Tíminn - 18.01.1944, Side 2

22
TÓflW. jM-Igjudagmn 18. jan 1944
6. blað
Jens Hólmgeírsson;
Ræktunarsteínan í kaup-
túnum og sjávarþorpum
„Mín skoðun er sú, að þjóðfélaginu sé fyrir beztu að hver einasti
sjómaður og verkamaður í þessu landi, eigi einhvern grœnan blett,
eða aö minnsta kosti garð. Með því hygg ég, aö bezt sé tryggð efna-
leg, andleg og líkamleg velmegun þeirra' einstaklinga og þá um leið
þjóöarheildarinnar. Og fátt mun betur stuðla að friði og heilbrigðri
þróun þjóðfélagsins og festa verkamanninn betur við föðurlandið og
kenna honum að elska land sitt.“
Úr þingræðu Tryggva Þórhallssonar. (Alþt. 1929 B. bls. 228).
^tminn
Þriðjjudugur 18. jjan.
Skilnaðarmálíð
Samkvæmt dansk-íslenzku
sambandslögunum hafa íslend-
ingar ótvíræðan rétt til að segja
þeim upp strax í ársbyrjun 1944.
Tvívegis fyrir styrjöldina, 1828
og 1937, lýsti Alþingi því yfir
skýrt og skorinort, að íslending-
ar myndu nota sér þennan rétt
til sambandsslita. Það er því
ljóst, að hefði allt verið með
eðlilegum hætti, myndu íslend-
ingar strax eftir áramótin 1944
hafa notað sér uppsagnará-
kvæði sambandslaganna.
Sú breyting hefir orðið á
þessu, að ekki hefir verið hægt
að fullnægja þeim formsatrið-
um, sem gert er ráð fyrir í upp-
sagnarákvæði sambandSlaganna
að fullnægja þurfi til þess að
endanleg uppspgn gæti átt sér
stað í ársbyrjun 1944. Þessi
formsatriði voru, að þingið 1941
óskaði eftir endurskoðun sam-
bandslaganna og síðan færu
fram umleitanir milli Dana og
íslendinga næstu þrjú árin um
breytingar á samningnum.
Vegna hernáms Danmerkur hef-
ir þessi endurskoðun sambands-
laganna verið ókleif. Mun vit-
anlega engum óvilhöllum manni
blandast hugur um, að þessi
óviðráðanlegu atburðir eiga ekki
að ráða því, að íslendingar verði
að vera lengur í sambandi við
Danmörku en þeir hefðu orðið,
ef rás viðburðanna hefði orðið
sú, er reiknað var með, þegar
samningurinn var gerður.
Þetta er líka ótvíræð skoðun
erlendra stjó.rnmálamanna.
Bandaríkin hafa lýst yfir því,
að þau hafi ekkert að athuga
við sambandsslit eftir árslok
1943. Blað frjálsra Dana í Bret-
landi hefir lýst yfir því, að hér
eftír sé skilnaður íslands og
Danmerkur algerlega íslenzkt
mál.
Það er því ekki að undra, þótt
það komi einkennilega fyrir
sjónir, þegar íslenzkir menn
rísa á fætur og ekki aðeins
krefjast þess, aö íslendingar
fresti nú sambandsslitunum við
Danmörku, heldur lýsa sam-
bandsslit nú lögleysu og óhæfu-
verk og árétta þessi gífurmæli
sín með því að kalla sig lög-
skilnaðarmenn.
Ef fara ætti eftir ströngustu
formsatriðum sambandslag-
anna, ættu íslendingar enn að
bíða unz Danir losnuðu undan
hernáminu, óska þá endurskoð-
unar á sambandslögunum og
láta þá endurskoðun standa í
þrjú ár. Ef fullnægja á forms-
atriðum sambandslaganna verð-
ur það ekki gert með öðrum
hætti.
