni, því að mjög erfitt er að fá menn í stað þeirra, sem fara af skipunum. Talsvert af mönnum til heim- ilis í Keflavik, er í vinnu hjá setuliðunum, en aðkomumenn hafa starfað á bátunum og við aflann í landi í vetur. Þessir menn halda heim til sín að ver- tíðinni lokinni. Það eru því síð- ur en svo góðar hor£ur með, að unnt verði að fá nægan mann- afla til að halda skipunum út á síld í vor og í sumar. Eru það hin mestu vandræði, þar sem vertíðin hefir verið svo léleg, en álitið er að síldin seljist háu verði. Eru útgerðarmenn jafn- vel farnir að tala um, að ekki verði um annað að ræða en að leigja setuliðunum skipin, vegna þess að enginn maður fáist til að stunda sjóinn í sumar. Höfnin. Byggðin á Reykjanesskaga er að mestu leyti í hverfum og þorpum, en í kring um þau eru hróstrugt land og gróðurlaust hraun. Sá, sem fer i fyrsta sinn um/ þetta gróðursnauða land, hlýtur að varpa fram þeirri spurningu, á hverju fólkið lifi, sem býr í þorpunum á hraun- ströndinni. Þeirri spurningu er fljótsvarað. Það lifir á gullinu, sem það aflar á einhverjum auðugustu fiskimiðum / við strendur íslands. Þess vegna urðu fámennar verstöðvar á þessum slóðum að fjölmennum, velmegandi hverfum eða kaup- túnum eins og Keflavík. Það lætur að líkindum, að góðar hafnir eru það, sem einna mestu máli skiptir, fyrir þessar útvegsstöðvar. í þeim efnum er þó mörgu ábótavant í nærfellt öllum verstöðvunum á Suður- nesjum. í Keflavík verða fiski- bátarnir að liggja í lítilli vík fyrir opnu hafi, þegar þeir eru ekki í róðri. Aðal afgreiðslurúm bátanna er um 60 metra lang- ur brimvarnargarður, en fyrstu 20 metrarnir upp við landið koma að litlum notum vegna grynninga. í lítilli kví innan við þennan garð eru tvær bryggjur, sem koma að fremur litlum notum, vegna þess að þær eru ekki gerðar með tilliti til fjöru og flóðs, en munur á sjávar- (Framh. á 3. síðu) GEORGE KENT: öngþveítið á Burmabrautinni Grein þessi er þýdd úr ameríska tímaritinu: „The Readers Digest“, og fjallar hún um samgöngurnar á brautinni, sem tengir borgina Lashíó í Burma við Kimming í Kína. Eftir að Japanar hertóku strandlengju Kína, hefir Burmabrautin verið nefnd lífæð Kína. Um hana hafa streymt hergögn og aðrar nauðsynjar frá Bandamönnum til Kína. Nú hafa Japanar tekið Lashíó herskildi. Burmabrautin er í hershöndum. Grein sú, er hér fer á eftir, segir frá annmörkum á flutn- ingum um brautina og hvernig úr þeim var bætt. Burmabrautin er eini þjóð- vegurinn, sem tengir Kína við vinveittar þjóðir. í fyrra vor voru flutningar um brautina komnir i öngþveiti. Matvæli og hergögn, sem áttu að bæta úr brýnustu þörfum Kínverja, hrúguðust upp meðfram braut- inni og í vöruskemmum. Chi- ang Kai-Shek sendi Harry Hop- kins skeyti og bað um aðstoð. Nú kemur til sögunnar mað- ur, er Daniel Arnstein heitir. Hann er einn af þeim, sem byrja með tvær hendur tómar en verða ríkir. Átján ára gam- allt gerist hann bifreiðastjóri. Fimm árum siðar á hann heíla tylft vagna, og nú, rúmlega fimmtugur, á hann 7000 bif- reiðar í New-York og um 7000 vörubifreiðar. Þegar Harry Hopkins fékk skeytið frá leiðtoga Kínverja, I gerði hann boð eftir Arnstein og bað hann að skreppa til Burma og koma lagi á flutning- ana. Arnstein hafði að vísu heyrt Burmabraut nefnda, en meira vissi hann ekki. En hann spurði aðeins: „Hvenær á ég að fara?“ Arnstein hraðaði ferð sinni og var kominn að vörmu spori í flugvél til Kína ásamt tveim- ur aðstoðarmörinum, sem voru þaulvanir bifreiðaflutningum. Þeir dvöldu í þrjár vikur við Burmabrautina og athuguðu málið. Að því búnu lokuðu þeir sig inni í hitasvækjunni í Rangoon, sömdu gríðarlanga skýrslu um öngþveitið, sem átti sér stað við flutningana og gerðu róttækar tillögur til um- bóta. Loks drógu þeir skýrslu sína saman á 35 vélritaðar blað- síðxxr, er þeir sendu beint til Chiang Kai-Shek leiðtoga. Hann hófst þegar handa. Fyrst og fremst var svo fyrir- skipað, að tollstöðin á landa- mærum Burma og Kína skylöi vera opin allan