Tíminn - 12.02.1944, Side 3

16. blað
TÍMKVIV, laMgardagimi 12. febr. 1944
63
Svor víð fyrirspurnum til
sauðfjársjákdómanefndar
Dóttir vitavardarins
FRAMHALD
Gufuskipin voru þá mjög í bernzku fram um miðja
nítjándu öld. Þótt slík skip þættu þá hin mestu furðusmíð, myndu
þau nú vart haffær talin. Slíkar hafa framfarirnar orðið í skipa-
smíðum.
Glæsilegasta skipið, er sást við Englandsstrendur á þessum ár-
um, hét ,„Forfarshire,“ stórt og vandað gufuskip á þeirrar tíðar
vísu. Hafði það siglt milli Dundee og Hull nær fjögur ár og allt
gengið slysalaust. Ýmsir þeir, sem íhaldssamir voru og vantrú-
aðir á stórbreytingar og framfarir, höfðu þó óspart spáð því hrak-
spám í upphafi. En nú voru þær raddir teknar að hljóðna.
En þótt gufuskipin yrðu fararkostir framtíðarinnar, hvort sem
kyrrstöðu- og bölsýnismönnum líkaði betur eða ver, þá var þó
rétt, að gufuskip á borð við „Forfarshire“ gátu verið hinir verstu
manndrápsbollar. Það sannaðist líka átakanlega.
Skipstjórinn á „Forfarshire“ hét Jón Humble. Hann var ötull
maður og djarfur og trúði bókstaflega á skip sitt. 6. september-
mánaðar 1838 lét hann létta akkerum á höfninni í Hull og hélt
af stað norður með landi, líkt og svo oft áður. Veður var allgott,
íarþegar margir og verðmætur farmur á skipinu. Engan grunaði
neitt illt.
Eftir skamma stund varð þess þó vart, að gufuketillinn var ekki
í fullkomnu lagi, en þar eð aðeins virtist vera um mjög lítilfjör-
lega bilun að ræða, var því enginn sérstakur gaumur gefinn.
Klukkan fjögur morguninn eftir var skipstjóranum tilkynnt, að
bilunin hefði ágerzt, en hann skeytti því engu. Það hafði ekkert
dregið úr hraða skipsins, og þó eitthvað kynni að vera athuga-
vert við gufuketilinn var nógur tími til þess að gera við hann,
er til hafnar kom, ef þess gerðist þá þörf. Stýrimaðurinn hafði
stungið upp á því, að leitað væri hafnar við Flamborough-höfða,
en skipstjóri skipaði svo fyrir, að haldið skyldi hiklaust áfram
til Dundee.
En nú tók veður mjög að spillast, og loks skall á ofsaveður.
Samt sat skipstjórinn við sinn keip. Hann var staðráðinn að
komast til Dundee eins og ráð hafði verið fyrir gert. Enginn
skyldi segja, að hann kæmist ekki leiðar sinnar á skipi sínu á
tilsettum tíma.
Nú tók gufuketillinn að leka, og lét þá skipstjóri grípa til dæl-
anna og skipaði jafnframt svo fyrir, að dregið skyldi úr kynd-
ingunni í þeirri von, að tæki fyrir lekann.
Storminn lægði ekki, heldur herti enn, ef nokkuð var. Tók
skipið að bera af leið, og varð þá aftur að auka eldana. Við það
jókst lekinn á ný, og höfðu skipverjar nú vart undan að dæla
burt sjóðandi vatninu, er flæddi um kjölsogið. í þokkabót gátu
kyndararnir ekki lengur hamizt við störf sín. Var ekki annars
úrkosta en hleypa gufu af kötlunum.
Vindurinn snerist nú til norðausturs, og skipið tók aftur að
bera af leið. Fjallháar öldur riðu yfir það og hröktu það og
skóku.
Þessu fór fram í nokkrar klukkustundir. Skipverjar reyndu af
fremsta mætti að halda í horfinu, unz vélar skipsins gáfust loks
alveg upp laust eftir miðnætti aðfaranótt 7. sept. Þá fyrst
lét skipstjórinn sannfærast um það, að ógerlegt myndi að kom-
ast til Dundee, eins og sakir stóðu.
