Tíminn - 29.02.1944, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 437C
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKT--7 3FA:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
28. árg.
Reykjavík, þrlðjudagiim 29. febr. 1944
23. blað
Erlent yfirlit:
Hópmorðin í
Katynskógi
Fyrir rúmu ári síðan birti
þýzka upplýsingaráðuneytið þá
fregn, að fundizt hefðu lík 11
þús. pólskra liðsforingja í Ka-
tynskógi, sem er skammt frá
Smolensk. Ennfremur sagði í
þessari fregn, að rannsókn hefði
leitt i ljós, að Rússar hefðu
myrt þessa Pólverja sumarið
sumarið 1941, þegar þeir urðu
að hörfa undan þýzka hernum.
Rússar hafi þá ekki treyst sér
til að flytja Pólverjana með sér
og ekki heldur viljað láta þá
falla í hendur Þjóðverjum. Það
ráð hafi því verið tekið að taka
þá af lífi. Strax eftir að Þjóð-
verjar birtu þesa fregn, óskaði
pólska stjórnin í London þess,
að alþjóðastofnun, t. d. Rauði
krossinn, fengi að rannsaka
málið. Rússar svöruðu þessu
með því að slíta stjórnmálasam-
bandinu við Pólverja, eins og
kunnugt er. Þjóðverjar tóku
það til bragðs, til að gera fregn
sína sem trúlegasta, að bjóða
ýmsum erlendum blaðamönnum
til Katynskógar og töldust þeir,
sem þangað fóru, hafa fengið
sönnun fyrir því, að frásögn
Þjóðverja væri rétt.
Síðan þetta gerðist hefir sú
breyting orðið, að Rússar hafa
náð Smolensk og Katynskógin-
um á sitt vald. Tilkynntu þeir
næstum því samtímis, að þeir
myndu hefjast handa um rann-
sókn þessa ægilega morðmáls.
Fyrir nokkru síðan birtu þeir op-
inbera skýrslu um þessa rann-
sókn. Segir þar, að það hafi
reynst rétt, að í Katynskóginum
séu lík 11 þús. pólskra liðsfor-
ingja, er bersýnilega hafi verið
myrtir. Jafnframt segir þar,
að upplýst sé, að þetta séu sömu
Pólverjarnir, sem Rússar hafi
látið eftir á undanhaldi sínu
sumarið 1941 og Þjóðverjar hafi
síðan myrt og urðað í Katyn-
skógi í septembermánuði þá um
haustið.
Rússar hafa nú haft sömu að-
ferðina og Þjóðverjar og boðið
erlendum blaðamönnum til Kat-
ynskógar. Það hefir líka farið
eins og fyrri daginn, að blaða-
mennirnir telja frásögn þeirra,
er buðu þeim til staðarins, óyggj-
andi.
Það sanna í þessu máli verður
tæpast upplýst fyrr en að stríð-
inu loknu og máske ekki fyrr en
löngu eftir það. Morðin í Katyn-
skógi verða jafnan með dular-
fyllstu og ægilegustu morðsög-
um sögunnar. Það eina, sem er
víst og öllum kemur saman um,
er það, að þarna hafi 11 þúsund
af fræknustu sonum pólsku þjóð
arinnar látið lífið fyrir böðuls-
hendi. Um hitt verður ekki sagt,
hvorir hafi heldur unnið böðuls-
verkið, Þjóðverjar eða Rússar,
því að báðir geta verið trúlégir
til þess og fréttaflutningur
beggja er jafn vafasöm heimild.
Þótt morðin í Katynskógi séu
ægileg, eru þau samt ekki nema
lítill þáttur í raunasögu hinnar
pólsku þjóðar, er hófst með ráns
samningi Rússa og Þjóðverja
1939. Eftir þann tíma unnu báð-
ir þessir voldugu nábúar Pól
verja markvisst og samhent að
því að uppræta þá sem þjóð. Þótt
þeir væru ósammála um margt,
voru þeir innilega sammála um,
að Pólland skyldi aldrei rísa upp
aftur og sögu pólsku þjóðarinn-
ar skyldi lokið. Jafnt í hinum
rússneska og þýska helmingi
Póllands voru allir þeir, sem
líklegir voru til forustu, vægð-
arlaust handsamaðir og síðan
skotnir eða fluttir úr landi.
Rússar hafa beinlínis viður-
kennt.að þeir hafi flutt nokkur
hundruð þúsund Pólverja til Sí-
(Framh. á 4. slðu)
Ný, stjórn í Fískiíé-
lagi Islands
Ályktuii Fiskíþingsins
um sjálfstæðismálið.
