Tíminn - 04.03.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4370
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKT~0.. OFA:
EDDUHUSI, Linöargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, laugardaginn 4. marz 1944
25. blað
Rœtt um iýármál ríkisins á Alpingi s
/ .
Bráðabirgðayíirlít um aí-
komu ríkissjóðs á síðastl. ári
Tekjurnar 109,5 milj. og rekstrargjöldín 93,1 mítj. krónur
Á fundi sameinaðs Alþingis í gær, birti fjármálaráð-
lierra bráðabirgðayfirlit um afkomu ríkissjóðs á síðast-
liðnu ári. Jafnframt minntist hann nokkuð á horfur um
afkomu ríkisins á þessu ári, og taldi þær stórum ískyggi-
legri en þær voru álitnar, þegar fjárlög ársins voru af-
greidd á síðasta þingi.
Þá gat hann þess, að stjórnin myndi telja sér skylt, að
taka þessi mál til ítarlegri meðferðar strax að lýðveldis-
stofnuninni lokinni, en henni þætti rétt að fresta öllum
meiriháttar deilum fram yfir þann tíma.
Erlent yfirlit;
Fyrír ínn-
rásina
Griggs hermálaráðherra Breta
flutti ræðu í brezka þinginu í
fyrradag. Hann vék þar að hin-
um miklu sigrum Rússa og
sagði, að yfirburðir rússneska
flughersins ættu mestan þátt í
þeim. Þjðverjar yrðu að hafa
mikinn meirahluta flughers síns
í Vestur-Evrópu, vegna loftá-
rása Bandamanna, og gætu því
ekki haft fullnægjandi flug-
styrk á austurvígstöðvunum.
Talið er, að seinustu mánuð-
ina hafi 80% þýzka flughersins
tekið þátt í loftorustunum í
Vestur-Evrópu og við Miðjarð-
arhaf. Aðeins 20% þýzka flug-
hersins hefir getað verið á
austurvígstöðvunum. Þetta hef-
ir vitanlega haft meginþýðingu
fyrir sókn Rússa*.
En það er ekki aðeins flug-
herinn, heldur mikið af landher,
sem Þjóðverjar hafa orðið að
draga frá austurvígstöðvunum,
til annara vígstöðva, vegna yf-
irstandandi eða yfirvofandi
sóknar Bandamanna. Þetta eru
höfuðástæðurnar til undan-
halds Þjóðverja í Rússlandi.
Þótt Rússar hafi barizt vask-
lega, eiga Bandamenn þannig
raunverulega stærsta þáttinn í
sigrunum, sem Rússar eru taldir
hafa unnið.
Auk þessa er svo hin mikla
hjálp, sem Bandamenn hafa
veitt Rússum með því að senda
þeim ógrynni vopna og vista.
Þjóðverjar viðurkenna þetta
líka orðið opinberlega, þótt þeir
hafi jafnan reynt að gera sem
minnst úr Bandamönnum. Þeir
eru líka hættir að tala um, að
úrslit styrjaldarinnar gerist á
austurvígstöðvunum, eins og
vandi þeirra hefir verið. Nú
segja þeir fullum fetum, að
styrjöldin verði útkljáð í Vest-
ur-Evrópu.
Það er innrásin, sem Banda-
menn hafa boðað, og endalok
hennar, sem Þjóðverjar munu
fyrst og fremst eiga við.
Fréttaflutningur beggja aðila
seinustu dagana bendir mjög til
þess, að innrásin sé skammt
framundan. Bandamenn segja
frá því, að búið sé að fullskipu-
leggja flugherinn og landher-
inn með tilliti til innrásarinnar
og lokaæfingarnar séu þegar
afstaðnar. Þjóðverjar segja, að
þeir séu líka búnir að ljúka öll-
um viðbúnaði til að veita Banda-
mönnum boðlega móttöku. Þeir
óski þess aðeins, að Bandamenn
fari að koma.
Almennt virðist talið, að inn-
rásin hefjist þó vart fyrr en í
apríl.