Hann sá nú fram á, að skipið myndi bera til strandar, ef ekk-
ert væri aðgert. Hann skipaði því svo fyrir, að segl skyldu undin
upp, ef vera mætti, að þeir gætu þannig bjargað sér til hafs. En
stormurinn var ægilegur og torvelt að haga seglum. Þegar þeir
höfðu um síðir komið seglum upp, lét skipið ekki að stjórn.
Rak þá nú hjálparvana suður á bóginn. Síðasta úrræðið var það
freista þess að komast í hlé við Farneyjar. Jón Humble sá vita-
skuld manna bezt, hve mjög það gat brugðizt til beggja vona,
en hann átti ekki um neinn skárri kost að velja.
Er hér var komið sögu, skall yfir úrhellisrigning. Náttmyrkrið
var eins og það getur svartast orðið um óveðursnótt að haust-
lagi. Siglingaleið við eyjarnar vaf mjög óhrein og vandrötuð, og
í slíku veðri var það aðeins sérstök mildi, ef komist varð klakk-
laust inn úr skerjagarðinum.
Ritstjóri Tímans hefir gefið ]
mér kost á að lesa próförk að
grein Jóns H. Bjarnasonar,
Skarði í Strandasýslu. í grein
þessari er nokkrum fyrirspurn-
um beint til Sauðfjársjúkdóma-
nefndar og óskað eftir svári um
leið og greinin verður birt. Ég
vil fyrir hönd Sauðfjársjúk-
dómanefndar gera tilraun til að
svara nefndum fyrirspurnum,
þó tími til þess sé naumur.
1. Vestfjarðagirðingin.
Fram til vors 1941 var einföld
5-þætt girðing milli Þorska-
fjarðar og Steingrímsfjarðar.
Þá um sumarið var sett girðing
úr Berufirði um 8 km/ upp á
heiðina og tengd þar við Þorska-
fjarðargirðinguna. Hefir því
girðingin raunverulega verið
tvöföld á þeim kafla síðan. Auk
þess var það sama sumar bætt
þrem gaddavírsstrengjum í girð-
inguna frá áðurnefndum sam-
skeytum á heiðinni og norður í
Steingrímsfjörð. Var talið af
kunnugum að með þessari end-
urbót og sömu vörzlu og áður
væri varnarlínan allvel tryggð.
Nú þótti þetta þó ekki nægi-
lega öruggt til lengdar, einkum
þar sem vitað var, að mæðiveik-
in var að færast nær línunni.
Því ákvað sauðfjársjúkdóma-
nefnd á s. 1. vetri að tvöfalda
alla girðinguna frá Berufirði í
Steingrímsfjörð. í tilefni af því
var snemma í sumar sent girð-
ingarefni til Hólmavíkur og
Króksf j arðarness.
Eins og kunnugt er voru mikil
snjóþyngsli á Vestfjörðum s. 1.
vetur og vorið svo kalt, að snjó-
fannir lágu á heiðum og jafnvel
niðri í byggð langt fram á sum-
ar. Varð að kosta miklu til að
moka girðingar upp úr snjó þar
og víða um land. Snjóþyngslin
og afleitt tíðarfar varð orsök
sök þess, að mjög seinkaði ýms-
um framkvæmdum, ekki sízt
girðingalagningum á heiðum.
Þó tókst fyrir mikinn dugnað
og fyrirhyggju fulltrúa okkar
og verkstjóra við Steingríms-
fjarðargirðinguna að fullgera
þann hluta, þó ekki fyr en kom-
ið var langt fram á sumar. Full-
trúi okkar við Berufjarðargirð-
inguna mun hafa gert það, sem
hann gat, og hafði lengi von um
að takast mætti að ljúka verk-
inu einhverntíma í sumar eða
haust, en að lokum tilkynnti
hann að búið væri að tvöfalda
8 km., en meira væri ekki hægt
að gera í sumar fyrir mannleysi
og ótíð. Kom þá til orða að reyna
að útvega vinnuflokk hér syðra,
en frá því var horfið, enda vafa-
samt, að það hefði tekizt, og
tíminn þá orðinn of naumur.
