Tíminn - 18.03.1944, Side 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHUSI, Lindargötu 9A.
Simar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMT.
OG AUGLÝSINGASKLT-7 _ DFA:
EDDUHUSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Rcykjavík, laugardaginn 18. rnarz 1944
29. Mað
r
Avarp tíl ísl. þjóðarinnar
Stjórnir landssambands ungra Framsóknarmanna, ungra
Jafnaffarmanna, ungra Sósíalista og ungra Sjálfstæðismanna,
stjórn Ungmennafélags íslands og stjórn Stúdentafélags Reykja-
víkur hafa átt viffræffur um sameiginlega afstöffu allra þessara
affila til lýffveldis og skilnaðarmálsins.
Á sameiginlegum fundi fulltrúa fyrrgreindra félagssambanda
og samtaka, er haldinn var í Reykjavík þann 16. marz, var ein-
um rómi samþykkt eftirfarandi álitsgerff og ávarp til íslenzkrar
æsku og almennings í landinu:
„Fundurinn lýsir ánægju sinni yfir því, aff Alþingi skuli ein-
róma hafa samþykkt lýffveldisstjórnarskrá íslands og þingsálykt-
un um niffurfellingu dansk-íslenzka sambandslagasáttmálans.
Fundurinn heitir á íslenzka æsku og alla þjóffina aff fylkja
liffi viff þjóffaratkvæffagreiðslu þá, er fram verffur látin fara um
bæffi málin, og staðfesta einum rómi þá stefnu, er Alþingi hefir
markaff í þessum málum, og er í beinu framhaldi af baráttu og
athöfnum þjóffarinnar í sjálfstæffismálum hennar.
Sérstaklega heitir fundurinn á einstök félög og meðlimi
greindra félagssamtaka aff láta einskis ófreistaff til þess aff vinna
sem bezt aff undirbúningi þjóffaratkvæffagreiffslunnar og stuffla
meff liverju móti öffru aff því, aff fram komi sem sterkust heild
þjóffarinnar og glæstur áhugi.
Fuhdurinn lýsir yfir þeim vilja sínum, að saman megi fara
sambandsslitin og stofnun lýffveldisins að atkvæffagreiffslunni
lokinni, og aff stofnun lýffveldisins megi verffa meff þeim hætti og
meff þeim blæ, er sé virffingu þjóffarinnar samboffinn.
Ofangreind félagasamtök vilja ennfremur heita á alla meff-
limi sína, svo og allan almenning í landinu, aff vinna aff því, að
stofnun hins nýja lýffveldis megi verða íslendingum til meiri
giftu og auka þjófflega einingu og farsæld landsmanna.
Aff lokum lætur fundurinn í Ijós þá ósk sína, aff allir lands-
menn sameinist um varffveizlu þjóðlegra verðmæta um leiff og
fundurinn minnir á, aff frelsi og sjálfstæffi landsins eru grund-
vallarskilyrði fyrir menningarlífi meff þjóffinni.“
F. h. stjórnar S. U. F. Þórarinn Þórarinsson, form. F. h. stjórn-
ar S. U. J. Frifffinnur Ólafsson, forseti. F. h. stjórnar S. U. S.
Jóhann Hafstein, form. F. h. Stúdentafélags Reykjavíkur Eirík-
ur Pálsson form. F. h. stjórnar U. M. F. í. Gísli Andrésson vara-
forseti. F. h. stjórnar Æskulýðsfylkingarinnar Snorri Jónsson
form.
Aðstod Islendisaga við
ameríska ilugmeim
Frásögn amerísku setulíðsstjórnarinnar
Ameríska setuliffsstjórnin
hefir nýlega sent blöffunum
skýrslu, þar sem lokiff er lofs-
orffi á hjálp, sem íslendingar
hafa veitt ameríska flughern-
um. Er þess m. a. getiff, aff
Tourtellot hershöfffingi, yf-
irmaffur flughers Banda-
manna á íslandi, hafi látiff
þau orff falla, „aff vissulega
hefffi verk okkar okkar orffiff
miklum mun erfiffara, ef ekki
hefffi veriff þessi samvinna og
hjálp frá íslendingum.“
f skýrslunni segir m. a.:
í skjalasafni ameríska flug-
hersins á íslandi eru geymdar
frásagnir um fjögur meirihátt-
ar björgunarafrek íslendinga og
fjölmörg önnur eru í minnum
höfð, enda þótt þau séu ekki
skrásett. Þau sýna, að íslend-
ingar vilja ekki einungis sam-
vinnu heldur eru þeir fúsir til
þess að hætta lífi sínu, ef þörf
krefur.