Fiskiþinginu lauk síðastl.
sunnudag. Höfðu lagabreyt-
ingar þær, sem lýst var í
seinasta blaði, þá hlotið
formlegt samþykki, og var
það seinasta verk þingsins að
kjósa stjórn samkvæmt þeim.
Fiskimálastjóri og formaður
Fiskifélagsins var kjörinn Davíð
Ólafsson. Með honum voru
kjörnir í aðalstjórnina: Emil
Jónsson vitamálastjóri, Ingvar
Pálmason alþm., Óskar Hall-
dórsson, útgerðarmaður og Pét-
ur Ottesen alþm. Varamaður
Davíðs var kjörinn Þorsteinn
Þorsteinsson í Þórshamri, vara-
maður Emils Gísli Sighvatsson
á Sólbakka, varamaður Ingvars
Einvarður Hallvarðsson skrif-
stofustjóri, varamaður Óskars
Þorvarður Björnsson hafnsögu-
maður og varamaður Péturs Jón
Sveinsson útgerðarmaður.
Á fundi fiskiþingsins síðastl.
laugardag var samþykkt svo-
hljóðandi ályktun með lófataki:
„17. fiskiþing, saman komið í
Reykjavík. 26. dag febrúarmán-
aðar 1944, lætur i ljós allshugar
fagnað vegna samþykktar þeirr-
ar, er náði samþykki á Alþingi
í gær með samhljóða atkvæðum,
er það „ályktar að lýsa yfir því,
að niður sé fallinn dansk-
íslenzki sambandslaga-samn-
ingurinn 1918“.
Jafnframt lýsir fiskiþingið
•eindregnu fylgi við stjórnar-
skrárfrumvarp nefndanna á
Alþingi um endurreisn lýðveldis
á íslandi og treystir afdráttar-
laust, að það taki gildi í alsíð-
asta lagi 17. dag júnímánaðar
í vor.
Heitum vér á alla kjósendur
íslands, unga og gamla, konur
og karla, að styðja einhuga að
því, að þjóðaratkvæðagreiðsla
til samþykktar þessum málum
verði sótt svo rækilega sem bezt
má verða, svo að þjóðin nái loks
á sem vegsamlegastan hátt hinu
langþráða takmarki, sem hún
hefir stefnt að fyrr og síðar allt
frá þrettándu öld til þess dags.“
Fiskiþingið samþykkti marg-
ar athyglisverðar tillögur um
sjávarútvegsmál og mun þeirra
nánar getið síðar.
Þíngi Þjóðræknís-
iélagsins lokið
Þingi Þjóðræknisfélags Vest-
ur-íslendinga lauk 23. þ. m. Eitt
af seinustu verkum þess var
stjórnarkosning. Richard Beck
prófessor var endurkosinn for-
seti og séra Valdimar Eylands
var endurkosinn varaforseti.
Auk þeirra eiga sæti í stjórn-
inni: Sr. S. Ólafsson frá Selkirk
ritari, frú Johnson aðstoðarrit-
ari, Ásmundur Jóhannsson
gjaldkeri, dr. Z. Björnsson að-
stoðargjaldkeri og Ólafur Pét-
ursson skjalavörður.
Á þinginu var kosinn sérstök
nefnd til að undirbúa útvarp til
íslands í tilefni af hinni vænt-
anlegu stofnun lýðveldisins 17.
júní. Þá skipaði forseti fimm
manna nefnd er starfa skyldi á
komandi árum að málefnum ís-
lendinga austan hafs og vestan.
Fundinum lauk með því, að
herra biskupinn, Sigurgeir Sig-
urðsson, var gerður heiðursfé-
lagi og síðan var lesin tilkynn-
ing þess efnis, að þeir Sveinn
Björnsson ríkisstjóri og jarlinn
af Athlone, landstjóri Kanada,
hefðu lofað að verða heiðurs-
verndarar félagslns.
Skipting illa setinna stórjarða til
að ba)ta úr iarðnæðisþörfinni
Ur álitsgerð Steingríms Steínþórssonar og Pálma Eínarssonar
Býlafjölgun í sveitunum mun á komandi árum gerast með j
tvennum hætti, stofnun byggðahverfa eða skiptingu stórjarða
í tvö eða fleiri býli, þótt eigi geti þar myndast byggðahverfi.
