Tíminn - 05.02.1944, Síða 1

Tíminn - 05.02.1944, Síða 1
( RITSTJÓRI: S ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. i ÚTGEPANDI: ) PRAMSÓKNARPLOKKURINN. S PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. i Símar 3948 og 3720. ) IRITST JÓR ASKRIPSTOFUR: EDDUHUSI, Llndargötu 9A. Símar 2353 og 4370. IAFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKEIT~TOFA: EDDUHUSI, Lindargötu 9 A. Sími 2323. 28. árg. Reykjavík, laugardaginn 5. febr. 1944 13. blað Erlent yfirlit: Innrásin á Mars- halleyjar Fyrir fám öögum var tilkynnt, að Bandaríkjamenn hefðu gert innrás á Marshalleyjar. Innrás þessi er m. a. að því leyti sögu- legur atburður, að þetta er í fyrsta sinn, er Bandamenn gera tilraun til að leggja undir sig land, sem laut yfirráðum Jap- ana fyrir styrjöldina. Má bezt af því ráða, að það eru Banda- menn, sem nú eru komnir í sókn, en Japanir í varnaraðstöðu. Marshallseyjar eru hér um bil miðja vegar milli Hawaiieyja og norðausturstrandar Ástralíu. Frá Honolulu til næstu Mar- shallseyjanna eru um 2780 km. Eyjarnar eru um 32 talsins og auk þess um 300 kóralrif. Þær eru dreifðar yfir stórt svæði, en skiptast þó aðallega í tvo eyja- klasa (Ratock og Ralik). Allar eyjarnar eru kóralmyndaðar og eru hvergi hærri en 10 m. yfir sjávarmál. Þar eru víða góðir lendingarstaðir fyrir flota- flug'vélar og sumstaðar allgóð lægi fyrir herskip. Vegna kóral- rifjanna er þó leiðin vandrötuð inn á þessi skipalægi. íbúarnir voru taldir um 9 þús., þegar Japanir fengu eyjarnar, aðal- lega frumbyggjar. Síðan mun frumbyggjunum hafa fækkað, en allmargt Japana hefir verið flutt þangað. Ummál þeirra eyja, sem taldar eru byggilegar, er um 415 ferkm. Margskonar aldin vaxa á eyjunum, flest þó aðflutt í seinni tíð. Annar bú- peningur en svín og hænsni þekkist þar ekki. Eyjarnar fundust af enskum sjófarendum seint á 18. öld, en þar sem þær voru afskekktar, var þeim lítill gaumur gefinn lengi vel. Árið 1885 lýstu Þjóð- verjar eign sinni á þeim, en Japanir hertóku þær strax í upphafi styrjaldarinnar 1914 og fengu yfirráð sín þar viður- kennd i Versalasamningunum. Síðan hafa þeir reynt að halda sem mestri leynd yfir eyjunum, útlendingar hafa ekki fengið að koma þangað og þeirra hefir lítt verið getið í japönskum blöðum. Þykir víst, að Japanir hafi kom- ið sér þar upp fullkomnunj bækistöðvum fyrir flugher og flota, m. a. skipakvíum og við- gerðarstöðvum. Fullvíst þykir, •að japanski flotinn, sem gerði hina heimskunnu, en illræmdu árás á Pearl Harbour 7. des. 1941, hafi haft bækistöðvar sín- ar á Marshalleyjunum. Bandaríkjamenn hafa oft gert miklar loftárásir á stöðvar Jap- ana á Marshalleyjunum og unnið Japönum þar mikið tjón. Eftir að Bandaríkjamenn her- tóku Gilberteyjar í vetur, var því spáð, að þeir myndu fljót- lega ráðast á Marshalleyjar og er það nú fram komið. Innrás Bandaríkjamanna á Gilberteyjar var þeim dýrkeypt að sögn, enda eru slíkar hern- (Framh. á 4. siðu) Seimistu Iréttir Rússar telja sig hafa unnið mikinn sigur í Dnjeprbugðunni, þar sem þeir hafa innikróað 100—150 þús. manna þýzkan her. — í Póllandi hafa þeir tek- ið borgirnar Rovno og Lutsk. — Á Leningradvígstöðvunum held- ur sókn þeirra áfram. Orustur eru hafnar um Narva. Wilhelmshaven varð í fyrri- nótt fyrir mikilli loftárás ame- rískra flugvéla. lÚrslitaorustan um Cassino er hafin. Er hún mjög hörð, því að Þjóðverjar hafa búizt vel fyrir. Á Anziosvæðinu hafa orustur harðnað. Breytingarn-! ar á Þormóðí Mcrkileg frásögn á Flskibinginu. Á Fiskiþinginu, sem ný- lega er komið saman hér í bænum, hafa öryggismálin verið tekin til umræðu og sérstakri nefnd falið að fjalla um þau. Framsögu- maður málsins var