Tíminn - 17.02.1944, Blaðsíða 1

RITSTJORI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIPSTOFUR
) EDDUHÚSI Símar 2353 Lindargötu 9A. \ Og 4373. i
í AFGREIÐSLA, ENNHEIMT. „OG AUGLÝSINGASKF.T-- _ | EDDUHÚSL Lindargötu | Síml 2323. DFA: í 9A. >
28. árg.
Iteykjavík, finmitudagiim 17. i&hr. 1941
18. blað
Erleut yfirlit:
Semja Fínnar
frið?
Hin sigursæla sókn Rússa á
Leningrad-vístöðvunum hefir
að vonum beint athygli manna
að Finnlandi. Ef Þjóðverjar
hörfa úr Eistlandi og nokkrum
hluta Lettlands, sem flestar lík-
ur benda nú til, verður stórum
órðugra fyrir þá að hafa setu-
lið í Finnlandi og líka minni
hagur fyrir þá en áður. Meira
að segja virðist líklegt, að Þjóð-
verjum væri hagkvæmara að
nota þetta lið annars staðar. Ef
Þjóðverjar drægju lið sitt frá
Finnlandi, yrðu Finnar einir
eftir um vörnina og virðist hún
þá vonlaus með öllu. Aðstaða
Finna í styrjöldinni virðist því
harla óglæsileg um þessar
mundir.
Ýmsar fregnir, sem að vísu
eru óstaðfestar, benda til þess,
að Þjóðverjar hyggist til brott-
ferðar í Finnlandi. Sagt er, að
yfirhershöfðingi þeirra þar hafi
lagt til við Hitler, að þýzki her-
inn yrði fluttur þaðan. • Enn-
fremur er sagt, að Mannerheim
hershöfðingi hafi ráðlagt
finnsku stjórninni að hefja frið-
arumleitanir. Ýmsir telja, að
Þjóðverjar muni þó draga brott-
flutninginn í lengstu lög, því að
þeir álíti það álitshnekki, ef
Finnar semji sérfrið. Fleiri virð-
ast þó þeirrar skoðunar, að Þjóð-
verjar muni ekki horfa í þetta,
ef þeir teldu* brottflutninginn
hernaðarlega nauðsyn, m. a.
vegna liðsskorts á öðrum víg-
stöðvum. Þá er á það bent, að
Þjóðverjar geri sér nokkrar von-
ir um, að friðarsamningar við
Finnland gætu spillt sambúð
Bandamanna og Rússa, þar sem
líklegt sé, að Rússar geri svo
órýmilegar kröfur, að þær valdi
óánægju í löndum Bandamanna.
Margt bendir orðið til þess, að
Finnar séu í þann veginn að
leitast fyrir um möguleika fyrir
viðunanlega friðarsamninga. Til
þess bendir meðal annars för
Paasikivi, Erkko og finnska inn-
anríkisráðherrans til Stokk-
hólms.
Meðal finnskra stjórnmála-
manna virðist sú skoðun yfir-
leitt ríkjandi, að æskilegt sé að
semja frið. Hins vegar virðast
þeir líka sammála um að fall-
ást ekki á skilyrðislausa upp-
gjöf fyrr en í seinustu lög. Það
hefir kvisazt, að Rússar ætli sér
að krefjast skilyrðislausrar upp-
gjafar, líkt og Bandamenn gerðu
við ítali, og halda öllu landinu
hernumdu til stríðsloka. Virðist
líklegt, að Finnar _2_ósl heldur
að berjast til síðasta manns en
að ganga að jafn órýmílegum
kjörum.
Finnar telja það gera aðstöðu
sína betri en ítala, að stjórn-
málasambandið milli þeirra og
Bandaríkjamanna hefir aldrei
slitnað. Þeir gera sér þess vegna
(Framh. á 4. síðu)
Seinustu iréttir
Mesta loftárás styrjaldarinn-
ar var gerð á Berlín í fyrrrnótt.
Varð af gífurlegt tjón.
Rússar þjarma jafnt og þétt
að þýzku hersveitunum, sem
innikróaðar eru við Cherkassy.
Þeirra bíður nú eigi annað en
uppgjöf eða tortíming.
Mikill orðasveimur er um það,
að Finnar séu að semja um upp-
gjöf við Rússa. Þjóðverjar reyna
að gera sem minnst úr þessum
fregnum.
Skemmdarverk mikil hafa
verið unnin í flotahöfnini í
Konstanza í Rúmeníu. Þjóð-
verjar hafa sett rúmenska
flotaforingjann þar af. *
Bandamenn virðast ætla að
bera sigur úr býtum í orustun-
um sunnan Rómar.