Amerísk orrustuflugvél, sem
orðið hafði fyrir vélbilun nauð-
lenti í grýttri fjallshlíð. Gaus
upp eldur mikill í flugvélinni
þegar í stað. Gamall íslenzkur
fiskimaður kom þegar á vett-
vang, tókst að opna flugmanna-
klefann og ná flugmanninum
út úr honum. Mátti ekki tæp-
ara standa áður en kviknaði í
benzínbirgðum flugvélarinnar.
Flugmaðurinn, sem hét Daniel
D. Champlain, brenndist all-
mjög, en snarræði hins íslenzka
fiskimanns barg lífi hans.
Þetta var í maí 1942. Svo illa
vill til, að ekki er vitað um nafn
sjómannsins, er bjargaði Cham-
plain liðsforingja úr brennandi
flugvélinni. Champlain, sem
síðar var hækkaöur í tign var
fluttur í flugvél til Walter Reed
sjúkrahússins í Washington.
Tímaritið „Reader’s Digest“
greinir frá því í janúar, hvern-
ig tókst að græða brunasárin á
andliti hans. Hann kvæntist ís-
lenzkri stúlku, Áróru Björns-
dóttur frá Reykjavík.
Um það bil mánuði áður en
Champlain var bjargað, veitti
íslenzkur sjómaður, Tryggvi
Gunnarsson að nafni, ameríska
flughernum mikilvæga aðstoð.
Hann var að veiðum í vík einni,
er hann sá orrustuflugvél steyp-
ast í sjóinn skammt þar frá.
Hann merkti staðinn vandlega
og þess vegna tókst amerísku
björgunarskipi síðar að ná upp
líki flugmannsins, John Patter-
son liðsforingja, og flakinu af
flugvélinni.
í mánuðinum, sem leið björg-
uðu tveir íslenzkir bændur, þeir
Hans Jónsson og Ólafur Þórð-
arson, flugmanninum Nick Stam
liðsforingja, «em særzt hafði, er
hann lenti í fallhlíf í grýttri
fjallshlíð. Hann hafði særzt á
mjöðminni og gat ekki gengið
og auk þess var hann skólaus.
Þeir höfðu hrokkið af honum,
er hann varpaði sér út í fall-
hlífinni. Hans Jónsson fór þeg-
ar úr skónum og færði flug-
manninn í þá. Síðan fluttu þeir
Hans og Ólafur flugmanninn að
bæ Hans. Þar var honum gefið
sjóðheitt te og hlúð að honum
eftir föngum þar til sjúkrabif-
reið kom á vettvang.
Það, hve þessir tveir íslenzku
bændur brugðu svo skjótt við,
girti fyrir það, að Stam liðsfor-
ingi fengi taugaáfall, sem oft
kemur fyrir við slík tækifæri.
(Framh. á 4. slð'u)
Nítján lög voru afgreídd
frá seinasta Alþingi
Yfirlit um aðalefni laganna
Alþingi þaff, sem var frestaff fyrir skömmu, afgreiddi alls 19
lög og 22 þingsályktunartillögur. Langmerkust þessara mála eru
vitanlega þau, er snertu skilnaffinn viff Dani og lýffveldisstofn-
unina, enda var hlutverk þingsins aff þessu sinni aff fást við
þau fyrst og fremst. Öll önnur meiriháttar mál voru látin bíffa
þings þess, er síffar kemur saman á árinu.
Mörg þeirra mála, er afgreidd voru, auk skilnaðartillögunnar
og lýffveldisstjórnarskrárinnar, voru þó allmerkileg. Verffur hér
getiff laganna, er samþykkt voru, en þingsályktananna verff-
ur getiff síffar.
Stjórnskipunarlög um stjórn-
arskrá lýðveldisins fslands.
Þetta er aðalmál þingsins og
hefir þess verið rækilega getið
hér í blaðinu.
Lög um tilhögun atkvæffa-
greiðslu um þingsályktun um
niffurfelling dansk - íslenzka
sambandslagasamningsins frá
1918 og lýffveldisstjórnarskrá ís-
lands. Samkvæmt þessum lög-
um verður atkvæðagreiðslan
20.—23. maí næstk. og fer fram
með svipuðum hætti og Alþing-
iskosningar. Sú undanþága er
þó veitt, að þeir, sem ekki geta
komið á kjörstað, vegna sjúk-
dóms, ellihrörnunar eða óhjá-
kvæmilegra heimilisanna, mega
greiða atkvæði heima.