Þetta myndi þýða það, að á
sama tíma og þjóðirnar settust
að friðarsamningaborðinu, yrðu
íslendingar að leggja ríkisstjóra
embættið niður, láta danska
kónginn aftur verða þjóðhöfð-
ingja landsins og fela Dönum
utanríkismálin. Og þetta yrði
ekki til örskamms tíma, heldur
a. m. k. til þriggja ára. Á sama
tíma og aðrar þjóðir losnuðu
undan ofbeldi Hitlers, fengu ís-
lendingar að gjalda þess á þann
hátt, að þeir yrðu aftur að fara
undir erlendan konung og utan-
ríkismálastjórn vegna þesis, að
Hitler með hernámi Danmerk-
ur gerði ókleyft að fullnægja
formsatriðum sambandslaganna
um endurskoðun þeirra.
Slíkur „lögskilnaður" íslands
og Danmerkur myndi vissulega
ekki byggjast á neinum lögum,
heldur á ofbeldisverki eins
mesta ofbeldismanns, er saga
Evrópu þekkir.
Það er líka víst, að íslending-
ar munu ekki láta ofbeldisverk
Hitlers hafa nein áhrif á sig
í þessu máli. þeir munu heimta
fullnaðarfrelsi sitt á þeim tíma,
sem þeim er það heimilt sam-
kvæmt anda og tilgangi sam-
bandslaganna og þeir hafa
marglýst yfir að þeir myndu
gera. Slíkt er því hvorki neitt
óðagot eða hraðskilnaður. Það
verður og að teljast mesta ill-
mæli um Dani, er nú berjast
svo djarflega gegn hinni naz-
istisku kúgun, að þeir ætlist til
þess að hún verði íslending-
um fjötur um fót í sjálfstæðis-
Þegar allur þorri kauptúna
og sjávarþorpa myndaðist á
landinu, seint á síðustu öld og
á fyrstu árum þessarar aldar,
byggði fólkið á þeim stöðum at-
vinnu sína undantekningarlítið,
á fiskiveiðum og verkun sjáv-
araflans. Þá mun hafa myndast
í málinu talshættirnir: „að lifa
við þurrabúð" og „vera þurra-
búðarmaður“, og voru þau
lífskjör ekki talin aðgengi-
leg. Þessir talshættir hafa síð-
an verið tákn fábreyttrar at-
vinnu og fremur ömurlegra lífs-
kjara. Fljótlega kom í ljós, að
þessi atvinnugrundvöllur var
ótraustur, einkum þegar út af
bar um aflabrögð og gæftir..
Þótt atvinnan reyndist dágóð
hálft árið eða liðlega það,
tryggði hún ekki sæmileg lífs-
kjör, ef ekkert var hægt að hafa
fyrir stafni hinn hluta ársins.
Veruleikinn varð víða: atvinnu-
leysi mikinn hluta árs, með þeim
afleiðingum, að fjölskyldumenn-
irnir lifðu við mjög kröpp kjör,
og þurftu oft á opinberri fram-
færslu að halda.
Um og eftir 1910 fer að votta
fyrir nokkrum breytingum í
þessu efni. Fólkið á þessum stöð-
um fer að leyta ýmsra ráða til
betri afkomu. Einn megin-
þátturinn í þeirri viðleitni varð
sá, að það fór að stunda smá-
búskap, samhliða stopulli eyrar-
vinnu og sjósókn. Fyrst í stað
baráttu þeirra og fresti því stór-
um lengur en sambandslögin
ætlast til, að íslendingar fái
innlendán þjóðhöfðingja og al-
gert sjálfsforræði í utanríkis-
málum.
Baráttan fyrir „lögskilnaði",
sem byggður er á ofbeldisverki
Hitlers, mun ekki fá marga a-
hangendur. En í vor munu ís-
lendingar fjölmenna við kjör-
borðið til að sýna það öllum
heiminum, með lýðveldisstofn-
uninni, að þeir vilja vera óháð
þjóð. Þ. Þ.
