Tíminn - 08.03.1944, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHUSI, Lindargðtu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKRirrTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Simi 2323.
28. árj*.
Rcykjjavík, miðvikudagiim 8. marz 1944
26. lilað
Þátttaka Islands í
norrænní samvmnu
Merkileg yfirlýsing Alþingis
Síðastl. föstudag lagði skilnaðarnefnd Alþingis fram í
sameinuðu þmgi svohljóðandi tillögu til þingsályktunar
um þátttöku íslands í norrænni samvinnu:
„Um leið og Alþingi gerir ráðstafanir til þess, að alda-
gömul frelsishugsjón þjóðarinnar um stofnun íslenzks lýð-
veldis rætist, ályktar þingið:
að senda hinum Norðurlandsþjóðunum bróðurkveðjur og
óska þeim frelsis og farsældar og
að lýsa yfir þvi, að það telur sjálfsagt, að islenzka þjóðin
kappkosti að halda hinum fornu frændsemis- og
menningarböndum, er tengt hafa saman þjóðir Norð-
urlanda, énda er það vilji íslendinga að eiga þátt í nor-
rænni samvinnu að ófriði loknum.“
Tillagan mun að öllum líkindum vera til umræðu í dag.
Telja má víst, að hún verði samþykkt í einu hljóði.
Afmælíshátíð Norrænafél.
Ríkisstjóri kjörinn lieiðursfélagi
íslandsdeild Norræna félags-
ins hafði síðastl. föstudagskvöld
fjölmennt og virðulegt hóf að
Hótel Borg í tilefni þess að 25
ár eru nú liðin síðan Norræna
félagið var stofnað á Norður-
löndum.
Samkvæmið hófst með því að
formaður féiagsins, Stefán Jóh.
Stefánsson alþingismaður, bauð
gesti velkomna með stuttri
ræðu. Meðal gesta voru ríkis-
stjórinn, forsætisráðherra, ut-
anríkismálaráðherra, og sendi-
herrar Norðurlandaríkjanna.
Dr. Björn Þórðarson forsæt-
isráðherra flutti aðalræðuna.
Hann sagði.að starfNorræna fé-
lagsins hefði borið þann árang-
ur, sem frekast hefði mátt bú-
ast við. Starf þess hefði verið
viðstöðu- og misfellulaust um
tuttugu ára skeið, eða þar til
það var rofið af utanaðkom-
andi ofbeldi. Það sýndi, að þetta
hefði verið lífvænlegt starf og
ekki væri ástæða til þess að ef-
ast um, að það mundi hefjast
að nýju eftir óöld þá, er nú stæði
yfir. Þá ræddi forsætisráðherra
um þann ótta, sem virtist hafa
orðið vart hjá frændþjóðunum,
um að „ísland væri á vestur-
leið“. En þótt sambúð okkar við
Ameríkumenn hefði yfirleitt
verið góð, sýndi hún það ekki,
að „ísland væri á vesturleið“,
heldur aðeins, að umgengnis-
menning beggja aðila væri í
sæmilegu lagi. Að síðustu sagði
forsætisráðherra um stöðu
Norðurlandanna í stjórnmálum
heimsins: Vér vitum, að þær
(Norðurlandaþjóðirnar) muni
ávallt vera, ekki aðeins réttu
megin, heldur »réttarins megin.
Þótt ofbeldið hafi sundrað
Norðurlandaþjóðunum og slit-
ið sundur norræna samvinnu
um skeið, sagði harjn ennfrem-
ur, þá megnar það ekki að kúga
þann anda, sem ávallt mun
sameina þær, anda réttarins og
anda frelsisins. Þeim megin í
stjórnmálunum, er þessi andi
ríkir, viljum vér í slendingar
standa og eiga hlut í norrænni
samvinnu.
Tómas Guðmundsson skáld
las upp fagurt. kvæði, er hann
hafði orkt í tilefni af afmælinu.
Tvöfaldur kvartett, undir stjórn
Halls Þorleifssonar söng mörg
norræn lög meðan setið var að
borðum, við mikinn fögnuð á-
heyrenda.
