Tíminn - 15.02.1944, Blaðsíða 3

17. blað
TI>1Ij\IV, þi’igpdagimi 15. febr. 1944
67
85 ára og 70 ára:
Tvær merkískonur í
0xarfirði
Úr Öxarfirði er skrifað í jan- '
úar síðastliðnum:
Tvær merkar konur hér í
hreppi eiga afmæli um þessar
mundir.
Guðmunda Jónsdóttir í Sand-
fellshaga varð 85 ára hinn
28. des. sl. Hún er dóttir merk-
isbóndans Jóns Árnasonar, er
bjó lengst að Víðirhóli í Hóls-
fjöllum móti bróður sínum Guð-
mundi, föður sr. Jóns sál. á
Norðfirði og Friðriks Guð-
mundssonar rithöf., er andaðist
í Vesturheimi fyrir fáum árum.
Ung giftist Guðmunda Friðriki
sál. Erlendssyni, en hann var
sonur Erlends Gottskálkssonar
alþm. í Ási í Kelduhverfi. Frið-
rik var smiður góður og fjöl-
hæfur gáfumaður. Reistu þau
bú að Syðri-Bakka í Keldu-
hverfi og bjuggu þar allan sinn
búskap. Þau áttu margt efni-
legra barna og búnaðist vel,
enda þótt þau yrðu fyrir því ó-
láni að bær þeirra brann til
kaldra kola nóttina milli 18. og
19. okt. 1899. Brann þar allt
innbú þeirra, svo og fjósið með
öllum nautgripum. —
Eftir lát manns síns fyrir
tæpum 30 árum, fluttist Guð-
munda til dóttur sinnar að
Sandfellshaga hér í sveit. Þar
var tvíbýli þá eins og nú og bjó
allt fólkið í einum reisulegum og
stórum torfbæ, sem var þó að
sumu leyti nýbyggður. Vorið
1928 brann Sandfellshagabær til
kaldra kola og var þetta í annað
skiptið, sem Guðmunda varð
fyrir þeim sorglegu örlögum að
lenda í stórbruna, og missa allt
sitt, því að litlu var bjargað úr
brunanum, svo sem og í fyrra
skiptið. Þrátt fyrir allt and-
streymi langrar ævi, er Guð-
munda enn við sæmilega heilsu,
og er vel hress og glöð í anda og
kann frá mörgu að segja frá
liðnum dögum. Hún nýtur nú
góðrar elli hjá Kristínu dóttur
sinni í Sandfellshaga, og til
skamms tíma hefir hún haft
heilsu til að bregða sér í ferða-
lag austur á Langanes, til að
finna tvær dætur sínar, er þar
búa, þær Stefaníu konu Jóns
óðalsbónda á Ytra-Lóni og Her-
borgu konu Guðm. Vilhjálms-
sonar, óðalsbónda og fyrrv.
kaupfélagsstjóra á Syðra-Lóni.
Guðmunda missti tvo syni sína
uppkomna, Jón Erling búfræð-
ing og Árna, sem hafði þá ný-
lokið gagnfræðaprófi. Voru þeir
bræður báðir atgervismenn á
marga lund og gáfumenn.
Sigurlaug Jósefsdóttir, til
heimilis að Gilsbakka hér í
sveit verður 70 ára hinn 13. fe-
brúar n. k. Hún giftist ung
Sigvalda Sigurgeirssyni Krist-
jánssonar, (hálfbróður Bólu-
Hjálmars) og reistu þau bú við
lítil efni, að Byrgi í Kelduhverfi.
Vorið 1901 fluttu þau að Gils-
bakka hér í sveit, en þá var
skuldlaus eign þeirra 1 kýr og
4 ær. Hefir Sigurlaug átt heima
að Gilsbakka síðan eða í 43 ár.
Mann sinn missti hún haustið
1922. Höfðu þau þá eignazt 12
börn og voru 11 á lífi og mörg
í ómegð. Eitt barnið, drengur
10 ára, drukknaði niður um ís
haustið 1907. En er hún var orð-
in ekkja, tók hún fósturbarn
fárra daga gamalt og ól það
upp, svo að segja má, að hún
hafi lokið miklu og örðugu dags-
verki. Lengi framan af voru
efnin lítil, en þrátt fyrir hinn
stóra barnahóp þeirra Gils-
bakkahjóna, batnaði efnahag-
urinn með ári hverju og var orð-
inn viðunanlegur, er hún hætti
búskap vorið 1930. Nú á síðari
árum dvelur hún nokkurn hluta
ársins hjá börnum sínum, sem
eru búsett víðs vegar um land.