Jafnhliða umræðunum um
innrás, vex umtal um leyni-
vopnið, sem Þjóðverjar hafa
lengi verið að ógna Banda-;
mönnum með. Ýmsir helztu
forráðamenn Bandamanna, þar
á meðal Churchill, hafa látið
þá skoðun uppi, að Þjóðverjar
hefðu slíkt vopn í fórum sínum
og gera mætti ráð fyrir, að það
gæti valdið Bandamönnum
nokkru tjóni, jafnvel mjög veru-
legu. Hins vegar hafa þeir ekki
(Framli. á 4. síðu)
Seinustu fréttir
Finnska stjórnin hefir ekki
enn svarað friðarskilmálum
Rússa, en þeir eru gagnrýndir í
finnskum blöðum.
Bandamenn hafa lýst ýfir því,
að þeir muni fyrst um sinn
stöðva allar vopnasendingar til
Tyrklands. Ókunnugt er um á-
stæður.
Á Anziosvæðinu geysa nú aft-
ur harðar orrustur, en hlé varð
þar nokkra daga um daginn,
vegna illviðra. Bandamenn telja
sig hafa betur.
Vélþurkun
á heyí
Tillaga irá fjórum
þingmönnum
Fjórir þingmenn, Hermann
Jónasson, Pétur Ottesen, Har-
aldur Guðmundsson og Einar
Olgeirsson hafa lagt fram í
sameinuðu þingi svohljóðandi
tillögu til þingsályktunar um
nýjar heyþurrkunaraðferðir:
„Alþingi ályktar að fela rík-
isstjórninni að láta gera til-
raunir um vélþurrkun á heyi og
heimilar nauðsynlegar fjár-
greiðslur úr ríkissjóði til þess-
ara framkvæmda."
í greinargerð tillögunar segir:
„Það er kunnara en svo, að
um þurfi að ræða, hve hey-
þurrkun er mikill þáttur í hey-
öflun landsmanna. Heyþurrk-
unin veldur oft úrslitum um
það, hvort heyfengur sumarsins
verður viðunandi eða lítill og
lélegur.
Það hefir lengi verið áhuga-
mál bænda, að reynt yrði að
finna* öruggari aðferðir við hey-
þurrkun en þær, sem hér hafa
tíðkazt til þessa og allar eru
háðar veðurfari, sem hér á
landi er mjög ótryggt. Þörfin
fyrir nýjar heyþurrkunarað-
ferðir er því óvíða eða hvergi
meira knýjandi en hér á landi.
Nú er það kunnugt, að er-
lendis, meðal annars í Banda-
ríkjum Norður-Ameríku, hafa á
síðustu árum verið gerðar marg-
háttaðar tilraunir um vélþurrk-
un á heyi, og af ýmsum er talið,
að tekizt hafi að finna viðun-
andi lausn á þessu máli, aðferð
sem er nægilega stórvirk og þó
fremur ódýr. — Það vill nú ein-
mitt svo vel til, að ungur ís-
lenzkur vélfræðingur er um
þessar mundir fyrir vestan haf
og hefir meðal annars kynnt
sér þar rækilega nýjustu vinnu-
aðferðir við vélþurrkun á heyi.
Þessi vélfræðingur kemur til
landsins mjög bráðlega, og væri
því æskilegt, að verkfæranefnd
ríkisins gæti, í samstarfi við
hann og aðra sérfróða menn, er
völ kann .að vera á, hafizt
handa þegar á sumrl komanda
um prófun hinna nýju hey-
þurrkunaraðferða á íslenzku
heyi. Það má búast við, að nokk-
uð annað muni henta um
þurrkun þess en hinna stórgerðu
grastegunda, sem ræktaðar eru
erlendis og hinar nýjustu hey-
þurrkunaraðferðir eru ef til
(Framh. á 4. síðu)
Skíp í stað Laxfoss
Skallagrímur h.f. í Borgar-
nesi hélt fund fyrir nokkru og
heimilaði þar stjórn félagsins
að leigja skip næsta sumar í
stað „Laxfoss". Hefir verið
kostur á að fá norskt skip, e.s.
Rauern. En það er h. u. b. 460
smálestir, en ,Laxfoss“ er 280.
Það hefir svefnklefa fyrir 70
manns og er heldur hraðskreið-
ara en Laxfoss.
