Tíminn - 01.02.1944, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FRAHSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
I RITSTJÓRASKRIPSTOFUR:
i EDDUHUSI, Llndargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
j AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKF.rrrTOFA:
! EDDUHUSI, Lindargötu 9A.
) Sími 2323.
28. árg.
TÍMHVN, þriðjudaginn 1. febr. 1944
11. blab
Lausn lýðveldismálsins hef-
ir veríð ákveðin af Alþingi
Lýðveldisnefndin, sem er samvinnunefnd þeirra þriggja
þingflokka, sem með yfirlýsingu 1. desember f. á. bund-
ust samtökum um framgang lýðveldismálsins á Alþingi,
hefir sent blöðum og útvarpi eftirfarandi álit sitt út af
nýlega fram komnum tillögum um sérstaka meðferð
skilnaðarmálsins:
Erleiit yffrllt:
Franco beíttur
hörðu
Sú fregn hefir vakiö mikla at-
hygli, að stjórnir Bretlands og
Bandaríkjanna hafa lýst yfir
því, að þær muni ekki leyfa olíu-
sölu til Spánar fyrst um sinn.
Jafnframt hefir sú fregn
kvisazt, en ekki hefir hún enn
verið staðfest, að Bandamenn
hafi einnig takmarkað stórlega
siglingar til Spánar.
Tilgangurinn með þessum á-
kvörðunum Bandamanna er
vafalaust sá að knýja Franco til
að hætta stuðningi sínum við
Þjóðverja.
Franco tók þá afstöðu í upp-
hafi styrjaldarinnar að lýsa yfir
hlutleysi, en lýsti því jafnhliða,
að samúð hans væri með Þjóð-
verjum. Þessi samúð hans kom
stöðugt gleggra og gleggra í ljós
meðan öxulveldunum veitti bet-
ur í styrjöldinni. Meðal annars
var þá stofnuð spönsk sjálf-
boðaliðssveit, bláa herfylkið,, er
barðist með Þjóðverjum í Rúss-
landi. Jaínhliða varð Spánn
miðstöð fyrir ýmsa njósnar- og
áróðursstarfsemi Þjóðverja,
einkum viðkomandi Suður-
Ameríku.
Bandamenn urðu að sætta sig
við þessa afstöðu Francos fyrstu
ár styrjaldarinnar og seldu
Spánverjum áfram nauðsynja-
vörur, t. d. kornvöru og olíu,
með svipuðum hætti og áður.
En eftir því, sem stríðsgæfan
hefir snúizt þeim í vil, hefir að-
staða þeirr^ til Spánverja tekið
breytingum. Þeir hafa gert
kröfur til Francos um að hætta
allri aðstoð við Þjóöverja og
hefir hann gengið nokkuð til
móts við þær, t. d. kvatt
heim bláa herfylkið og gert öfl-
ugri ráðstafanir gegn njósnar-
starfsemi Þjóðverja í hafnar-
bæjum, þar sgm ensk skip
hafa komið. Hefir borið nokkuð
á því, að sprengjum væri komið
fyrir í enskum skipum, er fluttu
vörur frá Spáni.Franco hefir þó
ekki viljað hverfa með öllu frá
fyrri afstöðu sinni. Nýlega við-
urkenndi hann t. d. leppstjórnir
Japana í Burma, Thailandi og
á Filippseyjum og vakti það
eðlilega gremju Bandamanna.
(Framh. á 4. síðu)
Seintastu fréttir
Loftsóknin gegn Þýzkalandi
hefir aldrei verið stórkostlegri
en síðustu dægur. Brezkar
flugvélar hafa gert stórárásir á
Berlín á næstum hverri nóttu,
en amerískar flugvélar hafa
gert dagárásir á Brunsvick,
Frankfurt og Hannover. Þá eru
stöðugt gerðar miklar loftárás-
ir á bækistöðvar Þjóðverja í
N.-Frakklandi. Talið er, að búið
sé að varpa samtals 20 þús.
smál. af sprengjum á Berlín.
Rússar halda áfram sókninni
á Leningradvígstöðvunum með
miklum árangri. Eiga þeir nú
skammt ófarið til Eistlands.
Á Ítalíu hafa Bandamenn
heldur unnið á, einkum á An-
ziosvæðinu, þar sem þeir settu
her á land á dögunum. Flytja
þeir líka stöðugt aukið lið
þangað.