Lög um réttindi danskra rík-
isborgara á íslandi. Samkvæmt
þeim njóta danskir ríkisborgar-
ar áfram þeirra réttinda hér á
landi, er sambandslögin veita
þeim, þar til sex mánuðum eftir
að samningar um það mál geta
hafizt milli íslands og Dan-
merkur.
Lög um gjafir til barnaspítala
skuli dregnar frá gjaldskyldum
tekjum gefenda viff álagningu
skatta til ríkis og bæjar effa
sveitar. Er hér um að ræða
samskonar undanþágu og gjafir
til vinnuhælis berklasjúklinga
njóta nú. Barnaspítali er mik-
ilsvert og sérstætt nauðsynja-
mál og verður þessi undanþága
vonandi til að flýta fyrir fram-
gangi þess.
Lög um stuðning viff nýbygg-
ingu fiskiskipa. Eru þar fyrir-
mæli um ráðstöfun á fé því,
sem lagt verður úr fram-
kvæmdasjóði til smíði fiskiskipa,
en þegar hefir verið ráðstafað
5 miljónum kr. úr framkvæmda-
sjóði í þessu skyni. Skal þessu
fé úthlujað sem beinum styrkj-
um eða vaxtalausum lánum til
skipakaupa. Styrkur á skip má
aldrei vera meiri en 75 þús. kr.
og lán ekki hærra en 100 þús.
kr. Forgangsrétt hafa útgerðar-
menn og sjómenn, er stundað
hafa útgerð eða fiskveiðar sem
aðalstörf, og bæjar- eða sveita-
félög, er láta smíða skip til at-
vinnuaukningar. Úthlutunina
annast fimm manna nefnd, einn
maður frá hverjum þingflpkki
og einn maður tilnefndur af at-
vimTúmálaráðherra og verður
hann formaður nefndarinnar.
Lög þessi voru undirbúin af
milliþinganefndinni í sjávarút-
vegsmálum.
Lög um breytingu laga um
skipun læknishéraffa. Samkv.
þeim eru stofnuð þrjú ný lækn-
ishéruð: Suður-Snæfellsness-
héraff, sem nær yfir Miklaholts-
hrepp, Staðarsveit og Breiðu-
vík, Borffeyrarhéraff, sem nær
yfir Bæjarhrepp, Óspakseyrar-
hrepp og Staðarhrepp, og Sel-
fosshéraff, sem nær yfir Vill-
ingaholtshrepp, Hraungerðis-
hrepp, Gaulverjabæjarhrepp,
Sandvíkurhrepp, Ölfushrepp,
Selvogshrepp og Grafnings-
hrepp. Þá eru Hróarstunguhér-
að og Fljótsdalshérað lögð nið-
ur, en búin til tvö ný héruð í
þeirra stað, Bakkagerffishéraff,
er nær yfir Borgarfjarðarhrepp,
og Egilsstaffahéraff, er nær að
öðru leyti yfir umdæmi tveggja
fyrrnefndra héraða. Er ætlazt
til, að læknisbústaðurinn verði
á Egilsstöðum og verði þar jafn-
framt reist sjúkrahús. Ætlazt er
til, að tveir læknar gegni þessu
héraði. Loks eru gerðar nokkr-
ar nafnbreytingar á eldri lækn-
Fjársöföun til nauðstaddra bama
Samband íslenzkra barna-
kennara gengst fyrir, að íslenzk
börn hefji fjársöfnun til styrkt-
ar nauðstöddum börnum í ná-
grannalöndunum. Hafa skóla-
börn á Akureyri þegar hafið
slíka söfnun undir forustu
skólastjóra og kennara og orð-
ið vel ágengt. Forustumenn af
hálfu Sambands íslenzkra
barnakennara í þessu máli eru
Ingimar Jóhannesson, Arn-
grímur Kristjánsson og Jónas
B. Jónsson.
Segir svo í ávarpi því frá níu
manna kennaranefnd:
„Þetta starf íslenzkra skóla-
barná, með drengilegri hjálp
foreldra, kennara og annarra
góðra vina, — verður allt í senn:
þakkarfórn fyrir auðsýnda mildi
forsjónarinnar á þessum neyð-
artímum, — uppeldisstarf, er
eykur þroska þátttakenda,
hjálpsemi þeirra, fórnarlund og
samúð, — kærleiksstarf, er
græðir sár, seður hungur og
kveikir að nýju trú og von í
döprum hugum sorgmæddra og
þjáðra barna.