Þorvarð- ur Björnsson hafnsögumað- ur. Var ræða hans hin at- hyglisverðasta. í ræðu sinni minntist hann m. a. á gömul skip, sem væru keypt hingað og hér gerðar á þeim ýmsar varhugaverðar breytingar. Fer hér á eftir sá kafli ræðu hans: „Flest okkar skip eru keypt gömul frá útlöndum. En hefir þá um leið og kaupin eru gerð, verið nægilega athugað hvort þau uppfylli þær kröfur, sem okkar aðstæður heimta? Eru þau byggð til að mæta sömu skilyrðum um veðurfar og sjó- sókn sem er hjá okkur, með að sækja á fjarlæg mið, siglingar landa á milli um vetur, eftir að búið er að breyta sumum þeirra og setja í þau kraftmeiri vélar, sem reyna óhjákvæmilega meira á styrkleika skipsins? Er nokkur ástæða til að efa að þetta sé ekki allt í bezta lagi, þar sem við höfum lagaákvæði um þetta, og þau náttúrlega framkvæmd undir hinu stranga eftirliti skipaskoðunarinnar? Það kemst náttúrlega ekkert skip á flot ‘ né fær leyfi til að sigla nema að allar þessar ströngu kröfur um styrkleika, viðhald og eftirlit séu uppfyllt- ar. Við skulum athuga eitt dæmi: Gufuskip er keypt frá útlönd- um, það er byggt úr tré og þá orðið nær 20 ára gamalt. Það er byggt til svónefndra rekneta- veiða. Stutt siglingaleið út á miðin, farið út að kvöldi, komið inn að morgni. Með þetta fyrir augum er skipið byggt og styrk- leiki byrðings, banda og ann- arra efniviða skipsins miðast við þessar ferðir. Yfirbygging yfir vélarúmi lág og fyrirferðarlítil, sömuleiðis stýrishús. Þegar svo skipið kemur hing- ar er breytt til. Það er ekki látið stunda sömu siglingar á tak- mjörkuðu svæði. Nei. Það er gert að úthafsskipi. Látið si'gla á milli landa um hávetur, með fullfermi af ísfiski, en óbreytt til að byrja með, og var það út af fyrir sig bót í máli. Nú kemur í ljós að þetta skip getur ekki siglt með fisk við þeSsi skilyrði. Farmurinn of lítill til að ferðin borgi sig, og meðal annars er skipið of lengi í ferð- inni, fer of hægt. En til er ráð (Framh. á 4. síðu) Samþykkt lögreglu- þjóna í lýðveldís- máiinu Á aðalfundi lögreglufélags Reykjavíkur var eftirfarandi tillaga samþykkt einróma í lýð- veldismálinu: „Aðalfundur í lögreglufélagi Reykjavíkur, haldinn sunnudag- inn 30. janúar 1944, telur sig eindregið fylgjandi því, að lýð- veldi verði stofnað á íslandi eigi síðar en 17. júní n. k. Tel- ur fundurinn, að lýðveldi sé hið fullkomnasta stjórnarfyrir- komulag og í fyllsta samræmi við eðli og uppruna íslenzku þjóðarinnar“. Ein al stórbyééiné- umReykjavíkur # brennur til ösku Einn snaður fersl í eldinum Tfóníð al eldsvoðaoum skipiir milljónum króna Eitt af stórhýsum Reykjavíkur, Hótel ísland, brann til kaldra kola aðfaranótt fimmtudags. Alls munu hafa verið 48 menn I húsinu, er eldurinn brauzt út, flestir þeirra í fastasvefni, og fórst einn þeirra, ungur maður úr Hvera- gerði, Sveinn Steindórsson að nafni. Er þetta stærsti og einn voveiflegasti bruni, sem hér hefir orðið síðan árið 1915, að kviknaði í Hótel Reykjavík og fjölmörg hús í Mið- bænum brunnu. Tjónið af brunanum er stórkostlegt — nemur miljónum króna. Var þó mildi mikil, að ekki hlauzt miklu ægilegra tjón af eldinum. in við herbergi Sveins, og mun annar þeirra, er þar bjuggu, hafa komizt nauðulega út. Sveinn var ungur dugnaðar- Mikll vcrðmæíi brcnna. í byggingum þéim, sem brunnu voru til húsa, auk Hó-,ma®ur» settaður austan úr Vest- tels íslands, Vöruhúsið og ur-Skaptafellssýslu. Hann var saumastofa og verzlunarbúð kvæntur Ástrúnu Jónsdóttur, Gefjunar. Varð engu bjargað úr Sigfússonar frá Sauðárkróki. eldinum, hvorki vörum né pen- Voru þau barnlaus, en aldraða ! móður á hann á lífi í Hvera- gerði. mgum. Fólk hjargast nauðu- lega. Flestir, sem bjuggu í