sólarhringinn. Áður var henni lokað kl. 6 síð- degis, þótt 2—3 km. langar vagnalestir, hlaðnar skotfær- um, stæðu við hliðið og biðu þess eins að fá að halda áfram. Önnur fyrirskipun setti alla bifreiðaflutninga undir sam- eiginlega stjórn. Áður höfðu þessi mál heyrt undir 16 sér- stakar stjórnardeildir. Dæmi voru til þess, að vagnar urðu að hætta akstri hjá einni deild- inni vegna skorts á varahlut- um, þótt aðrar deildir ættu fullar skemmur af varahlutum. Ein deildin hafði 30 viðgerðar- menn og 50 vagna, en hjá ann- arri voru aðeins 15 viðgerðar- menn fyrir 150 vagna. í skýrslunni voru nefnd dæmi þess, að 40 vagnar hefðu tafizt af því að skrifstofumenn kröfð- ust þýðingarlausra formsatriða. Ef einn vagn þurftl að skipta um hjólbarða, stöðvaðist öll vagnarunan til þess að spjalla við vagnstjórann. Stundum slæptust vagnstjórar á knæp- um og drukku sig fulla. Chiang Kai-Shek skipaði svo fyrir, að allar tafir yfir hálfa klukkustund skyldi tilkynna beint til sín. Helmingur brautarinnar er svo mjór, að vagnar' geta ekki mætzt, en með þvi að láta vagnalestirnar fara á tiltekn- um tíma, gat umferðin haldið 43. blað „Hann gaf sér þá naínbót sjálfur, er hugurínn þráðí“ Þegar pósturinn fluttl síðast til mín blöðin, með ákæru 66 „listamanna“ á Menntamála- ráð, rifjaðist upp fyrir mér þetta atvik: Fyrir löngu síðan, ég var þá á æskualdri, varð ég áheyi'andi að samtali bónda eins í sveit minni við mann, sem þar var á ferð. Af samtali þessu varð ég þess áskynja, að ferðamaöur- inn hafði dvalið erlendis um nokkurt skeið, að hann ætlaði aftur af landi burt og að hann væri að lesa og búa sig undír það að verða söguskáld, en mundi ekki hefja útgáfu verka sinna fyrr en hann gæti komið fram sem þroskaður og stór- virkur rithöfundur. Hjá bónd- anum fékk ég svo að vita nafn mannsins og festi mér það í minni. Ég var þá kominn á þau ár, að ég var farinn að lesa all- ar þær bækur, sem ég náði í, einkum þráði ég þá að ná í all- ar skáldsögur, sem ég heyrði nefndar. Ég man að þetta sam- tal, sem ég varð af tilviljun á- heyrandi að, varð mér til mik- illar tilhlökkunar. Ég hugsaði jafnvel með skelfingu til þess, ef ég skyldi.nú deyja áður en þéssi miklu skáldrit færu að koma út. Það varð að vana fyrir mér næstu árin, að gæta þess vandlega í hvert sinn, er mér bárust ný blöð, hvort ég rækist ekki á nafn þessa mikla höf- undar\ framtíðarinnar. Og stundin kom. Sögur komu;. En „saga“ þeirra er fljótsögðust með því að geta um þá stað- reynd, að þær munu hafa feng- íð algerða hvíld í bókaskápun- um — þær, sem þá komust þangað — eftir fyrsta lestur. Ég hélt í fyrstu, að þetta væri að- eins inngangur að því stóra. En tímans tönn vinnur á öllu, hún vann einnig á vonum mínum í þessu efni. Og nafn þessa höf- undar hefir verið mér gleymt um æðimörg ár. En svo kemur greinin með 66 nöfnunum und- ir. Og þar sé ég þá vonahöfund æsku minnar efstan á blaði. — í heilagri ritningu, sem ég las mikið í á æskuárum míiium, voru stóru spámennirnir taldir fyrst, þeir smærri síðar. Mér flaug því fyrst í hug, hvort draumskáldið mitt væri þá, eftir allt saman, einn af þeim stóru og mér hefði bara sést yfir það. Ég hefi ýmsa spurt, en enginn getað bent mér á neitt, sem farið hefði fram hjá mér. En í sambandi við þetta fiaug mér þessi spurning í hug: Hvað þarf til þess að vera skáld eða 'listamaður hjá þessari þjóð og hver leggur mat á það? Sigurð- ur Breiðfjörð sagði: „Þú skalt ei kalla skáld hvern þann, sem bögu gerir „Það er stórt orð Hákot“. Það er stórt nafn í eyrum íslenzkrar alþýðu að heita skáld, og að bæta við það orðinu „list“ — að vera lista- skáld, listamaður á sviði skáld- skaparins — er þó enn þá stærra. — „Listaskáldið góða“. Slík eftirmæli eiga í hugum almennings ekki nema örfáir menn, svo sem sá, er þetta var kveðið um. Listamenn eru spámenn sinn- ar þjóðar. ísrael, sem var hið útvalda guðsríki, átti ekki nema 16 spámenn, og aðeins fjóra af þeim stóra. Við íslendingar er- um sjáanlega betur á vegi staddir. Þarna höfum við 63 nöfn á einu blaði. En eitt skyggir að vísu á. Við vitum ekki hver hefir gefið þeim lista- mannsheitið, né hvort sagan muni á sínum tíma staðfesta það. Við íslendingar erum sögu- þjóð og vitum því „að sagan endurtekur sig“. Og einmitt í þessu sambandi getum við ekki varizt því að minnast þess, að við höfum átt Sölva Helgason, „sem gerði sér hægt um vik og gaf sér þá nafnbót sjálfur, er hugurinn þráði.