Það er ærið verkefni að svara
þessum spurningum. Þótt ég
skrifaði heila bók, mundi það
ekki gera efninu full skil. Svör
mín hljóta því að verða stutt
ágrip.
Bretland á nú í harðri alls-
herjar styrjöld. Allt er miðað
við stríð. Fleiri menn hafa ver-
ið kvaddir til vopna, að tiltölu
við fólksfjölda, en í nokkru öðru
landi, sem tekur þátt í ófriðn-
um. Jafnvel konur hafa verið
kvaddar til herstarfa. Enn
fremur er framleiðsla okkar
meiri á íbúa hvern en í nokkru
öðru stríðslandi. Eftir flóttann
frá Dunkirk fyrir þremur árum,
vorum við sama sem vopnlaus-
ir, — nú er eyland þetta geysi-
sterkt virki og hergagnabúr.
Hvernig má það verða?
Fyrst og fremst af þvi að öll
þjóðin hefir verið kvödd til
starfa í verksmiðjum. Aðeins
með því, að afla heyja á engj-
um næstu jarða eða kaupa hey
af bændum í nágrennínu, en
síðar með því að komast yfir
land til afnota, ræktað eða ó-
ræktað. Á þennan hátt reyndi
fólkið með vinnu sinni, að afla
sér landbúnaðarafurða til eig-
in neyzlu, einkum mjólkur og
garðmetis og sums staðar kjöts
Mka. Þótt þessi úrræði væru
erfið og tímafrek, hafa þau samt
gert hundruðum fjölskyldna
víðsvegar í kauptúnum og sjáv-
arþorpum mögulegt að lifa betra
lífi og neyta nokkurs af heilsu-
samlegri fæðu, sem fólkið ella
hefði ekki getað veitt sér.
Á þriðja áratug aldarinnar fer
að móta fyrir nokkurri viðleitni
til þess að útvega land til af-
nota fyrir íbúja kauptúna og
sjávarþorpa. Þessari stefnu óx
fljótlega talsvert fylgi. Reynslan
benti ótvírætt til, að eitt ör-
uggasta úrræðið til þess að fylla
í skörðin sem að jafnaði voru
í atvinnutíma fólksins við sjáv-
arsíðuna, væri að gefa því kost
á hæfilegum landsafnotum og
skapa því á þann hátt mögu-
leika til þess að gera sér at-
vinnuleysisstundirnar arðbærar.
Forráðamennirnir á þessum
stöðum, sem fundu hvar skórinn
kreppti að, og skildu, hverja
þýðingu ræktunin gat haft fyr-
ir afkomu fólksins, leituðu svo
smátt og smátt til Búnaðarfé-
lags íslands um aðstoð við út-
vegun á landi, mælingar á því
og um skipulag ræktunarmál-
anna. Hefir skipulagning rækt-
unarmála við sjávarsíðuna verið
all-stór þáttur af starfi jarð-
ræktarráðunauta Búnaðarfé-
lagsins síðustu árin. Á árunum
1925 — en þá fór fram fyrsta
ræktunarmæling i kauptúni af
hálfu Búnaðarfélagsins — og til
ársloka 1943, mun Búnaðarfé-
lag íslands hafa framkvæmt
smærri og stærri ræktunarmæl-
ingar og skipulagt ræktunar-
framkvæmdir, í um það bil 45
gamalt fólk og örkumla er
undan þegið, og vitanlega eru
konur, sem hafa miklum heim-
ilisskyldum að gegna, ekki
hrifnar heiman að. En mörgum
þeirra er þó ætlað að vinna í-
gripavinnu við herstörf. Vinnu-
veitendur mega ekki ráða fólk
og segja því upp eftir geðþótta
sínum. Hvorki karlar né kon-
ur mega skipta um vinnustað
án leyfis.
