Tíminn - 18.01.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: \
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
f RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
[ AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
I OG AUGLÝSINGASKEirCTOFA:
! EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
> Sími 2323.
28. árg.
Iteykjjavík, þriðjudag'mn 18. jan. 1944
6. blað
91ax Peinberton
talinn af
Öll von er talin úti um það, að togarinn „Max Pemberton“ sé
ofansjávar. Hafa mörg skip og flugvélar leitað að honum dögum
saman, en árangurslaust. Ennfremur hefir verið leitað með
sögn sambandslaganna
rædd á Alþingi
Furduleg afstaða nokkurra Alþýðuflokksmanna
fjörum á Snæfellsnesi, og fannst þar ekki neitt, er benti til
um afdrif hans.
Eins og skýrt var frá í seinasta blaði, varð Max Pembertons
seinast vart að morgni 11. þ. m. (þriðjudag), við Malarrif á Snæ-
fellsnesi og var hann þá á heimleið með fullfermi úr veiðiför.
Ólögleg viðskipti
við setuliðið
Síðastliðinn föstudag var tekin til fyrri umræðu í sameinuðu
þingi tillaga til þingsályktunar um niðurfellingu sambandslag-
anna. Tillagan er flutt af ríkisstjórninni, en milliþinganefndin
í stjórnarskrármálinu hefir samið hana.
Umræður um tillöguna urðu allmiklar og varð þeim ekki
lokið þá um daginn. Mun framhaldsumræðan verða í dag eða
Á Max Pemberton var 29 manna áhöfn, flest menn á bezta
aldri og allir hinir vöskustu. Hefir íslenzka þjóðin hér orðið fyrir
miklu áfalli og mörg heimili orðið fyrir þungum og sárum missi.
Þessir menn voru með skipinu
Pétur Maack, skipstjóri, Rán-
argötu 30, fæddur 11. nóv. 1892.
Kvæntur, á fjögur * uppkomin
börn á lífi, en einn sonur hans,
Pétur, 1. stýrimaður, var með
honum á skipinu.
Pétur A. P. Maack, 1. stýri-
maður, sonur skipstjórans, Rán-
argötu 2, f. 24. febr. 1915.
Kvæntur, átti 2 börn, 4 og 3
ára og eitt fósturbarn 8 ára.
Jón Sigurgeirsson, 2. stýri-
maður, Ásvallagötu 28, f. 9. nóv.
1912. Kvæhtur, átti tvö börn, 5
ára og á 1. ári.
Þorsteinn Þórðarson, 1. vél-
stjóri, Sólnesi við Baldurshaga,
f. 19. maí 1892. Kvæntur, á sex
börn á lífi, 2, 6, 10, 13, 15 og 17
ára. Sonur hans Þórður, var 2.
vélstjóri á skipinu.
Þórður Þorsteinsson, 2. vél-
stjóri, Sólnesi við Baldurshaga,
f. 10. maí 1924. Ókvæntur.
Hilmar Jóhannsson, kyndari,
Framnesveg 13, f. 4. marz 1924.
Kvæntur.
Benedikt R. Sigurðsson, kynd-
ari, Hringbraut 147, f. 19. des.
1906. Kvæntur, átti 4 börn, 6, 14
15 og 2 ára.
Gísli Eiríksson, bátsmaður,
Vífilsgötu 3, f. 1. apríl 1894.
Kvæntur og átti þrjú uppkomin
börn, yngsta 14 ára.
Björgvin H. Björnsson, stýri-
maður, Hringbraut 207, f. 24. ág.
1915. Kvæntur og átti 1 barn 2
ára. Bróðir hans var og á skip-
inu.
Guðjón Björnsson, háseti Sól-
vallagötu 57, f. 27 febr. 1926.
Ókvæntur, bjó hja foreldrum
sínum. Hann var bróðir Bjöýg-
vins, sem talinn er næstur á
undan.
Valdimar Guðjónsson, mat-
sveinn, Sogamýrarbletti 43, f.
'21. ág. 1897. Kvæntur og átti
þrjú börn, 6, 8 og 11 ára og sá
fyrir öldruðum tengdaföður.
Guðmundur Einarsson, neta-
maður, Bárugötu 36, f. 19. jan.
1898. Kvæntur og átti 2 börn, 10
ára og á 1. ári.
Guðmundur Þorvaldsson,
bræðslumaður, Selvogsgötu 24,
iHafnarfirði, f. 7. des. 1899.