Víða í sveitum er mikill áhugi fyrir síðargreindu býlafjölgun-
inni, enda eru þess mörg dæmi, að margar góðjarðir eru illa
setnar á sama tíma og ungir menn verða að flytja burtu, vegna
skorts á jarðnæði. Þar sem margar slíkar jarðir eru ríkiseign,
virðist hér hægt um vik fyrir ríkið að hefjast handa um fram-
kvæmdir.
í áliti því, sem Steingrímur Steinþórsson og Pálmi Einarsson
hafa samið um stofnun byggðahverfa og getið hefir verið hér
í blaðinu, er vikið að þessu verkefni og bent á nokkrar ríkis-
jarðir, þar sem slík skipting virtist auðveld og eðlileg. Hefir
Tíminn fengið leyfi til að birta þennan kafla álitsins. Er hann
svohljóðandi:
„Ýmsar jarðir í opinberri eign
hafa góð skilyrði til ræktunar
og gætu búrekstrarskilyrða
vegna skipzt í 2 eða fleiri býli.
Margar þessara jarða, sem áður
fyrr hafa verið þannig setnar,
að á þeim voru rekin stór bú,
eru nú vansetnar.
Það virðist eðlileg ráðstöfun,
að þessum jörðum sé skipt, því
með aukinni ræktun á jörðun-
um þyrfti ekki að skerða bú-
rekstur þeirra, sem ábúðarrétt
hafa á jörðunum samkvæmt
lögum, svo sem er um prests-
setursj arðirnar.
Af þessum jörðum verður hér
aðeins bent á nokkrar, þar sem
til greina gæti komið að rann-
sakaðir væru möguleikar fyrir
skiptum í fleiri býli.
Stafholt í Borgarfirði. Jörðin
hefir mikil ræktunarskilyrði og
ágætar engjar, ennfremur
hlunnindi svo sem laxveiði.
StaÖarstaður í Snæfellsnes-
sýslu. Jörðin hefir mikil rækt-
unarskilyrði og all víðáttumikið
beitiland.
Brjánslækur á Barðaströnd.
Jörðin er víðáttumikil, hefir
góð ræktunarskilyrði og ýms
hlunnindi, svo sem dúntekju,
hrognkelsaveiði, selveiði og skóg.
Melstaður í Miðfirði. Jörðin
hefir ágæt ræktunarskilyrði, all
víðáttumikið land og sérstak-
lega gott beitiland.
Glaumbær í Skagafirði. Jörð-
in hefir nokkur ræktunarskil-
yrði, ekki þó mikil víðátta, en
henni fylgja ágætar engjar, er
miklum endurbótum geta tekið.
j Barð I Fljótum. Jörðin hefir
góð ræktunarskilyrði, allmikið,
landrými, og sumarland mikið
til beitar, en vetrarbeit er þar
^ takmörkuð.
Möðruvellir í Hörgárdal. Jörð-
in hefir góð ræktunarskilyrði,
jen þó ekki mikil víðátta. Engjar
fylgja jörðinni að nokkru vél-
tækar.
Svalbarð í Þistilfirði. Jörðin
hefir mikil beitarskilyrði, bæði
fjörubeit og til landsins. Rækt-
unarskilyrði eru góð í landi jarð-
arinnar meðfram Svalbarðsá.
Vegasamband ekki gott.
Eydalir í Breiðdal. Jörðin hef-
ir ágæt ræktunarskilyrði, bæði
mólendi og mýrar. Land jarðar-
innar má telja að hafa betri
ræktunarskilyrði en flestar aðr-
ar jarðir austur þar.
Kálfafellsstaðir í Suðursveit.
Jörðin hefir góð ræktunarskil-
■ yrði, en þó ekki mikil víðátta.
Engjar fylgja jörðinni, allsæmi-
(Framh. á 4. síðu)
Sjálfstæðismálin á Alþingi:
Lýðveldisstjórnarskrám
komin til efri deildar
Neðri deild hefir lokið afgreiðslu sinni á lýðveldisstjórnar-
skránni. Var hún til 3. umr. í deildinni í gær og vísað til efri
deildar eftir stuttar umræður, að viðhöfðu nafnakalli, með
atkvæðum allra deildarmanna, nema tveggja, er voru forfall-
aðir vegna veikinda (Gísli Guðmundsson og Sveinbjörn Högna-
son).
Búist er við því, að efri deild afgreiði frumvarpið á skömm-
um tíma, þar sem stjórnarskrárnefnd hennar vann með stjórn-
arskrárnefnd neðri deildar að athugun þess og það þarf því
vart að fara til nefndar.