Fjöldi fólks hefir orðið að yf-
irgefa heimili sín til að vinna
hernaðarstörf víðsvegar um
landið. Allt ungt fólk og mið-
aldra, konur sem karlar og
hvaða stéttar, sem er, standa
undir yfirstjórn verkamála-
ráðuneytisins og vinna þau
störf, sem því eru tömust. Með
því móti notast starfskraftar
þess bezt. Atvinnurekendum eru
settar allstrangar reglur um
fjölda starfsmanna, vinnutíma
kaupstöðum, kauptúnum og
sjávarþorpum, en þessir staðir
teljast nú alls um 70 á öllu
landinu. Að þessum undirbún-
ingi loknum af hálfu Búnaðar-
félagsins, hófust ræktunarfram-
kvæmdir á nokkrum stöðum, og
sums staðar mjög myndarlegar.
Þar til má nefna: Höfn í
Hornafirði, Stykkishólm, Búðir
í Fáskrúðsfirði, Húsavík, Seyð-
isfjörð, Vestmannaeyjar, o. fl.
Að framkvæmdum á þessum
stöðum stóðu ýmist viðkomandi
hreppsnefndir eða félög rækt-
unarmanna, sem hlut áttu að
máli. Þegar líður fram undir
1940, fer þjóðfélagið að veita
þesari ræktunarviðleitni við
sjávarsíðuna, nokkurn fjárhags-
legan stuðning, með því að
heimila’ að verja til ræktunar-
.málanna nokkrum hluta af
hinu svokallaða atvinnubótafé.
Síðustu tvö árin hefir beinMnis
verið ýtt undir þessar ræktun-
arframkvæmdir, með því að
styrkja þær af framleiðslubóta-
fé, eftir föstum reglum, að því
tilskildu, að við ræktunina
og skiptingu landsins, voru upp-
fyllt nokkur tilgreind skilyrði.
Eru þessar aðgerðir af hálfu
þjóðfélagsins viðurkenning á
því, að ræktun og smábúskapur
tryggi og bæti afkomu fólksins,
sem byggir þessa staði og hefir
fremur takmarkað atvinnulegt
öryggi. Mun ég síðar ræða
framkvæmd þessara mála hér
í blaðinu.
Ekki er því að leyna ,að til eru
menn — en þeim fer að vísu
mjög fækkandi — sem telja að
ræktunarstefnan í kauptúnun-
um og sjávarþorpum sé mjög
varhugaverð, þar sem hún hljóti
að hafa í för með sér minni
markað fyrir landbúnaðaraf-
urðir bændanna. Sumir telja
jafnvel að þessi ræktun sé hálf-
gerður óþarfi, þar sem atvinna
sé nú alls staðar næg, og á því
muni verða framhald.
Um fyrri mótbáruna er það
að segja, að í venjulegu árferði
skortir það fólk í kauptúnum
og sjávarþorpum, sem ætlazt er
til að njóti ræktunarinnar, oft-
ast kaupgetu, til þess að geta
verið neytendur að landbúnað-
arvörum svo nokkru nemi. Áð
öllum jafnaði er þar því í raun-
og, að nokkru leyti, um launa-
greiðslur. Þetta er ný bóla í
Bretlandi.
Jafnframt þessu hefir ónauð-
synleg framleiðsla verið skorin
niður miskunnarlaust og dregið
úr kaupum á óþarfavarningi.
Engin viðskipti eða verzlun er
leyfð, nema hún sé að einhverju
leyti nauðsynleg vegna stríðsins
eða lífsafkomu þjóðarinnar.
Þúsundum saman hafa verzlun-
arfyrirtæki horfið með öllu úr
sögunni. Þau geta ekki fengið
vörur. Starfsfólk er tekið frá
þeim, og jafnvel húsakynni
þeirra eru tekin til annarra
nauðsynlegra þarfa.
