Tíminn - 28.03.1944, Qupperneq 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFDR:
EDDUHUSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4372
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKr.I—~'_ DFA:
EDDUHUSI, Lindargötu 9A.
Síml 2323.
28. árg'.
Reykjavík, þriðjudagiun 28. marz 1944
33. blað
Erleut yfirlit;
Sambúð Jap-
ana og Þjóð-
~ verja
ÞaS vakti talsverða athygli,
þegar skýrt var frá því fyrir
nokkrum mánuðum síðan, að
Subhas Chandra Bose væri
kominn til Japans og hefði
myndað þar indverska lepp-
stjórn. Tiltölulega skömmu áð-
ur hafði Bose ávarpað Indverja
í útvarp frá Berlín, en þangað
strauk hann úr fangelsi, er
Bretar höfðu hneppt hann í. Þar
sem allar samgönguleiðir milli
Japans og Þýzkalands virtust
lokaðar, kom það mörgum ein-
kennilega fyrir sjónir, að Bose
skyldi skömmu síðar skjóta upp
í Japan.
Fyrir þá, sem bezt þekktu til,
kom þetta þó ekki á óvart.
Þrátt fyrir hina öflugu sjó- og
fluggæzlu Bandamanna hafa
alltaf haldizt nokkrar siglingar
milli Japans og Þýzkalands.
Árið 1942 er talið, að fluttar
hafi verið 300.000 smál. af ýmis-
konar varningi frá Japan til
Þýzkalands og álíka mikið vöru-
magn frá Þýzkalandi til Japans.
Á síðastl. ári mun þetta hafa
orðið nokkru minna, enda sleppa
ætíð færri víkingaskip möndul-
veldanna gegnum gæzlu Banda-
manna. Talið er að 75% þeirra
þýzkra skipa, er nú reyna að
brjótast ,í gegn“, séu hertekin
eða sökkt. Öllu betur hefir kaf-
bátunum, sem notaðir eru til
þessara flutninga, gengið, þótt
margir þeirra hafi lent í hönd-
um Bandamanna. Þjóðverjar
hafa smíðað sérstaka kafbáta í
þessu skyni, sem eru um 3500
smál. að stærð.
Ýmsir mikilvægir hernaðar-
hlutir, sem ekki eru þungavarn-
ingur, hafa verið fluttir loftleið-
is milli Japans og Þýzkalands.
Þykir það fullvíst, að möndul-
veldin hafi haft afnot af lq^ni-
legum flugvöllum á afskekktum
stöðvum í Afríku, S.uður-Ame-
ríku og á Kyrrahafseyjum.
Vörur þær, sem Þjóðverjar
hafa fengið frá Japönum, eru
aðallega ýms mikilvæg hráefni
til hergagnaframleiðslu (tin,
gúm o. fl.), en Japanir hafa
fengið ýmsar vélar frá Þýzka-
landi. Þá hefir verið skipzt á sér-
fræðingum, einkum hafa Jap-
anir sótzt eftir þýzkum sérfræð-
ingum og hafa fengið allmarga.
Þannig var það nýlega upplýst,
að þeir hefðu óskað eftir þýzk-
um sérfræðingum til að skipu-
leggja iðnað herteknu landanna.
Frá Japan hafa og nýlega komið
til Þýzkalands stjórnmálalegir
erindrekar. Sennilegt þykir, að
kafbátar annizt aðallega mann-
flutninga þessa, t. d. hafi Bose
ferðazt með kafbát.
í þýzkum og japönskum blöð-
um er mjög látið af því, að sam-
búð möndulveldanna sé hin
bezta. Þessu til sönnunar er m.
a. bent á, að nýlega kom fram sú
tillaga í japanska þiinginu, að
Hitler og Tojo kæmu saman á
ráðstefnu við fyrstu hentugleika
til að ræða um skipun heims-
málanna eftir stríðið. Mun
slík ráðstefna huguð sem eins-
konar samkeppni við Teheran-
ráðstefnu Bandamanna. Þrátt
fyrir þessa yfirborðskærleika,
þykir þó margt benda til, að vin-
áttan sé heldur tekin að kólna.