gistihús- inu, sluppu snauðir úr eldinum, sumir jafnvel á nærklæðum eiiium. Allmargir náðu eigi að komast út úr herbergjum sín- um í tæka tíð, því að gangarnir, sem voru mjóir, fylltust þegar reyk og eldi. Stukku fjórir þeirra út um glugga á stökk- hlífar, sem slökkviliðið kom með. Meiddist einn þeirra, norskur skipstjóri, talsvert á fallinu og var fluttur í Lands- spítalann. Lögregluþjónn, sem varð fyrir manni, er stökk út af þriðju hæð, meiddist einnig nokkuð. Einn maður, Guðmund- ur Þorbjarnarson, bóndi að Stóra-Hofi á Rangárvöllum, er bjó á þakhæð hússins, forðaði sér upp á þakið og renndi sér niður í björgunarkaðli. Var kað- allinn helzt til stuttur, og lét hann sig falla til jarðar um þrjá metra. Guðmundur er kominn yfir áttrætt, og þykir hann hafa sýnt mikinn fræknleik, svo aldr- aður maður. Maðnr brennnr inni. Sveinn Steindórsson frá Hveragerði, er fórst í eldinum, bjó á annarri hæð. Vita menn ekkert til hans, og þykja mestar líkur til þess, að hann hafi aldrei komizt úr rúminu. Gestir voru.í herbergjum beggja meg- j Starfsstiilka verfSnr jeldsins vör. i Eldurinn kom upp í eða við litið geymsluherbergf* á efstu hæð hússins, og er ókunnugt um upptök'hans að öðru leyti. Varð ein starfsstúlka gistihúss- ins, Rósa Sigfúsdóttir, hans fyrst vör. Hafði hún fyrir nokkru lagzt til svefns í her- bergi sínu á efstu hæð húss- : ins, en vaknaði skyndilega og heyrði snarkið í eldinum. Rauk | hún þegar til og vakti alla, sem á þeirri hæð bjuggu, en önnur 1 stúlka, Esther Rósenberg, hringdi á slökkviliðið. Var þá klukkan 29 mínútur gengin í þrjú. Aðrir gerðu viðvart um eldsvoðann, annars staðar í húsinu, eftir því sem til vannst. Tveir menn, Helgi Rósenberg þjónn og Tómás Hallgrímsson frá Grímsstöðum á Mýrum, er var þarna gestkomandi, þustu upp með tvö handslökkvitæki og reyndu að ráða niðurlögum eldsins, en það heppnaðist eigi. Frábær dugnaður slökkvisveitauua. Slökkvisveitir komu skjótt á vettvang,' bæði íslenzkar og amerískar. Kom sú íslenzka of- urlítið fyrr á vettvang, enda átti hún skemmra að fara. Segir Pétur Ingimundarson slökkvi- (Framh. á 4. síðu) Nordahl Grieg failínn Það var opinberlega tilkynnt í London í gær, að norska skáld- ið Nordahl Grieg hafi farizt að- faranótt 3. des. síðastliðinn. Hann hafði- farið sem frétta- maður með einni sprengjuflug- vél Bandamanna, er tók þátt í loftárás á Berlín þessa nótt, en kom ekki aftur úr þeim leið- angri. Nordahl Grieg var 41 árs að aldri. Hann gerðist ungur skáld og rithöfundur og vakti mikla athygli, því að hann var róttæk- ur í skoðun og fór lítt troðnar brautir. Þótt hann ætti til efn- aðra að telja, var hann alla tíð mikill alþýðusinni og átti það aukinn þátt í þeim* styr, er stundum reis um verk hans. Honum var í blóð borin mikil ferðalöngun og ævintýraþrá og fór liann víða um lönd og aflaði sér þannig hinnar víðtækustu þekkingar. Þegar Þjóðverjar réðust á Noreg, gekk hann strax í sveit þmrra, er hárðasta mótstöðu verttu. Hann tók þátt í orust- um í Noregi og fylgdist síðan með þeim hluta hersins, er úr landi komst. Eftir þessa örlaga ríku atburði, var hann ekki lengur byltingar- og alþýðu- skáldið fyrst og fremst, heldur stríðsskáld norsku þjóðarinnar, er lofsöng baráttu hennar, og hvatti hana til hreysti og af reksverka. Hann fylgdist með baráttu hinna frjálsu Norð- manna víða um heim og var oftast þar, sem hættan var mest, til þess að geta sem gerzt lýst baráttu landa sinna og örv að þá til dáða. Þessi ómetan legi þáttur hans í frelsisbar áttu norsku þjóðarinnar mun gera nafn hans ódauðlegt í sögu hennar. Nordahl Grieg hefir nokkr um sinnum komið hingað til lands. Kona hans, Gerd Grieg, er íslenzkum