Tíminn - 29.01.1944, Qupperneq 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
ÍRITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHUSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 og 4372.
<
IAPGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKF,—ITDFA:
EDÐUHUSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28.
árg.
Meykjavík, laugardagiim 29. jaa». 1944
10. Ma<$
Erlent yfírlit:
Stjérnmála-
horiur á Italíu
Þar sem líklegt þykir, að
Bandamenn taki Rómaborg inn-
an skamms tíma hefir komist
ný hreyfing á stjórnmálabar-
áttuna í Ítalíu. Liggja til þess
þær orsakir, að Badoglio hefir
lýst yfir því, að hann muni
leggja niður völd, þegar Banda-
menn hafa náð Rómaborg, og
beitast fyrir því, að mynduð
verði þar ítölsk stjórn, sem
styðjist við helztu stjórnmála-
flokkana.
Eins og kunnugt er, hugðist
Badoglio að mynda samstjórn
allra flokka á síðastl. hausti, en
það mistókst vegna þess, að
miðflokkarnir, sem njóta for-
ustu hinna öldruöu, en mikils-
metnu stjórnmálamanna, Sforza
greifa og Croce prófessors, neit-
uðu að taka þátt í henni, nema
Viktor Emmanuel konungur og
Umberto krónprins afsöluðu sér
völdum og kornungur sonur
Umberto yrði tekinn til kon-
ungs. Viktor Emmanuei neitaði
að verða við þessari ósk, þrátt
fyrir tilmæli Badoglio, og varð
þjóðstjórnartilraun hans þann-
ig úr sögunni. Myndaði hann þá
embættismannastjórn til bráða-
birgða.
Flokkaskiptingin í Ítalíu er
margklof in, en aðalflokkarnir
virðast þp þrír. Það eru kóngs-
sinnar og eiga þeir mest fylgi
meðal yfirmanna hersins. Þá
eru þeir, sem vilja halda kon-
ungdóminum, en þó víkja frá
Viktor Emmanuel og Umberto,
vegna samvinnu þeirra við fas-
ista. Loks eru lýðveldissinnar
og er kommúnistar þeirra öfl-
ugastir. Virðast þeir bezt skipu-
lagðir og hafa eflzt mest allra
flokka undanfarið. Sterkast^
fylgi eiga þeir þó í borgum
Norður-Ítalíu.
Stjórnmálahorfur eru annars
taldar mjög óvissar á Ítalíu.
Telja erlendir blaðamenn, sem
hafa dvalið í þeim hluta. Ítalíu,
sem Bandamenn ráða yfir, að
ringulreiðin og rótið á hugum
almennings sé miklu meira en
menn annarsstaðar geti gert sér
grein fyrir, Það sé einna líkast
því, að fólkið sé hamstola og
kunni sér ekki hóf, þegar það
hefir losnað undan kúgunar-
valdi nozista. Þar sem landið sé
líka mjög illa statt efnalega og
margvíslegar þrengingar fyrir
höndum, megi búast við, að þessi
upplausn eigi heldur eftir að
aukast. Framtíð Ítalíu sé því
næsta óviss, og vart annað fyr-
irsjáanlegt en stjórnleysi eða
harðstjórn einhvers öfgaflokks,
ef Bandamenn sleppa alveg
taumhaldinu af stjórn landsins.
Seiaustu fréttir
Rússar vinna enn á á Lenin-
gradvígstöðvunum. Aðalsókn
þeirra beinist nú til Luga og
Tsudova.
La.ndgöngulið Bandamanna
heldur áfram að færa út yfir-
ráð sín sunnan við Rómaborg.
Þjóðverjar eru þó byrjaðir að
veita því mótspyrnu. Harðar or-
ustur eru enn á Cassino-víg-
stöðvunum.
Rússar hafa hafnað mála-
miðlun Breta og Bandaríkja-
manna í deilum þeirra og Pól-
verja.
Eden hefir lýst yfir því, að
Bretar viðurkenni ekki önnur
landamæri Póllands en þau, sem
giltu fyrir styrjöldina, og verði
þessi afstaða þeirra óbreytt,
nema samningar náist um ann-
að milli hlutaðeigandi þjóða.