Segja má að illa tækist til
með þetta, en hins vegar dylst
' engum, sem með sanngirni vill
líta á málið, að við mikla erfið-
leika var að etja.
Bót er það í máli, að girðingin
var þó tvöfölduð á þeim kafla,
sem fé leitar mest á.
Strax og unnt verður í vor
verður girðingin fullgerð.
2. Gæzlan í sumar.
í umræddu tilfelli er, eins og
annars staðar þar sem varnir
eru hafðar með girðingum, full-
trúa sauðfjársjúkdómanefndar
falið að ráða varðmenn. Vörzlu
með girðingunni að sunnan-
verðu hefir haft um mörg und-
anfarin ár sami maður. Er hann
af kunnugum talinn duglegur
og trúverðugur varðmaður. Hafi
hapn stundað bifreiðaakstur
um tíma í sumar tel ég víst að
fulltrúinn hafi sett hæfan mann
í hans stað, til að sinna vörzl-
unni, enda hefir engin umkvört-
un komið fram um það að
varzlan væri ekki í lagi, frá
neinum, er nærri línunni búa.
3.
Greinarhöfundur segir að það
sé kunnugt að tvær kindur hafi
farið yfir línuna í sumar. Þetta
er ekki hægt að taka trúanlegt,
þar sem fulltrúi, Magnús Stein-
grímsson, fullyrðir að ekki sé
vitað um að nein kind hafi far-
ið yfir línuna. Ekki er ósennilegt
að þessi sögn hafi spunnizt út
af því, að norðan girðingar kom
fyrir dilkær, er var með marki
frá Ósi í Hrófbergshreppi. Sið-
ar sa.nnaðist að ærin var úr
Nauteyrarhreppi.
4. -
Getgáta greinarhöfundar um
að dilkærin hafi komizt fyrir
enda girðingarinnar fellur nið-
ur, þar eð engin kind fór yfir
línuna. En um fráganginn við
sjóinn Steingrímsfjarðarmegin
má segja það, að hann mun
vera eins traustur og möguleik-
ar eru á, enda er staðurinn tal-
inn hentugur, og sérstaklega
valinn með tilliti til öryggis. Að
vísu geta stórsjóar og fannkyngi
gert allt ótryggt í bili, og þarf
að hafa vakandi auga á svona
stöðum. Til slíks eru valdir beztu
menn.
Það er sízt við það að athuga,
þó menn komi fram með bend-
ingar og fyrirspurnir viðvíkj-
andi þessum málum. En ég hygg
að engum sé ljósara en sauð-
fjársjúkdómanefnd, hversu á-
ríðandi er að verja Vestfirði,
enda hafi hún á því fullan hug.
Þetta svar verður að nægja
við fyrirspurnum Jóns H.
Bjarnasonar, þó fleira mætti
fram taka.
F. h. sauðfjársjúkdómanefndar
Sæm. Friðriksson.
búskaparár sín, en síðar bjarg-
álna. Skulduðu aldrei og komust
vel af.^ Einyrkjabóndi var Jón !
því nær allan sinn búskapar-
tíma; aðeins síðustu árin, þeg-
ar kraftarnir tóku að þverra,
varð hann að hafa ársmann.
Jón andaðist 21. júní 1915.
Jón varð hreppstjóri í Mý-
vatnssveit 1889 og gegndi því
embætti til dauðadags. Sýnir
það greinilega, hvert álit hann
hefir þá verið búinn að vinna
sér í sveit sinni og héraði, að
hann, fátækur einyrkj abóndi,
sem verið hafði á hrakningi úr
einum stað á annan, skyldi
verða valinn æðsti valdsmaður
sveitarinnar, því að venjan mun
þá hafa verið sú, að oftast voru
valdir gildir og grónir sjálfs-
eignarbændur til þess starfa.
