Tíminn - 15.02.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMT.
OG AUGLÝSINGASKF.ir.r _OFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Simi 2323.
28. árg.
Reykjavík, þrfðjudagiim 15. febr. 1944
17. blatf
Erlent yfirlil:
Kommánísm-
ínn og Rússar
Hjá þeim, sem ræða um al-
þjóðamálin í framtíðinni, taer þá
spurning einna hæst, hver af-
staða Rússa muni verða. Um
það er bollalagt fram og aftur,
hvort Rússar muni taka upp
friðsamlega og vingjarnlega
sambúð við aðrar þjóðir á
grundvelli venjulegrar milli-
ríkjasamvinnu eða hvort þeir
muni halda áfram fyrra hætti
að leggja fram fé og aðra að-
stoð til kommúnistisks áróðurs
í öðrum löndum og skapa þann-
ig margvíslega örðugleika fyrir
viðunanlega sambúð þjóðanna
eftir stríðið.
Þeir, sem um þessi mál ræða,
virðast enn ekki hafa áttað sig
til fulls á því, hvort sú ákvörð-
un Rússa að leggja niður al-
þjóðasamband kommúnista sé á
fullum heilindum byggð. Ýms-
ir telja, að það hafi aðeins ver-
ið pólitískt herbragð til að þókn-
ast Bandamönnum, þar sem
Rússar hafa margt undir þá að
sækja um þessar mundir.
Þá kemur mönnum heldur
ekki saman um, hvort utanrík-
ismálastefna Rússa í framtíð-
inni muni meira miðast við rúss-
neska stórveldishagsmuni eða
úbreiðsla kommúnismans. Ef
Rússar hugsa aðallega um efl-
ingu sína sem stórveldis, mætti
vel álykta, að þeir reyndu að afla
sér fylgis og vinsælda annara
þjóða eftir venjulegum diplo-
matiskum leiðum, en gerðu
minna að kommúnistiskum á-
róðri, er alltaf myndi skapa
verulega andúð gegn þeim. Ýms-
ir telja, að Stalin beri meira
fyrir brjósti stórveldisaðstöðu
Rússa en kommúnismann og
þess vegna megi vænta þess, að
Rússar muni í náinni framtíð,
leggja meiri áherzlu á vinsam-
lega stjórnmálasamvinnu við
aðrar þjóðir en aðstoð við
kommúnistaflokkana. Hins veg-
ar sé það engan veginn ólíklegt,
að Rússar haldi áfram dulbún-
um stuðningi við kommúnista-
flokkana utan Rússlands í stað
þess að hafa við þá beint sam-
band eins og áður. Þessu til
sönnunar er það nefnt, að það
þjóni beinlínis stórveldishags-
munum Rússa að efla slíka
flokka, þótt Rússar hafi engan
raunverulegan áhuga fyrir út-
(Framh. á 4. síðu)
Sefintssftu fróftftfir
Aðstaða Finnlands í styrjöld-
inni er nú komin mjög á dag-
skrá, þar sem líklegt þykir að
Rússar nái baltisku löndunum
fljótlega. Cordell Hull hefir hvað
eftir annað aðvarað Finna um
að leita friðarsamninga. Mörg
sænsk blöð taka í sama streng.
Þrír áhrifamiklir Finnar eru
nýkomnir til Stokkhólms, þeir
Erkko fyrv. utanríkisráðherra,
Ehrenroth innanríkisráðherra
og Paasikivi. Þykir líklegt, að
þeir séu í mikilsverðum erinda-
gerðum. Erkko hefir flutt í
Stokkhólmi útvarpsræðu til
Bandaríkjanna og sagði þar, að
Finnar vildu frið, en þó ekki
svo dýrkeyptan, að þeir misstu
frelsi sitt. Eftirtekt vekur, að
sænski sendiherrann í Moskvu
hefir verið kvaddur heim.
Ri'issar hafa tekið Luga, sem
var eitt öflugasta vígi Þjóðverja
á Leningradvígstöðvunum. Þeir
hafa og unnið á í Póllandi.
í styrjöldinni á Ítalíu helzt
enn sama þófið, bæði á Cass-
ino- og Anziovígstöðvunrum.