Sigurlaug á Gilsbakka er
gáfukona með heilsteypta skap-
gerð, fróð og minnug svo að af
ber. Heilsu hennar er nú mjög
tekið að hnigna eftir mikið og
erfitt lífsstarf. En hún lærði
ung að vinna og getur ekki ó-
vinnandi verið nokkra stund, og
leggur því mikið meira á sig en
heilsan leyfir. En jafnframt
vinnunni hefir hún lesið afar-
mikið, enda er hún talin undra
fróð í sögu og ættfræði.
Öxfirðingar og aðrir kunn-
ugir óska þeim Guðmundu í
Sandfellshaga og Sigurlaugu á
Gilsbakka allra heilla, langra
lífdaga og unaðsríks ævikvölds,
á þessum tímum í ævi þeirra, og
þakka þeim fyrir samstarfið á
liðnu árunum.
Asíunefndarinnar var ákveðið
að stofna slíkar sérfræðinefndir
innan vébanda þeirra.
Yfirforstjóri UNRRA og það
starfskerfi, sem hann setur á
. fót með aðalbækistöð í Was-
hington, skal annast allan
venjulegan rekstur stofnunar-
innar og framkvæmdir hennar.
Á fyrstu samkomu ráðsins
urðu umræður um það, hve við-
tæk starfsemi UNRRA skyldi
' vera. í grundvallarsamningum
um UNRRA er það tekið fram,
að hún skuli annast hjálparr
starfsemi í löndum, sem hafi
verið leyst undan oki styrjald-
arinnar. Það var endanlega á-
kveðið, að það skyldi vera á
valdi yfirforstjórans hvar og
hvenær slík starfsemi skyldi
hafin. Það skyldi þó ekki hafið,
nema í samráði við hlutaðeig-
andi ríkisstjórn eða aðra viður-
kennda stjórn (hernaðarlega
eða borgaralega), er annaðist
stjórnarframkvæmdir umrædds
lands eða landshluta. Það at-
riði, hvort UNRRA skyldi veita
hjálp þjóðum, sem teldust eða
hefði talizt til óvinanna, var
leyst þannig, að slík hjálp yrði
ekki veitt, nema sámkvæmt á-
kvörðun ráðsins, og að kostnað-
urinn yrði greiddur af hlutað-
eigandi landi. Það var einnig
samþykkt, að yfirforstjórinn
skyldi njóta aðstoðar hernaðar-
yfirvalda, sem færi með stjórn
í herteknu óvinalandi, til að
flytja þaðan nauðsynjar, sem
kynnu að vera umfram þarfir,
til annara landa.
í ákvæðunum um starfssvið
UNRRA er það tekið fram, að
hún skuli senda matvæli, fatn-
að, eldsneyti og læknislyf til
hinna nauðþurfandi þjóða, sem
hefðu verið leystar undan oki
möndulveldanna. Ennfremur
skal hún aðstoða við útvegun
húsnæðis til að fullnægja brýn-
ustu bráðabirgðaþörfum. Þá skal
UNRRA hjálpa til að koma
bættu lagi á heilbrigðismálin og
veita ýmsa félagslega aðstoð,
auk þess, sem hún hjálpar því
fólki, sem hefur orðið að yfir-
gefa heimili sín vegna styrjald-
aldarinnar, til að komast heim
aftur. UNRRA skal ennfremur
útvega framleiðslunauðsynjar
eins og sáðvörur, tilbúinn áburð,
veiðarfæri og vélar, sem fram-
leiðslan helzt þarfnast. Þá var
loks ákveðið, að UNRRA gæti
tekið þátt í nauðsynlegustu
framkvæmdum, t. d. byggingu
rafstöðva, vatnsveitna, viðgerða
á vegum og járnbrautum o. s.
frv. UNRRA skal og hjálpa til
þess að koma skólakerfum í við-
unandi horf.
Starf UNRRA er í ríkum mæli
einkennt með því að vera frum-
hjálp. Það er hjálp til sjálfs-
hjálpar, m. ö. o. að gera hinar
nauðþurfandi þjóðir færar um
að hjálpa sér sjálfar.
Enn er það þó fyrsta og mikil-
vægasta verkefnið að sigra í
styrjöldinni. Það var greinilega
tekið fram, að starfsemi UNRRA
mætti á engan hátt verða til
þess að veikja styrjaldarrekst-
urinn. Herinn hefir enn for-
gangsrétt til nauðsynja og
flutningsrúms. Af þessu leiðir,
að UNRRA verður háð um allt,
sem snertir útvegun nauðsynja
og flutninga, The Combined
Boards, er annast þessi mál fyr-
ir herinn.