Kvæntur, lætur eftir sig 6 börn.
Sigurður V. Pálmason, neta-
maður, Bræðraborgarstíg 49, 'f.
25. nóv. 1894, ekkjumaður, átti
2 börn, 11 og 13 ára.
Sæmundur Halldórsson, neta-
maður, Hverfisgötu 61, f. 2. apríl
1910. Kvæntur og átti 1 barn
ársgamalt. Bróðir Sæmundar
var og á skipinu.
Kristján Halldórsson, háseti,
Innri-Njarðvík, f. 20. marz 1906,
átti 3 börn. Hann var bróðir Sæ-
mundar, sem talinn er næst á
undan.
Guðni Kr. Sigurðsson, neta-
maður, Laugaveg 101, f. 15. jan.
1893. Kvæntur.
Jens Konráðsson, stýrimaður,
Hringbraut 152, f. 10. okt. 1914.
Ókvæntur.
PÉTUR MAACK,
skipstjóri á Max Peviberton. Hann
hafði lengi verið skipstjóri og var tal-
inn einn aflasœlasti maður fiskiflotans.
Jón M. Jónsson, stýrimaður,
Hringbraut 152, f. 10. okt. 1914.
Ókvæntur.
Valdimar Hlöðver Ólafsson,
háseti, Skólavörðustíg 20A, f. 3.
apríl 1921. Ókvæntur í foreldra-
húsum.
Magnús Jónsson, háseti,
Frakkastíg 19, f. 11. ágúst 1920.
Ókvæntur í foreldrahúsum.
Hann var mágur Péturs 1.
stýrimanns.
Jón Þ. Hafliðason, háseti,
Baldursgötu 9, f. 19. sept. 1915.
Kvæntur og átti 1 barn á 1. ári.
Halldór Sigurðsson, háseti,
Jaðarkoti, Árnessýslu (Hverfis-
götu 89), f. 26. sept. 1920. Ó-
kvæntur. Elzti sonur ekkju, fyr-
irvinna hennar og systkina
sinna í ómegð.
Gunnlaugur Guðmundsson,
háseti, Óðinsgötu 17, f. 15. jan.
1917. Kvæntur, átti 1 barn.
Kristján Kristinsson, aðstoð-
armatsveinn, Háteigi, f. 2. júní
1929. Ókvæntur.
Ari Friðriksson, háseti, Látr-
um, Aðalvík (Hörpugötu 9), f.
4. apríl 1924.
Aðalsteinn Árnason frá Seyð-
isfirði. (Efstajsundi 14), f. 16.
sept. 1924.
Jón Ólafsson, háseti, Keflavík,
f. 22. marz 1904. Ókvæntur.
Arnór Sigmundsson, háseti,
Vitast. 9, f. 3. okt. 1891. Kvænt-
ur.
Eins og sést á framansögðu,
voru tvennir feðgar á skip-
inu og tvennir bræður. An-
ton Björnsson íþróttakennari,
er fórst með m. s. Hilmi á svip-
uðum slóðum fyrir skemmstu,
var bróðir þeirra Björgvins og
Guðjóns, er fórust með Max
Pemberton.
Max Pemberton var 323 rúm-
lestir br., smíðaður í Englandi
1917. Þótt skipið væri orðið
nokkuð gamalt, var það vel
traust, enda alltaf verið vel við
haldið og allur útbúnaður hinn
bezti.
Eigandi skipsins var Halldór
Þorsteinsson í Hátelgi.
Þrjú íslenzk verzlunarfyr-
irtæki hafa nýlega orðið upp-
vís að því að hafa rekið stór-"
felld ólögleg viðskipti við
brezka vörubirgðastöð hér í
bænum. Viðskipti þessi hóf-
ust fyrir alvöru í ársbyrjun
1943. Fullnaðarrannsókn þess-
ara mála er ekki enn lokið.
Fyrirtæki þau, sem hér ræðir
um, eru nýlenduvöruverzlun
Jes Zimsen, Ingólfsbakarí og
heildverzlun Þorkels Ingvars-
sonar.
Nýlenduvöruverzlun Jes Zim-
sen hefir keypt ýmsar vörur af
einum starfsmanni þessarar
birgðastöðvar fyrir tugþúsundir
kr. Eru það mest allskonar ný-
lenduvörur. Þorkell Ingvarsson
stórkaupmaður hefir ásamt
einum starfsmanni sínum, Sig-
urði Þorkelssyni, *keypt whisky
og gin af sama starfsmanni
þessarar birgðastöðvar. Mun
þar vera að ræða um marga
tugi af whisky- og ginkössum.