Þjóðverjar eru taldir ásaka
Japana fyrir að ráðast ekki á
Rússa og Japanir ásaka Þjóð-
verja aftur á móti fyrir undan-
haldið í Rússlandi. Víst er og
það, að þýzk fyrirtæki njóta
litlu eða engu meiri hlunninda
í hinu nýja nýlenduveldi Jap-
ana en önnur fyrirtæki Evrópu-
manna.
Frá málverkasýn-
íngn Jóns Þorleifs-
sonar í Lístamanna
skálanum
Bændur eiga að skipuleggja fram-
leiðsluna með friálsri samvinnu
Mynd þessi er af málverki því, á sýningu Jóns Þorleifssonar, listmál-
ara, er menntamálaráð festi kaup á. Það heitir „Kvöld við Breiðafförð."
— Málverkasýningu Jóns lýkur á fimmtudagskvöldið.
„Pétur Gautur“ í fyrsta sinn
á leiksviði í Reykjavík
Föstudaginn 31. þ. m. hefja
Leikfélag Reykjavíkur og Tón-
listafélag íslands i sameiningu
sýningar á leikritinu Pétur
Gautur eftir Hinrik Ibsen í
þýðingu Einars Benediktssonar.
Frú Gerd Grieg er leikstjóri.
Þetta er ein umfangsmesta
leiksýning, sem tekin hefir verið
til meðferðar hér á landi og í
fyrsta sinni, sem Pétur Gautur
er sýndur hér heill. Að sýningu
leiksins vinna alls um 90
manns.. Átján manna hljóm-
sveit undir stjórn dr. Urbans-
hitsch annast hljómleika og
hlutverk leiksins eru rúmlega
fimmtíu. Með aðalhlutverk
leiksins fara Lárus Pálsson
(Pétur Gautur), Gunnþórunn
Halldórsdóttir (Ása), Brynjólf-
ur Jóhannesson (Dofrinn), Alda
Möller (Grænklædda konan) og
Edda Bjarnadóttir (Sólveig).
Auk þessara aðalhlutverka hafa
svo að segja allir leikarar Leik-
félagsins hlutverk á hendi.
Leikurinn skiptist í ellefu
sýningar. Búnað leiktjalda hef-
ir Lárus Ingólfsson annazt.
Lögin í leiknum eru öll svo
sem kunnugt er. eftir norska
tónskáldið Edvard Grieg.
Seínustu erl fréttír
Churchill flutti útvarpsræðu
á sunnudagskvöldið, Hann sagði
m. a., að gerðar myndu margar
blekkingaárásir á meginlandið
áður en aðalinnrásin yrði gerð,
og að ameríski flugherinn væri
nú orðinn stærri en brezki flug-
herinn þar. Þá sagðist hann
myndi leggja fram síðar fjögra
ára áætlun um viðreisnina
eftir stríðið og lýsti m. a. hin-
um stórfelldu áætlunum stjórn-
arinnar um íbúðarbyggingar.
Rússar tilkynntu á sunnu-
daginn, að þeir væru komnir
vestur að Pruthfljóti á 80 km.
svæði. Þá hafa Rússar tekið
borgirnar Proskurov, Voznesensk
og Balti, og umkringt Tarnopol,
Podolsk og Nikolow.
Berlín varð fyrir árás 1000
brezkra flugvéla aðfaranótt
laugardagsins síðastl. Tjónið
varð gífurlegt. Bretar segjast
hafa misst 73 flugvélar og er
það mesta flugvélatjón þeirra í
einni árás á Berlín.
Byrjað var að vinna að undir-
búningi leiksins strax í haust og
hófust fyrstu æfingar i nóvem-
ber. En frá byrjun febrúar
hefir verið æft nær því á hverj-
um degi og hafa leikendur,
hljómsveitarmenn og leik-
stjóri lagt á sig þrotlaust starf
til þess að sem bezt mætti tak-
ast. Eins og gefur að skilja
hefir orðið mjög kostnaðarp^mt
að koma leiknum á svið eða
varla innan við 30—40 þús. kr.
Þá hafa átta Norðmenn æft
og séð um dansana í leiknum,
og eru það norskir þjóðdansar.
Ýmsir aðrir menn úr norska
hernum hafa og veitt margvís-
lega og mikilsverða aðstoð.
Sýning leiksins mun taka um
þrjár klukkustundir.