Áskriftar£iald Tímans
utan Rvíkur og Hafnarfjarðar
er kr. 30.00 árgangurinn.
Dótftir viftavarðaríns
FRAMHALD
Klukkan var orðin þrjú, er þeir komu að skerjaklasanum.
Þrátt fyrir úrhellisrigningu, sjógang og brimlöður, þóttist skip-
stjórinn eygja vitann. Framundan virtist hrein leið, að þvi er
séð varð, og innan stundar mátti vænta, að þeir yrðu komnir
í hlé við yztu eyjarnar. Hann skipaði svo fyrir, að menn sínir
skyldu vera reiðubúnir að varpa akkerum.
En allt var á annan veg en hann hugði. Allt í einu sáust kol-
svartir klettar rísa upp úr hvítum löðurskafli fyrir stafni. Jón
Humble skipaði svo fyrir, að seglum skyldi hlaðið og stefnu
skipsins breytt. En það var um seinan. Ógurlegur brotsjór reið
yfir skipið i næstu andrá og kastaði því eins og fis væri upp
að klettunum. Það renndi á eina hleinina af slíku afli, að það
hrikti í hverju tré.
Þessi atburður gerðist með svo skjótum hætti, að eigi vannst
tími til þess að aðvara farþegana. En þeir urðu, eins og að
líkum lætur, fljótt varir, hvernig komið var og þyrptust upp
á þilfarið örvita af hræðslu, margir hverjir á nærklæðum einum.
Það tókst aðeins að hleypa einum bát í sjóinn. í hann fóru
átta farþeganná og einn skipverji. Árarnar voru aðeins tvennar,
og í óðagotinu tókst -svo slysalega til, að þær urðu lausar og
skoluðust brott. Mennirnir, sem í bátinn komust, voru því al-
gerlega ofurseldir hinni köldu miskunn æðisgengins sjávar. Bar
hann fljótt frá skipinu og hvarf þegar í náttmyrkið. En þótt
undarlegt mætti teljast, fórst báturinn ekki. Hann hraktist
milli eyjanna um nóttina, en morguninn eftir var fólkinu bjargað
á fiskiskútu. Var það mjög aðfrafhkomið af vosbúð og kulda og
hræðslu.
Fólkið, sem enn var á skipinu, gerðist nú að vonum mjög ugg-
andi um björgun. Skipið hallaðist mjög og sjórinn gekk yfir það
öðru hverju, og þess mátti vænta á hverri stundu, að það leggð-
ist alveg á hliðina og skolaðist út af hleininni og sykki. Leitaði
hver þangað, sem hann hélt, að hann gæti lengst barizt fyrir lífi
sínu. Héldu sumir sig í stafni, en aðrir í skut, og nokkrir klifu
jafnvel upp í reiðann og héldu sér þar.
En þess var ekki langt að bíða, að örlög flestra þeirra réðust.
Ógurlegur brotsjór reið yfir skipið og kastaði því hærra upp á
hleinina og þegar á eftir annar engu minni, er braut það í
sundur, rétt framan við hjólin.
Framhluti skipsins sat kyrr á skerinu, en afturhlutinn vóg
litla stund salt, en sogaðist síðan þyngslalega í djúpið. Allir, sem
þar höfðu leitað athvarfs eða miðskips, fórust, þar á meðal Jón
Humble skipstjóri og kona hans.
Þeir, sem kosið höfðu sér vist í stafni skipsins, sluppu flestir
lífs úr þessum voða, alls þrettán manns, þar af ein kona og tvö
börn. En það virtist aðeins stundarfrestur. Hættan vofði yfir þeim.
Örvæntingarfull barátta var fyrir höndum. Brimið súgaði um
flakið, og stærstu hrannirnar gengu alveg yfir það. Fólkið hékk,
hvar sem afdrep var að fá. Skelfingu þess og þjáningum þessa
þrautanótt verður eigi með orðum lýst. Lífshvötin ein veitti því
þrek til þess að þola allt það, sem yfir það dundi.
Um dögun tók að fjara út. Klettahleinin kom smámsaman úr
sjó, og loks áræddi fólkið að klifra niður af flakinu og leita sér
athvarfs á skerinu. En hvíldin varð skammvínn. Eftir tvær
klukkustundir tók sjórinn að ganga yfir skerið, og fólkið varð aft-
ur að forða sér upp á flakið.
