Tíminn - 16.10.1943, Blaðsíða 4

400
TÍMIM, langardaghm 16. okt. 1943
100. blafS
Ræða Bjarna Asgeírssonar
tJR BÆNUM
Fyrsti skemmtifundur
Framsóknarfélaganna í Reykjavík
á þessu hausti, verður haldinn í Lista-
mannaskálanum næstkomandi þriðju-
dagskvöld. Til skemmtunar verður:
Framsóknarvist, ræðuhöld og dans.
Aðgöngumiðar verða seldir á afgreiðslu
Tímans á mánudag og þriðjudag.
Súðin
verður sjófær um mánaðamótin
næstu. Hafa miklar endurbætur verið
gerðar á skipinu.
Færeyska lögþingið
hefir ákveðið að veita 10.000 kr. til
kaupa á herbergi í Stúdentagarðinum
handa færeyskum stúdent.
„Oliver Tvist“ *
eftir Charles Dickens er komin út í
þýðingu Hannesar J. Magnússonar
kennara á Akureyrl. Er þessi nýja út-
gáfa vönduð að frágangi og myndum
skreytt. Bókabúð Æskunnar gefur
bókina út.
„Maður frá Brimarhólmi“
heitir stór skáldsaga eftir Friðrik
Ásmundsson Brekkan, nýkomin í bóka-
búðir. Friðrik Á. Brekkan er kunnur
rithöfundur, þótt nú um skeið hafi
fátt komið út eftir hann, nema smá-
sagnasafn, „Níu systur“ í fyrravetur.
— Víkingsútp-áfan gefur þessa nýju
skáldsögu út.
Verðlagsbrot.
Nýlega hafa eftirgreind fyrirtæki á
ísafirði verið sektuð, sem hér segir
fyrir brot á verðlagsákvæðum: Verzl-
un Guðmundar Björnssonar. Sekt og
ólöglegur hapnaður kr. 350,00. Verzl-
unin hafði selt kartöflur of háu verði.
— Ennfremur Veitingastofan Vitinn.
Sekt og ólöglegur hagnaður kr. 200,00.
Of margar tölur og annað verra.
Nýlega er komið út ritgerð með
þessu nafni eftir Kjartan Jóhannes-
son starfsmann hjá ríkisbókhaldinu.
Eru þar gagnrýndir ýmsir liðir skatta-
málanna og framkvæmd þeirra. Rit-
stjóri Þjóðólfs hafði lofað að birta
ritgerð þessa, en útgáfustjórn blaðs-
ins tókf fram fyrir hendur honum og
synjaði um birtingu.
Blíndraheímílí
Eitt af þeim verkefnum, sem
Blindravinafélag íslands vinn-
ur að, er að koma upp heimili
fyrir blinda menn. Er mikil
nauðsyn á, að úr þeirri fram-
kvæmd verði áður en mörg ár
líða.
í dag selur félagið merki til
fjáröflunar handa heimilinu og
heitir á alla, sem styðja vilja að
bættri aðbúð blinda fólksins, að
efla blindraheimilissjóðinn og
kaupa merkin, svo að heimilið
rísi þeim mun fyrr upp.
Erlent yfirlit.
(Framh. af 1. síðu)
ar ættu ekki hægt um vik að
semja sérfrið, þar sem þeir
væru algerlega háðir Þjóðverj-
um um aðflutninga á kolum,
olíu, gúmívörum, vélum, verk-
færum og ýmsum neyzluvörum,
og Þjóðverjar hefðu sjö herfylki
í Norður-Finnlandi.
Svíar ræða mjög um framtíð
Finnlands og kemur þeim öllum
saman um, að það sé ekki síður
hagsmunamál Svíum en Finn-
um, að Finnland haldi sjálf-
stæði sínu. Þing sænsku verka-
lýðsfélaganna, er haldið var í
haust, lét sömu skoðun í ljós.
Hins vegar leggja sænsku
blöðin áherzlu á, að Finnar verði
að gera sitt ítrasta til að hafa
góða sambúð við Rússa og fram-
tíð Finnlands verði eigi tryggð
til fullnustu, nema slík sambúð
komizt á.