Áður en staðið var upp frá
borðum tilkynnti formaður fé-
lagsins, að stjórn Norræna fé-
lagsins hefði kjörið Svein
Björnsson ríkisstjóra heiðursfé-
laga sinn í viðurkenningarskyni
fyrir forgöngu hans að stofnun
félagsins hér á landi og fyrir
mikla og margháttaða aðstoð
við félagið fyrr og síðar. Afhenti
Stefán ríkisstjóra síðan heið-
ursfélagaskírteini og merki fé-
lagsins úr gulli.
Ríkisstjóri þakkaði með
stuttri ræðu þá sæmd, er hon-
um hefði verið sýnd, og minntist
á hið norræna samstarf. Hann
sagðist stundum hafa verið
spurður um það af einstökum
mönnum, hvað við hefðum upp
úr því að taka þátt í hinni nor-
rænu samvinnu. Það væri
kannske erfitt að benda á það
í krónutali, en að hann hefði nú
um langt skeið fylgst með því,
sem gerzt hefði í norrænni
samvinnu og það væri sín sann-
færing, að við hefðum ekki efni
á því að taka ekki þátt í hinni
norrænp samvinnu. Við íslend-
ingar getum hvergi notið okkar
betur en meðal frændþjóðánna
á Norðurlöndum. Og þrátt
fyrir það, að fundum vorum með
frændþjóðunum hefir fækkað
um skeið hefir vinátta vor og
samúð sízt minnkað, sagði rík-
isstjórinn að lokum.
Að borðhaldinu loknu var
dans stiginn af miklu fjöri til
kl. 3.
í tilefni af afmælinu hélt fé-
lagið einnig norræna tónleika í
Gamla Bíó á sunnudaginn og á
sunnudagskvöldið var afmælis
minnst með söng og ræðum í
útvarpinu.
S j álf stæðismálið:
r
Askorun sýslunefnd-
ar Eyjafjarðarsýslu
Sýslufundur Eyjafjarðarsýslu
var haldinn dagana 17.—26. fe-
brúar síðastliðinn. í lok fund-
arins var borin fram . svohljóð-
andi ályktun og samþykkt í
einu hljóði:
„Sýslunefnd Eyjafjarðarsýslu
finnur ástæðu til, í sambandi
við atkvæðagreiðslu um sjálf-
stæðismál þjóðarinnar, sem fyr-
irhuguð er á þessu ári, að brýna
fyrir sveitarstjðrnum hreppa
sýslunnar og hverjum hrepps-
búa, að láta ekkert ógert, sem í
þeirra valdi stendur, til þess að
hver einasti kjósandi taki þátt
í atkvæðagreiðslunni og telur
sýslunefndin, að þar við liggi
sæmd og heiður héraðsins.
Treystir sýslunefndin því, að
aðrar sýslunefndir í landinu
taki sömu afstöðu“.
Oddviti sýslunefndar, Sig.
Eggerz, flutti ættjarðarhvöt, og
var hrópað ferfalt húrra fyrir
ættjörðinni.
Aukafjárveiting til Krýsu-
víkurvegaríns samþykkt
Alls verður einní míljén króna varíð til vegarins á þessu ári
Helzta deilumálið, sem risið hefir á þessu þingi, en það er
aukin fjárveiting til lagningu Suðurlandsbrautar um Krýsuvík,
var afgreitt frá Alþingi í gær. Var samþykkt að auka fjárveit-
inguna til vegarins á þessu ári um hálfa miljón króna.
Á fjárlögum þessa árs eru veittar 250 þús. kr. til Krýsuvíkur-
vegarins og á fjárlögum síðastl. árs voru einnig veittar 250 þús.
kr. til vegarins, sem ekki voru notaðar þá. Alls verður því hægt
að verja einni milj. kr. til Krýsuvíkurvegarins á þessu ári.
Tillaga um aukna fjárveitingu
til Krýsuvíkui'vegarins var upp-
haflega flutt af þremur Fram-
sóknarmönnum, tveimur jafn-
aðarmönnum og einum þing-
manni Sosialistaflokksins. Var í
upphaflegu tillögunni gert ráð
fyrir tveggja milj. kr. fjárveit-
ingu.
Strax og þessi tillaga- kom
fram, var hafin harður áróður
gegn henni af ýmsum Sjálf-
stæðismönnum. Andstaða þessi
var svo öflug, að framgangur
málsins var mjög tvísýnn um
skeið. Að lokum náðist sam-
komulag í fjárveitinganefnd um
hálfrar milj . kr. framlag til veg-
arin og var sú tillaga samþykkt,
eins og áður segir.
