Tíminn - 30.03.1944, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUKUSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 og 4372
AFGREIÐSLA, INNHEIMT,
OG AUGLÝSINGASKT 2 OFA:
EDDUIIUSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
28. ár«.
Reykjavik, fimmtudagmn 30. marz 1944
34. blað
Erlent yfirlit:
Aístaða Finna
Sú afstaða finnsku stjórnar-
innar að hafna friðarskilmálum
Rússa hefir talsvert verið rædd
í heimsblöðunum. Þeirrar skoð-
unar hefir nokkuð gætt, að þessi
synjun stjórnarinnar hafi verið
óhyggileg, þar sem Finnar eigi
vart annars úrkosta en freista
þess að hafa góða sambúð við
Rússa. Hin skoðunin virðist þó
öllu almennari, að vafasamt sé
að áfella finnsku stjórnina, því
að tæpast hefði annað hlotizt
af því, ef Finnar hefðu gengið
að skilmálum Rússa, en að Finn-
land hefði orðið styrjaldarvett-
vangur í líkingu við Ítalíu.
Það er yfirleitt fullyrt, að það
skilyrði Rússa, sem Finnum hafi
vaxið mest í augum, hafi verið
afvopnun þýzka hersins. Þjóð-
verjar hafa milli 100—120 þús.
manna her í landinu, sem talinn
er einvalalið, vel búið hergögn-
um og vistum. Einnig þykir lík-
legt, að Þjóðverjar hefðu sent
aukið herlið til landsins, þar
sem enn sé mjög mikilvægt fyr-
ir þá, að láta það ekki ganga
sér úr greipum, m. a. vegna sigl-
inganna um Eystrasalt, sem
yrðu í mikilli hættu eftir að
rússneski flotinn fengi aðsetur
í Hangö. Ef Finnar hefðu því
reynt til að afvopna þýzka her-
inn, hefði það kostað styrjöld
við Þjóðverja, — styrjöld, sem
hefði verið háð í nærri hverri
borg og byggð í Finnlandi og
valdið hefði hinni stórfeldustu
eyðileggingu. Þótt Finnar hefðu
getað borið hærra hluta í þeirri
styrjöld, þó vart án aðstoðar
Rússa, hefði sigurinn orðið
mjög dýrkeyptur. Það sann-
ar reynsla ítala bezt.
í finnsku blöðunum hefir
þetta atriði skilmálanna eink-
um verið gagnrýnt. Við viljum
frið, segir í einu helzta blaði
Finnlands, og þess vegna látum
við ekki neyða okkur út í nýja
styrjöld. Við köllum það ekki
friðarskilmála, þegar okkur er
boðið að hætta styrjöld upp á
þær spýtur að hefja aftur aðra
styrjöld, sém háð væri í landinu
sjálfu og væri óbreyttum borg-
urum þess miklu hættulegri en
sú styrjöld, sem við heyjum nú,
þar sem hún er enn háð utan
landamæranna og hefir raunar
ekki verið annað en kyrstæður
skæruhernaður tvö seinustu
árin.
Sama blað bendir á, að það
hefði virzt eðlilegt og drengi-
legt sáttaboð að bjóða upp á
landamærin frá 1939. Finnum
hefði þá verið sýnt, að þeir væru
álitnir jafningjar, en ekki sigr-
uð og undirokuð þjóð. Eftir nýja
friðarsamninga, að núverandi
styrjöld lokinni, þyrftu Rússar
e£ki heldur að ágirnast finnskt
land undir því yfirskyni, að ó-
vinveitt stórveldi myndi nota
(Framh. á 4. síðu)
Seintisfu fréttir
Sókn Rússa á suðurvígstöðv-
unum heldur stöðugt áfram.