Argentína hefir slitið stjórn-
málasambandinu við Þýzkaland
og Japan. Argentína hefir um
langt skeið verið eina Suður-
Ameríkuríkið, sem hélt stjón-4
málasambandi við öxulríkin.
í Burma hafa hersveitir
Breta sótt talsvert fram á ýms-
um stöðum.
Á Kyrrahafssvæðinu hafa
verið gerðar stórfelldar árásir á
ýmsar bækistöðvar Japana,
einkum á Marshallseyjum.
Stefán Þorvatðsson
verður sendíherra
í London
Tímanum barst í gær svo-
hljóðandi tilkynning frá utan-
ríkisráðuneytinu:
Þegar sendiherraembættið í
London varð laust nýlega, fór
ríkisstjórn íslands þess á leit
við ríkisstjórn Stóra-Bretlands,
að hún tæki á móti Stefáni Þor-
varðssyni, skrifstofustjóra utan-
ríkisráðuneytisins, sem sendi-
herra íslands í London. Ríkis-
stjórnin hefir nú fengið viður-
kenningu brezku ríkisstjórnar-
innar fyrir þessu.
Á sama hátt hefir ríkisstjórn
íslands óskað eftir og fengið
viðurkenningu fyrir Stefáni
Þorvarðssyni sem sendiherra
íslands hjá norsku ríkisstjórn-
inni í London.
Á ríkisráðsfundi, sem haldinn
var í d^ag, hefir Stefán Þor-
varðsson því verið skipaður
sendiherra íslands í Stóra-Bret-
landi og sendiherra íslands hjá
norsku ríkisstjórninni í London.
Jafnframt hefir Agnar Kl.
Jónsson, deildarstjóri í utan-
ríkisráðuneytinu, verið settur
skrifstofustjóri þar.
Stefán Þorvarðsson er fædd-
ur 26. nóvember árið 1900. For-
eldrar hans eru Þorvarður
Brynjólfsson prestur að Stað í
Súgandafirði og Anna Stefáns-
dóttir Péturssonar prests að
IJjaltastað á Fljótsdalshéráði.
Hann lauk lögfræðiprófi 1924
og starfaði síðan í danska utan-
■ríkisráðuneytinu fram að 1929
að hann kom hingað heim. Tók
hann við fulltrúastarfi í utan-
ríkisráðuneytinu og gegndi því
fram að 11. júní 1938, að hon-
um var veitt skrifstofustjóra-
staða í utanríkisráðuneytinu.
Stefán Þorvarðsson hefir
tekið þátt í mörgum samninga-
gerðum fyrir landsins hönd, þar
á meðal verzlunarsamningum
við Breta og Norðmenn. Þá hef-
ir hann átt sæti í nefnd emb-
ættismanna utanríkisráðuneyta
Norðurlanda, sem fyrir stríðið
hafði hafið skipulagða starf-
semi til eflingar samvinnu
Norðurlandaþjóðanna. Síðast-
liðið ár hefir Stefán átt sæti í
samninganefnd ríkisins í við-
skiptamálum.
Hergagnafram-
leidsla Banda-
ríkfanna
WASHINGTON.
Hergagnaframleiðsla Banda-
ríkjanna fyrir árið 1943 var
80% hærri en árið 1942. Er
Donald N. Nelson, formaður
hernaðarframleiðslunnar, sendi
út framleiðsluskýrslurnar fyrir
desembermánuð síðastliðinn,
lét hann svo um mælt, að bú-
ast mætti við, að framleiðslan
árið 1944 yrði 25% hærri en
árið 1943.
Á árinu 1944 er gert ráð fyrir
smíði 100.000 flugvéla, einkum
af stærri ge,rð. Vegna þess hve
stærð og þyngd flugvélanna fer
stöðugt vaxandi, samsvara þess-
ar 100.000 flugvélar 167.000 flug-
vélum af fyrri gerðinni.
Nelson skýrði frá því, að 60%
af þeim hergögnum, er fram-
leidd verða árið 1944, munu
verða flugvélar, skip, samgöngu-
tæki og rafmagnstæki. Fram-
leiðsla flugvéla mun aukast um
65%, framleiðsla skipa um 25%
og framleiðsla samgöngutækja
og rafmagnstækja um 35%,
miðað við framleiðsluna á
síðastliðnu ári.