Mikil loftárás var gerð á Ber-
lín í fyrrinótt.
Vetrarvertíðin í
Vestmanna eyjum
Um 80 bátas* ganga
þaðaxt x vetur
Vetrarvertíðin í Vestmanna-
eyjum er byrjuð. Um 80 skip
munu ganga þaðan til fiskveiða
og er það með mesta móti.
Síðan í fyrra hafa bætzt við
fjögur ný skip í flota Vest-
mannaeyinga. Eru það skipin
Jölcull og Friðrik Jónsson, bæði
um 50 smálestir aö stærð, Týr,
um 30 smál. og Von, sem er um
70 smálestir. Þrjú fyrrnefndu
skipin eru smíðuð af Skipa-
smíðastöð Vestmannaeyja, en
Von er smíðuð af Gunnari Jóns-
syni skipasmið.
Af þessum 80 bátum verða 20
á botnvörpuveiðum, 50 á línu
og 10 á dragnótaveiðum. Senni-
lega munu bátarnir, sem byrja
með línu, skipta um og hefja
dragnótaveiðar, síðar á vertíð-
inni.
Kaupsamningum var ekki
sagt upp í Vtestmannaeyj um og
verður kaupgjaldið því hið sama
og í fyrra.
Horfur eru taldar góðar
með aflabrögð. Er það vafa-
laust með að þakka hinni lang-
varandi friðun á miðunum. Fyr-
ir styrjöldina voru um 500 er-
lendir togarar stöðugt að veið-
um á þessum stóðum, en síðan
styrjöldin hófst, hafa íslenzkir
togarar veitt þar nær eingöngu,
enda sést mikill munur á hvérsu
betur aflast.
Ekki mun vera neinn veruleg-
ur skortur á veiðarfærum eða
öðrum vörum, sem nauðsynleg-
ar eru til vertíðarinnar. Það mun
og hafa tekizt að fá nóga sjó-
menn og landverkamenn.
Bfskupmn heímsæk-
Vestur-Islendíoga
í næsta mánuði á Þjóðrækn-
isfélag íslendinga í Vesturheimi
tuttugu og fimm ára afmæli og
mun þess verða minnst með há-
tíðahöldum í Winnipeg 21. til
23. febrúar.
í tilefni af þessu afmæli hefir
Þjóðræknisfélagið boðið ríkis-
stjórn íslands að senda fulltrúa
vestur um haf til að vera við-
staddur hátíðahöldin. Ríkis-
stjórnin hefir ákveðið að taka
boði Þjóðræknisfélagsins og
hefir biskupinn, herra Sigurgeir
Sigurðsson, samkvæmt tilmæl-
um ríkisstjórnarinnar, lofað að
vera fulltrúi hennar á afmælis-
hátíðinni; en eins og kunnugt
er, er það einmitt kirkjan, sem
hefir verið einn sterkasti þátt-
urinn í samheldni íslendinga
vestan hafs, og stuðlað að við-
gangi þeirra bæði í Kanada og
Bandaríkjunum.
Verður áiengíssala
bönnuð í Reykjavík?
Á fundi bæjarstjórnar Reykja-
vikur í fyrradag var samþykkt
tillaga frá þeim Sigfúsi Sigur-
hjartarsyni og Jóni Axel Péturs-
syni þess efnis að skora á ríkis-
stjórn og Alþingi að loka áfeng-
isútsölunum.
Tillaga þessi var samþykkt
með 11 atkvæðum gegn 2.
Árekstur
Vélskipið „Hólmsberg", sem
haldið hefir uppi ferðum frá
Reykjavík til Akraness og Borg-
arness, renndi á hafnargarðinn
í Reykjavík, þegar það var að
leggja af stað í. gærmorgun.
Brotnaði stefni skipsins og fleiri
skemmdir munu hafa orðið á
því. — Verður eigi sjófært um
sinn.