Þá hefir Ingolf Petersen, eig-
andi Ingólfsbakaris, keypt all-
mikið af ýmsum nýlenduvörum
af öðrum starfsmanni þessarar
birgðastöðvar.
Verzlunarstjóri í Nýlendu-
vöruverzlun Jes Zimsen er
Gunnar Jónsson. Hefir hann, í
viðbót við að reka þessi við-
skipti við birgðastöðina, keypt
allmikið frá erlendum skipum,
sem hér hafa verið.
Þorkell Ingvarsson hefir, á-
samt Sigurði Þorkelssyni, selt
áfengi það, er hann keypti frá
birgðastöðinni, til ýmissa bif-
reiðastjóra, er síðan hafa selt
það til annara.
Vcglcg gjöf
Kvenfélagið Framtíðin á Ak-
ureyri var 50 ára 13. þ. m.
í tilefni af- afmælinu barst
elliheimilissjóði félagsins 50
þús. kr. gjöf frá Kristjáni Krist-
jánssyni, eiganda Bifreiðastöðv-
ar Akureyrar, og konu hans, til
minningar um mæður þeirra.
Auk þess gaf Kristján 50 þús.
kr. í sjúkrasjóð félagsins til
minningar um 3 bræður sína.
á morgun.
Gert er ráð fyrir, að auk
þess, sem Alþingi samþ. hana,
verði um till. sérstök þjóð-
aratkvæðagreiðsla, en jafn-
framt er ætlazt til að stjórnar-
skráin um lýðveldisstofnunina
verði borin_ undir þjóðarat-
kvæði. Mun þjóöin því verða að
svara tveimur spurningum: í
fyrsta lagi, hvort hún sé með
sambandsslitum, og í öðru lagi,
hvort hún sé fylgjandi lýðveld-
isstofnun.
Forsætisráðherra fylgdi til-
lögunni úr hlaði með stuttri
ræðu. Vísaði hann til yfirlýs-
ingar stjórnarinnar um skiln-
aðarmálið frá 1. nóv. síðastlið-
inn, en í samræmi við þá yfir-
lýsingu hefði stjórnin nú tekið
að sér flutning tillögunnar.
Hann kvað stjórnina þó vilja
breyta tillögunni og myndi hún
koma þeim breytingartillögum
sínum síðar á framfæri.
Stefán Jóhann Stefánsson
talaði næstur. Taldi hann rétt
þjóðarinnar til sambandsslita
vafasaman og væri því rétt að
fresta málinu. Hann kvað sig
þó geta fylgt uppsögn sam-
bandslaganna eftir 19. maí 1944,
því að þá væru þrjú ár liðin síð-
an Danastjórn bárust yfirlýs-
ingar Alþingis 1941, en hins veg-
ar vildi hann eigi ganga frá
endanlegri samþykkt á lýðveld-
isstjórnarskrá fyrr en búið væri
að tala við Danakonung.
Ólafur Thors andmælti þeirri
skoðun Stefáns, að réttur okkar
til sambandsslita væri vafasam-
ur. Þau ummæli Stefáns væru
lika fullkomlega í andstöðu við
fyrri afstöðu Alþýðuflokksins.
Alþýðuflokkurinn hefði, ásamt
öðrum flokkum þingsins, stað-
ið einhuga að þeirri ákvörðun
þingsins 1941, að íslendingar
ættu þá þegar rétt til sam-
bandsslita. Alþýðuflokkurinn
hefði aftur staðið að því, á'samt
öðrum flokkum, að skilnaðar-
málið yrði leyst sumarið 1942.
Loks hefðu tveir aðalmenn Al-
þýðuflokksins fylgt því í stjórn-
arskrárnefndinni síðastl. var, að
lýðveldið yrði stofnað 17. júní
1944.
Lýðveldisstjórnarskrám
til 1. umr. í neðri deild
Frumvarpið um lýðveldisstjórnarskrána var til 1. umræðu í
neðri deild í gær. Frumvarpið er flutt af ríkisstjórninni, en
milliþinganefndin í stjórnarskármálinu hefir samið það. Efni
þess hefir áður verið rakið hér í blaðinu.
Forsætisráðherra fylgdi frv.