Árið 1943 voru þessi herskip
smíðuð: tvö 45.000 smálesta or-
ustuskip, 11 beitiskip, 15 flug-
(Framh. á 4. slðu)
Jafnskjótt sem ljóst varð, að
sambandi íslands og Danmerkur
mundi þá og þegar slitið og lýð-
veldi stofnað hér á landi, var
tekið að íhuga með hverjum
hætti ákvarðanir um þessi efni
skyldi formlega gerðar. Menn
gerðu sér þess þegar grein, að
þótt Alþingi eitt eða í sam-
vinnu við ríkisstjórn kynni að
neyðast til að gera bráðabirgða-
ákvarðanir um þessi efni, þá
bæri að skjóta þeim til fulln-
aðarákvörðunar þjóðarinnar
sjálfrar með einum eða öðrum
hætti.
Um brottfall sambandslag-
anna var frá upphafi ákveðið í
þeim sjálfum, sbr. 2. mgr 18.
gr. lagan^ia, að fyrst skyldi Al-
þingi gera um það sínar sam-
þykktir en síðan skyldu þær
bornar úndir atkvæði þeirra,
sem atkvæðisrétt hafa við al-
mennar kosningar til löggjafar-
þings landsins.Hver leið sem
farin er, er það samræmast eðli
málsins, að þjóðin sjálf segi á
þennan hátt með beinni at-
kvæðagreiðslu til um, hVbrt hún
vilji láta sambandslögin gilda
áfram eða eigi.
Um þetta atriði hlýtur þó 2.
mgr. 76. gr. stjskr. 1920, sbr. 2,
mgr. 75. gr. núgildandi stjskr.
að skera úr, en þar segir: „Nú
samþykkir Alþingi breyting á
sambandslögum íslands og Dan-
merkur, og skal þá leggja það
mál undir atkvæði allra kosn-
ingabærra manna í landinu til
samþykktar eða synjunar, og
sl^al atkvæðagreiðslan vera
leynileg." Þetta ákvæði á ekki
síður við, ef um er að ræða al-
gert brottfall sambandslaganna
en einfalda breytingu þeirra.
Hvað sem gildi sjálfra sam-
bandslaganna líður, fólst það því
þegar í stjskr. 1920 og stendur
enn óhaggað, að sambandslögin
yrðu ekki endanlega afnumin
nema með beinu þjóðaratkvæði.
Enginn vafi hefir því nokkru
sinni leikið á því, að afnám
sambandslaganna yrði eigi ráð-
ið nema með beinni atkvæða-
greiðslu sjálfrar þjóðarinnar.
Nokkur meiri vafi lék á um
það, hverja aðferð skyldi við
hafa um stofnun lýðveldis á ís-
landi og setning lýðveldisstjórn-
arskrár.
Fljótt á litið hefði e. t. v. sýn-
ist greiðfærast að fara hina
venjulegu stjórnskipulegu leið
um breytingar á stjórnar-
skránni. Það er að segja, að Al-
þingi samþykkti fyrst hina nýju
skipan, síðan væri þingið rofið
og efnt til nýrra kosninga, mál-
ið því næst lagt fyrir hið ný-
kosna þing, og ef það þá næði
samþykki óbreytt skyldi það lagt
til staðfestingar eða synjunar
handhafa konungsvalds, þ. e. nú
ríkisstjóra.
Að athuguðu máli þótti þessi
leið þó eigi fær. Hún þótti of
svifasein á slíkum ólgutímum
sem þessum, þegar allra veðra
er von og alltJ getur verið undir
því komið, að eigi hafi of lengi
dregizt að komið yrði fastri skip-
un á stjórn ríkisins. En öðru
fremur þótti þjóðinni sjálfri eigi
gefið nóg úrslitavald í málinu
með þessum hætti. Nú á tímum
er það óumdeilt með stjórn-
frjálsum þjóðum, að allt vald
komi frá þjóðinni sjálfri. Þe|ar
ákveða átti hvort hún skyldi í
framtíð búa við konungdæmi
eða lýðveldi gat því eigi komið
til mála,að sú skipun,sem þjóðin
kysi sjálf, væri látin stranda á
synjunarvaldi neins einstaks
manns, hvort sem það væri kon-
ungur eða handhafi valds hans,
ríkisstjóri. Þess vegna varð að
búa svo um, að þjóðin sjálf hefði
um þetta hið endanlega ákvörð-
unarvald.