Stórmerkilegar upplýsingar
varðandí Þormóðsslysið
Stfóru og þiiig verða að ggera margháttaðar ráðstaf-
anir vegna breytmganna á fiskiskspunum
Skrif blaðanna um breytingar þær, sem gerðar hafa verið á
hinum stærri fiskiskipum, til að auka. burðarmagn þeirra, hafa
vakið geisimikla athygli. Hefir athygli þessi orðið enn meiri
vegna þess, að það virðist sameiginlegt álit fróðra manna, sem
hafa látið skoðun sína uppi, að breytingarnar dragi úr öryggi
skipanna og spilli fiskinum sem markaðsvöru.
Svo mikla athygli hefir mál þetta vakið, að það hefir komið
tvívegis til umræðu á Alþingi. í síðara skiptið hófu fulltrúar
stórútgerðarmanna þar umræðurnar og heimtuðu réttarhöld og
málshöfðanir gegn þeim, sem mest höfðu um þessi mál skrifað.
Finnst stórútgerðarmönnum, eins og von er, að hlutur þeirra sé
ekki glæsilegur, og vilja því rétta hann með bægslagangi og of-
forsi.
í þessum umræðum upplýstist það, að mjög treglega gengi að
fá íiiðurstöður af rannsóknum sjóslysa birtar. Þannig hefði enn
ekkert verið birt um rannsókn Þormóðsslyssins hörmulega, þótt
margir mánuðir séú síðan henni lauk. Einn þingmaður, Bjarni
Benediktsson, taldi sig þó hafa heimild fyrir því, að sú rann-
sókn hefði gefið bendingu um, að hættulegt væri öryggi skipa
að gera á þeim slíkar bréytingar, sem gerðar hefðu verið á ýms-
um togurum eftir að Þórmóðsslysið varð.
Eru þessar upplýsingar vissulega þess eðlis, að stjórnarvöldun-
um má ekki lengur haldast það uppi að leyna rannsókn þessa
hörmulega sjóslyss fyrir almenningi.
Þonuóðsslysið.
Þormóðsslysið mun sérstak-
lega hafa komið á dagskrá vegna
mjög merlcilegra og rökstuddra
upplýsinga, er dagblaðið- Vísir
birti um þetta mál 25. þ. m. Þykir
Tímanum rétt, að birta þessa
athyglisveröu frásögn Vísis orð-
rétta. Hún hljóðar svo:
„Slysið, þegar vélskipið Þor-
móður fórst, er enn í fersku
minni. Ekki er ástæðulaust að
ætla, að þær breytingar, sem
gerðar höfðu verið á skipinu,
hafi verið byggðar á oftrú á þol
þess 'og aldur. Op.inberar skýrsl-
ur frá þeirri rannsókn, sem gerð
var á tildrögum slyssins, hafa
ekki fengizt birtar, en sagt er
að þetta skip hafi upphaflega
verið byggt sem reknetabátur af
Englendingum. Skyldi það fara
út til veiða í Norðursjóinn á
kvöldin, vera úti yfir nóttina
en koma inn í höfn að morgni.
í samræmi við þetta hlutverk
skipsins var allur bolur þess
úr þynnra efni og með lengra
millibili milli styrktarbanda, en
gerist um skip, sem ætluð eru
til útilegu eða lengri siglinga.
Hitt er víst, að þegar skipið var
keypt hingað til lands, var það
nálega tuttugu ára. Það hafði
gufuvél og afar litla yfirbygg-
irigu.
Hinir nýju eigendur skipsins
hér á íslandi létu skjótt breyta
því í úthafsskip. Hin gamla 150
hestafla gufuvél var tekin úr
því, ásamt katli og öllu tilheyr-
andi, en létt 240 hestafla vél,
sem brenndi olíu, sett í staðinn.
Hin nýja vél var hvort tveggja
í senn: miklu léttari sem botn-
þyngd í skipiö, en ólíkt afl-
meiri. Auk þess var sett stór
yfirbygging ofan þilfars, yfir
vélarrúminu, í stað hinnar
gömlu og lágu yfirbyggingar, og
þar ofan á stórt og myndarlegt
stýrishús. Þessu til viðbótar var
svo sett bátadekk fyrir tvo báta,
einn björgunarbát og annan
minni bát á skipið. í .stuttu
máli, að um leið og skipið er
stórlega létt að neðan með
því að taka úr því tiltölulega
þunga gufuvél og setja í það
létta og miklu aflmeiri vél, er
yfirbygging þess aukin stór-
kostlega, án þess að vitað sé
um, að bolur skipsins sé styrkt-
ur að nokkrum mun eða kjöl-
festu bætt í það til móts við
hina miklu viðbótar-yfirbygg-
ingu.