Bandamenn telja öruggt, að
Þjóðverjar muni ekki hrekja
þá af Anziosvæðinu, en ýmsir
óttuðust það um skeið.
Krýsuvíkur-
vegurinn
Þmgsályktunartiliaga
í sameinuðu pingi
Sex þingmenn, Sveinbjörn
Högnason, Emil Jónsson, Helgi
Jónasson, Jörundur Brynjólfs-
son, Brynjólfur Bjarnason og
Stefán Jóhann Stefánsson hafa
lagt fram í sameinuðu þingi til-
lögu um heimild handa ríkis-
stjórninni til að veita fé til lagn-
ingar Suðurlandsbrautar um
Krýsuvík.
Tveimur þingmönnum Sjálf-
stæðisflokksins, sem þetta mál
ætti að vera einna skyldast,
Gísla Sveinssyni og Eiríki Ein-
arssyni, var boðið að vera með-
flytjendur tillögunnar, en þeir
höfnuðu því.
Tillagan er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að veita
ríki$stjórninni heimild til að
greiða á þessu ári allt að 2 millj.
króna úr ríkissjóði til viðbótar
peirri upphæð, sem veitt er í
fjárlögum 1944 til lagningar
Suðurlandsbrautar um Krýsu-
vík.
Enn fremur skorar Alþingi á
ríkisstjórnina að hraða fram-
kvæmd þessa verks eftir þvi,
sem frekast er unnt.“
í greinargerðinni segir m. a.:
Undanfarandi mánaðartíma
hafa verið óvenjumiklir flutn-
inga- og samgönguerfiðleikar
milli Reykjavíkur og sveitanna
austan fjalls. Snjóalög hafa ver-
ið svo mikil á Hellisheiði og Mos-
fellsheiði, að marga daga hefir
verið ógerningur að halda leið-
um þar opnum, og þá daga, sem
brotizt hefir verið á þeim, hefir
það kostað mikiö erfiði og stór-
fé, bæði í vinnu og skemmdum
á samgöngutækjum.
Eins og kunnugt er, er hér
um að ræða fjölförnustu og mik-
ilvægustu samgönguleið landins.
Annars vegar eru mestu land-
búnaðarhéruðin, sem byggja
orðið framleiðslu sína að lang-
mestu leyti á þvi að framleiða
mjólk og mjólkurafurðir til dag-
legrar sölu, og hins vegar kaup-
staðir, þar sem meir en y3 hluti
þjóðarinnar er búsettur og verð-
ur að fá mikilvægustu lífsnauð-
synjar sínar daglega frá
landbúnaðarhéruðunum austan
heiðarinnar, auk annarra marg-
háttaðra viðskipta. Reykjavík
ein þarf orðið um 28 þús. lítra
mjólkur daglega auk annarra
mjólkurafurða, og af því magni
verður að flytja 16—20 þús. lítra
austan að, þótt allt sé tekið, sem
hægt er, af því, sem framleitt er
vestan heiðar og í Borgarfirði.
Mun Mjólkurbú Flóamanna eitt
(Framh. á 4. síðu)
Styrkir ftil ftón-
lisftarmanna
Nefnd sú, sem kjörin var af
Félagi íslenzkra tónlistarmanna
til þess að úthluta fjárveitingu
til íslenzkra tónlistarmanna
fyrir 1944, hefir nú lokið því
verki. — í nefndinni eiga sæti:
Emil Thoroddsen, Páll ísólfsson
og Þórarinn Guðmundsson. *
Skipti hún fénu sem hér
segir:
3000 krónur: Jón Leifs. 2400
krónur: Karl Ó. Runólfsson.
1500 krónur: Árni Björnsson,
Árni Thorsteinsson, Pétur Á.
Jónsson, Rögnvaldur Sigurjóns-
son og Þórarinn Jónsson. 1200
krónur: Björgvin Guðmundsson,
Hallgrímur Helgason og Sigvaldi
Kaldalóns. 1000 krónur: Eggert
Stefánsson, Friðrik Bjarnason,
Helgi Pálsson, Sigurður Birkis,
Sigurður Skagfield og Sigurður
Þórðarson.