Fímmtán
menn hafiá
fiarizt
Það er nú talið vonlaust með
öllu, að bátarnir þrír, sem
hurfu í ofviðrinu um helgina
síðustu, séu ofan sjávar. Eins
og áður hefir verið frá sagt
voru á : þeim f jórtán menn, og
hefir þetta veður því orðið
fimmtán sjómönnum að aldur-
tila.
Hefir hér orðið skammt stórra
högga á milli, eins og oft áð-
ur í skiptum Ægis við sjó-
mannastétt okkar, og er mikill
harmur kveðinn, bæði að ein-
staklingum og þjóð, við þessi
nýju áföll.
Bátar þeir, sem farizt hafa,
eru „Freyr" og „Njörður" frá
Vestmannaeyjum og „Óðinn"
frá Gerðum.
„Freyr" var 14 smálestir að
stærð, eign Enars Sigurðsson-
ar. Á honum voru þessir menn:
Ólafur M. Jónsson frá Hlíð í
Vestmannaeyjum, skipstjóri,
fæddur 9. marz 1915. Ókvænt-
ur, átti aldraða foreldra á lífi.
Matthías Ólafsson vélstjóri,
Vopnafirði, 18 ára, ókvæntur.
. Guðmundur Kristjánsson, há-
seti, Sigtúni í Fáskrúðsfirði,
20 ára, ókvæntur.
Sæmundur Árnason, háseti,
Bala i Þykkvabæ, fæddur 5.
september 1924. Ókvæntur.
Freysteinn Hannesson, háseti,
Kárastíg 9, Reykjavík. ¦
„Njörður" var 15 smálestir að
stærð, eign Einars Sigurðsson-
ar.. Á honum voru þessir menn:
Guðni Jónsson frá Vegamót-
um í Vestmannaeyjum, skip-
stjórij, fæddur 6. júní 1903.
Kvæntur maður, átti þrjú börn,
hið elzta ellefu ára. .
Jóhannes Þorsteinsson, vél-
stjóri, Vöðlum í Önundarfirði,
fæddur 28. september 1889.Ekk-
ill, átti þrjú börn uppkomin.
Björn Jóhannsson, háseti,
Norðurgötu 11, Siglufirði. Á
þrítugsaldri.
Hannes Kr. Björnsson, há-
seti, Leynimýri við Reykjavík,
fæddur 25. maí 191. Ókvæntur.
(Framh. á 4. síðu)
Merkileg samvinna sjálís-
eignarbííreiðastjóra í R.vík
Yfír 100 þeirra ganga í samvíoÐufélag og
reka stærstu bifreiðastöð, sem nokkurn-
tíma hefír ^vcrið rekín hér á landi
Hinn 1. des. ífíif s. f. Hreyfill starfsemi á eigin bifreiðastóð, en
félagið hafði áður keypt allar eignir „Geysis" neðst í Arnarhóls-
túni. Stöð sú var reist árið 1937 með tilstyrk þáverandi fjár-
málaráðherra Eysteins Jónssonar, með því hann leigði „Geysi"
lóðarspildu af Arnarhólstúni, sem er eign ríkisins. Húsnæði
allra stöðvanna hafði fram að þeim tíma verið í höndum olíu-
hringanna, sem höfðu þar af leiðandi ráð bifreiðastjóra að
miklu leyti í hendi sér. Bifreiðastöðvarnar voru smákompur,
óvistlegar og þægindalausar og eftir að ófriðurinn hófst og leiga
hækkaði stórlega, mun stéttin háfa þurft að greiða a. m. k. %
milljón í afgreiðslugjald og leigur. 'Með byggingu „Geysis" var
fyrsta skarð brotið í vald hringanna.
Tíminn hefir haft tal af Berg*-
steini Guðj ónssyni, sem er for-
maður og framkvæmdastjóri
hins nýja samvinnufélags, og
sagði hann þannig frá:
Umferðamál Reykjavikur hafa
fram að þessum tíma verið í
hinum megnasta ólestri, því bif-
reiðastöðvar hafa verið reknar
þar sem engin stæði voru fyrir
bifreiðar nema á akbrautum og
gangstéttum, og hafa mörg slys
af því hlotizt. Þó að Lækjar-
torg verði nú rýmt og því ó-
fremdarástandi kippt í lag, þá
er það nú framkvæmanlegt sök-
um þess, að bifreiðarstjórar
geta nú horfið á stöð sinnar
eigin stéttar. Hreyfill er sam-
vinnufélag sjálfseignarbifreið-
arstjóra, sem aka leigubifreið-
um til mannflutninga í Reykja-
vík. Félagsmenn eru nú 108.
