Tíminn - 19.02.1944, Síða 3

19. blað
TÍMIXX, langardagiim 19. fcbr. 1944
75
Ararp
frá aðstaiideiidiim þeirra, er fórust mcð v. s.
Þormóði 12. febr. 1943.
íslenzka þjóð!
í heilt ár höfum við Bílddæl-
ingar þagað. Við áttum þess
kost fyr, miklu fyr, að láta
þakklæti vort koma fram á al-
mannafæri. En margt hefir
valdið því, að svo hefir ekki ver-
ið gert. En verið viss um að því
hefir ekki valdið vanþakklæti
frá okkar hálfu. Ekki heldur
hirðuleysi eða tómlæti. Við vor-
um lömuð, orðlaus og þögul.
Það mátti segja, að allt fram
á sumar væru hin blæðandi
hjartasár að ýfast upp, því að í
bókstaflegum skilningi sönnuð-
ust á okkur hin athyglisverðu
orð skáldsins: „Sunnan bar
snekkja sorgarfarm að ströndu".
Nærri með hverri skipsferð að
sunnan voru flutt lík til greftr-
unar. Og það talar sínu máli í
sál syrgjandans.
Hefir nokkur maður nokkurn-
tíma lýst sorginni eins og hún
er? Af öllum okkar snjöllustu
skáldum, sem gert hafa hana að
umtalsefni, höfum við engan
vitað, sem hefir getað túlkað
hana til nokkurrar hlítar. Sorg-
in á engan sinn líka og verður
aldrei mæld né vegin. Hjartað
eitt skynjar hana. Og vér vit-
um ekkert sem getur huggað
og grætt eins og samúð og út-
réttar vinarhendur.
Gefendur! Mikli fjöldi! Gjaf-
ir yðar hafa gert þiggjendunum
ómetanlegt gagn. Gjafir yðar
eru samúð og vinarhendur, sem
hafa fullkomlega talað sínu
sefandi máli. Öli höfum við
skilið tilganginn. Og öll höfum
við skynjað, að fjármunirnir
eru ekki aðalatriðið. Vinarþelið,
samúðin og umfram allt þjóð-
arsorgin mikla, sem birtist í
hinum miklu almennu samskot-
um, það er sá mikli styrkur,
sem öllu öðru framar, af því,
sem mennirnir máttu í té láta,
hefir stutt þá, sem bágast áttu.
Ef til vill er það sú mikla
blessun, sem sorginni fylgir, að
hún lamar allt nema barnseðl-
ið, sem efalaust er mannsins
dýrasta eign.
Vafalaust komum við ríkari út
úr hinni miklu hörmung, sem
Þormóðsslysið var. Það má full-
yrða, að Bílddælingar standa
sameinaðri, meiri bræður, trú-
arsterkari og meiri heild út á
við, en umfram allt inn á við.
Það má fullyrða, að hér hafí
orðið vakning, hljóðlát og lítt
áberandi, en þess dýpri og sann-
ari.
Og má ekki geta Kins sama
til um þjóð vora. Vér viljum
mega trúa því. Vér sjáum í anda
hina miklu fylkingu fjarlægra,
óþekktra vina, sem koma með
gjafir sínar, til þess að leggja
þær á sorgaraltarið. Vér sjáum
fyrir oss glaðvært, ungt fólk
tæma skrifstofur og vinnu-
stöðvar, til þess, með gjöfum
sínum, að miðla af ríkidæmi
hjarta síns, sem vér hin eldri
efumst svo þráfaldlega um, að
ekki hafi úrættast hin síðari
ár.
Vér göngum þess ekki dulin,
að það er fullkomin ofætlun
að þakka sem vert er þessar
stórbrotnu gjafir. Og það er víst,
að þögnin segir jafnvel meira
en orðin. En þótt orðin séu
dauft endurskin þess, er innra
fyrir býr, eiga þau þó að tákna
það, sem við öll vildum segja. En
það er í stuttu máli þetta:
Guð launi ykkur öllum gjafir
ykkar. Guð launi ykkur samúð-
ina, kærleikann, fórnarlundina
og drengskapinn.