Af þessum orsökum var því
hreyft snemma á árinu 1941, af
Jónasi Jónssyni alþm., að eðli-
legt væri, að saman yröi kvadd-
ur sérstakur þjóðfundur til á-
kvörðunar um lýðveldisstofnun
(Framh. á 4. síðu)
Skipun nýrra
skattdómara
Fjármálaráðherra hefir skip-
að eftirtalda menn skattstjóra
til sex ára frá 1. febr. þ. á. að
telja:
Á Akureyri: Dr. Kristinn
Guðmúndsson menntaskóla-
kennara, Akureyri.
Á ísafirði: Matthías Ásgeirs-
son útgerðarmann, ísafirði.
í Hafnarfirði: Þorvald Árna-
son bæjargjaldkera, Hafnar-
firði.
Umsækjendur um stöðurnar
voru, auk þeirra, sem þegar eru
greindir:
Um Akureyri: Bergur Sigur-
björnsson, Reykjavík, Friðþjóf-
ur G. Johnsen, Vestmannaeyj-
um, Þorlákur Jónsson, Akureyri,
Hinrik Jónsson, Vestmannaeyj-
um, Guðm'. Guðlaugsson, Akur-
eyri, Björn Halldórsson, Akur-
eyri, Kjartan Ragnars, Reykja-
vík, Jón Sveinsson, Akureyri,
Páll Einarsson, Akureyri, Arnór
Sigurjónsson, Þverá,. S.-Þing.
Um ísafjörð: Ingvar Jónsson,
ísafirði, Sveinn Þórðarson, fsa-
firði, Friðþjófur G. Johnsen,
Vestmannaeyjum, Stefán Sig-
urðsson, frá Vigur, Jón Gríms-
son, ísafirði, Guðm. G. Krist-
jánsson, ísafirði, Ingólfur Árna-
son, ísafirði, Árni Helgason,
Stykkishólmi.
. Um Hafnarfjörð: Eggert
Bachmann, Reykjavík, Þórhall-
ur Pálsson, Reykjavík, Jóhann
Þorsteinsson, Hafnarfirði, Stein-
dór Gunnlaugsson, Reykjavík,
Þorleifur Jónsson, Hafnarfirði,
Jón Arinbjörnsson, Reykjavík,
Sigurður M. Helgason, Bolunga-
vík, Páll Magnússon, Reykjavík,
Sigurður Guðjónsson, Reykja-
vík, Hinrik Jónsson, Vestmanna-
eyjum, Friðþjófur G. Johnsen,
Vestmannaeyjum.
Skattstjórastaðan í Vest-
mannaeyjum hefir ekki enn
verið veitt.
Formannsskípti í
Félagi íslenzkra
myndlistarmanna
Aðalfundur Félags íslenzkra
myndlistarmanna var haldinn
28. þ. m. Á fundinum fór fram
stjórnarkosning og kosning í
nefndir.
í stjórn félagsins voru kosn-
ir: Gúðmundur Einarsson, for-
maður, Finnur Jónsson, ritari
og Marteinn Guðmundsson,
gjaldkeri. í varastjórn voru
kosnir: Jón Þorleifsson og Jó-
hann Briem.
í sýningarnefnd voru kosnir:
Finnur Jónsson, Jón Engilberts
Sveinn Þórarinsson, Jón Þor-
leifsson og Guðmundur Einars-
son.
Fulltrúar í bandalagsráð: Jó-
hann Briem, Ríkarður Jónsson,
Jón Þorleifsson, Finnur Jónsson
og Freymóður Jóhannesson.
Dánardægur
Jón Guðmundsson, bóndi að
Ljárskógum í Dölum, lézt að
heimili sínu 25. janúar.
Á við&vmngi
MJÓLKINA VERÐUR AÐ
FRAMLEIÐA, ÞAR SEM
SKILYRÐIN ERU.
Fyrir fáum dögum birtist for-
ustugrein í Vísi, þar sem rit-
stjórinn miðlar fólki af þeirri
vizku sinni, að óþarft sé að
leggja Krísuvíkurveginn vegna
mjólkurflutninganna, því að
framtíðarlausn þess máls sé að
frjJSnleiða alla neyzlumjólk bæj-
armanna vestan heiðar. Fram-
leiðsla neyzlumjólkur austan
heiðar sé hrein vitleysa og eigi
að leggjast niður hið fyrsta.