Félagíð hefir frá áramótum
hafið bensínsölu fyrir meðlimi
sína og aðra, og hefir frá sama
tíma tekið við bensínsölustöð
Nafta h.f. og gert samning við
það félag um sölu á bensíni.
JHefir sú starfræksla gengið
ímjög vel.
Nú sem stendur eru samtals
319 fólksbifreiðar á öllum stöðv-
unum í Reykjavík. Af þessum
bifreiðum eiga bifreiðastjórarn-
Samkomulag um skiln-
aðarmálið á Alþíogi
Ekkert má láta ógert til þess að skapa eiu-
iiigu um l»jjóoaratkvæoagreiðsluna.
Á Alþingi hefir um skeið verið unnið mjög kappsamlega að
því af mörgum þingmönnum að ná samkomulagi í skilnaðar-
og lýðveldismálunum, svo að þjóðin gæti staðið einhuga í at-
kvæðagreiðslunni um þessi mál. Hefir þetta kostað meira starf
en flesta grunar, sem ekki hafa. getað með því fylgzt, því að
svo virðist, sem ýmsir þingmenn hafi talið sér pólitískt hagkvæm-
ara að viðhalda óeinungunni um málið en að samfylkja þjóð-
irin í atkvæðagreiðslunni. Einkum virðist þessa hafa gætt hjá
kommúnistum.
Um síðustu helgi náðist sam-
komulag, sem á að tryggja, að
allir flokkar vinni einhuga að
þjóðaratkvæðagreiðslunni sem
raunverulega er það eina, sem
nokkru skiptir hér eftir fyrir ís-
lendinga í þessum málum, og
að atkvæðagreiðslan sýni sem
eindregnastan vilja þjóðarinnar.
Aðalatriði samkomulagsins
eru þessi:
1. Atkvæðagreiðslan fari fram
eftir 20. maí.
Til þess hafði ver'ið ætlazt, að
atkvæðagreiðslan færi fyrr fram
óg þess vegna var þingið kvatt
saman 10. janúar í stað þess að
það kæmi saman á venjulegum
samkomudegi sínum í febrúar.
Framsóknarflokkurinn hafði. í
haust reynt að ná samkomulagi
um, að atkvæðagreiðslan færi
fram eftir 20. maí, en um það
náðist þá ekki samkomulag.
Af hálfu nokkurra Alþýðu-
flokksmanna hefir verið lögð á
það mikil áherzla, að atkvæða-
greiðslan færi ekki fram fyrr
en eftir 20. maí, því að með
því móti telja þeir fullnægt
ákvæðum sambandslaganna um
uppsagnarfrestinn: Þá eru lið-
in þrjú ár síðan Dönum bárust
ályktanir Alþingis 1941, en Dan-
ir hafa viðurkennt, að þær full-
nægðu endurskoðunarákvæðum
sambandslaganna.
Jafnaðarmenn hafa lagt svo
mikla áherzlu á þetta, að þeir
hafa talið, að atkvæðagreiðslan
fullnægði ekki fyrirmælum
sambandslaganna, þótt tilskilið
atkvæðamagn fengist, » ef at-
(Framh. á 4. síðu)
BERGSTEINN GUÐJÓNSSON
formaður Hreyjils.
ir sjálfir um 260. Allar þessar
319 bifreiðar greiða í stöðvar-
gjald yfir 600 þús. kr. á ári.
Væru þær allar á einni stöð
myndi afgreiðslukostnaður
lækka a. m. k. um helming.
Félagið hefir nú ráð yfir 98
Sýning á iistasafni
Markúsar Ivar ssonar
Stjórn Félags íslenzkra mynd-
listarmanna og frú Kristín And-
résdóttir, ekkja .Markúsar heit-
ins ívarssonar framkvæmda-
stjóra, boðuðu blaðamenn á
fund sinn í gær og skýrðu frá
því, að í ráöi væri að opna sýn-
ingu á listaverkasafni Markús-
ar heitins á laugardaginn kem-
ur. Verður sýning þessi í Sýn-
ingarskála myndlistarmanna.