Leikíélagið og Tónlistarfélag-
ið hafa beðið blaðið að færa
öllum þeim, sem stutt hafa á
einn eða annan hátt að undir-
búningi þessara sýninga, góðar
þakkir. Má þar sérstaklega
nefna norsku sendisveitina,
norska sendiherrann og sænska
sendiherrann, sem veitt hafa
margvíslega aðstoð, auk fjöl-
margra annarra.
Að Pétur Gautur er tekinn til
sýningar hér, verður að telja
hinn merkasta menningarvið-
burð, og það því fremur, sem
til sýninganna mun vandað
eins og frekast er unnt héi’ á
landi enn sem komið er. Það
mun ómetanlegt happ að njóta
forsagnar hinnar alkunnu og
ágætu leikkonu, frú Gerd Grieg,
við æfingu og sýningar leiks^
ins, því að hún er, auk sinna
frábæru leikhæfileika, sérstak-
lega til þess kjörin vegna þjóð-
ernis síns, og kunnleika síns á
norskri leiklist, en leikurinn er
settur fram hér með sama sniði
og tvö fyrstu skiptin, sem hann
var sýndur í Osló.
Hér gefst mönnum færi á að
njóta eins hins mesta lista-
verks, sem norrænn andi hefir
skapað.
Vídavangshlaup
í. R.
Víðavangshlaup í. R. fer fram fyrsta
sumardag, eins og venjulega. Keppt
verður í þriggja manna sveitum. Kepp-
endur þurfa að láta stjórn í. R. vita
um þátttöku sína tíu dögum áður en
hlaupið fer fram.
Steingrímur Steinþórsson ræðir um verk-
efni millíþinganefndar Búnaðarþings
Hinni árlegu „bændaviku“ útvarpsins, sem Búnaðarfélag fs-
lands annast, er nýlokið að þessu sinni. Steingrímur Steinþórs-
son búnaðarmálastjóri flutti þar erindi um ástand og horfur í
málum landbúnaðarins, þar sem hann rakti afkomu hans á síð-
asta ári og horfur þær, sem væru framundan. f síðara hluta er-
indisins minntist hann einkum á störf milliþinganefndar Búnað-
arfélagsins, er kosin var að tilhlutun hans á seinasta búnaðar-
þingi. Fer sá káfli ræðunnar hér á eftir, en til skýringar skal
þess getið, að ýms stórmál landbúnaðarins, sem Steingrímur
minnist hér ekki á, eins og t. d. rafmagnsmálið og áburðar-
verksmiðjumálið, eru til athugunar og undirbúnings hjá öðrum
aðilum en milliþinganefndinni.
Ég tel mér heimilt að drepa
hér á nokkur verkefni, sem ég
tel að nefnd þessi þurfi að
kryfja til mergjar og gera til-
lögur um, sumpart ein, en sum-
part í samráði við milliþinga-
nefnd þá, er Alþingi hefir skip-
að til þess að gera áætlanir um
framkvæmdir að styrjöldinni
lokinni.
Öll heyöflun á vél-
tæku landi.
Sú breyting, sem er mest að-
kallandi í búnaðarháttum vor-
um er það, að koma heyöflún
í það horf að ekki sé nytjað til
slægna annað en véltækt land.
Sá tími er að baki í okkar bú-
skaparsögu, að nokkurt vit sé
í því að sækja heyskap á þýfð-
ar og votlendar hálfgrasa mýr-
ar, þar sem karlmaður losar að-
eins 2—3 hesta á dag. Slíkar að-
ferðir verða að leggjast niður —
og hljóta að gera það hin allra
næstu árin. Nú hafa verið lagð-
ar fram á Alþingi tillögur um
breyting á jarðræktarlögum,
sem stefna að því að gera bænd-
um mögulegt að slétta allt tún-
þýfi og stækka túnin svo næstu
10 árin, að allan heyskap megi
sækja á ræktað, véltækt land.
Þessu verður að koma í fram-
kvæmd. Það er eitt af hlutverk-
um milliþinganefndarinnar að
endurskoða þessar tillögur og
vinna síðan að því, að Alþingi
afgreiði þær hið bráðasta. Og
síðan er það hlutverk búnaðar-
samtaka landsins að hrinda
þeim í framkvæmö á sem allra
stytztum tíma. Ég veit að ýms-
ir örðugleikar verða í vegi að
framkvæma slíkt. En það verður
að gerast. Orf og hrífa sem sem
aðaltæki til heyöflunar verða að
þoka fyrir vélum. Ég er þess full-
fullviss að á næsta áratug verð-
ur verður algjörlega hætt að
sækja heyskap á annað land en
véltækt.