F
Ottast um íímm báta og
þrjár skipshaínir
Úftg^erdfin varð fyrfir sftórkosftlegu ftjónfi í ofveðrinu
á laugardaginn var
Aðfaranótt laugardags síðastliðins skall skyndilega á
afspyrnurok, er valdið hefir geysimiklu tjóni, bæði á mönn-
um og verðmætum. Var fjöldi fiskibáta á sjó um nóttina
og eru mestar líkur til þess, að fimm hafi farizt, en fjöl-
margir aðrir lentu í margvíslegum hrakningum. Veiðar-
færatap mikils fjölda báta var gífurlegt. «
Veðrið var mjög hart, eins og hann. Brotnaði hann mjög og
marka má af því mikla tjóni, valt alveg yfir sig í rótinu. Var
sem það olli, og dundi yfir mjög ' skipstjórinn við annan mann í
Útsvörin í Reykja-
vík hækka um 20%
að óvöru. Hefir hér enn einu stýrishúsinu. Varð það
sinni verið höggvið skarð í hóp 1 stjóranum til lífs, að
hinna vöskustu sjómanna, og
stóð mjög tæpt, að það yrði enn
geigvænlegra.
Þrír hátar horfnir
— á l»eim 14 ineiin.
Um þrjá báta þeirra, sem
nú er talið, að farizt hafi,
er ekkert vitað. Eru tveir
seirra frá Vestmannaeyjum,
,Freyr“ og „Njörður", og vorii
fimm menn á „Frey“, en fjórir
á „Nirði“. Hinn þriðji er frá
Gerðum og heitir „Óðinn“. Voru
honum fimm menn. Hefir
lessara báta verið leitað á skip-
um og flugvélum, en það hefir
engan árangur borið. Bjarg-
hring úr „Nirði“ mun hafa rek-
ið við Landeyjasand. Litlar sem
engar líkur eru til þess taldar,
að þessir bátar séu ofan sjávar.
„Freyr“ vár 14 smálestir að
stærð, tuttugu ára gamall, smíð-
aður í Færeýjum, skipstjóri Ól-
afur Jónsson frá Hlíð, eigandi
Einar Sigurðsson.
„Njörður" var einnig eign
Einars Sigurðssonar, 15 smál-
að stærð, tuttugu ára gamall,
smíðaður í Vestmannaeyjum,
skipstjóri Guðni Jónsson frá
Vegamótum.
„Óðinn“ var 22 smálestir að
stærð, skipstjóri Geirmundur
Þorbergsson, eigandi Finnbogi
Guðmundsson.
Tvcir hútar sökkva
— eiim ntaður ferst.
Hinum tveim bátunum
hlekktist á í námunda við önn-
ur skip og varð mannbjörg,
nema einn maður drukknaði.
Voru bátar þessir „Ægir“ úr
Garði og „Björn 11“ frá Akra-
nesi.
„Ægi“ hvolfdi út af Garð-
skaga, er brotsjór reið yfir
skip-
hann
skorðaðist undir bita, en mann-
inn, sem með honum var, tók
út og drukknaði hann. Hét hann
Sigurður Björnsson, frá Geir-
4andi í Sandgerði, kvæntur
maður um þrítugt, þriggja barna
faðir. Þrír menn voru niðri í
káetu, er bátnum hvolfdi, og
sakaði þá ekki. Nokkru eftir að
slysið vildi til bar að vélbátinn
„Jón Finnsson“ og björguðu
skipverjar á honum mönnunum
fjórum og fór með þá til Kefla-
víkur. Skipstjórinn á „Ægi“,
Þorlákur Skaptason, meiddist
talsvert í fæti, er brotsjórinn
fór yfir bátinn.
Að „Birni 11“ frá Akranesi
kom leki, og sendu bátverjar
neyðarskeyti til Slysavarnafé-
lagsins. Vélbáturinn „Fylkir“
kom til hjálpar og bjargaðist
áhöfnin af „Birni II“, fjórir
menn, yfir í „Fylki“. Maraði
báturinn í hálfu kafi, er hann
var yfirgefinn.
„Ægir“ var eign Finnboga
Guðmundssonar ‘er einnig átti
,,Óðinn“). „Björn 11“ var 40
smálestir að stærð, eign Stefáns
Franklín og Ragnars Bjarna-
sonar í Keflavík. Skipstjóri á
honum var Kristinn Jónsson.
Hrakiitngar og
svaðilfarir.
