Tíminn - 20.04.1943, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPFANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Slmar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 2353 Ok 4372.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
27. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 20. apríl 1943
46. MatS
Sióðhlunnindi og eignaatikaskatftiHnn
Verklýðsflokkarnir styðja
enn sjóðhlunnindi gróðafél.
Þeir neíia að gerast meðilytjendur Fram-
sóknarilokksíns að frumvarpi um afnám
hlunnindanna
Það framferði verkalýðsflokkanna á nýloknu Alþingi
að láta sjóðshlunnindi stríðsgróðafélaganna haldast
óbreytt, þótt útsvör og skattar hækki á almenningi, hef-
ir að vonum vakið fyllsta gremju óbreyttra liðsmanna
þeirra. Flokksforingjarnir hafa því talið sér nauðsyn-
legt að gera tilraun til yfirbóta.
Þessi tilraun er fólgin í því, að þeir hafa tekið upp
eignaskattsmálið, er þeir höfðu fellt niður úr stjórnar-
frv. á seinasta þingi. Með þessu máli hyggjast þeir að
draga athyglina frá svikunum í sjóðshlunnindamálinu.
Sjóðslilimiimdiii
Frumvarpíð um eígna-
aukaskaltinn
Stríðsgróðiim er alft annars eðlis
en annar gróði
Frúmvarpið um eignaraukaskatt, sem Haraldur Guðmundsson,
Hermann Jónasson og Brynjólfur Bjarnason flytja í efri deild, er
svohljóðandi:
Sorglegt slys
Þau hörmulegu tíðindi bárust
um bæinn á föstudagskvöldið
seint og laugardag, að Aðal-
steinn Sigmundsson kennari
hefði fallið fyrir borð á „Sæ-
björgu“, á leið frá Borgarnesi til
Reykjavíkur, og drukknað. Náð-
ist hann eftir um það bil fimm-
tán mínútur og var þá þegar
örendur.
Aðalsteinn var námsstjóri
vestan lands, og var hann að
koma heim úr eftirlitsferð um
umdæmi sitt, er slysið bar að.
Svo stendur á, að „Sæbjörg“
hefir um skeið farið áætlunar-
ferðir milli Reykjavíkur og
Borgarness í stað „Laxfoss",
sem verið er að gera við. Á
föstudag tóku um þrjátíu menn
sér far með „Sæbjörgu" úr
Borgarnesi. Urðu sumir þessara
farþega að hafast við á þiljum
uppi sökum þrengsla, og var
Aðalsteinn meðal þeirra, er
uppi voru.
Veður var hvasst þenna dag,
og herti vind og jók sjó, er á
daginn leið. Klukkan 8.45 var
skipið statt milli Akraness og
Reykjavíkur. Reið þá alda mik-
il á skipið, og hnykkti því til,
en Aðalsteinn hraut við það
fyrir borð. Mun hann hafa ver-
ið vanbúinn við hreyfingum
skipsins, en borðstokkar á „Sæ-
björgu“ lágir. Tveir menn sáu,
er Aðalsteinn féll í sjóinn, og
gerðu skjótt aðvart um atburð-
inn. Var björgunarhring varp-
' að í áttina til hans og skipinu
„snúið í skyndi.
, V Aðalsteinn greip þegar sund-
tök, er hann kom í sjóinn, og
(Framli. á 4. siöu)
Félagsmálaráðherra
bíðst lausnar
Jóhanni Sæmundssyni fé-
lagsmálaráðherra hefir verið
veitt lausn frá embætti og for-
sætisráðherra tekið við störf-
um hans. Jóhann baðst lausn-
ar vegna óánægju yfir með-
ferð Alþingis á dýrtíðarmálinu.
Ríkísstjóralijöríð
Sveinn Björnsson var kjörinn
ríkisstjóri í þriðja sinn á fundi
sameinaðs Alþingis síðastliðinn
laugardag. Fékk hann 35 atkv.,
13 seðlar voru auðir. Fjórir
þingmenn voru fjarstaddir.
Þetta kjör gildir til 17. júní
1944.