Vér miklumst af því, menn-
irnir, að hugá vorum séu engin
takmörk sett. Hann geti svifið
um órafjarlægðir stjörnugeims-
ins og rofið efnisheiminn inn
að minnstu frumeindum. En
reynslan hefir kennt oss, að
mikil, svipleg og þung sorg, eins
og sú, er hið ógurlega Þormóðs-
slys olli, tekur með öllu fyrir
hugsunina.
Oss er mörgum svo varið, að
enn eftir ár, staðnæmist hugs-
unin eins og við hyldýpisgjá, er
hún hvarflar til hinnar miklu
örlaganætur fyrir ári síðan.
Eins og þáttur hugsunarinnar
sé allt í einu klipptur sundur.
Eins og vitundin sé lostin rot-
höggi. Ef til vill hefir eitthvað
brostið þá í sálarlífinu. Eitt-
hvað, sem aldrei verður bætt.
Eitthvað, sem engin orð fá
túlkað.
Vinir! t>essi fáu, fátæklegu
orð eru tákn þakklætis vors.
Við biðjum- velvirðingar á
þeim. Við reiðum okkur á, að
hjarta yðar leiði yður að því,
sem ósagt er, og hefði átt að
segjast. Það er engan veginn
undarlegt, þó að öll sú samúð,
er hefir umvafið okkur, jafnvel
frá fjarlægustu landshlutum,
sé í eðli sínu svo máttug, að
engin orð nái til að þakka hana
svo sem vér vildum.
Guð blessi ykkur öll.
Aðstandendur.
að lifa í borgum og bæjum niður
við sjóinn, á stóriðnaði, fiski-
veiðum og verzlun. Lífi hennar
væri sennilega ekki stefnt í
neinn voða, þótt bændurnir
hyrfu frá jörðum sínum og sett-
ust við kjötkatlana stóriðnaðar-
ins og stórútgerðarinnar, en það
myndi verða ný þjóð, sem byggði
þetta land. Það myndi að vísu
vera þjóð, sem nefndist íslend-
ingar, töluðu íslenzka tungu og
teldu sig góða og gilda þjóðfé-
lagsborgara. Sami íslenzki him-
ininn myndi hvelfast yfir hin-
um auðu, íslenzku sveitum og
fjalladölum, þar sem þjóðin á
alla sína sögu, en þetta myndi
allt vera eitthvíið fjarlægt og
framandi. Fjöllin hverfa í
skugga hávaxinna húsa og
borgabörnin hætta að þekkja
heiti nálægustu fjalla. Jafnvel
stjörnur og norðurljós heið-
skírra vetrarkvelda fölna í skini
rafljósanna. Enginn hvessir nú
lengur sjónir á litbrigði himins-
ins til að skyggnast um veður-
far komandi dags. Engin tengsl
eru lengur á milli fólksins og
hinnar lifandi náttúru. Enginn
leitar lengur til hinna tignu
fjalla og öræfa nema fámennir
hópar úr þéttbýlinu, sem iðka
sport, og þó því aðeins að það
sé móðins að ganga á fjöll. All-
ur fjöldinn er ósnortinn af þeirri
tign, þeim mikilleik og þeim
uppeldisáhrifum, sem móðir
náttúra býr yfir. Enginn horfir
þá lengur upp til hinna tignu
fjalla. Umferðaþys um malbikuð
stræti gerir menn nærsýna og
niðurlúta.
Hinn merki, danski eðlisfræð-
ingur og heimspekingur Ludvig
Feilberg segir frá því, að hann
hafi eitt sinn hitt ökumann í
Kaupmannahöfn, sem aldrei
hafði veitt því eftirtekt, að það
væru stjörnur á himninum.