Flak úr síðu skipsins, er rekið
hefir og mælt var, reyndist ekki
(Framli. á 4. síðu)
Árshátíð Framsókn-
armanna í Vestm,-
eyjum
Árshátíð Framsóknarmanna í
Vestmannaeyjum var haldin í
samkomuhúsi bæjarins, laugar-
daginn 22. janúar s. 1., og hófst
hún um kl. 9 síðdegis.
Mikið fjölmenni sótti sam-
komuna, eða nálega 300 manns.
Þegar fólk hafði setzt undir
borð, setti formaður Framsókn-
arfélags Vestmannaeyja, Sveinn
Guðmundsson forstjóri, sam-
komuna með ræðu. Auk þess
fluttu ræður, þeir Skuli Guð-
mundsson alþm. og Jens Hólm-
geirsson, er mættir voru á sam-
komunni af hálfu Framsóknar-
flokksins. Þá söng Konráð
Bjarnason verzlunarmaður ein-
söng við ágætar undirtektir.
'Einnig lék Lúðrasveit Vest-
mannaeyja nokkur lög, undir
stjórn Oddgeirs Kristjánssonar.
Milli skemmtiatriðanna var al-
mennur söngur samkomugesta.
Þegar staðið var upp frá borð-
um, var sýnd stutt kvikmynd.
Síðan var stiginn dans til morg-
uns.
Samkoman fór mjög vel fram
og 'skemmtu menn sér ágætlega.
Er það margra manna mál, að
árshátíðir Framsóknarmanna í
Vestmannaeyjum- séu meðal
beztu skemmtiviðburða ársins.
HæstaréUardómur í
málí Jónslvarssona?
Siðastl. miðvikudag kvað
hæstiréttur , upp dóm í máli
valdstjórnarinnar gegn Jóni
ívarssyni fyrv. kaupfélagsstjóra
Dæmdi hann Jón í 400 kr. sekt.
Hæstirétturinn sýknaði Jón
vegna kærunnar út af kolasöl-
unni, sem májið reis út af, en
dæmdi hann fyrir smávægilega
formgalla á framkvæmd verð
lagslaganna viðkomandi nokkr-
um öðrum vörum.
Dómsniðurstöðu hæstaréttar
og þessa sögulega máls í heild
verður nánar getið síðar.
Brezkt riddaralíð á Ítalíu
/ áttunda hernum breska, sem berst á ítaliu, eru nokkrar riddaraliðss'veitir,
sem getið hafa sér góðan oröstír í fj allabardögum. — Hér á myndinni sjást
nokkrir brezkir riddaraliðs menn i áttunda hernum.
Uthlutun lista-
masmastyrkja
til málara
Á fundi Félags íslenzkra mynd-
Iistarmanna 13. þ. m. voru þessir
menn koSnir til þess að úthluta
launum til myndlistarmanna
fyrir árið 1944: Jón Þorleifsson
Finnur Jónsson. Ríkarður Jóns-
son, Þorvaldur Skúlason og Jó
hann Briem.
Þessir menn hafa nú lokið út-
hlutun launanna og skiptu þeir
fénu þannig:
Kr. 3000,00: Ásgrímur Jónsson
Ásmundur Sveinsson, Jóhannes
Kjarval, Jón Stefánsson og Rík
arður Jónsson.
Kr. 1800,00: Finnur Jónsson
Guðmundur Einarsson, Gunn-
laugur- Blöndal, Jón Þorleifsson
og Kristín Jónsdóttir.
Kr. 1200,00: Gunnl. Scheving
(Framh. á 4. síðu)
Á viðavMtigi
INGÓLFUR Á HELLU
AFHJÚPAR SIG.