Við umræðurnar um dýrtíð-
arfrv. stjórnarinnar héldu ýms-
ir þingmenn Alþýðuflokksins og
sósíalista því fram, að þeir væru
hlynntir afnámi varasjöðs-
hlunnindanna, en teldu, að það
ætti ekki heima í þessu frv.,
heldur yrði að afgreiða það sem
sérstakt mál. Meðal þeirra, sem
þannig töluðu, voru bæði Har-
aldur Guðmundsson og Brynj-
ólfur Bjarnason.
Til þess að sannprófa, hvort
þetta væri meira en fyrirslátt-
ur einn, fól Framsóknarflokk-
urinn Skúla Guðmundssyni að
skrifa Alþýðuflokknum og
Sósíalistaflokknum, þar sem
þeim var boðið að gerast með-
flytjendur að frumvárpi, sem
fjallaði um þessi ákvæði:
1. Afnám varasjóðshlunninda
hlutafélaga, sem ekki stunda
sjávarútveg.
2. Takmörkun sjóðshlunninda
hjá allra stærstu útgerðarfé-
lögunum.
Hinn ríkisstjóraskipaði dóms-
og kennslumálaráðherra virðist
hafa sérstöðu innan ríkisstjórn-
arinnar, er vel mætti líkja við
spil, sem liggur upp í loft, þeg-
ar gefið er. „Það er þjófur í
spilunum!"
Á það hefir verið bent við
mörg tækifæri, að núverandi
ríkisstjórn væri „flokkslaus“,
hefði hvorki ákveðinn stuðn-
ingsflokk á Alþingi *né and-
stöðuflokk, er vildi hana bráð-
feiga. Þetta er í senn veikleiki
og styrkur stjórnarinnar. Það er
að því leyti veikleiki, að tillögur
og gerðir stjórnarinnar eiga
hvergi vísan stuðning né með-
hald. Það er að því leyti styrk-
ur, að óþarft ætti að vera að
væna stjórnina í heild eðá ein-
staka ráðherra um að reka er-
indi fyrir sérstaka flokka og
ganga gegn hagsmunum ann-
arra að óþörfu.
Yfirleitt virðist stjórnin hafa
viljað gæta þessa styrkleika
síns.
Hinn öldurmannlegi dóms- og
kennslumálaráðherra hefir þó.
nokkra sérstöðu í þessu efni.
Eltingaleikur hans við Jón í-
varsson er þegar orðinn lands-
kunnur og landfrægur að end-
emum. Útgáfuleyfi hans á
Njáls sögu til handa Halldóri
Kiljan, rétt eftir að. fölsun hans
á Laxdælasögu var upplýst af
3. Allur sjóðafrádráttur út-
gerðarfélaga renni í nýbygging-
arsjóð í stað helmings áður.
4. Tekjur ríkisins af þessum
skattabreytingum renni í
Framkvæmdasjóð, er veiti þeim
síðar til endurnýjunar báta-
flotans, eða annarra ráðstaf-
ana í þágu sjávarútvegsins.
í bréfi Skúla var sérstök á-
herzla lögð á það, að frumvarp-
inu yrði hraðað sem allra mest
gegnum þingið, svo að breyting-
ar þessar kæmu til greina við
álagning skatta á þessu ári.
Svör hafa nú borizt frá hin-
um flokkunum. Alþýðuflokkur-
inn kvaðst ekki vilja gerast
meðflytjandi frv. að svo stöddu,
en Sósíalistaflokkurinn kvaðst
myndi leggja fram sérstakt
skattafrumvarp.
Þessi undanbrögð flokkanna
sýna bezt, að þeir hafa engan
áhuga fyrir afnámi varasjóðs-
hlunnindanna að þessu sinni,
enda munu þeir telja sig samn-
ingsiega bundna Sjálfstæðis-
(Framh. á 4. síðu)
þremur háskólakennurum, er
illbroslegt, enda hlaut ráðherr-
ann fulla andúð Alþingis í því
rnáli.
Síðasta verk þessa ráðherra
var að skipta um formann í út-
varpsráði, — eftir þriggja vikna
umhugsunartíma. Ég geri ekki
mikið úr praktískri þýðingu
þessa máls. Hver sem er í út-
varpsráði, getur stjórnað þar
fundum. En því minni ástæða
virtist vera fyrir liinn „flokk-
lausa“ ráðherra að gera þessa
breytingu, ef hann vildi forðast
að halla metum milli flokka að
óþörfu. Undirritaður var endur-
skipaður formaður útvarpsráðs
fyrir ári síðan til þriggja ára.