Þetta er í fám orðum harmsaga
þeirra, sem alast upp á malbik-
uðum strætum. Fjöllin hverfa,
sjálfur himininn hverfur, mað-
urinn verður hálfgerður gestur
á þessari fögru jörð. Þar sem
maðurinn er einn með náttúr-
unni, leitar hugurinn inn á við
og upp. í ys og þys þéttbýlisins
horfa menn eitthvað burtu frá
sjálfum sér. Hinn víði heimur er
nú miklu nær en áður. Hver get-
ur hlustað á lestur íslendinga-
sagna og fáskrúðugar fréttir frá
lífi íslenzkrar alþýðu, þegar
þess er nú kostur að hlusta á
hjartslátt sjálfrar heimsmenn-
ingarinnar, sitjandi í sínum
mjúku stólu, jafn vel þótt sá
hjartsláttur sé fallbyssugnýr og
sprengikúlnahríð? Hver getur
unað við að hlusta á fossanið
og fuglasöng, þegar hljómsveit-
ir heimsborganna leika fyrir
hálfan heiminn? Er ekki jass-
inn miklu ágætari en húslestrar
og kvöldvökur, sem feður okkar
og mæður gátu ornað huga sín-
um við?
Nei, þetta verður ekki sama
íslenzka þjóðin, sem eitt sinn
fyllti íslenzkar sveitir með lífi
og starfi. Hún getur orðið auð-
ugri og voldugri, hún getur orð-
ið lærðari og hún kann ef til vill
að bera sig á heimsborgaravísu,
en þetta verður þjóð með nýja
sál.
En hvar á sú þjóð að eiga ræt-
ur? Verður hún trúuð þjóð, sem
í „vetrarhríð vaxinnar ævi“ leit-
ar skjóls hjá höfundi alls lífs?
Ef til vill. En sagan og reynslan
8aladín soldán
Þessi frásaga hermir frá uppvexti og ævi hins fræga
soldáns, Saladín, er hófst til valda 1171, við dauða EI-Ad-
híd, kalífa í Egiptalandi. Hann lagði síðar undir sig Mesó-
pótamíu, Sýrland og Gyðingaland og rak hina kristnu
krossferðariddara gersamlega af höndum sér. Hann var
stríðshetja hin mesta og átrúnaðargoð Múhameðstrúar-
manna í Austurlöndum, og hann var jafnframt réttvís og
göfugur þjóðhöfðingi. Jafnvel í Frakklandi og Englandi,
heimalöndum krossferðariddaranna, var nafn hans nefnt
með aðdáun og virðingu í margar aldir.
YKMEKKIRNIR, sem þyrluðust upp, þar sem flóttasveit-
irnar geystust áf¥am, var fyrsta merkið um komu þeirra.
Brátt gátu varðmennirnir í Tekrítvígi við Tígrisfljót greint, að
pær höfðu uppi fána og skjaldarmerki Zengýs, furstans í Mósíl.
Framundan áttu þær breitt fljótið, á eftir þeim leituðu óvígir
herskarar óvinanna. Innan lítillar stundar þustu fremstu sveit-
irnar niður á fljótsbakkann. Lúðursveinar þeirra blésu ákaft í
horn sín. Þær voru í úlfakreppu, og nú reið á, að hjálpin bærist
skjótt. Ayyúb vígisstjóri var hygginn maður, ef því var að skipta,
og skjótur til ákvarðana. Hann lét þegar ýta ferjum sínum frá
bryggjunni og róa yfir fljótið. Flóttasveitirnar voru öruggar, ef
þær komust í vígið. Það var hið ramgervasta, byggt á háum og
torsóttum höfða, og fáum mönnum auðvelt til varnar. Auk þess
áttu þeir, sem eftir leituðu, yfir fljótið að sækja.
Zengý fursti var líka sannarlega sá maður, sem ekki gleymdi
því á samri stundu, er honum var vel gert. Árum síðar, þegar
gæfan hafði aftur snúizt honum í vil, launaði hann Ayyúb
vígisstjóra lífgjöfina. En hvorugan þeirra hefir sjálfsagt grun-
að, að upphaf mikils stórveldis, er síðar réði straumhvörfum
í sögu mannkynsins, myndi eiga rót sína að rekja til þessa at-
burðar og þeirrar vináttu, sem af honum spratt milli þeirra
Zengýs og Ayyúbs. Oft er mjór mikils vísir.