Markús heitinn ívarsson var,
svo sem kunnugt er, listvinur
hinn mesti, og átti hann hið
stærsta og bezta málverkasafn,
er var í eigu einstaks manns
hér á landi. Verður sýning þessi
því mjög merkileg og yfirgrips-
mikil, alls 156 málverk og högg-
myndir og 50 teikningar eftir 32
íslenzka listamenn. Hafði það
lengi verið ósk Markúsar að geta
sýnt listasafn sitt á einum stað.
Að Markúsi látnum stofnuðu
vinir hans ýmsir sjóð með 20
þúsund króna framlagi. Skyldi
vöxtum þessa sjóðs varið, eftir
settum reglum, til þess að kaupa
listaverk, er í framtíðinni
myndi sérstaka deild í fyrirhug-
uðu listasafni ríkisins. Skal deild
þessi kennd við Markús heit-
inn. Hefir skipuiagsskrá sjóðs-
ins nú hlotið staðfestingu og
stjórn hans verð kosin sam-
kvæmt henni. Skipa hana frú
Kristín Andrésdóttir,, Jón Þor-
leifsson listmálari og Valtýr
Stefánsson ritstjóri.
Ágóði af listsýningu þessari
rennur í minningarsjóðinn.
Enginn, sem ann- myndlist,
setti að láta undir höfuð leggj-
ast að koma á þessa sýningu,
ef hann á þess nokkurn kost.
Hardindi
Tíminn átti örstutt samtal í
gær við Steingrím búnaðar-
málastjóra. Kvað hann erfitt
bifreiðum, en þeim mun fjölga !mjög um beit búfénaðar um
eitthvað um næstu mánaðamót.' iand allt. Beztir eru hagar og
Takmark félagsins er að sam- j tíðarfar á Austurlandi. En snjór
eina allar leigubifreiðar til er mestur í Þingeyjarsýslum,og
mannflutninga í Reykjavík á er hann illa lagður. Annars eru
einn stað. j það einkum áfreðar og svella-
Félagið virðist eiga vinsæld-, iög, sem valda því, hve oft og
um að fagna og hafa bifreiðar | Viða á landinu er haglítið. —
þess haft mjög mikið að gera
síðan félagið hóf starf sitt. Við
horfum vonglaðir til framtíð-
arinnar, því við vitum að skiln-
ingur á yfirburðum samvinn-
Hross ganga enn úti í þúsunda-
tali í hrossahéruðunum, þótt
haglítið sé og sérstaklega ill-
viðrasamt. En sauðfé er víðast
, gefið algerlega inni. Fóðurbæt
unnar fer stöðugt vaxandi, bæöi' ir, einkum síldarmjöl, er gefinn
hjá bifreiðastjórunum sjálfum
og viðskiptamönnunum.
Þannig fórust" formanni hins
nýja samvinnufélags orð um fé-
lag þeirra bifreiðastjóranna.
Munu samvinnumenn fylgjast
með þessari merku samvinnu-
tilraun manna, sem eiga vinnu-
tæki sín sjálfir — hvernig þeim
gengur að byggja upp félag sitt
og gera það að stóru umbóta-
og atvinnufyrirtæki í höfuð-
staðnum.
Stjórn s.f. Hreyfils skipa
Bergsteinn Guðjónsson (form.),
Ingjaldur ísaksson; Þorgrímur
Kristinsson, Tryggvi "Kristjáns-
son, og Ingvar Sigurðsson.
Nýlátitin
er Jóhann Þorkelsson fyrrv.
dómkirkjuprestur í Reykjavík.
Hann var vinsæll maður og vel
látinn, enda mjög samvizku-
samur í störfum sínum.
í stórum stíl nær alls staðar á
landinu. Heyskapur varð eins og
kunnugt er yfirleitt lítill s. 1.
sumar. Gengur óðum á heyja-
forða manna.
Ófærð hamlar
mfólkurflutni&tgri
í gær brutust nokkrar mjólk-
urbifreiðar austan yfir Mos-
fellsheiði, sem lögðu af stað að
austan í fyrradag. En 14 bifreið-
ar voru fastar í fönn á austur-
leið, þegar síðast fréttist í gær.
Farþegar voru í sumum þeirra.
Frá Borgarnesi og Akranesi
kemur nokkuð af mjólk, þegar
ferðir falla, en skipaskortur o.
fl. hamlar flutningum öðru
hvoru og í gær var engin ferð
sjóleiðina. Það má því búast við
að ekki verði nóg mjólk í bæn-
um í dag. Hellisheiðarvegur-
inn er hulinn svo mikilli fönn,
að hann er algerlega ófær.
Á VÍÐAVANGI
Afturför.