Telpuhosur
dökkbrúnar, nýkomnar.
H. Toft
SKÓLAVÖRÐUSTÍG 5 SÍMI1035
S T Ú L K U R
óskast til fiskflökunar. Hátt
kaup. Frítt húsnæði í nýtízku
húsum.
HRAÐFRYSTISTÖÐ
VESTMANNAEYJA.
Vinnið ötuliegu fyrir
Timann.
(Framh. af 2. síðu)
samanburðar, að sams konar
reikningar annars staðar á
Norðurlöndum voru a. m. k. fyr-
ir styrjöldina sízt fleiri tiltölu-
lega en hér, og eru þó byggð-
ar á þeim hagfræðilegar
niðurstöður um afkomu land-
búnaðarins eins og hér er gert.
Nú halda búreikninga 6—7 af
þúsundi bænda. í Danmörku
munu þeir vera lítið eitt fleiri,
en í Noregi og Svíþjóð aðeins
3—4 af þúsundi. Og enn má
bæta því við, að búreikningar
í þessum löndum eru næstum
allir einfaldir, — en hér eru þeir
tvöfaldir og sundurliðaðir og því
stórum auðveldara á þeim að
býggja. En nú var ekki eins og
nefndin tæki reikninga þessa og
niðurstöður þeirra gagnrýnis-
laust. Hún lét sannprófa þá með
samanburði á skattskýrslum,
búnaðarskýrslum og verzlunar-
skýrslum o. fl., þar til hún hafði
sannfært sig um, að þeir sýndu
rétta og raunverulega mynd af
meðalbúum í landinu. Þá fyrst
byggði hún á þeim.
Kaup bóndans.
Ég geng hér fram hjá ýmsum
einstökum liðum í gagnrýni
þingmannsins, með því að þeim
hefir þegar verið svarað af öðr-
um. En þar sem allar hans ádeil-
ur stefndu aö, var sú fullyrðing
hans, að kaupgjald bóndans
væri óhæfilega hátt reiknað. í
því sambandi gat hann þess að
kaup bóndans samkv. búreikn-
ingunum ,hefði verið fyrir stríð
kr. 1000, — en væri nú metið
14.000 eða meir en fjórtánfald-
að. Nú er þetta út af fyrir sig
rangt. Þegar bóndanum var
reiknað 1000 kr. í kaup, var konu
hans og börnum innan 16 ára
aldur einnig reiknað kaup og
þeim öllum framfærsla af búinu.
Nú er kaup og framfærsla alls
þessa fólks fólgið í þessum 14
þús. kr. og verður þá munurinn
engan veginn óeðlilegur. — En
hvers vegna var kaup bóndans
fyrir stríð reiknað 1000 krónur
aðeins. Það var af þeirri ein-
földu ástæðu, að reikningar
búsins sýndu það, að afkoma
þess leyfði ekki hærri kaup-
greiðslur. Meðalbóndinn var með
öðrum orðum rétt rúmlega mat-
vinnungur.
Nú veit ég ekki, hvort á að
skilja þennan samanburð hjá
þingmanninum þannig — að
hann telji að kaup þetta hefði
átt að haldast svipað eða lítið
breytt hjá bóndanum á sama
tíma og allar aðrar stéttir og
einstaklingar margfölduðu sín-
ar tekjur. En eitt er víst, að ef
slíkri stefnu hefði verið fylgt í
landinu, þá hefðu vandamálin í
sambandi við landbúnaðaraf-
urðirnar orðið með nokkrum
öðrum hætti en þau eru nú —
m. ö. o., þessi vara væri þá ekki
til á markaðnum.
Óttiim við matarskort
Ég minnist þess, hvern ótta
margir báru í brjósti í upphafi
stríðsins um það, að hér gæti
orðið matvælaskortur í landinu
vegna erfiðra aðdrátta á nauð-
synjun og vegna þess,að hinnar
innlendu matvælaframleiðslu í
landbúnaðinum yrði ekki nægi-
lega gætt. Þessi ótti jókst stór-
um við það, er þess varð vart,
hve starfsemin. við sjóinn dró
ört að sér vinnuaflið frá land-
búnaðinum. Verð á sjávarafurð-
um margfaldaðist á stuttum
tíma og eftirspurnin var ótak-
mörkuð. Hins vegar lokuðust
ýmsir beztu markaðir landbún-
aðarins í útlöndum..og vörum
eins og kjöti var haldið niðri í
verði, t. d. í Englandi, með
greiðslum úr ríkissjóði. Hér var
því ójafn leikur.