Öðrum fyrirtækjum hefir
þúsundum saman verið breytt
í stríðsiðnað. Verksmiðjur, sem
áður framleiddu kæliskápa, gas-
ofna, ritvélar o. s. frv., fram-
leiða nú hluti í flugvélar, byss-
ur o. fl. Vefnaðarvöruverksmiðj-
ur framleiða einkennisbúninga
í stað venjulegra fata. Öll iðn-
framleiðsla landsins hefir geng-
ið i lið með hernum.
Eyðsla almennings hefir ó-
hjákvæmilega minnkað. Hún
hefir líka minnkað fyrir þá
sök, að skipakostur er af skorn-
um skammti og verður að nota
hann fyrir nauðsynjavörur. All-
ar aðalfæðutegundir eru
skammtaðar, nema brauð og
kartöflur. Fatnaður er líka
skammtaður. Hár söluskattur
er lagður á flestar vörur, en
margt af því, sem hver hús-
móðir telur ómiss'andi fyrir
heimilið, fæst alls ekki.
Benzín fæst eingöngu eftir
sérstökum umsóknum, ef bráð
inni litlum eða engum markaðs-
möguleikum að tapa. Það má
jafnvel færa rök að því, að
ræktunarstefnan við sjávarsíð-
una geti beinlínis aukið markað
fyrir vissar tegundir landbún-
aðarafurða. Tökum dæmi af
fjölskyldu í kauptúni eða þorpi,
þar sem atvinnuúrræðin er
sjósókn á bátum sem fyrir
smæðar sakir eru staðbundnir,
og landvinnan er að mestu
bundin við verkun aflans. í
þessum flokki verður megin-
hluti hinna smærri kauptúna.
í venjulegu árferði verða þarna
oft stór skörð í atvinnutímann,
kannske samtals nokkra mán-
uði á ári hverju. Fjölskyldan
hefir því frekar rýrar tekjur og
hefir ekki ráð á að kaupa mikið
af landbúnaðarvörum. Fái hún
hins vegar aðstöðu til landsaf-
nota, svo að hún geti mjólkur-
fætt sig, haft nægar matjurtir
úr eigin garði og egg til heim-
ilisþarfa, má vænta að líf henn-
ar og fjárhagur batni mjög
verulega, og er þá næsta líklegt
að hún hafi ráð á að kaupa
talsvert af kjöti og smjöri. Út-
koman verður sú, að aukinn
markaður fyrir vissar landbún-
aðarafurðir skapast, beinlínis
vegna þeirrar ræktunar, sem
fram fór á aðstæðunum.
Þá er einnig á það að líta,
að það er skyldá þjóðfélagsins
af siðferðislegum, menningar-
legum og fjárhagslegum ástæð-
m, að stuðla að því að þegn-
arnir búi við sem fullkomnast
öryggi. Meðan allur þorri fólks-
ins í kauptúnum og sjávarþorp-
um ekki nýtur þessa öryggis,
þá er sjálfsagt að leita þeirra
úrræða til úrbóta, sem vænleg-
ust eru á hverjum tíma. Eins
og sakir standa nú um atvinnu-
hætti þessa fólks, þá hníga öll
rök og reynsla að því, að rækt-
un landsins verði happadrýgsta
úrræðið fólkinu til handa.
Síðari mótbáran er ég nefndi,
mun vera byggð á ógætilegri
bjartsýni um að framhald verði
af þeirri atvinnublómgvun, sem
af stríðsástæðum hefir verið í
landinu síðustu árin. Enn-
fremur mun hún sprottin af ó-
nógri þekkingu *á lífsskilyrðum
og atvinnuháttum í hinum
dreifðu kauptúnum og sjávar-
þorpum út um landið. Við all-
ýtaflega athgun, sem byggð er
á talsverðri staðþekkingu á
kauptúnum og sjávarþorpum
landsins, hefir komið í ljós, að
yfir 50 þeirra, með samtals um
16 þúsund íbúa, hafa í megin-
atriðum líka atvinnuhætti og
atvinnuskilyrði, þótt skilyrðin
séu að sjálfsögðu mismunandi
góð. ' Grundvöllur atvinnunnar
er að mestu sjósókn, að vísu á
mismunandi stórum bátum. Að-
al landvinnan er verkun sjáv-
araflans, og önnur störf í því
nauðsyn krefur, og tiltölulega
mjög knappt úti látið.