Kommúnistar hér á íslandi hafa
fengið mikið ámæli hjá flestum þjótS,-
ræknum mönnum fyrir að tilbiðja
Rússa sem hjáguði sína. En þar sem
framþróunin er mest hjá Rússum, þar
er afturför hjá ísl. kommúnistum. Að-
almál „komma" hér, er að verkalýð-
urinn fái sem flestar krónur á klukku-
stund, en síður hugsað um verðgildi
þeirra og kaupmátt, og enn síður hugs-
að um, að verkamenn hafi trygga at-
vinnu, sem mest er um vert fyrir þá.
Rússar hafa komið á hjá sér þannig
launakerfi, a'ð menn fá laun fyrir verk
sín eftir því, sem þeir vinna. En
„kommarnir" hér á íslandi kosta kapps
um, að ónytjungurinn og dugnaðar-
maðurinn fái jafnt kaup. í Rússlandi
er reynt að borga mönnum eftir verð-
leikum, en hér er kapp kommúnist-
anna að færa dugnaðarmanninn nið-
ur til ónytjungsins. í Rússlandi reyna
kommúnistar að byggja upp þjóðfélag-
ið og gera menn dugmeiri. Á íslandi
þekkjast kommúnistar einkanlega af
margs konar niðurrifi og skemmdar-
verkum. Ef ísl. kommúnistar vildu læra
góða siði af Rússum, þá myndu þeir
hætta að vinna að afturför íslenzkrar
alþýðu.
Rússavinur.
Hagslfirún svarar.
Síðastliðið sumar gengu þrír menn
frá Búnaðarfél. íslands og þrír menn
frá verklýðsfélögunum, saman í nefnd
til þess að réyna að færa niður dýr-
tíðina með frjálsum samtökum. Sam-
komulag náðist ekki. Fulltrúar bænd-
anna voru fúsir á að færa niður verð
landbúnaðarvara, gegn því, að verka-
menn kæmu á móts við þá um niður-
færslu kaupsins. En þeir neituðu. Nú
hefir stær'sta verkamannafélag lands-
ins svarað nánar, með miklum kröfum
um kauphækkun og þar með vaxandi
dýrtíð. Allir vita þó, að lífsnauðsyn
er að færa niður dýrtíðina, svo að
hér sé ekki dýrara að framleiða, held-
ur en í þeim löndum, sem við vefðum
að keppa við. Og allir hljóta að sjá,
að eftir því, sem dýrara er að fram-
leiða hér heldur en annars staðar, eftir
því er meiri hætta á minnkandi at-
vinnu eða atvinnuleysi. Eina sann-
girnin í þessum kröfum Dagsbrúnar •
er sú, að all margir menn hafa sópað
að sér óeðlilegum gróða í skjóli stríðs-
ins og storka fátækum vinnandi al-
menningi með óhófslifnaði og auð-
drottnun." Það er gamli ójöfnuðurinn,
sem fæðir annan ójöfnuð af sér, sem
hér er á ferðinni eins og svo oft áður.
„ISóiitlinu" spurður.
Það væri fróðlegt, að „Bóndinn",
sem nýlega hóf göngu sína til þess að
vera (eftir þvi sem hann sjálfur segir)
„málgagn framleiðenda til lands og
sjávar," gerði skilgreiningu á því,
hverjir séu framleiðendur.
Eru það þeir, sem verkin vinna við
framleiðsluna eða aðeins þeir, sem
hafa ráð á peningunum, er liggja í
atvinnutækjunum? Eða eru það báðir
þessir aðilar? Tökum dæmi til skýr-
ingar: Maður á skip, én situr sjálfur
án verulegrar vinnu í einhverri „lux-
usvillunni" og dundar þar helzt við
að telja peningana, sem útgerðin gef-
ur af sér. Annar maður vinnur ár
eftir ár á skipinu og leggur alla sína
orku fram — og oft líf sitt í hættu —
við að afla auðæfa úr skauti hafsins.
Er aðeins annar þessara manna fram-
leiðandi? Og þá hvor þeirra?
Vonandi getur blaðið svarað spurn-
ingunum, sem liggja svona -nærri
verkahring þess og útgefendum.
Kári.
Pétur í Hjörsey
áttræður
Bændaöldungurinn Pétur Þórð-
arson í Hjörsey varð 80 ára í
gær. Pétur var um alllangt skeið
þingmaður Mýramanna, og hef-
ir jafnan starfað mikið að al-
mennum málum í sveit sinni og
héraði. Hann er greindur, sjálf-
menntaður maður, tillögugóður
(Framh. á 4. síðu)