úr hlaði. Sýndi hann, að stjórn-
in teldi nauðsynlegt að gera
nokkrar breytingar á frv., eink-
um viðkomandi kjöri og valdi
forsetans, og myndi hún leggja
þær fyrir stjórnarskrárnefndir
þingsins. Hann benti á, að miklu
skipti, að menn sameinuðust
um lausn málsins og héldu því
hófsamlega á kröfum sínum.
Hann kvað stjórnina hallast
að því, að forsetinn yrði þjóð-
kjörinn.
Stefán Jóhann Stefánsson tal-
aði næstur. Gagnrýndi hann
frv. nokkuð, enda þótt hann sé
einn af höfundum þess. Enn-
fremur lýsti hann sig mót-
fallinn því, að lýðveldisstjórn-
arskrá yrði endanlega sam-
þykkt fyrr en tekizt hefði að
tala við konung, og eins mót-
mælti hann því, að stjórnar-
skránni yrði breytt, án undir-
skriftar þjóðhöfðingja.
Gísli Sveinsson svaraði gagn-
rýni Stefáns á frv. og gerði
grein fyrir sjónarmiðum stjórn-
arskrárnefndar. Frh. á 4. s.
Eysteinn Jónsson talaði næst.
í inngangi ræðu sinnar rakti
hann sögu málsins, og sýndi m.
a. fram á, að það hefði alltaf
verið yfirlýst markmið íslend-
inga að leysa skilnaðarmálið
strax og sambandslögin heimil-
uðu það eða í ársbyrjun 1944.
Hernám Danmerkur hefði hins
vegar orðið þess valdandi, að
ekki hefði verið hægt að fram-
fylgja þessu máli fullkomlega á
þann hátt, er samningarnir
gerðu ráð fyrir.
Framsóknarfl. sagði Eysteinn,
hélt flokksþing veturinn 1941.
Þá tók flokkurinn ákveðna af-
stöðu til skilnaðarmálsins og
lýsti sig eindregið fylgjandi
því, að stofna lýðveldi, eigi
síðar en innan þriggja ára
frá þeim tíma, það er 1944.
Afstaða flokksins var þá
þegar reist á þeim grundvélli,
að sjálfsagt væri að framkvæma
skilnaðinn, jafnskjótt og samn-
ingstíminn væri á enda, þ. e. á
árinu 1944, en þó fyrr, ef stríð-
inu yrði lokið fyrir þann tíma.
Nú eru komin þau tímamót,
sem sambandsslitin hafa ávallt
verið miðuð við, og telur Fram-
sóknarflokkurinn því sjálfsagt
að láta ekki dragast lengur en
fram á þetta ár að leiða skiln-
aðarmálið til lykta.
Ályktanir Alþingis í sjálfstæð-
ismálinu frá 17. maí 1941 eru
byggðar á sama grundvelli og
Framsóknarflokkurinn lagði á
flokksþingi sínu fyrr á árinu.
Það er kunnugt, að þessar sam-
þykktir voru eins konar samn-
ingur milli þingflokkanna um
þann grundvöll, sem Alþingi
vildi standa á við lausn máls-
ins. Þar segir svo:
„Alþingi ályktar að lýsa yfir
því, að það telur ísland hafa
öðlast rétt til fullra sambands-
slita við Danmörku, þar sem ís-
land hefir þegar orðið að taka
í sínar hendur meðferð allra
sinna mála ....“.
Þar segir ennfremur:
„Alþingi ályktár að lýsa yfir
þeim vilja sínum, að lýðveldi
verði stofnað á íslandi, jafn-
skjótt og sambandinu við Dan-
mörku verður formlega slitið“.
Þarna er beinlínis lögð höf-
uðáherzla á það, að formleg
sambandsslit og lýðveldisstofn-
un skuli fara saman, og, að ís-
land hafi þá þegar öðlast rétt
til fullra sambandsslita, þótt
talið væri rétt að bíða með af-
greiðslu málsins um sinn til
fyllra öryggis. En þá var aldrei
gert ráð fyrir að draga lengur
að stofnsetja lýðveldið en til
ársins 1944. Allir flokkar þings-
ins fylgdu þessari málsmeðferð
1941 og meira að segja guldu
allir þingmenn, sem þá áttu sæti
á þingi, þessum ályktunum já-
kvæði sitt.