leiklistarunnend- um að góðu kunn. Fiskipfngið Fiskiþingið kom saman til fundar hér í bænum síðastlið inn laugardag og mun standa nokkurn tíma enn. Aðalmál þess er framtíðarskipulag Fiskifélagsins, en auk þess mun það ræða ýms málefni sjávar- útvégsins. Fulltrúar á Fiskiþingi eru: Fyrir Suðurland: Gísli Sig hvatsson, Garði, Stefán Frank lin, Keflavík. Fyrir Vesturland: Arngrímur Fr. Bjarnason, ísafirði, Einar Guðfinnsson, Bolungavík. Fyrir Norðurland: Magnús Gamalíelsson, Ólafsfirði, Helgi Pálsson Akureyri. Fyrir Austurland: Árni Vil- hjálmsson, Seyðisfirði og Þórð- ur Einarsson. A víðavangi * SAMEINING BÆNDA. Það málefni, sem Bóndinn lætur í veðri vaka, að aðstand- endur hans beri einkum fyrir brjósti, er sameining allra bænda í ein samtök, sem síðan eigi samvinnu við atvinnurek- endur í kaupstöðum. Þetta er vissulega mikilsvert mál, en það er ekki nóg að heimta, að menn sameinist, heldur skiptir mestu að finna Dann grundvöll, semf menn eigi að sameinast á. Það er vissulega gott verk- efni, að vilja vinna að sam- einingu bændanna, ef það er af heilindum gert. En það er ekki nóg að tala um, að bænd- ur eigi að sameinast. Aðalmáli skiptir, um hvað bændur eiga að sameinast. Reynslan hefir sýnt, að það er aðeins ein stefna, sem hægt er að samfylkja bændum um, óað er miðflokks- og samvinnu- stefnan. Hún samrímist bezt stéttaraðstöðu og hugsunar- hætti bænda. Þrátt fyrir hinar hörðustu árásir og hvers kyns á- róður og illmælgi, hafa alltaf fleiri og fleiri bændur skipað sér um merki þessarar stefnu. Framsóknarflokknum fylgdu a. m. k. % hlutar bænda- stéttarinnar í seinustu kosning- um og síðan hefir fylgi flokksins meðal bænda tvímælalaust vaxið. Er þetta óræk sönnun þess, að stefna flokksins sé öll- um öðrum liklegri til þess að safna bændum í eina fylkingu. Þrátt fyrir það eru ýmsir, sem iafnan hafa reynt og reyna enn að halda því fram, að þessi stefna geti ekki sameinað bænd- urna. Þeir hrópa: Bændurna barf að sameina, en hins vegar verður þeim svarafátt, þegar beir eru spurðir um álitlegri leið til að sameina þá. Menn muna eftir Bænda- flokknum. Hann átti að sameina bændur. En á hvaða grundvelli? Hann hafði nóg slagorð um sam- einingu, en hann vantaði stefn- una. Og án stefnu, þótt menn nefni hana hugsjónarugl eða öðrum uppnefnum, getur eng- inn raunhæf sameining átt sér stað, hvorki stétta eða þjóða. Bóndinn virðist ætla að fylgja í slóð „Framsóknar" á sínum tíma. Hann heimtar samein- ingu, en bendir ekki á raun- hæfa leið. NÝI BÓNDINN. Á síðastl. hausti hófu nokkur samvinnufélög bænda útgáfu á blaði, sem nefndist . Bóndinn. Tilgangur blaðsins var að svara ýmsum ■ óhróðri dagblaðanna um bændur, félagsskap þeirra og framleiðslu. Var ætlunin, að blaðið yrði borið í öll hús í bæn- um og svörin við óhróðri dag- blaðanna kæmust þannig fyrir augu sem allra flestra bæjar- manna. Þessi tilraun stefndi í fyrstu í rétta átt og er ekki ósennilegt, að hún hafi gert nokkurt gagn til að leiðrétta ýmsan misskiln- ing bæjarmanna. En innan skamms tíma tók að bera á því, að 2—3 af aðstandendum blaðs- ins höfðu ætlað því annan til- gang og létu það byrja að troða illsakir við ýmsa þá menn, sem bezt héldu uppi vörnum fyrir bændur,- bæði á Alþingi og ann- arsstaðar. Sáu þá félögin, sem að útgáfu blaðsins stóðu, að þeim eða bændum myndi eng-. inn hagur að slíkri útgáfu og ákváðu því að hætta að standa að útgáfu þessari. Leið svo nokkur tími, að blað- (Framh. á 4. síðu) Fyrir Reykjavík: Benedikt Sveinsson bókavörður, Óskar Halldórsson útgerðarmaður, Þorsteinn Þorsteinsson fyrrv. skipstjóri og Þorvarður Björns- |son hafnsögumaður.

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.