*
Ayyúb var Múhameðstrúarmaður frá Armeníu, Kúrdi að þjóð-
erni. Gekk hann ungur, ásamt bróður sínum, Shirkúh að nafni,
í þjónustu kalífans í Bagdad. Eftir nokkurra ára dygga og ör-
ugga fylgd við kalífann, var hann gerður foringi setuliðsins í
Tekrítvígi. Ekki var hann þó fastari í sessi en það, að hann komst
í ónáð hjá yfirboðurum sínum fyrir liðveizluna við Zengý fursta.
Spunnust út af þessum atburði viðsjár miklar og langar deilur, og
Varð Ayyúb loks að flýja brott árið 1138. Sömu nóttina og hann
varð að flýja úr víginu ól kona hans honum sveinbarn og var
því þegar nafn gefið og nefnt Júsuf Salah-ed-Dín. En þetta at-
vik mátti ekki valda langri töf. Hann varð að komast brott, ef
hann átti að umflýja umsátur og svelti í víginu, því að óvin-
irnir voru á næstu grösum. Hver mínúta gat skilið milli lífs og
dauða. Var búið um sveininn nýfædda og móður hans í burðar-
stól, og voru þau síðan borin niður á fljótsbryggjuna og út á
ferju, er þar beið. Síðan sigldi hann með lið sitt niður Tígris-
fijót til Mósil á náðir Zengýs fursta, sem þá hafði aftur náð
ríki sínu.
Líf Zengýs fursta hafði verið allviðburðaríkt þessi síðustu ár.
Hafði hann styrkt sig mjög í sessi og getið sér mikla frægð í
orrustum við riddara, sem þá flykktust austur um lönd í því
skyni að hrekja Múhameðstrúarmenn brott frá þeim löndum og
borgum, sem kristnir lýðir töldu sér heilagar fyrir sakir Jesú
Krists. Var það þó einkum gröf Krists, sem mjög þótti um vert,
að ekki væri á valdi Múhameðstrúarmanna. Fór það orð af Zengý,
að enginn myndi vaskari hermaður í liði Múhameðstrúarmanna
en hann. Meðal kristinna manna vakti nafn hans alls staðar
hinn mesta beyg, og því meiri sem kynni þeirra af honum og
framgöngu hans á vopnaþingum urðu meiri og lengri.
munu þó hafa sannað það, að
stx-jálbýlið, hin lifandi náttúra,
kyrrð og friður sveitalífsins,
skapi yfirleitt heilbrigðara trú-
arlíf heldur en þéttbýlið, þar
sem alls konar ólík viðhorf
þjappa mönnum í þrönga og
þröngsýna hópa og þar, sem ekki
er tími til að kryfja nein mál til
mergjar.
Eignast þessi nýja þjóð svo göf-
ugar hugsjónir, að hún geti sótt
þangað trú, styrk og þor? Ef
til vill. En á hinu er einnig nokk-
ur hætta, að með slíkri þjóð vaxi
upp færri og færri einstakling-
ar, sem hugsa sjálfstætt, heldur
fleiri eða færri múgsálir, sem
láta tiltölulega fáa „foringja"
hugsa fyrir sig. Engum getur
dulist að þessi geigvænlega
hætta er komin að bæjardyrum
okkar og sums staðar inn fyrir
þröskuldinn. Þegar svo er kom-
ið gagna okkur ekkert fullar
hendur fjár. Jafnvel stjórnar-
farslegt frelsi verður þá eins og
kóróna á höfði þess þjóðhöfð-
ingja, sem ekki er maður til að
bera hana. i
Af öllum þeiem þéttbýlissjúk-
dómum, sem fram hafa komið
á síðari tímum, tel ég einn al-
varlegastan fyrir persónulegt
frelsi einstaklingsins, en það er
fjöldahugsunin, múgsálin, sem
gleypir hugsana-og persónufrelsi
fjöldans og steypir úr því ein-
hverja ófreskju, sem nefnd er
stjórnmálaskoðun, trúmálaskoð-
un, almenningsálit, eða eitthvað
slíkt. Það er hnappasmiðurinn
úr Pétri Gaut, sem þarna er á
ferð, og verður því fengsælli,
sem stjórnmálabaráttan, trúar-
ofsinn eða stéttaskiptingin er
harðvítugri og blindari, og
mannfólkið þjappar sér saman
á þrengri svæði. Þjóð, sem læt-
ur fáeina foringja teyma sig að
kjörborði og segja sér þar fyrir
verkum, verður aldrei farsæl,
aldrei sjálfstæð þjóð, þótt hún
fái viðurkenningu allrar verald-
arinnar fyrir sjálfstæði sínu.