Þrátt fyrir þessa málamiðlun,
fengust þó ekki nærri allir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins til að
fylgja tillögunni. Við lokaat-
kvæðagreiðsluna greiddu sex
Sjálfstæðismenn atkvæði gegn
henni, þeir Garðar Þorsteinsson,
Gísli Jónson, Gunnar Thorodd-
sen, Jakob Möller, Jón Pálma-
son og Sigurður Bjarnason, tveir
sátu hjá, þeir Bjarni Benidikts-
son og Sigurður Kristjánsson,
og þrír voru ekki mættir, Magn-
ús Jónsson, Pétur Magnússon og
Sigurður Hlíðar.
Það hlýtur að vekja sérstaka
athygli, að enginn af Reykjavík-
urþingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins veitti tillögunni stuðn-
ing sinn. Þvert á móti beittu
flestir þeirra sér beint eða ó-
beint gegn tillögunni. Engum er
þó lagning Krýsuvíkurvegarins
meira hagsmunamál en einmitt
Reykvíkingum, eins og mjólkur-
skorturinn í vetur hefir sannað
bezt.
Tveir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins gengu sérstaklega
fram fyrir skjöldu til að fella
tillöguna. Voru það þeir Bjarni
Benidiktsson og Gísli Jónsson.
Bjarni gekk meira að segja svo
langt að krefjast þess, að til-
lögunni væri vísað frá, því að
hún bryti í bága við stjórnar-
skrána! Gísli reyndi að spilla
fyrir málinu meö því að segja
ÞORMÓÐSSLYSIÐ:
Rannsóknargerð sjódómsíns
verður birt í heílu lagi
Fyrirspurn Finns Jónssonar og Eysteins Jónssonar til dóms-
málaráðherra, varðandi birtingu á rannsóknargerð sjódómsins
um Þormóðsslysið, var tekin til umræðu í neðri deild í gær.
Finnur Jónsson gat þess í
framsöguræðunni, að hann
hefði haft tal af öllum meðlim-
um sjódómsins, þeim Árna
Tryggvasyni borgardómara, Haf-
steini Bergþórssyni útgerðar-
manni og Jóni Axel Péturssyni
hafnsögumanni, og hefði þeim
borið saman, að skýrsla sú, sem
dómsmálaráðherra hefði látið
birta um rannsókn dómsins,
gæfi hvergi nærri fulla hugmynd
um rannsóknina og vantaði í
hana ýms þýðingarmikil atriði,
m. a. álit dómkvaddra manna
um styrkleika og sjófærni skips-
ins.
Taldi Finnur, að það væri
bæði villandi og skaðlegt, að
ríkisstjórnin léti rannsókn sjó-
dómsins sæta slíkri meðferð.
Það myndi t. d. ekki hvetja
menn til að vinna að slíkri rann-
sókn framvegis, þegar þeim væri
stungið undir stól og þær ekki
hafðar að neinu.
Þá upplýsti Finnur, að fleki
sá, er rekið hafði úr Þormóði,
hafi ótvírætt virst leiða í ljós,
að skipið hafi ekki haft þann
styrkleika, sem lagafyrirmæli
krefjast, enda þurfi það ekki að
koma neinum á óvart, þar
sem sá útdráttur, er birtur hafi
verið úr rannsóknargerð sjó-
dómsins, sýnir, að leki hafi kom-
ið að skipinu a. m. k. 14 sinnum
á þeim stutta tíma, er það sigldi
hér við land.
Finnur beindi að lokum þeim
tilmælum til dómsmálaráðherra
af hálfu þeirra fyrirspyrjend-
anna, að rannsóknargerð sjó-
dómsins yrði birt í heilu lagi.
Svör dó'msmálaráðherra voru
hinar furðulegustu vífilengjur,
er gáfu til kynna, að einhverj-
ar annarlegar ástæður hefðu
valdið því, að hann skyldi lengi
þrjózkast við að birta rann-
sóknargerðina og síðan láta að-
eins gera útdrátt úr henni. Þó
lýsti hann yfir því að lokum, að
hanh myndi láta birta rann-
sóknargerðina, ef atvinnumála-
ráðherra og sjódómurinn leyfði
það.
Atvinnumálaráðherra lýsti yf-
ir því, að það hefði aldrei stað-
ið á sér að birta rannsóknar-
gerðina og myndi ekki frekar
gera það framvegis.