Þegar ástæða þótti til að kjósa
útvarpsráð að nýju í veíur,
skiptu allir flokkar um aðalfull-
trúa nema Framsóknarflokkur-
inn.
Hlutlaus og réttlátur ráð-
herra hafði enga gilda ástæðu
til að skipta um formann eins
og á stóð. Þar við bætist, ao
Framsóknarflokkurinn hefir
minnstan hlut í útvarpsráði,
miðað við þingfylgi. Sjálfstæð-
ismenn fá 2 fulltrúa með 10 at-
kvæði á hvorn, Sósíalistar einn
með 10 atkv., Alþýðufl. einn
fulltrúa fyrir 7 atkv. og Fram-
sókn einn með 15 atkvæði.
Ég hefi átt sæti í útvarpsráði
í 10 ár, nær óslitið, þar af verið
1. gr.
Á árinu 1943 skal leggja sér-
stakan skatt á eignaraukningu,
sem orðið hefir á árunum 1940,
1941 og 1942 og er umfram 80
þúsund krónur hjá hverjum
skattþegni, enda nemi skuld-
laus eign hans, að skattinum
frádregnum, eigi lægri upphæð.
Skatturinn reiknast þannig:
Af 80—200 þús. kr. greiðist
20% af því, sem er umfram 80
þús. kr.
Af 200 þús. til 1 milj. greiðist
24 þús. af 200 þús. og 25% af
afgangi.
Af 1 milj. kr. greiðist 224 þús.
kr. og 30% af því, sém er þar
fram yfir.
2. gr.
Þegar skattskyld eignaraukn-
ing er ákveðin, skal draga frá
eigninni 1. jan. 1940 þá fjárhæð,
sem greidd var í útsvar, tekju-
skatt, stríðsgróðaskatt, sam-
vinnuskatt og eignarskatt á því
ári, og á sama hátt skal draga
þessi gjöld, að meðtöldum verð-
lækkunarskatti, á lögð 1943, frá
eigninni í árslok 1942. Frá
eignaaukningunni skal draga
það fé, sem lagt hefir verið í
nýbyggingarsjóð útgerðarfyrir-
tækis og varasjóð samvinnufé-
lags, áður en eignarauka-
skattur er á lagður.
3. gr.
Við ákvörðun eignaraukning-
ar samkv. 2. gr. skal um fast-
eignir, skip og aðrar eignir, sem
skattþegn hefir eignazt á fyrr
greindu tímabili, miða við það
verð, sem hann hefir greitt fyr-
ír eignirnar. Nú telur ríkis-
skattanefnd vafa á því, að fyrir
liggi fullnægjandi upplýsingar
um raunverulegt kaupverð eða
kostnaðarverð eignar, og skal
hún þá meta eignina eða skipa
formaður í 4 ár. Þekking mín á
þróun og högum stofnunarinn-
ar er því talsverð. Á þessum
síðustu árum hefir meiri frið-
ur skapazt um stofnunina en
áður var títt, og vil ég hér með
láta í ljós þakklæti mitt til fyrr-
verandi samstarfsmanna, und-
antekningarlaust, fyrir ágæta
samvinnu í því efni. Vænti ég
og, að stofnunin megi að þvi
búa framvegis.
Af framan greindum ástæð-
um hefi ég tekið þá ákvörðun,
að biðja mig undanþeginn
störfum í útvarpsráði um sinn.
Geri ég það einungis í mót-
mælaskyni við hlutdrægni
kennslumálaráðherra og þjónk-
un hans við sérstaka flokks-
hagsmuni. Önnur afskipti hans
af útvarpsmálum ræði ég ekki
hér. — Eg tel óhjákvæmilegt
að undirstrika þá staðreynd, að
háttvirtur kennslumálaráð-
herra hafi þegar vegið of oft í
hinn sama knérunn með fram-
komu sinni gegn einstaklingum
í hópi Framsóknarmanna. Og
hafi einhverjir búizt við að aft-
urganga hans í ráðherrasessi
hefði eitthvað lært og ein-
hverju gleymt, ættu þeir að
láta af þeirri villu. — Sem
vænta mátti hefir „þjófurinn
í spilum ríkisstjórnarinnar“
reynzt handbendi og erindreki
S j álf stæðisf lokksins.
sérstaka fulltrúa af sinni hálfu
til þess.