Þormóðs-
s 1 y s í ð
Fyrirspurn á Alþingi
til dómsmálaráðherra.
í gær var lögð fram í neðri
deild fyrirspurn til dómsmála-
ráðherra út af birtingu skýrslu
um rannsókn Þormóðsslyssins.
Fyrirspyrjendur eru Finnur
Jónsson og Eysteinn Jónsson.
Fyrirspurnin er svohljóðandi:
„Hvers vegna hefir dómsmála-
ráðherra aðeins birt eigin út-
drátt úr sjódómsrannsókn Þor-
móðsslyssins, eigi skýrslu sjó-
dómsins sjálfs um rannsókn-
ina?“
í greinargerð segir svo:
„Hinn 19. febr. þ. á. sendi
dómsmálaráðuneytið blöðunum
í Reykjavík skýrslu um rann-
sókn Þormóðsslyssins. Eftir því
sem fyrirspyrjendur hafa feng-
ið vitneskju um, er skýrsla þessi
eigi hin sama og sjódómur
Reykjavíkur sendi frá sér til
stjórnarráðsins. Er úr henni
sleppt mjög veigamiklum atrið-
um, svo sem áliti skipasmiða
um styrkleika Þormóðs, sem þó
munu *hafa komið fram við
rannsóknina og vera á þá leið,
að skipið hafi eigi uppfyllt kröf-
ur þær, sem skipaeftirlitinu ber
að gera um slík skip. Enn frem-
ur mun vanta í skýrslu dóms-
málráðherra ýmis önnur atriði,
er miklu máli skipta.
Þar eð sjódómsrannsókn þessi
mun vera hin eina af þessu tagi
og hin ýtarlegasta og var gerð
út af einhverju hinu hörmuleg-
asta slysi síðari ára, í 'því skyni,
ef eitthvað mætti af henni læra,
að koma í veg fyrir sams konar
atburði, verður að teljast mjög
misráðið af dómsmálaráðherra
að birta aðeins ófullkominn út-
drátt úr henni, sem ekki gefur
rétta hugmynd um ástand
skipsins, en eigi álit sjódómsins
sjálfs. Getur þessi aðferð orðið
til þess að tefja það, að nauð-
synlegar ráðstafanir verði nú
þegar gerðar til öryggis, bæði
gagnvart skipaeftirlitinu og um
traustleika gamalla skipa, sem
keypt hafa verið til landsins.
Telja fyrirspyrjendur að
framangreindum ástæðum at-
huguðum, að Alþingi eigi rétt
á aö fá að vita, hvað veldur þess-
ari aðferð dómsmálaráðherra í
málinu.“
Samkeppníum teiko
Eins og sagt var frá í seinasta
blaði, hófst önnur umdæða um
frv. í neðri deild á föstudaginn.
Henni lauk ekki fyrr en á laug-
ardag. Allar tíllögur stjórnar-
skrárnefndar voru samþykktar,
en þeirra hefir áður verið get-
ið hér í blaðinu.
Þjóðluitíð.
Þingsályktunartillögunni, sem
allmargir þingmenn fluttu fyr-
ir nokru um þjóðhátíð 17. júní
næstk., í tilefni af stofnun lýð-
yeldis, hefir verið vísað til rik-
isstjórnarinnar, samkvæmt ósk
hennar. Mun stjórnin skipa
nefnd til að annast undirbúning
þessa máls.
Innilutnmgur á skó-
iatnaði
Innflutningur til landsins á skófatn-
aði mun minnkaður verulega, vegna
útflutningshamlana hjá viðskipta-
þjóðunum. Ríkisstjórnin álítur þó, að
aldrei þurfi að taka upp skömmtun.
Samkvæmt samningum við viðskipta-
þióðir okkar, heflr tekist að fá hjá
þeim 68.625 pör á ársflórðungi, er skipt-
ast þannig: Verkamannaskór 8100,
karlmannaskór 13500, kvenskór 22275,
barnaskór 15750 og inniskór 9000.
Dálítið er framleitt af skófatnaði í
landinu sjálfu.
íogu Neskírkju
Byggingarnefnd Neskirkju
boðaði blaðamenn nýlega á sinn
fund og skýrði Alexander Jó-
hannesson prófessor, sem er
formaður byggingarnefndarinn-
ar, frá úrslitum teikni-sam-
keppni, sem staðið hefir yfir nú
um ársskeið. Var ákveðið, að
þrenn verðlaun skyldu veitt fyr-
ir beztu teikningarnar að kirkj-
unni, 7000 krónur, 5000 krónur
og 3000 krónur.