Ósk Borgfirðinga er, ef leigu-
skipið verður tekið, að það ann-
ist alla fólksflutninga milli
Borgarness, Akraness og Reykja-
víkur, og áætlunarferðir bif-
reiða verði skipulagðar í sam-
bandi við leiguskipið ekki færri
en voru í sambandi við „Lax-
foss“ 1943. Þetta er mikið á-
huga- og velferðarmál Borg-
firðinga, sem óska eindregið
eftir samvinnu Akurnesinga og
annarra, sem annt ætti að vera
um góðar samgöngur þessa fjöl-
förnu leið. Þá er vitanlega
nauðsynleg samvinna við at-
vinnumálaráðherra og að ríkið
veiti stuðning sinn.
Hér fara á eftir nokkur atriði
úr bráðabirgðayfirliti fjármála-
ráðherra um afkomu ríkissjóðs
1943:
í fjárlögum ársins voru út-
gjöldin áætluð 61.2 milj. kr.,
en tekjurnar 65.8 milj. króna.
Gert var því ráð fyrir 4.5 milj.
kr. tekjuafgangi. Raunverulega
urðu útgjöldin 93.1 milj. kr.,
tekjurnar 109.5 milj. kr. og
tekjuafgangurinn 16.4 milj. kr.
Tekjurnar hafa því farið 43.8
milj. kr. fram úr áætlun og út-
gjöldin 31.9 milj. kr.
Helztu tekjuliðirnir voru þess-
ir, taldir í þús. kr. (innan
sviga er sú upphæð, sem þeir
fóru fram úr áætlun fjárlaga):
Tekju-, eigna- og stríðsgr,-
skattur 28.181 (6.281), stimpil-
gjald 1.841 (641), verðlækkun-
arskattur 6.281, vörumagns-
tollur 8.949 (2.949), verðtollur
33.871 (12.371), 10% útflutn-
ingsgjaldið 2.350 (ekki í fjár-
lögum), gjald af innlendum toll-
vörum 1.372 (372), tekjur af
ríkisstofnunum 22.002 (14.245
þús.).
Tekjur af ríkisstofnunum
skiptast þannig, talið í þúsund-
um króna:
Landsíminn 690, Áfengisverzl-
unin 16.250, Tóbakseinkasalan
3.585, Ríkisútvarpið og viðtækja-
verzlunin 1.147, ríkisprent-
smiðjan 400, Landssmiðjan 110,
Grænmetisverzlunin 10, ríkis-
búin 40. Halli á póstrekstrinum
varð 225 þús. kr.
Helztu gjaldaliðirnir voru
þessir (innan sviga er greind sú
upphæð, er þeir fóru fram úr
áætlun fjárlaga):
Vextir 1.446 (100), æðsta
stjórnin 150, Alþingiskostnaður
854 (300), stjórnarráðið 859
(200), utanríkismál 621 (53),
dómgæzla- og lögreglustjórn
5.958 (2.382), sameiginlegur
embættiskostnaður 1.109 (190),
heilbrigðismál 1.651 (^- 500),
vegamál 11.914 (2.041), sam-
göngur á sjó 3.998 (1.817), vita-
mál og hafnargerðir 3.225,
kirkjumál 570, . kennslumál
5.103 (422), vísindi, bókmennt-
ir, listir 1.099 (477), atvinnumál
9.622 (270), almenn styrktar-
starfsemi 6.347 (477), dýrtíðar-
uppbætur 11.250 (1.955), sér-
stakar launabætur 787, auka-
uppbætur á laun 3.500, óviss út-
gjöld 1.153 (903), sérstök lög
19.708, heimildarlög 308, þings-
áiyktanir 580, væntanleg fjár-
aukalög 590.
Þá gat fjármálaráðherra þess,
að í sjóðum þeim, sem nota
ætti til framkvæmda eftir
styrjöldina, væri nú þetta fé:
Raforkusjóður 10 milj. kr.,
Framkvæmdasjóður 11.3 milj.
kr. og hafnarbótasjóður 3 milj.
kr. Áf þessu fé Framkvæmda-
sjóðs, ráðstafaði seinasta Al-
þingi 5 milj. kr. til að styrkja
skipabyggingar.