4. gr.
Um álagningu skattsins,
gjalddaga, innheimtu, lögtaks-
rétt, vangoldinn skatt og viður-
lög fer að lögum um tekjúskatt
og eignarskatt, eftir því sem við
getur átt, en nánari ákvæði set-
ur fjármálaráðherra með.reglu-
gerð, og skal þar m. a. setja á-
kvæði til tryggrngar réttum
framtölum, svo sem með nafn-
skráningu verðbréfa.
Heimilt skal fjármálaráð-
herra, að fengnum tillögum rik-
isskattanefndar þess éfnis, að
veita greiðslufrest á nokkrum
hluta eignaraukaskatts allt að
3 árum, ef sérstaklega stendur
á, svo sem ef eignaraukinn er
bundinn í atvinnutækjum eða
nauðsynlegum birgðum.
5. gr. .
Fé þvi, sem aflast samkvæmt
lögum þessum, skal varið þann-
ig, að y3 þess gangi til alþýðu-
trygginga og bygginga verka-
mannabústaða, y3 til raforku-
sjóðs, byggingar nýbýla og
landnáms í sveitum og y3 til
framkvæmdasjóðs rikisins.
6. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi.
í greinargerð frv. segir:
„Þrjú síðustu ár hefir meira
fé safnazt í eign einstakra
manna en nokkru sinni fyrr eða
nokkurn óraði fyrir. ■ Samkv.
skattskýrslum mun láta nærri,
að eignaaukning skattgreiðenda
á 2 árum, 1940 og 41, sé talin
70 milj. króna. Virðist því eigi
fjarri sanni að áætla tilsvar-
andi eignaaukningu allra ár-
anna þriggja a. m. k. 100 milj.
króna. Er þá að vísu ekki tekið
tillit til mismunarins á sköttum
á árinu 1940 og væntanlegum
sköttum 1943. En hins vegar er
þess að gæta, að fasteignir
munu taldar með fasteigna-
matsverði og mat annarra eigna
lítið breytt, jafnvel þótt eig-
endaskipti hafi orðið. Og loks
er þess að gæta, að verðbréfa-
eign og innstæðufé hefir auk-
izt stórkostlega, en ætla má, að
mikið skorti á, að þær eignir
komi allar fram á eignafram-
tölum. Innstæðufé í bönkum
var t. d. um síðustu áramót
talið yfir 350 milj. króna.
Stórmikill hluti eignaaukn-
ingarinnar er hreinn stríðs-
gróði, gróði, sem eigendum hefir
fallið í skaut fyrir viðburðanna
rás eingöngu. Á þetta fyrst og
fremst við um alla meiri háttar
auðsöfnun, en samkvæmt frv. er
ætlazt til, að skatturinn taki
aðeins til hennar, þar sem 80
þús. kr. eignaauki er algerlega
undanþeginn skatti.
Flestir gera ráð fyrir því, að
verðlag breytist til lækkunar
eftir styrjöldina og að því verði
samfara margháttaðir atvinnu-
örðugleikar. Hins vegar bíða
verkefnin hvert sem litið er,
verkefni, sem ekki verða innt
af hendi nema með stuðningi
ríkisins. En fjársöfnun ríkis-
sjóðs hefir á engan hátt nálg-
azt það að svara til þessara
verkefna og enn síður til auð-
söfnunar einstakra manna. Þá
er þess og að gæta, að af mis-
skiptingu áuðsins hlýtur að
leiða enn stórfelldara misræmi
í tekjuskiptingu milli einstakl-
inganna í framtíðinni og ó-
jafnari lífskjör.
A víðavangi
SÁNING OG UPPSKERA
JÓNASAR GUÐMUNDSSONAR.
Þeir, sem lásu greinina „Sán-
ing og uppskera“ eftir Jónas
Guðmundsson í Alþbl. á sunnu-
daginn, munu hafa fengið fulla
skýringu á fylgishruni Alþýðu-
flokksins í Suður-Múlasýslu og
burtrekstri Jónasar úr mið-
stjórn Alþýðuflokksins.