Skólabörn á . Akureyri undir
forustu skólastjóra og kennara
hafa þegar hafizt handa um
fjársöfnun og orðið vel ágengt.
Samband íslenzkra barnakenn-
ara hefir nú kjörið nefnd manna
til aðstoðar íslenzkum skóla-
börnum við þessa hjálparstarf-
semi. Safnað verður bæði fé og
fatnaði. Söfnunin fer fram á
þann hátt, að börnin sjálf leggja
fram af spariskildingum sín-
um, eftir því sem efni leyfa, og
safna fé og fjármunum meðal
frænda og vina. Einnig búa þau
til ýmsa muni ýmist heima eða
í skólanum, sem annaðhvort
verða seldir eða renna í fata-
söfnunina.
Einnig verður tekið á móti
lofoi'öum um mánaðarlegan
styrk til ákveðinna barna í Nor-
egi. Þeim styrk er hægt aff koma
áleiffis strax fyrir væntanlega
milligöngu sænskrar hjálpar-
starfsemi. Er það gert með sam-
(Framli. á 4. slðu)
ishéruðum. Lagabreyting þessi
var flutt af ríkisstjórninni að
tilhlutun landlæknis og fjallaði
þá aðeins um breytingu læknis-
héraðanna austanlands, en
þingið bætti hinum nýju lækn-
ishéruðum inn í frv. Lagði land-
læknir þó gegn því, þar sem eigi
væri ráðlegt að stofna fleiri
læknishéruð meðan mörg nú-
verandi héruð væru læknislaus.
Lög um lendingarbætur í
Breiffdalsvík. Samkvæmt þeim
má ríkið veita allt að 50 þús. kr.
til lendingarbóta í Breiðdals-
vík, þegar fé er veitt til þess á
fjárlögum, og ennfremur má þaö
ábyrgjast 50 þús. kr. lán í þessu
skyni fyrir Breiðdalsvíkurhrepp.
Eysteinn Jónsson flutti þetta
mál inn í þingið.
Hafnarlög fyrir Bolungavík.
Samkvæmt þeim má ríkið veita
til hafnargerðar í Bolungavík
720 þús. kr., þegar fé er veitt til
þess á fjárlögum, og ábyrgjast
1080 þús. kr. fyrir hafnarsjóð
Bolungavíkur í þessU skyni.
Þingmaður Norður-ísfirðinga
flutti þetta mál.
. .Lög um lendingarbætur í
Höfnum í Gullbringusýslu. Sam-
kvæmt þeim má ríkið verja 250
þús. kr. til hafnarbóta í Höfn-
um, þegar fé er veitt til þess í
fjárlögum, og ábyrgjast jafn-
hátt lán fyrir Hafnahrepp í
þessu skyni. Guðmundur í. Guð-
mundsson flutti þetta mál inn
í þingið. í
Ilafnarlög fyrir Siglufjarffar-
kaupstaff. Samkvæmt þeim má
(Framh. á 4. síðu)
Vegleg gjöí tíl skóg-
ræktar á Þíngvöllum
Jón Guðmundsson, gestgjafi í
Valhöll á Þingvöllum, hefir gef-
ið Skógræktarfélagi íslands
300.t)00 krónur til skógræktar og
skreytingar á Þingvöllum.
Af gjöf þessari skal mynda
sjóð er beri nafnið „Minningar-
sjóður Sigríðar Guðnadóttur,
Jóns Guðmundssonar, Brúsa-
stöðum og dóttur þeirra, Guð-
bjargar Jónsdóttur.“ Vaxtatekj-
um sjóðsins skal árlega varið til
skógræktar og skreytingar á
Þingvöllum. Sjóð þessum skal
stjórnað af sérstakri sjóðsstjórn
og skipa hana formaður Skóg-
ræktarfélags íslands, formaður
Þingvallanefndar og gefandi, að
honum látnum skrifstofustjóri í
dómsmálaráðuneytinu.
Ennfremur hefir Jón Guð-
mundsson ánafnað í erfðaskrá
sinni sama sjóð öllum eignum
sínum, að frádregnum nokkrum
dánargjöfum.
Samkeppní um lyð-
veldisljóð og hátíða-
merki
Þjóðhátíðarnefnd lýðveldis-
stofnunarinnar efnir til tvenns-
konar samkeppni. Er heitið á
skáld þjóðarinnar að yrkja örv-
andi ljóð, er orðið gæti frelsis-
söngur íslendinga, og eru boðin
5000 króna verðlaun fyrir ljóð,
sem telst þeirra maklegt. Frest-
ur er til 20. apríl.