Byggðahverfi.
Annað aðalverkefni næstu ára
í ræktunarmálum er að taka
samfelldar landspildur til þurk-
unar og ræktunar, sumpart með
það fyrir augum að þurka land
til bithaga fyrir kýr, en sumpart
með það sem aðalmarkmið að
rækta að fullu samfelldar land-
spildur og stofna þar skipuleg
þéttbýl byggðahverfi. Við PAlmi
Einarsson ráðunautur höfum
nýskeð afhent bráðabirgðarann-
sókn og tillögur varðandi stofn-
un nokkurra byggðahverfa í
sveitum og við kauptún og kaup-
staði. Hér er um framtíðarverk-
efni komandi kynslóða að ræða,
að þurka sem mest af hinum
ágætu, frjóu íslenzku myrum
og breyta þeim smátt og smátt
í tún og akurlendi. Það má ekki
bíða lengur að hafizt verði
handa um stofnun þéttbýlla
byggðahverfa. Margt af ungu
fólki vill reyna þá búskap-
arháttu, sem þar myndu
uppteknir. Ég hefi áður hér í
útvarpinu rætt það mál allýtar-
legt og geri þvi ekki annað nú,
en minna á þetta. Að hve miklu
leyti hægt verður að sinna þessu
veltur ekki hvað sízt á því, hvort
hægt verður að fá nægilega
mikið af vélum til landsins, svo
að hægt verði að hefja slíkar
framkvæmdir í allstórum stíl.
Hin nýja deild S. í. S. — Bú-
vörudeildin — hefir þar stórfellt
og vandasamt verkefni að inna
af höndum, sem ég veit að
hún muni gera með prýði eftir
því sem hægt er. Nú virðast vera
óyfirstíganlegir örðugleikar á
því að fá jarðvinnsluvélar til
landsins. Hlýtur það að standa
mjög í vegi fyrir nýyrkjufram-
kvæmdum bæði í smærri og
stærri stíl, meðan svo er.
Skipulagning land-
biinaðarfram-
leiðsluunar.
Á Búnaðarþingi í fyrra flutti
ég erindi um nauðsyn þess að
hafin væri athugun á því hvort
ekki væri tímabært að taka til
athugunar einhverskonar skipu-
lagningu í framleiðslu landbún-
aðarvara. Ég vil ekki endurtaka
hér það, sem þá var sagt, enda
hafa ábendingar mínar verið
verið birtar á prenti. En það ár,
sem liðið er síðan, hefir sann-
fært mig enn betur um að að-
gerða er þörf í þessu efni. Land
okkar er fjölbreytt að náttúru-
gæðum og breytilegt. í sumum
byggðarlögum eru landkostir
svo rýrir, að ekki virðist hægt að
framleiða þar gott dilkakjöt. Ég
sé ekki að nokkurt vit geti ver-
ið í öðru, en binda aðalkinda-
kjötsframleiðsluna við beztu
sauðfjárhéruðin og mjólkur-
framleiðslu til sölu aftur aðal-
lega við viss önnur héruð. Þá
er og engin skynsemi í öðru en
fækka hrossum til mikilla muna.
Er það eitt stærsta vandamál
landbúnaðarins, að settar verði
skynsamlegar, en þó nægilega
strangar hömlur við áframhald-
andi fjölgun hrossa. Það er
margt, sem styður að slíku.
Skortur á markaði, hvort sem
heldur er fyrir lifandi hross eða
hrossakjöt. Landi víða ofboðið
með of mikilli beitarþrælkun og
loks það, að hinn mikli hrossa-
fjöldi í sumum héruðum getur
valdið alvarlegum fóðurskorti,
ef verulega ber út af um veðr-
áttu.
Framleiðslumálfit
verða tekin nýjnm
tnkum erlendis.
Að styrjöld þeirri lokinni, er
(Framh. á 4. slOu)
Á víðavangi
SÖGUFÖLSUN JÓNS PÁ.