Skuldir ríkissjóðs í árslok
taldi ráðherrann 51 milj. kr.,
en þar af væri ekki nema 31
milj. kr., er ríkið þyrfti raun-
verulega að standa straum af.
Ráðherrann sagði síðan, að
reynsla tveggja fyrstu mánaða
þessa árs benti til þess, að toll-
tekjurnar yrðu stórum minni á
þessu ári en gert væri ráð fyr-
ir í fjárlögunum. Svipaðar horf-
ur væru um fleiri tekjulíði. Af-
greiðsla fjárlaganna hefði vissu-
lega virzt ógætileg, þegar frá
(Framh. á 4. síðu)
Eini til raivirkjunar
miklu ódýrara í Sví-
þjóð en í Bandaríkj-
unum
Þingsályktunartillaga
um Andakílsár>
virkjunina
Þingmenn Borgfirðinga,
Bjarni Ásgeirsson og Pétur
Ottesen, flytja í sameinuðu
þingi þingsályktunartillögu
þess efnis, að aukin verði
heimild sú, sem ríkisstjórnin
hefir til innkaupa á efni
handa fyrirhugaðri Andakíls-
ár-virkjun, þannig, að hún
sé ekki aðeins bundin við inn-
kaup í Bandaríkjunum, held-
ur megi kaupa efnið annars
staðar, ef hagkvæmara fæst
þar en vestra.
í greinargerð, sem fylgir til-
lögunni, segir, að komið hafi í
ljós við nánari athugun, að mun
ódýrara sé að kaupa efni til
virkjunarinnar í Svíþjóð.
Samkvæmt fregnum, er Tím-
anum hafa borizt, mun liggja
fyrir tilboð frá Svíum um Anda-
kílsárvirkjunina, og munar svo
miklu á verðinu, að það mun
eins ódýrt að reisa 4500 ha. stöð,
ef efnið er keypt í Svíþjóð, og
að reisa 2400 ha. stöð, ef efnið
er keypt í Bandaríkjunum.
Sérstök nefnd, sem skipuð er
fulltrúum frá sýslunefndum
Mýrarsýslu og Borgarfjarðar-
sýslu og bæjarstjórn Akranes-
kaupstaðar, vinnur að þessum
málum. Formaður hennar er
Haraldur Böðvarsson, útgerðar-
maður, en ritari Jón Steingríms-
son, sýslumaður.
Alls er talið að virkja megi
12000 ha. í Andakílsá. Þó ekki
væri byrjað á nema nokkrum
hluta virkjunarinnar nú, verður
þessari framkvæmd þannig hátt-
að, að auðvelt verður að stækka
stöðina síðar.
Réttíndí danskra
ríkisborgfara
í fyrrad. voru afgreidd lög frá
Alþingi um réttindi danskra
rikisborgara á íslandi. Þau eru
samhljóða frv. frá stjórnar-
skrárnefnd og eru þannig:
„Þeir, nr danskan ríkisborg-
ararétt hafa öðlazt samkvæmt
þeim reglum, er þar um giltu
fyrir 9. apríl 1940, eða öðlast
hann síðar eftir áðurnefndum
reglum, skulu hér á landi njóta
þess jafnréttis við íslenzka rík-
isborgara, er þeim var áskilið í
6. gr. sambandslaga íslands og
Danmerkur 40. nóv. 1918, fyrst
um sinn, þar til 6 mánuðum eft-
ir að samningar um það mál
geta hafizt milli íslands og Dan-
merkur.
Lög þessi öðlast gildi um leið
og tillaga til þingsályktunar um
niðurfellingu dansk-íslenzka
sambandslagasamningsins frá
30. nóv. 1918“
^íminn
kemur næst út á miðvikudaginn
kemur.
Á víðavanei
NÚ ÞARF EKKI RANNSÓKN.
Á bæjarstjórnarfundi, sem
haldinn var á fimmtudaginn,
kom fram tillaga um rannsókn
á hinum tíðu rafmagnsbilun-
um í Reykjavík, er valdið hafa
íbúum og atvinnufyrirtækjum
bæjarmanna stórfelldu tjóni og
óþægindum.