Nei, ræktun jarðarinnar,
hæfilegt strjálbýli og sjálfstæð-
ur atvinnurekstur skapar sjálf-
stæða hugsun og sjálfstæða
menn.
„Þeim er veröldin opin, sem
staðizt gat einn, það er einbúa-
viljinn, sem harður og hreinn
á að hefja til vegs þessar strend-
ur“, segir skáldið. Múgsálin á
ekkert skylt við samvinnu og
samtök. Henni er allt ósjálfrátt,
sem hún gerir, þar leiðir blindur
ur blindan. En frjálsum ein-
staklingi, sem leggur það á
sig að hugsa sjálfir, er veröldin
opin. Hann sér hlutina, menn
og málefni miklu fremur eins og
þau eru, en ekki eins og foring-
inn segir að þau séu
„Að hverfa inn í múginn er likt
því að verða fullur,“ segir Hux-
ley. Það er hægt að heimska sig
og blinda á fleira en áfengi, og
þá meðal annars með því að
varpa sér inn í einhverja póli-
tíska hópsál, sem ekki getur gert
greinarmun á svörtu og hvítu.
Spekingurinn og uppeldis-
fræðingurinn Rousseau, sem var
einhver mesti náttúrudýrkari
sinnar aldar, sagði að guðshug-
myndin muni hafa komið fyrsta
manninum í hug eitthvert fag-
urt sumarkvöld eftir sólsetur.
Hversu margar konunglegar og
dásamlegar hugsanir hefir ekki'
hin lifandi náttúra skapað með
töfrum sínum. Hvernig hefðu t.
d. ljóð Jónasar Hallgrímssonar
orðið, ef hann hefði verið borg-
arbarn. Ættum við þá nokkur
Hulduljóð, nokkurn Gunnars-
hólma, nokkur Ferðalok? Ég ef-
ast um það. Það myndi hafa
vantað einhvern streng í hörpu
(Framh. á 4. síðu)
Samband ísl. samvinnufélaga.
Samvinnan er málgagn samvinnuhreyfingar-
innar. Kaupið hana og lesið. Hún flytur ávalt
fróðleik um samvinnumál.
Innilegar þakkir færum við öllum fjær og nær fyrir
þá miklu samúð og hluttekningu, er okkur hefir verið
auðsýnd við fráfall og jarðarför
Sveins Steimlórssonar.
Eiginkona, móðir og systkini.
O P A L
f Rœstiduft —
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað & allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
iila þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Notið
O P A L rœstiduft
r' %
Söknm mjjög mikillar aðsóknar
verífnr ekki liæg't að taka á móti fleir-
um til bekkjar- iuntöknprófs í vor
en ficim. sem þegar liafa borizt frá
umsóknir.
Bekkjarpróf hefst 14. apríl, iun-
tökupróf 2. maí.
í bókinni
þEIR GERÐU
GARÐINN FRÆGAN
eftir DALE CARNEGIE
eru ævisöguþættir sextíu og níu karla og kvenna, sem
vissulega hafa gert garð sinn frægan.
ÖAEE CARNEGIE
er þegar orðinn að góðu kunnur hér á landi fyrir bókina
VINSÆLDIR OG ÁHRIF, sem kom í fyrra.
ÞEIR GERÐC GARÐINN FRÆGAN
er fróðleg bók, og auk þess einhver skemmtilegasta bók,
sem völ er á.
Ræði bindin kosta aðeins kr. 24,60.
Kaupið liana áður en upplagið þrýtur.
◄
◄
◄
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
TÍMINN er víðlesnasta anglýsingablaðið!