Húsameistararnir Gunnlaugur
Halldórsson og Halldór Jónsson
(Framh. á 4. siðu)
Á viðavangi
MORGUNBLAÐIÐ VER
HEILDSALANA.
Morgunblaðið hefir, eins og
vænta mátti, tekið upp vörn
fyrir heildsalana, vegna þeirr-
ar gagnrýni á starfsháttum
leirra, er birzt hefir hér í blað-
inu.
Vörn Mbl. er aðallega sú að
setja kaupfélögin og heildsal-
ana í sama „númer“.
En í þeim samanburði gleym-
ir Mbl. veigamiklum staðreynd-
um. 1 fyrsta lagi: Almenn á-
lagning er lægst á þeim vöru-
tegundum, þar sem innflutn-
ingshlutur kaupfélaganna er
mestur, því að þar getur áhrifa
leirra gætt til hlítar. í öðru
lagi: Kaupfélögin endurgreiða
verulegan hluta af álagning-
unni sem arðsúthlutun til fé-
lagsmanna sinna að hverju
starfsári loknu. í þriðja lagi:
Sá ágóði kaupfélagsins, sem þá
er eftir, rennur í sameiginlega
sjóði félagsmanna eða til fram-
kvæmda í þágu þeirra.
Þannig tryggja kaupfélögin
að allur verzlunargróðinn renni
til félagsmanna sinna.
Sá gróði heildsalanna og
kaupmanna, er svarar til arðs-
úthlutunar og sjóðatillaga
kaupfélaga, rennur til þeirra
sem einkagróði. Þegar þess er
gætt, að arðsúthlutun og sjóða-
tillög kaupfélaganna hafa
numið miljónum króna á und-
anförnum árum, og að heild-
salar og kaupmenn hafa enn
meginhluta verzlunarinnar,
verður bezt ljóst, hversu stór-
felldur gróði þeirra hefir verið.
Mbl. segir að 9/io hlutar af
gróða heildsalanna renni til
ríkis og bæjar. Þessu er því að
svara, að heildsalarnir njóta
þeirra hlunninda, að hluti af
gróða þeirra er útsvars- og
skattfrjáls samkv. landslögum.
Því fer vitanlega fjarri, að %
hlutarnir fari alveg í skatta og
útsvör. Auk þess hefir Mbl. oft
gefið til kynna, að skattafram-
töl séu ekki ávallt nákvæm.
Á þessum vörnum Mbl. má
bezt sjá, hversu óburðugur mál-
staður heildsalanna er.
HIN „DRENGILEGA
ADVÖRUN“.
í Bóndanum er nú reynt til
hins ítrasta að gera Egil Thor-
arensen að nokkurskonar písl-
arvætti. Það er sagt, að hann
hafi aðeins veitt flokksbræðr-
um sínum „drengilega aðvörun“
og fyrir það sé hann ofsóttur
í Tímanum af mönnum, sem séu
ekki samvinnumenn.
Hin „drengilega aðvörun" Eg-
ils var m. a. fólgin í þeim á-
burði á þingmenn Framsóknar-
flokksins, að kommúnistar
ættu vissa hjálp þeirra til að
koma fram eyðileggingarmálum
sínum, og að þeir létu persónu-
legan sársauka ráða meira en
málefnin. Síðan gerði Eg-
ill þá uppástungu, að flokkur-
inn yrði lagður niður og at-
vinnurekendaflokkur stofnað-
ur í hans stað.
í þeim greinum Tímans, þar
sem þessari „drengilegu aðvör-
un“ hefir verið svarað, hefir
jafnan verið farið viðurkenn-
ingarorðum um störf Egils í
þágu samvinnufélaganna fram
til þessa, þótt hins vegar hafi
ekkí verið hlífzt við að hnekkja
framangreindum firrum hans.
Þurfa Tíminn og greinarhöf-
undar hans ekki að kvíða þeim
ÍFramh. á 4. síðu)
Aðsendar greínar
berast mjög marga^r til Tím-
ans. En vegna þess hve rúm
blaðsins er takmarkað, en marg-
ar greinarnar langar, þá eru það
vinsamleg tilmæli til þeirra,
sem senda Tímanum greinar,
að hafa þær eins stuttar og
gagnorðar eins og menn sjá sér
fært.