íhaldsmenn réðust með miklu
offorsi gegn þessari tillögu og
felldu hana við fyrstu umræðu.
Þetta skýtur nokkuð skökku
við framkomu þeirra í mjólk-
urmálinu í vetur. Þá flutti einn
af bæjarfulltrúum þess tillögu
um sérstaka rannsóknarnefnd
þingmanna, vegna óvenjulegs
mjólkurskorts og óhreininda, er
einhverjir þóttust hafa orðið
varir við í mjólkurflöskum. Til-
lagan var ekki heldur uppátæki
þessa eina manns, því að hún
var flutt í samráðrvið þingflokk
Sj álfstæðismanna.
KRÝSUVÍKURVEGURINN.
í haust var Morgunblaðið
einna fremst þeirra blaða, er
skammaðist yfir mjólkurskorti
í bænum.
Nú flytur það dag eftir dag
langar greinar, þar sem það
skammast yfir því, að fé sé lagt
í Krýsuvíkurveginn.
Þó er vitanlegt, enda hefir það
iðulega gerzt í vetur, að Reyk-
víkingar muni oft verða mjólk-
urlausir, ef Krýsuvíkurvegurinn
verður ekki lagður.
Þetta virðist sanna ótvírætt,
að það hefir verið eitthvað ann-
að en umhyggjan fyrir Reyk-
víkingum, er stjórnaði vandlæt-
ingu Morgunblaðsins út af
mjólkurskortinum í haust.
TNNFLUTNINGSREGLUR
EYSTEINS EÐA BJÖRNS.
Bóndinn lætur mjög af því,
að hann sé fylgjandi innflutn-
ingsreglum, sem sýni kaupfélög-
unum fullt réttlæti, en hins
vegar gefur hann til kynna, að
hann sé lítið hrifinn af inn-
flutningsreglum Eysteins Jóns-
sonar (höfðatölureglunni).
Hvaða innflutningsreglum er
Bóndinn þá hlynntur? Eru það
kannske innflutningsreglur
Björns Ólafssonar? Það væri
fróðlegt, ef Bóndinn vill svara
því.
SKÁLDALAUNIN.
Víða af landinu berast fregn-
ir af óánægjunni út af úthlut-
un skálda- og rithöfundalaun-
anna. Svo rammt kveður að
óánægj unni, að kommúnistar
bora ekki einu sinni að verja
úthlutunina. Meira að segja
hefur einn af helztu mönnum
Rithöfundafélagsins, Friðrik Á.
Brekkan, birt langa grein í Þjóð-
viljanum, þar sem hann gagn-
rýnir úthlutunina harðlega, og
bá ekki sízt aukauppbótina til
Halldórs Kiljans.
Yfirleitt virðast menn sam-
mála um að finna verði einu
sinni enn nýtt fyrirkomulag fyr-
ir úthlutunina.
Helgfí Briem
heiðraður
Utanríkisráðuneytinu hefir
borizt frétt um það,' að „Com-
merce and Industry Association
of New York“ (Verzlunarráð
New-York-borgar) hafi kjörið
aðalræðismann íslands, dr. phil.
Helga P. Briem, heiðursfélaga í
viðurkenningarskyni vegna
góðrar samvinnu við menn íNew
York, sem hafa haft viðskipti
við ísland, og aðstoðar til þeirra.
Tedder ilugmarskálkur
TecLder flugmarskálkur gengur nœstur Eisenhower að völdum í stjórn Banda-
ríkjahersins, er gera á innrás í Evrópu. Honum mun m. a. fyrst og fremst
œtlað það vandaverk að samrœma og skipuleggja starf fluglierjanna, en viður-
kennt er, aö flugherinn hafi mikilvœgasta verkið að vinna i sambandi við
innrásina. Það var Teflder, sem stjórnaði flugher Bandamanna í hinni sigur-
sœlu sókn í Afríku og síðar við innrásina á Sikiley og i Ítalíu. Nýtur hann
síðan einna mests trausts af öllum flugforingjum Bandamanna.
Tedder sést á myndinni við skrifborð sitt.