Finnur þakkaði þessar yfir-
lýsingar og kvaðst treysta því,
að við þær yrði staðið.
alrangt frá meðferð þess í fjá.r-
veitinganefnd og taldi Sigurð
Kristjánsson heimildarmann
sinn. Fannst meira að segja Sig-
urði ósannindi Gísla ganga svo
úr hófi fram, að hann lýsti yfir
því, að allt það, sem Gísli þætt-
ist hafa eftir sér, væri „gersam-
lega ósatt“!
Sá þingmaður, sem einna
mest reyndi þó að verða málinu
til óþurftar, var annar þing-
maður Árnesinga, Eiríkur Ein-
arsson. Við fyrri umræða tillög-
unnar gat hann þess, að hann
hefði ekki enn gert sér neina
grein þess, hvort það væri rétt
eða rangt að leggja Krýsuvikur-
veginn. Nokkru síðar fékk hann
allmarga þingmenn í lið með
sér til að flytja tillögu þess efnis,
að sérstakri nefnd skyldi falið
að rannsaka, hvernig vegarsam-
bandinu milli Reykjavíkur og
Ölfuss yrði bezt háttað í fram-
tíðinni. í greinargerðinni kom
það skýrt fram, að Eiríkur hugð-
ist með þessari tillögu að stöðva
aukafjárveitingu til Krýsuvík-
urvegarins á þessu þingi, því að
þar stendur. „Æskilegt hefði
verið, að nú þegar væri ákveðin
fjárhæð til framkvæmda vega-
bótunum á næsta sumri, en slíkt
er varla gerlegt eins og á stend-
ur.“ Fjárveitinganefnd fékk
þessa tillögu Eiríks til athugun-
ar og gerbreytti henni þannig,
að vel mátti ákveða aukna fjár-
veitingu til Krýsuvikurvegar-
ins, þótt rannsóknartillagan
væri samþykkt. Þegar svo var
komið, sá Eiríkur þann kost
vænstan að fylgja aukafjárveit-
ingum til Krýsuvikurvegarins.
Það hefir kostað Framsóknar-
menn harða baráttu að hrinda
þannig um nokkurn spöl þessu
mikla hagsmunamáli Sunn-
lendinga. Þarf þó vissulega
mikla skammsýni til að sjá, að
vetrarvegur um Krýsuvík er
brýn öryggisráðstöfun, hvað sem
endurbótum á Hellisheiðarveg
inum líður, því að samgöngur
geta alltaf teppst þar á vetrum.
Samkvæmt framansögðu má
telja fullvíst, að rannsóknar-
gerð sjódómsins verði birt. Af-
staða^blaðanna og Alþingis hefir
neytt ráðherrann til að láta
undan. Væntanlega skýrast þá
jafnframt þær ástæður, er vald-
ið hafa hinni kynlegu afstöðu
hans. En það má ríkisstjórnin
vita, að leiði rannsóknargerðin
í ljós, að vissir embættismenn
hafi vanrækt stöðu sína, t. d.
gefið skipi, sem vart gat talizt
sjófært, haffærisskírteini, þá
mun almenningur krefjast þess,
að þeir sæti fullri ábyrgð verka
sinna.
Rússneski sendiherr-
ann kominn
Sendiherra Sovétríkjanna á
íslandi, Alexei Nicolaywitch
Kassilnikov og fjölskylda hans,
kona og þriggja ára sonur, er
nýkominn til landsins. Með
sendiherranum komu einnig sex
starfsmenn hans, ásamt fjöl
skyldum þeirra. Starfsmenn
irnir eru fyrsti og annar ritari
sendisveitarinnar, einn fulltrúi
og þrír sérfræðilegir ráðunautar.
Sendiherrann er fæddur 1909
í Kazan, höfuðborg Tatararík-
isins. Faðir hans var lyfjafræð-
ingur þar. Sendiherrann út-
skrifaðist fyrir nokkrum árum
frá fjárhagsverkfræðiháskólan
um í Leningrad. Síðan 1940 hef
ir hann unnið á vegum rúss-
neska utanríkismálaráðuneytis-
ins.
Landsbankaneíndín
kom saman í gær til að kjósa
tvo menn í bankaráðið, þar sem
kjörtímabil Jónasar Jónssonar
og Ólafs Thors var útrunnið
Jónas og Ólafur voru báðir end-
urkosnir.