“ Á listamannsbrautinni verður hún mörg erfið Brekkan. Bóndi. Aðalíundur KaupIéL Svalbarðseyrar Aðalfundur Kaupfélags Sval- barðseyrar var haldinn að Sval- barðseyri dagana 8. og 9. apríl. Fundinn sátu 23 fulltrúar frá 8 deildum auk framkvæmda- stjóra félagsins og gesta. Öll vörusala félagsins á árinu nam 456,900.00 krónum, og var það 101,300.00 krónum meira en næsta ár á undan. Sala inn- lendra vara óx um 80,000.00 kr. á árinu. Fyrir reíkningslokin færði fé- lagið í stofnsjóð félagsmanna tekjuafgang eftir árið, sem nam 4% af allri vöruúttekt. Voru það alls kr. 5,119.17. Félagið starfrækti frystihús á Svalbarðseyri. Varð 6000 króna hagnaður af því þetta ár. 1000 krónur af þeim arði voru lagðar í varasjóð en afgangurinn I fyrningarsjóð. Félagsmönnum fjölgaði um 37 á árinu. Kaupfélag Svalbarðseyrar er í örum vexti. Félagsmönnum •fjölgar og vörusala eykst. viðstöðulaust áfram á miklum hluta brautarinnar. Þessar og þvílíkar umbætur, sem Arnstein kom á með stutt- um en járnhörðum skipunum, stytti ökutímann um helming og jók flutningsmagnið úr 6000 í 15000 smálestir á mánuði. Leiðtogi Kínverja kallar skýrslu Arnsteins „biblíuna sína um Burmabrautina" og skilur hana aldrei við sig. Er þeir félagar höfðu lokið störfum, bjuggust þeir til heim- ferðar. Leiðtogi Kínverja lagði fast að þeim að vera kyrrir og stjórna Burmabrautinni til þess að tryggja sem greiðasta flutn- inga um hana af hergögnum. Lofaði hapn þeim gulli og græn- um skógum að launum, — en Arnstein svaraði: „Ég sé ekki ástæðu til þess, að við séum að gera okkur stríðið að féþúfu, þegar Kínverjar geta alveg eins annast verkið sjálfir. Ef eitt- hvað fer í handaskolum, kom- um við aftur.“ Með þessum orðum hafnaði Arnstein tekjum, sem sennilega hefðu numið 4—5 miljónum dollara á ári. Nóttina eftir hélt hann heimleiðis Ferðalagið tók ekki nema þrjá mánuði. Allir voru þeir fé- lagar magrir orðnir og illa út- lítandi eins og þeir kæmu úr fangabúðum. Meðan þeir dvöldu í Chungking gerðu Japanar daglega loftárásir á borgina. En slíkt voru aðeins smámunir í augum Arnsteins borið saman vlð það, er hann sá ágæta amer- íska vagna í vanhirðu. Það snerti hjarta hans líkt og fiðlu- leikara, sem sæi krakka hamra á gamla Stradivaríusfiðlu. — Á einum stað nálægt Chungking sá hann t. d. 150 vagna í bendu, sem ekki voru notaðir af því að varahluta vantaði. „Hér eru nógir varahlutir til þess að koma fjölda af þessum vögnum af stað“, öskraði Arn- stein bálvondur. — „Hérna, taktu fjöður úr þessum bíl og láttu í þennan, ræsir úr þessum .....“. Hann sá vagna, sem aldrei höfðu verið smurðir, vél- ar, sem ekki gengu vegna ó- hreininda o. s. frv. Af 2887 vögnum í eigu ríkis- ins voru 1407 ónothæfir, þegar Arnsteln'kom. Þeir, sem voru i notkun, urðu að leggja upp á hættulegustu braut, sem tii er, án varahjóls eða verkfæra. Við brautína var engin viðgerðar- stöð á löngum köflum. Vagn- arnir urðu að hafa með sér ben- 1 sín í báðar leiðir, og dró það mjög úr flutningi þeirra að öðru leyti. Verkfræðingur einn komst svo að orðl, að Burmabrautln væri líkust því, sem Kínverjar hefðu klórað hana inn í fjöllin með berum fingrunum. Hvergi getur vagnstjórinn séð lengra en 200—300 m fram fyrir sig og mesti ökuhraði er um 20 km. Þar sem brautin er breiðust, er hún 5 m., en mikill hluti henn- ar aðeins 3 m, og hengibrýrnar, sem aðeins þola einn vagn í einu, eru ennþá mjórri. Hvergl er handrið eða nokkurt öryggi, en við vegbrúnina gína við 300

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.