Jón Pálmason skrifar eina af
langlokum sínum í Morgunblað-
ið á sunnudaginn. Tilgangur
Jóns er að skýra tap Sjálfstæð-
isflokksins í seinustu þing-
kosningum. Aðalskýring hans er
sú, að Sjálfstæðisflokkurinn hafi
tapað vegna samvinnu við
Framsóknarflokkinn.
Jón gerist hér ber að stór-
felldri sögufölsun eins og af
honum mátti líka vænta. Þeg-
ar síöari kosningarnar, sem Jón
vitnar til, fóru fram, hafði
Sjálfstæðisflokkurinn haft
stjórnina einsamall í næstum
hálft ár og Framsóknarflokkur-
inn verið raunverulega eini
stjórnarandstöðuflokkurinn. —
Það var vegna vaxandi ótrúar á
Sjálfstæðisflokknum og hinnar
stórfelldu spillingar, sem dafn-
aði í hinni skammvinnu stjórn-
artíð hans, sem hann fékk hinn
þunga áfellisdóm í haustkosn-
ingunum 1942, er sést á saman-
burðinum við kosningaúrslitin
1937. Auk dýrtíðarspillingar-
innar rak þá hvert hneykslið
annað, bílahneykslið, síldar-
mjölshneykslið, stóraukin fjár-
sóun ríkissjóðs, tilraun til að
flæma rektor Menntaskólans úr
embætti o. s. frv.
TÞetta veit hvert mannsbarn
í landinu, er nokkuð fylgist með
stjórnmálum. Jóni er því sú
blekkingaiðja tilgangslaus að
rekja ófarir Sjálfstæðisflokks-
ins til samvinnu hans við
Framsóknarmenn. En hins veg-
ar sést það vel á þessu, að Jón
vill umfram allt hindra sam-
starf þessara flokka. Hann vill
gera Sjálfstæðismenn sem rag-
asta við samstarf við Fram-
sóknárflokkinn með því að telja
þeim trú um, að það hafi verið
orsök til ófara Sjálfstæðis-
flokksins 1942.
BÓNORHI SVARAÐ.
Sennilega munu framan-
greind ummæli Jóns eiga að
vera svar til þeirra Framsókn-
armanna, sem nú sækjast á-
kafast eftir samstarfi við Sjálf-
stæðisflokkinn og hafa stofnað
sérstakt blað til að komast í
þá „hjónasæng“. Ritstjóri
bændablaðs flokksins svarar
þessu bónorði á þá leið, að hann
varar flokksbræður sína við
samvinnu við Framsóknarmenn.
Jón lokar þó ekki alveg
möguleikiunum fyrir samstarfi
við þessa menn. í laugardags-
blaði Morgunblaðsins segir
hann, að ef þeir þingmenn
Framsóknarflokksins, sem
kynnu að óska eftir samstarfi
flokkanna, „gengju í Sjálfstæð-
flokkinn", þá gætu þeir „haft
sín áhrif eins og aðrir flokks-
menn“ þar og myndað sam-
steypustjórn með Sjálfstæðis-
flokknum. Sést á þessu, að Jón
hefir magnazt æði mikið við
„bónorðið“ og þykist geta sett
biðlunum hina hörðustu kosti.
Vart getur annað hugsast en
að jafn áhrifamikill maður í
Sjálfstæðisflokknum og ritstjóri
bændamálgagns hans og höfuð-
paur „bændadeildarinnar" tali
í nafni flokksstjórnarinnar. Og
hér hafa þá hinir „hjónasængs-
fúsu“ Framsóknarmenn skil-
málana. Meðan þeir eru í Fram-
sóknarflokknum verður ekkert
samstarf við þá haft, því að
Sjálfstæðisflokkurinn tapar á
samvinnu við Framsóknar-
menn. En vilji þeir ganga í
Sjálfstæðisflokkinn, fá þeir allt-
af sama rétt og aðrir flokks-
menn þar og geta stutt stjórn
með þeim.
STEFNULAUS OG ÓSTARF-
HÆFUR FLOKKUR.
Jón Pálmason lýkur um-
ræddri grein sinni þannig, að
eina leiðin úr ógöngunum sé að
gera Sjálfstæðisflokkinn svo
sterkan, að hann verði einn fær
(Framh. u 4. siðu)