Á víáavanfi
„EINKENNILEG SUNNLENZK
RÖDD“.
í aðalritstjórnargrein Dags
24. f. m. er sýnt fram á, að
Framsóknarflokkurinn hafi ver-
ið sívaxandi flokkur seinustu
árin. Blaðið víkur síðan að til-
lögu Egils Thorarensen um að
leggja -Framsóknarflokkinn nið-
ur og stofna nýjan flokk. Far-
ast blaðinu þannig orð um þá
tillögu:
„Nú í vetur hefir fram komið
einkennileg sunnlenzk rödd,
sem vakið hefir töluverða eftir-
tekt. Höfundur hennar kveður
sér hljóðs um það efni, að bezt
fari á að leggja Framsóknar-
flokkinn niður og stofnsetja
nýjan flokk í staðinn með nýju
nafni. Ef þessi rödd hefði kom-
ið úr hópi andstæðinga Fram-
sóknarflokksins og samvinnu-
manna, hefði hún verið skiljan-
leg og í fuliu samræmi við þann
anda, sem þar ríkir. En þessu
er ekki þannig farið. Röddin
um útþurrkun Framsóknar-
flokksins kemur frá töluvert
þekktum Framsóknar- og sam-
vinnumanni, og þess vegna hef-
ir hún vakið sérstaka athygli,
ekki fyrir það, hvað hún væri
viturleg og vel hugsuð, heldur
vegna hins, hvað hún er mikil
fjarstæða, enda fylgja þessari
uppástungu Egils Thorarensen
engin frambærileg rök. Eini rök-
stuðningurinn, sem nokkurt
gildi gæti haft, hlyti að vera sá,
að svo mikil dauðamörk væru
komin í ljós á Fratnsóknar-
flokknum, að honum væri sýni-
lega ekki lífvænt, en eins og
áður er bent á, er þetta þver-
öfugt. Því gild ástæða er til að
ætla, að Framsóknarflokkur-
inn sé vaxandi flokkur, er eigi
sterkari ítök meðal þjóðarinnar
en nokkru sinni fyrr. Undir
þeim kringumstæðum er það
hreinasta Lokaráð að ætlast til,
að flokkurinn fremji sjálfsmorð,
ekki aðeins gagnvart samvinnu-
stefnunni heldur og gegn al-
mennum umbótum í landinu."
„NOKKRIR UNDAN-
VILLINGAR“.
Ennfremur segir í áminnstri
grein Dags:
„Það verður því að líta svo á,
að umrædd uppástunga sé bor-
in fram í augnabliks fljótræði
og án þess að hún sé hugsuð
niður í kjölinn. Ekki getur hún
stuðst við innra ástand í Fram-
sóknarflokknum, því að ekki er
vitað að nokkur málefnaá-
greiningur eigi sér þar stað.
Uppástungan hlýtur því að
hjaðna niður eins og „af vindi
vakin alda, sem verður til og
deyr um leið“. Það ætti líka að
liggja í augum uppi, að fengi
uppástungan nokkurn byr, gætu
afleiðingar hennar ekki orðið
aðrar en klofningur Framsókn-
arflokksins, því áreiðanlega
mundi mikill meiri hluti flokks-
manna halda fast við stefnu
sína eftir sem áður og halda
flokksstarfinu áfram, þó að
nokkrir undanvillingar villtust
af réttri leið“.
ÞARF FRAMSÓKNARFL.
AÐ BREYTA UM NAFN?
Þá minnist Dagur að lokum á
þá tillögu að breyta um nafn á
Framsóknarflokknum. Blaðið
segir:
„Um nafnbreytingu Fram-
sóknarflokksins er það að segja,
að hún virðist vera hreinasti ó-
þarfi og ef til vill varasöm.
Flokkurinn hefir unnið sér
orðstír og álit undir núverandi
nafni sínu. Þó skal það játað,
að heiti flokksins er aukaatriði,
en aðalatriðið er stefna hans og
starf. Það er og kunnugt, að
tveir af starfandi stjórnmála-
flokkum hafa skipt um nafn,
en það hefir verið gert í þeim
ákveðna tilgangi að breiða yfir
fortíð þeirra og villa um lelð á
(Framh. á 4. síðu)