Það munu allir viðurkenna,
að rétt sé að hlynna að mjólk-
urframleiðslu vestan heiðar eft-
ir því, sem skynsamlegt er. En
hverjum skynbærum manni er
>að ljóst, að þar eru hvergi
nærri nógir landkostir né land-
rými til svo stórfelldrar mjólk-
urframleiðslu. Þess vegna verð-
ur alltaf að fá mikinn hluta
neyzlumjólkurinnar lengra að.
Ef reyna ætti með ærnum
kostnaði að auka mjólkurfram-
leiðsluna vestan fjalls umfram
það, sem eðlilegt er, væri það
álíka viturlegt og að vilja held-
ur fást við reitingsafla á grunn-
miðum en mokafla á djúpmið-
um, vegna vegalengdarinuar.
Margt fleira mætti nefna, sem
sýmr, að aðalaöstandendur Vís-
is vaða fullkominn reyk í þess-
um mjólkurskrifum sínum. Það
gilda þau lögmál um mjólkur-
framleiðslu, að hún verður eink-
um að fara þar fram, sem bún-
aðarskilyrðin eru bezt.
SKRÍPALEIKUR KOMMÚN-
ISTA í SKATTAMÁLUNUM.
Blað kommúnista er enn einu
sinni farið að brigzla Fram-
sóknarmönnum fyrir undanhald
og svik í skattamálum.
Tilefnið að þessu sinni er það,
að Framsóknarflokkurinn hefir
ekki viljað gerast meðfylgjandi
að frv., sem kommúnistar hafa
enn einu sinni ungað út um
eignaaukaskatt og afnám skatt-
hlunninda hjá stórgróðafélög-
um, öðrum en útgerðarfélög-
um.
Þessa synjun sína byggir
Framsóknarflokkurinn vitan-
lega á því, að kommúnistar
hafa sýnt það á undanförnum
þingum, að þeir hafa aðeins
flutt þessi mál í blekkinga-
skyni. Á vetrarþinginu í fyrra,
hjálpuðu0 þeir íhaldinu til að
fella niður úr dýrtíðarlögunum
ákvæðinu um afnámið á skatta-
hlunnindum gróðafélaga. Á
þinginu síðastl. haust, tafði for-
seti þeirra í efri deild eigna-
aukaskattsfrv., unz séð varð,
að það myndi ekki komast
fram á því þingi.
Framsóknarflokkurinn getur
ekki tekið aftur þátt í þeim
skrípaleik, að flytja frv. með
flokki, sem hefir sýnt, að hann
meinar ekkert með þeim. Hins
vegar mun Framsóknarflokk-
urinn vitanlega ekki láta fram-
gang þessara mála stranda á
sér, ef það kemur á daginn, að
alvaran er nú meiri hjá kom-
múnistum en á undanförnum
þingum.
FULLT SAMRÆMI.
Nýlega dæmdi hæstiréttur
Steinþór Guðmundsson kenn-
ara fyrir brot á húsaleigulögun-
um.
Steinþór þessi var í fýrra
kjörinn í húsaleigunefnd af
bæjarfulltrúum kommúnista.
Það er vissulega í fullu sam-
ræmi við siðfræði kommúnista
að hafa þann mann til að fram-
fylgja húsaleigulögunum, er
sjálfur hefir brotið þau.
ÞEGAR VALTÝR DETTUR
AFTUR Á BAK.
Valtýr hefir verið átakanlega
sunnudagsfúll í Mogganum að
undanförnu. Hefir áður verið á
það bent hér í blaðinu, að Val-
týr hafi talsverða löngun til að
(Framh. á 4. síðu)
Glímufélagið Ármann 55 ára
GlímufélagiSt Ármann efnir til íþróttahátíðahalda alla þessa viku, í til-
efni af því, að félagið átti 55 ára afmæli i desembermánuði síðastliðnum.
Er Ármann elzta íþróttafélag landsins og hefir jafnan verið meðal allra
fremstu íþróttafélaganna. Starfsemi félagsins hefir þó aldrei verið blóm-
legri og margþættari en um þessar mundir. — Hér á myndinni sést hinn
frægi fimleikaflokkur kvenna 1 Ármanni. Myndin er tekin í Lystigarði
Akureyrar i fvrrasumar.