Jón gegndi þessu starfi með
mikilli alúð og samvizkusemi,
og var hann þó mjög frábitinn
því að hnýsast í einkamál
manna eða hafa á sér nokkurt
valdsmannssnið.
Jón Stefánsson var röskur
meðalmaður á hæð, vel limaður,
jarpur á hár og skegg, en grán-
aði snemma. Höfuðlagið var
mjög fallegt. Hann var fríður
maður sýnum, gráeygur og
skutu augun neistum, þegar
honum hitnaði í skapi. En
venjulega voru þau hýr og mild.
Hann var mjög svipmikill, svo
að honum var veitt eftirtekt,
hvar sem hann fór. Mynd sú,
sem til er af Jóni Stefánssyni
og birt er hér með grein þessari,
gefur alls ekki rétta hugmynd
um yfirbragð hans. Það vantar
líf og fjör í svip hans og þá
I skerpu, sem einkenndi allt yfir-
bragð hans. Hversdagslega var
Jón gæfur maður í skapi. En
'geðríkur var hann mjög. Hann
segist sjálfur hafa verið blóð-
heitur. Hann var nokkuð gefinn
fyrir vín, en fór ávallt vel með
það. Við fyrstu sýn virtist Jón
oft stuttur í spuna og stríðlund-
aður, einkum er áttu í hlut ó-
kunnugir, sem eitthvað létu yfir
sér. Gátu svör hans og athuga-
semdir þá orðið eldsnögg og
hárbeitt, því að hann var stór-
lyndur og þoldi ekki að sér væri
troðið um tær. Jón hafði tamið
mikið og strítt skap svo, að af
bar. Við alla, er minna máttu
sín, var hann hlýr og góður.
Undir hálfgerðum kuldahjúp,
sem hann stundum varpaði yfir
sig, var tilfinningaríkt góð-
menni, sem ekki mátti aumt sjá,
án þess að vilja úr því bæta.
Eins og ævikjörum Jóns hefir
verið lýst, er ljóst, að ekki hafa
verið miklir möguleikar til þess
að afla sér menntunar. Hann
gekk aldrei í neinn skóla — var
eitt ár utan sveitar sinnar. Þó
varð hann einn bezt mennti
maður sinnar samtíðar. Hann
skrifaði prýðilega rithönd og
var ágætlega að sér í sögu lands-
ins og bókmenntum og varð
fróður um bókmenntir Norður-
landa og fleiri þjóða. Einkum
varð hann fyrir áhrifum frá
norskum rithöfundum eins og
fyrstu sögur hans bera vitni um.
Ég hygg, að hann hafi haft
mest dálæti á Jónasi Lie af
hinum glæsilegu norsku skáld-
um, sem uppi voru um aldamót-
in. Vitnaði hann oft í rit Jón-
asar Lie.
(Framh. á 4. slðu)
Skáldið á Lillu-Strönd
(Framh. af 2. síðu)
þar er að finna gullkorn, sem
hafa varanlegt bókmenntalegt
gildi á öllum tímum.
Mikið af ritverkum Þorgils
gjallanda er óprentað enn, og
þau, sem gefin hafa verið út,
eru löngu uppseld. Hann er því
sem rithöfundur lokuð bók fyrir
nútímafólki. Það er illa farið og
ekki vanzalaust. Það þarf að
gefa út myndarlega útgáfu af
ritverkum hans, og jafnframt
skrifa ýtarlega um hann sem
rithöfund. Von er til, að þessu'
verði hrundiö í framkvæmd nú
fljótlega, og er það vel farið,
því að hann hefir helzt til lengi
legið óbættur hjá garði. |
Þessi fáu orð, sem ég hér hefi (
ritað um ritstörf Þorgils, eiga,
alls ekki að skoðast sem nein
bókmenntaleg gagnrýni, enda ]
munu aðrir mér færari inna jaað
af hendi. En ég vildi minna hina ]
ungu kynslsóð á þenna merki-
lega fulltrúa íslenzkrar alþýðu- [
menningar. Ég vil benda hinni,
uppvaxandi kynslóð á það, að
henni er vissulega hollt að (
kynnast skoðunum Þorgils
gjallanda og ritverkum hans. |
En hún þarf einnig að þekkja
manninn sjálfan — aðstöðu
hans í þjóðfélaginu, hvernig
þjóðfélagsborgari hann var og
hvort hann, sem dæmdi hræsni
og skynhelgi harðar en nokkra
aðra bresti, var sjálfur laus við
slíkt. Þess vegna vil ég að lok-
um fara nokkrum orðum um
bóndann á Litlu-Strönd, Jón
Stefánsson.