Margir bátar lentu í ýmis
konar hrakningum, svo sem vél-
báturinn „Bangsi“, er var á leið
til Bolungarvíkur frá Reykja-
vík. Bilaði vél hans og munaði
minnstu, að hann ræki upp við
Skor. Vélskipið „Ægir“ var
statt vestra — átti að hjálpa
„Esju“, sem var með bilað stýri,
til Reykjavíkur, en hún slitnaði
aftan úr og sigldi eftir það ein
síns liðs suður og var skipinu
stýrt með skrúfunum — og fór
(Fravih. á 4. síðu)
Fjárhagsáætlun Reykjavíkur-
bæjar fyrir 1944 var endanlega
afgreidd frá bæjarstjórnarfundi,
er haldinn var síðastl. fimmtu-
dag.
Samkvæmt fjárhagsáætlun-
inni eru útsvörin áætluð
25.151.000 kr„ en í fjárhags-
áætlun síðastl. árs, voru þau
áætluð 19.942.000 kr. Hækkun
útsvaranna nemur því 5.2 millj.
kr. eða um 20% frá fyrra ári.
Þessi hækkun útsvaranna gæti
verið réttlætanleg, ef verja ætti
meira fé af hálfu bæjarins til
eflingar aðalatvinnuvegum
hans, sjávarútvegi og iðnaði. En
íví er ekki að heilsa. Aukin
rekstrarútgjöld virtist aðal-
ástæða útsvarshækkunarinar.
Mun innan skamms nánar
vikiö að afgreiðslu fjárhags-
áætlunarinnar og því yfirleitt,
hvernig fjárhag bæjarins er
komið undir hinni sameiginlegu
fjárstjórn íhaldsmanna og
kommúnista.
FRÁ STYRJ0LDINNI í BURMA
Bretar hafa nú byrjað sókn í Burma. Þeir hafa farið yfir landamœri Burma
á allmörgum stöðum og tekið nokkra smábœi af Japönum. Með Bretum eru
indverskar herdeildir, og þykja þœr liafa reynzt vel. Hér á myndinni sést
. indverskur liermaður af Gurkha kynkvíslinni gœta varðstöðvar, þar sem
von er á japönskum njósnarflokkum.
Rannsókn á reksfri
kvíkmyndahúsanna
Á fundi bæjarstjórnar Reykja-
víkur var samþykkt svohljóð-
andi tillaga frá Árna Jónssyni:
„Bæjarstjórn ályktar að kjósa
manna nefnd til að athuga,
með sérstöku tilliti til reynslu
Háskólans af rekstri kvik-
myndahúss, hvort tekjur bæjar-
ins af rekstri kvikmyndahúsa
eigu einstakra manna, séu hæfi
legar.
Jafnframt sé nefndinni falið
að athuga, hvort allri aðgöngu
miðasölu að kvikmyndahúsum
bæjarins sé ekki bezt fyrir kom
ið í höndum fulltrúa bæjarins".
í ræðu sinni um þessa tillögu
upplýsti Árni að Tjarnarbíó,
sem hefir 387 sæti, skilaði 400
þús. kr. ágóða eftir fyrsta starfs-
árið eða 1000 kr. á sæti. Tjarn
arbíó greiðir sama sætagjald og
skemmtanaskatt og önnur bíó,
en er hins vegar undanþegið
sköttum.
Virðist því ekki of hátt að
ætla að nettótekjur Nýja og
Gamla Bíós, sem hafa samtals
1100 sæti, hafi s. 1. ár numið
um 1 miljón króna. En þegar
flett sé upp í útsvarsskránni
komi í ljós að Nýja Bíó hafi
greitt 50 þús. kr. í skatt, en
Gamla Bíó 65 þús. í skatt.
Slysfarftr
Þann 10. þ. m. féll Konráð
Guðmundsson kyndari af e. s
Dettifoss í höfnina í New York
og drukknaði. Hann var heim-
ilisfastur hér í bænum og lætur
eftir sig konu og tvö ung börn.
1 t t
Fyrir nokkrum dögum slas
aðist á Súgandafirði ungur
maður, Karl Kristjánsson,
Guðmundssonar skipstjóra, með
þeim hætti, að hann var að
(Framh. á 4. siðu)
Á víðxvmngi
LÆRDÓMSRÍK LÝSING.