Síðan bættist starfsemi setu-
liðsins við, þannig, að allir, sem
vildu, gátu fengið störf utan
landbúnaðarins, sem greidd voru
með ævintýralegum vinnulaun-
um. Afleiðingar þessa urðu vit-
Veklð athygli kunnlngja yð-
ar á, að hverjum þeim mannl,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauösyn-
legt að lesa Tímann.
anlega þær, að fólkið þusti frá
landbúnaðarstrfunum hvaðan-
æva og þess gætti mjög, að
bændur voru farnir að leita til
þessara starfa — og jafnvel
gengu frá jörð og búi.
Það voru margar bollalegg-
ingar uppi um það, hvernig
helzt yrði við því spornað, að
framleiðsla landbúnaðarins færi
í auðn og fólkið yrði matvæla-
laust í landinu innan um allar
seðlafúlgurnar, sem fylltu vasa
landsmanna.
Það var hreyft þeirri hug-
mynd að koma á þegnskyldu-
vinnu við'landbúnaðarstörf o.
fl., o. fl. — sem þó fáir fengust
til að líta við, því að hver vildi
sitja við þann eldinn, er bezt
logaði, eins og gengur. Það ráð,
sem þá var upptekið og eitt
sýndist tiltækt eins og komið
var, — var það, að haga verð-
laginu á lanbúnaðarvörunum
þannig, að bændum yrði unnt
að íá ginhverja hjálp við fram-
leiðslustörfin, en þó einkum til
þess, að þeir neyddust ekki til
að yfirgefa bú sín í atvinnuleit í
kaupstöðunum til að geta orðið
að einhverju leyti þátttakendur
í hinni auknu velmegun lands-
manna — heldur fyndu hvöt
hjá sér til að leggja sig fram við
matvælaframleiðsluna, sem
þjóðin mátti hvað sízt við að
vanrækja. Bændur voru yfirleitt
meira og minna skuldugir, og
þeim var það nauðsyn að fá hag
sinn bættan í hlutfalli við aðra.
Það var því alveg óhjákvæmi-
legt, bæði vegna innlendu mat-
vælaframleiðslunnar og fram-
tíðar landbúnaðarins, að búa
þannig að bændum, að þeir
gætu yfirleitt unað hag sínum
við landbúnaðinn og fram-
leiðslustörf hans. Og þetta hefir
tekizt öllum vonum framar.
Bændur hafa staðið það vel að
framleiðslumálum sínum, að hér
hefir yfirleitt verið gnægð
þfirra hluta, sem þeim er unnt
að leggja í þjóðarbúið — eða
svo hefir það verið til þessa.
Þrátt fyrir það, að vandræði
með starfsfólk í þágu landbún-
aðarins, hafi verið stórkostleg
víða um land, verður ekki séð (
annað en að framleiðslu land- I
búnaðarins hafi verið haldið
fullkomlega í horfinu .— og
verður að telja það út af fyrir
sig afrek af bændastéttinni,
sem gat því aðeins náðst, að
bændur leggðu óvenju hart að
sér — auk þess, sem hagkvæmt
tíðarfar mikinn hluta þessa
tímabils, gerði sitt til.
Nú skyldi maður ætla, að þetta
yrði að einhverju metið af þeim,
sem framleiðslu þeirra njóta í
landinu. En hér hefir viljað bera
á því sem víðar, að menn kunna
ekki til fulls að meta það, sem
þeir hafa gnægð af — og þekkja
ekki hvað er að vanta.
Þakkirnar til bænda.