Nú voru jafnvel þeir vonbeztu teknir að örvænta um björgun.
Svo virtist, sem strandsins hefði annaðtveggja ekki orðið vart á
eyjunum eða enginn treystist til þess að reyna að bjarga skip-
brotsmönnunum. Þess virtist engin von, að fólkinu entist þrek til
þess að hanga á flakinu, unz fjaraði út að nýju.
En þegar öll von sýndist úti hrópaði einn skipbrotsmannanna
allt í einu:
„Þar kemur bátur! Stúlka, stúlka á bát!“
Allir rýndu út í brimrótið, og þótt sjónin væri tekin að deprast
af særoki og seltu, þá var ekki um að villast: bátur nálgaðist
flakið, og í honum var karlmaður og stúlka. Þeim sóttist róðurinn
seint að vonum, en þó miðaði nokkuð áfram.
*
Á heimili vitavarðarins hafði fæstum komið dúr á auga þessa
nótt. Þótt stormur og harðviðri væri engan veginn nýstárlegur
viðburður á Farneyjum, var samt eins og eitthvað illt legðist í alla
i þetta skipti. Grace sofnaði um miðnætti, en hrökk upp eftir
litla stund og varð þess þá vör, að faðir hennar var enn á fótum.
Hann bað dóttur sína að klæðast og hjálpa sér að draga bátinn
sinn upp í vörina, því að háflæður væru undir morguninn og
myndi óvenjulega flóðhátt í þetta skipti vegna sjávarrótsins.
Grace varð óðar við bón föður síns. Hún klæddist í skyndi og
snaraðist út. Sjórinn var þegar tekinn að ganga óvenjulega langt
upp á ströndina, og þau voru holdvot af regni og særoki, er þau
höfðu loks dregið bátinn svo langt upp, að öruggt væri um
hann, hvað sem á dyndi. Að því verki loknu brugðu þau sér inn
í vitabyggingu til þess að sannfærast um, að þar væri allt í bezta
lagi og ylja sér ofurlítið áður en þau héldu heim.
Klukkan var orðin fjögur, er Grace lokaði svefnherbergisdyr-
um sínum. Hún dró af sér vosklæðin, lagði þau á stól í einu
horninu og snaraðist upp í rúm sitt. En hún gat einhvern veg-
inn ekki hamið sig. Það var eins og dularfull rödd kallaði á hana.
Hún reis upp í 'rúmi sínu, vatt sér fram úr og gekk út að glugg-
anum. Svartamyrkur var úti, og fyrst í staö gat hún ekkert
greint, hvernig sem hún rýndi út í náttmyrkrið. En svo fannst
henni eins og djarfa fyrir ljósi í sortanum. Hún var fyrst í vafa,
en þegar hún gaf nánari gætur að þessu, var ekki um að villast.
Þarna hlaut skip að hafa strandað á skerjunum í veðurofsan-
um og náttmyrkrinu,. Menn í sjávarháska! Hugsunin þaut eins og
elding í gegnum heila hennar. Stundarkorn starði hún á ljós-
blikið úti í myrkri næturinnar, eins og hún væri að átta sig á
því, hvað gera skyldi. Svo þreif hún föt sín, klæddist í skyndi
og hljóp niður stigann til herbergja foreldra sinna.
RETKVÍRINGAR!
Úrvals saltkjöt
fæst nú og framvegis í flestum kjötbúðum
bæjarins.
Samband ísl. samvinnuféluga.
Samvinnan er málgagn samvinnuhreyfingar-
innar. Kaupið hana og lesið. Hún flytur ávalt
fróðleik um samvinnumál.
Opai
Kœstiduft —
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Notið
O P A TL raestiduft
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
t

í bókizmí
J||EIR GERÐU
GARÐINN FRÆGAN
eftir BALE CARNEGIE
eru ævisöguþættir sextíu og níu karla og kvenna, sem
vissulega hafa gert garð sinn frægan.
DALE CARNEGIE
er þegar orðinn að góðu kunnur hér á landi fyrir bókina
VINSÆLDIR OG ÁHRIF, sem kom í fyrra.
ÞEIR GERÐII GARÐINN FR/EGAN
er fróðleg bók, og auk þess einhver skemmtilegasta bók,
sem völ er á.
Ræði biiidin kosta aðeins kr. 24,60.
Kaupið hana :iður en upplag’ið þrýtur.
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
◄
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Auglýsið í Tímanum!