Síðastl. laugardag birtist ó-
venjulega athyglisverð forustu-
grein í Morgunblaðinu. Þar var
dví lýst, hve auknar framfarir
hefðu jafnan fylgt í spor sér-
hvers sigurs í sjálfstæðismálinu.
Meðal annars var sagt:
„Svo kom fullveldisviðurkenn-
ingin 1918. Geröust þá enn
snögg umskipti. Gömlu stjórn-
málaflokkarnir, sem höfðu
marga hildi háð í baráttunni
við danska valdið, riðluðust, og
ný flokkaskipting var senn til.
Mismunandi þjóðmálastefnur,
mismunandi afstaða til með-
ferðar fjármála, fyrirkomulags
atvinnurekstrar og innri stjórn-
skipunar skipti mörkum. Þjóðin
einbeitti huganum að innri um-
bótum og félagslegri framþróun.
Landið tók enn á sig annan blæ.
Samgöngum á sjó og landi
fleygði fram. Fræðsla og ment-
un varð almenningseign, senni-
lega í ríkari mæli en víðast ann-
ars staðar. Iðnaður til sjós og
lands varð aflgjafi bættrar
efnahagsafkomu og meiri vel-
megunar. Síldarverksmiðjur risu
upp. Nýtízkubyggingarlist hélt
innreið sína. Nýrækt huldi móa
og mýrarfen. Það varð nýtt
tímabil.“
Þessi lýsing er vissulega rétt.
Það er gott að hafa hana i
huga, þegar verið er að stíga
lokasporin í sjálfstæðisbarátt-
unni við Dani. Það er líka gott
að hafa hana í huga, þegar
menn eru að glöggva sig á
flokkaskiptingunni. Ávinning-
urinn hefði vissulega ekki orðið
svona glæsilegur, ef ekki hefði
verið starfandi ötull og viðsýnn
umbótaflokkur í landinu, er
héldi uppi merki framfaranna.
Flest þau umbótamál, sem nefnd
eru í lýsingu Morgunblaðsins,
kostuðu harða baráttu við íhald-
ið í landinu. Hefði verið fylgt
ráðum Jóns Pálmasonar og Eg-
ils Thorarensen og þeir, sem
aðhylltust einkaeign og einka-
rekstur, staðið í einum og sama
flokki, hefði vissulega ekki verið
hægt að lýsa þessu 25 ára tíma-
bili eins glæsilega og Mbl. gerir.
Þá hefði það verið afturhaldið,
sem hefði ráðið ferðinni. Þetta
ættu þeir að athuga, sem vilja
leggja umbótaflokkinn niður og
sameinast afturhaldinu eða
broti af því i einum og sama
flokki.
FARISEI SPURÐUR.
Ingólfur á Hellu vitnar eins
og Farisei í seinasta blaði Bónd-
ans og þykist alltaf hafa fylgt
málstað bænda.
í tilefni af þessu þykir rétt
að spyrja Ingólf:
Var hann með setningu mjólk-
urlaganna og studdi þau meðan
baráttan var hörðust um fram-
kvæmd þeirra?
Var hann fylgjandi kjötlög-
unum, þegar þau voru sett?
Barðist hann gegn kjördæma-
breytingunni seinustu, sem mjög
hefir rýrt áhrifavald bænda,
m. a. með fjölgun þingmanna
fyrir kaupstaðina?
HRÆSNI MBL.
Morgunblaðið birti á sunnu-
daginn frekar ömurlega lýsingu
á andstöðuflokkum íhaldsins 1
bæjarstjórn Reykjavíkur. Blað-
ið segir, að þeir hafi borið fram
stórfelldar útgjaldatillögur, en
síðan fárist þeir yfir hækkun
útsvaranna.
Morgunblaðinu væri síður en
svo láandi, þótt það hneykslist
yfir þessu, ef ætla mætti, að sú
hneykslun þess ætti sér eðli-
legar rætur. En því miður ber
það lítinn vott um slíka
hneykslunartilfinningu hjá
Mbl.,að nýlega birti það at-
hugasemdalaust grein eftir Jón
Pálmason, þar sem hann hælist
yfir því, að flokkur hans hafi
staðið að öllum útgjaldatillög-
(Framh. á 4. síðu)