III.
Jón Stefánsson fæddist á
Skútustöðum í Mývatnssveit 2.
júni 1851. Foreldrar hans voru
Stefán Helgason frá Skútustöð-
um og Guðrún, laundóttir séra
Jóns Þorsteinssonar í Reykja-
hlíð. Jón er því runninn af
tveimur merkustu ættum í Mý-
vatnssveit, Skútustaðaætt og
Reykjahlíðarætt. Jón missti
foreldra sína ungur. Þegar hann
var sextán ára að aldri, varð
hann að vinna fyrir sér sjálfur.
Var hann eignalaus með öllu.
Réðist hann þá í vinnumennsku,
sem ekki var glæsilegt ungum,
námfúsum mönnum með útþrá,
í þá daga. Þegar Jón var 26 ára
kvæntist hann frænku sinni,
Jakobínu Pétursdóttur Jónsson-
ar Þorsteinssonar frá Reykja-
hlíð. Var hún ein af hinum
nafnkunnu og stórmyndarlegu
Reykjahlíðarsystkinum. Ekki
var annars úrkosta fyrir hin
ungu, fátæku hjón en að hefja
einyrkjabúskap. Voru þau fyrst
á ýmsum stöðum í margbýli. En
árið 1889 fluttu þau að Litlu-
strönd og bjuggu þar síðan. Þau
hjón voru mjög fátæk fyrstu
Samband ísl. smnvinnufélaga.
Samvinnan er málgagn samvinnuhreyfingar-
innar. Kaupið hana og lesið. Hún fiytur ávalt
fróðleik um sámvinnumál.
1 «f örðin Hörgsholt |
| í Miklaholtshreppi í Hnappadalssýslu, fæst til kaups og :í:
| ábúðar í næstu fardögum, ef um semst. Bústofn getur :j:
1 fylgt' ;i;
« Semja ber við eiganda og ábúanda jarðarinnar
| Eið Signrðsson. $
Jörð til sölu*
Hof á Skagaströnd er til sölu og laust til ábúðar frá næstu
fardögum 1944.
Jörðinni fylgja góð íbúðarhús (tvíbýli. Beningshús yfir 5
kýr, 20 hross og 200 fjár.
Tún og mikiö af landi jarðarinnar er girt.
Tún véltækt, gefur af sér ca. 500 hesta. *
Mjög góð skilyrði til rafvirkjunar. Silungsveiði. — Æðarvarp
í byrjun.
Semja ber við undii’ritaða eigendur jarðarinnar.
Áskilinn réttur að taka hvaða tilboði sem er eða hafna öll-
um.
Pctur og Páll Jóiissynir.
O I* A 1
R œstíduft —
NotiS
O P A E rasstiduft
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mestá lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
uia þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundlr búsáhalda og eld-
húsáhalda.
J í bókinni
þEIR GERÐU
GARÐINN FRÆGAN
eftir DAEE CAKAEOIE
eru ævisöguþættir sextíu og níu karla og kvenna, sem
vissulega hafa gert garð sinn frægan.
DAEE CARAEGIE
er þegar orðinn að góðu kunnur hér á landi fyrir bókina
VINSÆLDIR OG ÁHRIF, sern kom i fyrra.
PEIR GERÐU GAKDIAA FRÆGAA
er fróðleg bók, og auk þess einhver skemmtilegasta bók,
sem völ er á.
__ Ræði bindin kosta aSeins kr. 24,60.
Kaupið liana áður en upplagið þrýtur.
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
<
i
i
i
i
i
i