Ef menn hér á landi hefðu
fengið þótt ekki væri nema viku
eða mánaðartíma að kynnast
af eigin raun því ástandi, sem
matvælaskorturinn skapar nú í
fjölda landa um allan heim —
í stað þess að vaða í allsnægtum,
þá hefðu þeir máske kunnað að
meta betur en nú er, gildi þeirra
starfa, sem bændurnir annast
— og það afrek, sem þeir hafa
leyst af höndum í matvæla-
framleiðslu fyrir þjóð sína —
afrek, — sem ég tel hiklaust að
gangi næst starfi þeirra manna,
sem segja má að nokkru leyti að
hafi tekið þátt í styrjöldinni til
að halda uppi siglingum að og
frá landinu — sjómannanna.
í stað þess er starf þeirra
þakkað með því, að þeir eru
hundeltir og svívirtir í blöðum
landsins dag eftir dag og viku
eftir viku, — menn þeir, er
bændur hafa falið forustu í fé-
lagsmálum sínum og á Alþingi,
og bændastéttin sjálf — næst-
um eins og þetta væru land-
ráðamenn. Þetta er gert jöfnum
höndum af þeim, sem skrifa
hina „ábyrgu“ stjórnmálaleið-
ara þessara blaða, og þeirra, er
stjórna kjaftakerlingadálkum
blaðanna, þar sem „Konen ved*
Vandposten“ safnar saman öll-
um slúður- og slefsögum bæjar-
ins bæði sönnum og lognum og
leggur út af þeim. Þær þykir
rógsmönnum bændanna góm-
sætt sælgæti til að smjatta á,
um framleiðslu þeirra og fram-
leiðsluvörur, starfshætti og
jafnvel lifnaðarhætti. Margt af
þessu kjaftæði er svo rotið og
niðrandi, að það nálgast at-
vinnuróg, þótt enginn hafi enn-
þá tekið þessar kjaftakindur
svo alvarlega að draga þær fyrir
lög og dóm.
Nei, bændur eiga sannarlega
aðra viðurkeninngu skilið fyrir
það, hvernig.þeir hafa brugðizt
við þeim margvíslegu erfiðleik-
um, sem stríðsástandið hefir
lagt í götu þeirra. Og einhver
þjóð mundi telja sig sæla að
hafa heldur afgang en að skort-
ur sé á ýmsum helztu matvæla-
nauðsynjum, þótt hún þyrfti að
leggja á sig nokkúrn auka-
kostnað því til tryggingar.
Bændnr og
iðnaðarmcnn.
Það þótti mér óskiljanleg
þröngsýni af þingm. Hafnar-
fjarðar að amast við því, að
kaup bænda væri að einhverju
leyti miðað við tekjur iðnaðar-
manna, þó að það yrði heldur
til að hækka kaupgjald bóndans.
Báðar stéttirnar vinna að
framleiðslu „neyzluvara" hver á
sínu Sviði. Ég tel að bóndinn
þurfi til að bera álíka starfs-
menningu og iðnaðarmaðurinn,
þó á annan hátt sé. Bóndinn
vinnur að jafnaði lengri vinnu-
tíma en iðnaðarmaðurinn og
þarf að stjórna hinum marg-
háttuðu störfum búsins auk
þess sem hann ber fjárhagslega
ábyrgð á útkomunni, og verður
að taka á sig hallann af upp-
skerubresti vegna ótíðar o. s.
frv. Samt telur þingmaðurinn
ekkert að athuga við það, að
kaup iðnaðarmannsins marg-
faldist með því að margfalda
verðið á iðnaðarvörum, sem líka
í ýmsum greinum hefir hækkað
ekki síður en verð á landbúnað-
arvörunum, en sér ótal hættur
og ósanngirni í því fólgnar, ef
bóndanum er leyft þetta sama.
— Mér finnst þetta einkennileg
„jafnaðarmennska".
Krókódílatárln.