Jafnframt er heitið á drátt-
listarmenn að gera hátíðarmerki
og boðin 2000 króna verðlaun
fyrir bezta uppdrátt. Frestur
er til 1. apríl.
A víðavmngi
RÓGSKRIF VÍSIS
UM SMJÖREKLUNA.
„Vísir“ hefir löngum verið
samur við sig um illkvittni og
róg í garð samvinnufélagsskap-
arins og bændastéttarinnar,
enda málgagn harðsvíruðustu
heildsalanna í landinu. Hafa ís
lenzkir samvinnumenn margs
að minnast um vopnaburð
óeirra, sem þessu blaði stýra.
Nú í gær fitjar blaðið upp á
nýju rógsefni í garð bænda og
samvinnumanna, og að þessu
sinni er smjöreklan höfð að yf-
irskyni. Má segja, að í frásögn
blaðsins haldist fáfræði um
framleiðsluhætti bænda í hend-
ur við illgirnina. Er gefið ótví-
rætt í skyn, að mjólkurbúin
standi fyrir því að selja smjör
á ólöglegan hátt fyrir yfirverð,
og sé „nóg af því á svörtum
markaði.“ Á hinn bóginn fáist
það aðeins „fyrir kunningsskap
á lögfestu verði.“
Það þarf ekki orðum að því
að eyða, hve svívirðilegar og til-
hæfulausar getsakir eru hér
hafðar í frammi. Þótt enginn
hafi vænzt neins góðs í garð
bænda og samvinnumanna úr
þeirri átt, sem Vísir og umráða-
menn hans eru, hefði þó mátt
vænta, að hann teldi sér hent-
ugast að tala sem fæst um
smjörekluna, því að ein undirrót
hehnar eru þær dýrtíðarráð-
stafanir ríkisstjórnarinnar, að
verð á smjöri skuli vera á þess-
um verðbólgutímum svo lágt, að
vart eða ekki borgi sig að fram-
leiða smjör, þar sem á annað
borð er unnt að framleiða
nokkrar aðrar afurðir til sölu.
ORÐ OG ATHAFNIR
STANGAST.
Kommúnistablaðið er nú
ærið tungumjúkt, þegar það
ræðir um samstarf bænda og
verkamanna. Það lýsir hátíð-
lega yfir þeirri skoðun sinni, að
það sé þjóðarnauðsyn. Þó er
enn ekki liðið ár síðan, að for-
kólfar kommúnista hindruðu
slíka samvinnu með því að setja
algerlega óaðgengileg skilyrði af
hálfú verkamanna.
Hér, eins og venjulega, stang-
ast orð og athafnir hjá kom-
múnistum.
S AMFYLKIN G ARBOÐIN.
Á síðastl. sumri boðuðu kom-
múnistar til mikillar samfylk-
ingar vinnandi stéttanna.
Bændum var boðin þátttaka.
Þeir höfnuðu henni með kulda
og fyrirlitningu, því að þeir
vissu hver tilgangurinn var,
þegar kommúnistar voru upp-
hafsmennirnir.
Þessi samfylking kommúnista
hjaðnaði því eins og bóla og
heyrist ekki nefnd lengur.
Nú bjóða heildsalar og stóriit-
gerðarmenn bændum upp á
ekki ólíka samfylkingu, „sam-
fylking framleiðenda eða at-
vinnurekenda" mun hún eiga að
heita.
En þeir fá alveg sömu svörin
og kommúnistarnir í fyrra.
Bændur vilja hvorki samfylk-
ingu við kommúnista eða stór-
gróðamenn. Þeir vilja efla
frjálslynd samtök umbóta-
manna í landinu. Að því munu
þeir markvisst stefna, þótt
komnnþ^istar og stórgróðamenn
keppist við að bjóða þeim „sam-
fylkingu“. Þeir þekkja heilind-
in, sem eru á bak við samfylk-
ingarboð þessara aðila.
KOMMÚNISTAR OG
JARÐRÆKTARMÁLIN.
Blað kommúnista ræðir um
það í forustugrein síðastliðinn
fimmtudag, að þörf sé mikilla
umbóta hjá íslenzkum land-
búnaði, og alveg sérstaklega
verði að vinna að því, að öll
heyöflun fari fram á véltæku
landi.
. Það er hér eins og venjulega,
(Framh. á 4. síðu)