Stefna sú, sem hluti af Al-
þýðuflokknum hefir nú tekið í
þessu máli, er því alveg óskilj-
anleg, þar sem allur sá flokkur
stóð að samþykktunum 1941, á-
samt öðrum flokkum. Andstaða
gegn lausn málsins nú verður
því óskiljanlegri, þegar þess er
(Framh. á 4. síðu)
Á víðavangi
„ALGERLEGA GRIPIÐ ÚR
LAUSU LOFTI OG RANGT
MEРFARIГ.
Jón Pálmason hefir undan-
farið verið að skrifa í Mbl.
greinaflokk um störf seinasta
Alþingis. Er fátt af því satt, sem
þar segir um aðra flokka, enda
var ekki annars að vænta af
Jóni.
Svo langt hefir Jón gengið í
þessum þinggreinum sínum til
þess að réttlæta framkomu
Sjálfstæðisflokksins við fjár-
lagaafgreiðsluna', að Pétur
Ottesen, sem var formaður
fjárveitinganefndar, hefir séð
sig til knúðan að leiðrétta ó-
sannindi hans. Birti Morgun-
blaðið síðastl. föstudag, á litið
áberandi stað, svohljóðandi leið-
réttingu frá Pétri:
„í grein Jóns Pálmasonar í
Morgunblaðinu 13. þ. m. með
f yrirsögninni: „Hvað af rekaði
þingið“ (3. grein), kemst hann
svo að orði, þar sem hann ræð-
ir um hug minn og aðgerðir
sem formanns fjárveitinga-
nefndar til stöðvunar á útgjöld-
um fjárlaga yfirstandandi árs,
að ég hafi ekki haft fylgi
nema þriggja manna af níu í
nefndinni“.
Ef þetta ber að skilja svo, að
allir aðrir nefndarmenn hafi
haft önnur sjónarmið í þessu
efni, þá er það algjörlega grip-
ið úr lausu lofti og rangt með
farið, því ýmsir nefndarmanna
áttu þar jafnan hlut.
Pétur Ottesen.“
Þessi leiðrétting Péturs er al-
veg nægjanlegt svar við þing-
greinum Jóns. Þeim verður ekki
betur lýst en að þar sé flest „al-
gjörlega gripið úr lausu lofti og
rangt með farið“, eins og Pétur
Ottesen kemst að orði.
MISSÖGN LEIÐRÉTT.
Það hefir nokkrum sinnum
sézt á prenti, að Eysteinn Jóns-
son, Skúli Guðmundsson og
Steingrímur Steinþórsson hafi
verið óðfúsir að sitja lengur í
samninganefnd með kommún-
istum til að ræða um stjórnar-
myndun, en kommúnistarnir
hafi þá gert þeim þann grikk að
hætta að sækja nefndarfund-
ina og hafi samningar þannig
fallið niður.
Sannleikur þessa máls er hins
vegar sá, að kommúnistar marg-
óskuðu þess, meira að segja
bréflega, að samningarnir héldu
lengur áfram, en Framsóknar-
mennirnir lýstu því hins vegar
yfir, að þeir teldu frekari við-
ræður óþarfar, þar sem kom-
múnistar hefðu neitað þeim
starfsgrundvelli fyrir umbóta-
stjórn, er fulltrúar Framsókn-
arflokksins höfðu gert tillögur
um.
HVAÐ SEGIR NÚ AL-
ÞÝÐUBL AÐIÐ ?
„Lögskilnaðarmennirnir“, sem
svo kalla sig, barma sér mjög
yfir því, að reynt sé að varna
þeim málfrelsis.
Síðastl. sunnudág héldu þeir
fund í Iðnó. í upphafi fundar-
ins spurðist Ólafur Friðriksson,
sem er ákveðinn skilnaðarmað-
ur, fyrir um það, hvort frjálsar
umræður yrði leyfðar. Var því
tekið mjög þunglega og gekk
Ólafur þá af fundi.
Alþýðublaðið hefir mjög fár-
ast yfir því, að „lögskilnaðar-
menn“ nytu ekki málfrelsis. En
skyldi það verða eins hneyksl-
að yfir því, þegar frumherji Al-
þýðuflokksins fær ekki að tala
hjá „lögskilnaðarmönnum" á
opinberum fundi?___________
Hljómleíkar
Samkór Reykjavíkur og karla-
kórinn Ernir halda hljómleika
í Gamla bíó á fimmtudaginn
kemur. Hefjast þeir kl. 11,30 að
kvöldi.
Þetta er í fyrsta skipti, sem
þessir kórar syngja opinberlega.