Að síðustu flutti þingmaður-
inn hjartnæma prédikun, um
þann voða, sem stafaði af dýr-
tíðinni, sem verðið á landbún-
aðarafurðunum væri einn liður
í, — fyrir útflutningsframleiðslu
landsmanna og alla afkomu. —
Mikið var. En þingmaðurinn
ætti að beina þeim umvöndun-
arorðum til annarra en bænd-
anna. Hann ætti að snúa máli
sínu til þeirra manna, sem bæði
með löglegum og ólöglegum ráð-
um unnu að því að rífa niður
allar þær hömlur, sem reynt var
að setja gegn hinu ægilega dýr-
tíðarflóði — með þeim afleið-
ingum sem nú eru öllum kunn-
ar. Það er tilgangslaust að fella
krókódílatár í þinginu nú, útaf
því, sem komið er. Þingmaður-
inn ætti að gráta afdrif þeirra
mála í einrúmi heima hjá sér
eða flokki sinna sálufélaga, sem
á úrslitastund tóku þá ákvörð-
un að sleppa öllum hömlum
gegn dýrtíðarflóðinu. Því að
þessir menn höfðu ekki leyfi til
að vera svo heimskir að sjá það
ekki, að hóflaus hækkun kaup-
gjalds og launa, hlaut að hafa
í för með sér hækkun vöruverðs-
ins í landinu, bæði á framleiðslu
vörum landbúnaðarins og iðn-
aðarins — og auka þannig dýr-
tíðina.
Nýkomíð Irá Ameríku
sloppa- og skyrtutölur, — hvítar og mislitar.
HEILDVERZLEN
JÓIIAMS KARLSSONAR & CO.
Síml 1707.
TÍMINN er víðlesnasta anglýsingablaðið!
- OAMLA .......
Skuggi dular-
fulla mannsins.
,Shadoow of the thin man'
WILLIAM POWELL,
MYRNA LOY.
Sýnd kl. 7 og 9.
Bannað fyrir börn innan
16 ára.
Kl. 31/2—614
GLÆFRAMAÐUR.
„It happened to one man“
WILFRID LAWSON,
NORA SWINBURNE.
Bönnuð fyrir börn.
Mániiin líður
(The Moon is Down).
Stórmynd eftri sögu
JOHN STEINBECK.
Aðalhlutverk:
Sir Cedric Hardwicke,
Dorris Bowdon,
Henry Travers.
Bönnuð fyrir börn yngri en
16 ára.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Leikfélag Reykjavíkur
„Lénharður fógeti“
4
Sýning’ aiuiað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir kl. 4—7 í dag.
F ramsóknarf élögí n
í Reykjavík
halda skemmtifund í Listamannaskálanum þriðjudagskvöldið
19. október og hefst kl. 8.30.
SKEMMTIATRIÐI:
1. Framsóknarvist,
2. Ræður,
3. Dans.
Aðgöngumiðar fást í afgreiðslu Tímans á mánudag og þriðju-
dag. Tryggið ykkur aðgöngumiða í tíma og mætið stundvíslega
til þess að geta komizt að spilaborðunum.
Mýfar bæknr
Kolbeinn Högnason í Kolla-
'irði er löngu þjóðkunnur mað-
ir fyrir lausavísur sínar sem
:ru margar afburða smellnar og
íafa flogið um land allt beint
if vörum hans.
Hitt hefir ekki öllum verið
jafnkunnugt, að Kolbeinn er að
minnsta kosti jafnvígur á löng
kvæði, og að mörg af kvæðum
hans eru með því bezta, sem ort
hefir verið á íslenzka tungu.
Fyrir skömmu sendi hann frá sér
þrjár ljóðabækur
KRÆKLUR, OLNBOGABÖRN og HNOÐNAGLA
Alls um 500 blaðsíður. í Kræklum og Olnbogabörnum
eru kvæðin, en í Hnoðnöglum eru lausavísur hans. Ljóða-
vinir um land allt munu fagna útkomu þessara bóka.
Mandolínkennslubókin eftir Sigurð H. Briem er komin
í bókaverzlanir. Nú geta menn lært að spila á þetta vinsæla
og handhæga hljóðfæri.
Setningafræði Björns Guðfinnssonar er komin í bóka-
verzlanir. Bók þessi hefir áður verið seld eingöngu ríkisút-
varpinu, en verður hér eftir seld hjá bóksölum um land allt.
Bókaverzluu ísaioldar.
Úrvals spaðkjöt
ór mörgum lieztu f járhéröðum laiidsius kem-
ur næstii daga í lieilum og hálfum tuimiim.
Tekið við pöntunum í síma 1080.
Samband ísl. samvínnufélaga