Blaðið „Bóndinn“ hóf aftur
göngu sína í gær, eftir nokkurt
hlé. Einna lengstu greinina í
blaðið ritar Ingólfur Jónsson
á Hellu og vill hann auðsjáan-
lega láta blaðið fyrst og fremst
sinna hagsmunum „stærri“
framleiðenda en bænda. Segir
svo í grein hans:
„Hvernig hefir löggjafinn^bú-
ið að útgerðinni? Skattalög
hafa verið samin, sem ganga
iað langt, að næstum allt, sem
jénast, er tekið í skatta, svo
lítið eða ekkert verður til að
leggja í varasjóð".
Það á svo sem að ýta hér und-
ir gömlu rógmælgina, að lög-
gjáfinn búi illa að útgerðinni,
tald fé hennar með skattaráni
og eyði því síðan í styrki og
uppbætur til landbúnaðarins.
Þetta var söngur íhaldsmanna,
sem greiddu atkvæði gegn verð-
uppbótunum til landbúnaðarins
á þingi í vetur, og nú auglýsa
ieir eignarhald sitt á Ingólfi á
iann hátt að láta hann taka
undir með sér.
Hvernig er svo búið *hð stór-
útgerðinni? Hún fær að leggja
331/3% af gróða sínum skatt-
frjálst í vara- og nýbyggingar-
sjóð. Auk þess verður vitanlega
mikið af gróða hennar af-
gangs sköttpm. Stórútgerðin á
nú tugi milj. kr. í sjóðum, sem
engin trygging er fyrir að verði
notaðir í þágu útgerðarinnar,
heldur má alveg eins búast við,
að verði hreinn eyðslueyri. Eiga
bændur kannske að hjálpa til,
að stórútgerðarmennirnir fái
enn meiri hlunnindi til slíkrar
sjóðasöfnunar?
Annars er það gott, að Ing-
ólfur á Hellu skuli sýna það með
ressum málflutningi í þjónustu
hverra hann raunverulega er.
Honum hefir allvel tekizt að
leyna því í seinni tíð. En þeir,
sem bezt hafa fylgzt með hon-
um, vita hver hann er. Þeir
muna, þegar hann að boði hús-
bænda sinna í Rvik lofsöng
,mjólkurverkfallið“ og ofsótti
mjólkurskipulagið. Þeir muna,
þegar hann að boði heildsal-
anna í Reykjavik klauf sam-
vinnuhreyfinguna í Rangár-
vallasýslu til þess að verzlunin
þar færi ekki öll til kaupfélaga,
sem eru í S. í. S. Þeir eru heldur
ekkert undandi, þótt hann að
boði Ólafs ThorS- sé nú gerður
út af örkinni til þess að véla
bændur með nýjum hætti undir
handleiðslu stórgróðavaldsins.
HLEÐSLA TOGARANNA.
Guðmundur Guðmundsson úr
Ófeigsfirði á Ströndum, sem
verið hefir togarasjómaður í
20 ár, skrifar athyglisverða grein
um hleðslu togaranna í gær.
Guðmundur segir m. a.:
„Ófriðurinn teygir anga sína
langt og að sönnu er hann al-
heimsbrjálæði, sem kemur fram
í fleiri myndum og víðar, beint
eða óbeint, en menn gera sér al-
mennt grein fyrir. Eitt slíkt ó-
friðarfyrirbæri ætla ég að sé
hin almenna ofhleðsla togar-
anna, sem hefir aukizt jöfnum
skrefum svo að segja frá stríðs-
byrjun, þannig að skip, sem
fyrir stríð voru talin fullfermd
af 15—16 hundruð kittum fiskj-
ar, þeim er nú ætlað að fljóta
landa milli með 28—30 hundruð.
Undanfarið hafa sjómenn oft
leitt orð að því, sín á milli, hvort
búið sé að „stækka“ þenna eða
hinn togara, eða jafnvel hvort
búið sé að stækka hann í annað
sinn. Þetta á þó ekki við það, að
skipin séu raunverulega stækk-
uð, lengd, heldur er það aðeins
farrýmið sem átt er við. Nú er
ekki lengur spurt um stærð
skipanna sjálfra, heldur hvað
koma megi miklum fiski í þau.
Fáir virðast ljá því lengur nokk-
ura hugsun, hve mikið megi
(Framh. & 4. síðu)