í grein þessari segir t. d. um
þjóðstjórnina:
„Forsætisráðherra Fram-
sóknarflokksins gaf Alþýðu-
flokknúm þá skýlausu yfirlýs-
ingu, að ef Alþýðuflokkurinn
teldi sig ekki geta lengur átt
sæti í stjórn af því að gengið
væri á rétt hans eða þeirra
stétta, sem hann var umbjóð-
andi fyrir, skyldi þing rofið,
samstarfinu slitið og efnt til
nýrra kosninga, án þess að sú
löggjöf yröi sett, sem Alþýðu-
flokkurinn væri andvígur.
.... Þegar á næsta þingi eftir
að gengislækkunarlögin voru
sett, sveikst Framsókn aftan
að hinum flokkunum og losaði
með klækjum og yfjrlýsingum,
sem síðar voru sviknar, land-
búnaðarafurðirnar út úr hinu
upphaflega samkomulagi og
hleypti þannig af stað þeirri
dýrtíð, sem nú er komih í al-
gleyming og enginn ræður við“.
Hvorttveggja þetta eru hrein-
ar lygar. Hermann Jónasson gaf
aldrei slíka yfirlýsingu, sem hér
er sagt frá, og Framsóknar-
flokkurinn tók aldrei á sig
neinar skuldbindingar um af-
urðaverðið.
Maður, sem sáir lygum, fær
fyrr en síðar verðskuldaða
uppskeru. Jónas varð þingmað-
ur eitt kjörtímabil og miðstjórn-
armaður í Alþýðuflokknum
nokkru lengur. En hann hefir
verið sviptur báðum þessum
störfum. Uppskera hans hefir
orðið í samræmi við sáninguna.
FORSETAKJÖRIÐ.
Forsetakosningin í samein-
uðu þingi hefir vakið rógs-
hneigð Alþýðublaðsins og Morg-
unblaðsins.
Alþýðublaðið ber Framsókn-
arflokknum á brýn makk við
íhaldið. Framsóknarflokkurinn
bauð Alþýðuflokknum fyrst
samvinnu um forsetakjör. Þeg-
ar Alþýðuflokkurinn neitaði því,
féllst Framsóknarflokkurinn á
samkomulag við alla flokkana.
Alþýðuflokkurinn kaus það
heldur, en samkomulag við
Framsóknarflokkinn einan.
Morgunblaðið segir, að Fram-
sóknarflokkurinn hafi slakað til
á þeim skilyrðum, er hann setti
við forsetakjörið á seinasta
þingi. Þetta er rangt. Fram-
sóknarflokkurinn setti þá það
skilyrði, að hann mætti kjósa
forsetaefni sitt við allar umferð-
irnar í sameinuðu þingi, ef Gísli
Sveinsson yrði í kjöri. Vegna
hins illræmda forsetaúrskurðar
Gísla vildu Frarhsóknarmenn
ekki veita honum það hlutleysi
að setja hjá við kosninguna, en
Sjálfstæðismenn kröfðust þess
og kváðust fella Jörund í neðri
deild, ef ekki yrði fallizt á þá
kröfu. Vegna þessarar þverúð-
ar Sjálfstæðisflokksins náðist
ekki samkomulag í haust.
Við forsetakjörið á dögunum
féliu Sjálfstæðismenn frá þess-
ari kröfu og sátu hjá við for-
setakosninguna í neðri deild,
þótt Framsóknarmenn kysu
forsetaefni sitt við allar um-
ferðirnar í sameinuðu þingi.
Það voru því Sjálfstæðismenn,
er slökuðu ' til og viðurkenndu
eins og rétt var, að Framsókn-
armenn hefðu fullt tilefni til
að votta Gísla andúð, vegna áð-
urgreinds forsetaúrskurðar.
Sú stefna er nú hvarvetna
ríkjandi, að löggjöfinni beri að
haga svo, að einstaklingar safni
eigi stórgróða vegna styrjaldar-
(Framh. á 4. síðu)
Jón Eypórsson:
„Þjófur í spílum ríkisstjórnarínuar( 1