Meðal almennings ber mikið
á hrifningu-fyrir Rússlandi, en
ég, fyrir mitt leyti, held ekki
að þessi hrifning hafi nein-
ar teljandi stjórnmálalegar ræt-
ur, en óbeinlínis mun hún hafa
talsverð áhrif á félagsmál og
menningu. Réttast mun að líta
á hana sem þátt hinnar al-
mennu vakningar og nýju and-
legu árvekni.
Breytingar á hugarfari og
framferði hafa ekki verið eins
áberandi í þessu stríði og í hinu
fyrra, og stafar <það meðfram
af því, hversu öll lífskjör voru
miklu breytilegri og losaralegri
á árunum, milli styrjaldanna en
þau voru fyrir síðustu styrjöld.
Vitanlega hefir talsverða upp-
lausn og lausung leitt af því, að
miljónir manna hafa yfirgefið
heimili sín og tekið við nýjum
störfum. Við erum miklu minna
hefðbundnir og meira blátt á-
fram en áður. Hinn gamli stirð-
busaháttur. og þyrkingur er að
miklu leyti horfinn.
Talsvert er um það talað og
ritað, að lauslæti hafi mjög
færzt í vöxt, en mín skoðun er
sú, að unga kynslóðin sem heyir
stríðið, konur jafnt sem karlar,
hafi yfirleitt heilbrigða lífs-
skoðun og sé betur fær um að
sjá fótum sínum forráð en í
síðasta stríði.
Drykkjuskapur er talsverður
og nú virðist vera allt eins margt
kvenfólk á knæpunum og karl-
ar, en hátt verðlag á áfengi
kemur að mestu leyti í veg fyrir
ofdrykkju. Fáein glös af fremur
sambandi, sem þó eru veruíega
háð aflamagninu á hverjum
tíma. Á mörgum þessum stöð-
um eru komin upp hraðfrysti-
hús, og væntanlega fer þeim
enn fjölgandi. Vinna við hrað-
frystingu fiskjarins, kemur að
nokkru leyti í stað saltfisks-
verkunarinnar, sem nú er að
mestu horfin, a. m. k. um
stundarsakir. Um fasta atvinnu
fyrir verkafólk, svo nokkru
nemi, er vart að ræða á þessum
stöðum. Helzt er það þó í sam-
bandi við verzlun, og við vissar
greinir iðnaðar, sem þó er veru-
lega háð gengi útgerðarinnar.
Að vísu hefir atvinnulífið á
sumum þessum stöðum, tekið
nokkurn fjörkipp nú á stríðs-
árunum, en óvarlegt er að á-
lykta, að á því verði framhald.
Að stríðinu loknu mun almennt
búist við mjög lækkuðu fisk-
verði, með þeim afleiðingum,
að tekjur fólksins lækka og at-
vinnan dregst saman. Að sjálf-
sögðu ber að taka fegins hendi
móti öllum nýjungum, sem geta
aukið fjölbreytni atvinnulífs-
ins og um leið skapað aukið
öryggi fyrir fólkið. En ekki
virðist varlegt að gera ráð fyrir
skyndilegum stórbreytingum í
því efni í hinum smærri kaup-
túnum og sjávarþorpum. í
stærri kauptúnunum, sem ekki
eru tekin með í þetta yfirlit, eru
atvinnuskilyrðin að ýmsu leyti
lík því sem hér hefir verið lýst,
að því undanteknu, að þar er
meiri fjölbreytni í atvinnunni
og fleiri möguleikar fyrir stöð-
ugri atvinnu. Allmikill hópur
fólks í stærri kauptúnunum býr
því við talsverða óvissu um at-
vinnu, eins og fólkið á smæíri
stöðunum.
Þetta, sem hér er greint frá,.
eru blákaldar staðreyndir. .En
það eru líka staðreyndir, að
ræktun landsins á þessum stöð-
um — hafi hún verið fram-
kvæmd með sæmilegum mynd-
arskap — hefir gerbreytt lífi og
lífsviðhorfi fólksins til stórbóta,
bæði efnalega og menningar-
lega. Þar sem þessar fram-
kvæmdir hafa heppnast bezt,
hafa þær tryggt fólkinu meira
og haldbetra öryggi um afkom-
una, heldur en alnlennt er fyrir
hendi hjá verkafólki í kaup-
stöðum landsins.
Þeir sem kunna að bera brigð-
ur á þetta, ættu að spyrja fólk-
ið sjálft á þessum stöðum.
Spyrja verkamennina, sem hafa
fengið ræktað land til afnota,
er gerði þeim mögulegt að
mjólkurfæða heimili sín og afla
þeim nægra fjölbreyttra garð-
ávaxta. Spyrja sjómennina á
þessum stöðum, hvort vitundin
um ræktaða blettinn þeirra, hafi
ekki gert þá öruggari og von-
betri um afkomu heimilanna,
(Framh. á 4. síðu)
veiku öli, mas og gáski, getur
ekki gert neinum mein.
Hin nýja frjálsmannlega
framkoma virðist mér vera til
bóta. Fólk af öllu tagi á hægt
með að blanda geð og spjalla
saman. Og ,það er eftirtektar-
vert, að þrátt fyrir myrkrun,
langan vinnutíma, loftárásir
og skömmtun, er fólkið eftir
sem áður glaðlynt, þolinmótt og
umburðarlynt. Ég hefi veitt
þessu sérstaka athygli á löngum
járnbrautarferðum, sem annars"
geta dregið af gamanið, eins og
sakir standa.
Ég kem nú að þriðju og örð-
ugustu spurningunni. Hvaða
brey(LSngar eru líklegar til nð
haldast tl frambúðar að loknu
stríðinu?
Vitanlega er ekki hægt að
svara þessu fyllilega, vegna þess,
að enginn veit, hvenær stríðinu
lýkur eða hversu miklar fórnir
eru ennþá fyrir höndum, né
heldur, hvernig alþýða manna
verður skapi farin í stríðslokin.
En eitt er nokkurn veginn víst:
Bretland verður ekki hið sama
eftir stríðið og áður var.
Þetta skilur fólk hér almennt,
en ég er í efa um, hve almenn-
ur sá skilningur er í Bandaríkj-
unum. Breytingarnar hafa rist
svo djúpt. Ef maður hefir misst
heimili sitt í loftárás, má byggja
nýtt hús handa honum, en það
er ekki hægt að láta honum í
té sama húsið. Þannig er þetta
í Bretlandi. Enda þótt við vild-
um (það, sem fæstir kæra sig
um), gætum við ekki endurreist
England eins og það var fyrir
stríðið.
9 , *■
J. B. Priestley:
Bylting í brezkum
f élagsmálum
(FYRRI GREIN).
Höfundurinn er þekktu rithöfundur og mjög vinsæll
ræðumaður í brezka útvarpinu.
í eftirfarandi grein, sem er rituð fyrir amerískt tímarit,
World at* War, kveðzt hann hafa verið beðinn að svara
þessum spurningum:
1. Hvaða breytingar hafa orðið í Bretlandi vegna stríðsins?
2. Hvaða umbætur hafa verið gerðar í félagsmálum?
3. Hvaða breytingar munu haldast við lýði eftir stríðið?