Þeir hafa nú tekið borgirnar
Nikolajev og Podolsk. Má heita,
að öll vörn Þjóðverja sé þrotin
austan Bug, og á milli Bug og
Dnestr versnar aðstaða þeirra
óðum. Sagt er, að Þjóðverjar
keppist nú við að flytja her sinn
frá Krím.
Róm hefir verið lýst óvíggirt
borg. Birtu Þjóðverjar þessa yf-
irlýsingu fyrir skömmu.
Japönum verður talsvert á-
gengt í sókn sinni í Indlandi
Hafa þeir nú farið yfir landa-
mæri Indlands á allmörgum
stöðum.
Seinustu daga hafa Banda-
menn beint mestu loftárásum
sínum gegn flugvöllum í Frakk
landi.
Grundvöllur-
inn undír
heímsveldi
Ireia
Frásögn Sveins Tryggvasonar ráðiuiauts um smjörekluna:
Mun meira smjör kom í verzl
anír 1943 en árin á undan
Smjoreklan stafar af aukfoai eftírspurn,
sem m. a. falýzt ai hinu lága útsöiuverði
á smjörínu
Um fátt er nú meira rætt hér í bænum en smjörekluna og
gætir iðulega lítillar góðvildar í þeim umræðum í garð bænda
og samtaka þeirra. Einkum er því haldið fram, að smjör muni
selt á „svörtum markaði“ í stórum stíl og ýms annar óeðlilegur
verzlunarmáti eigi sér stað.
I erindi, sem Sveinn Tryggvason ráðunautur flutti á „bænda-
viku“ útvarpsins fyrir skömmu, rakti hann ítarlega hvernig þess-
um málum er háttað. Sveinn sýndi fram á, að meira smjör hafði
komið á frjálsan markað á síðastl. ári en næstu árin á undan og
rekti því smjöreklan ekki rætur til þess. Hins vegar hefði eftir-
spurnin eftir smjöri stórum aukizt, ýmist vegna aukins fjárráðs
almennings eða hinnar óeðlilegu verðlækkunar á smjöri, sem
ríkisstjórnin ákvað í fyrra í sambandi við ráðstafanir hennar í
dýrtíðarmálunum.
Tíminn hefir fengið leyfi Sveins til að birta umræddan kafla
úr erindi hans, og fer hann hér á eftir:
Hér á myndinni sést eitt af frægustu orrustuskipum Breta, Duke af York.
Ipróttasfarisemi
Ungmennafélags
Reykjayíkur
Fél.stofnar íþróttasjóð
Ungmennafélag Reykjavíkur
hefir ákveðið að hefja öflugt í-
Fyrníng fasteígna
Aukinn Irádráttur
leylður
Samkvæmt þingsályktunartil-
lögu, sem samþykkt var á sein-
asta þingi, hefir fjármálaráðu-
þróttastarf í félaginu. Það ætlar , neytið ákveðið breytingu um
að byrja með námskeiði í glímu
og frjálsum íþróttum, er hefst
seinni hluta apríl og stendur
eitthvað fram í maí. Glímu-
kennarinn verður Kjartan Berg-
mann. Ráðgert er að ung-
mennafélagar utan af landi geti
tekið þátt í þessu námskeiði.
Ungmennafélagið hefir ákveð-
ið að stofna sjóð til eflingar í-
þrþttastarfseminni, sem efldur
sé með frjálsum framlögum
þeirra, er unna íþróttum og
vexti ungmennafélagsskapar-
ins. Hefir það nú þegar hafið
fjársöfnun í þessum tilgangi og
orðið vel ágengt. Nokkrir gamlir
ungmennafélagar og íþrótta-
frömuðir hafa rétt félaginu
myndarlega „örvandi hönd“, svo
nú þegar er komin talsverð
fjárhæð til styrktar fram-
kvæmdum í íþróttamálum fé-
lagsins.
Það var gamla U. M. F.
Reykjavíkur, sem fyrst kom
verulegri hreyfingu á íþrótta-
málin í höfuðstaðnum, skömmu
eftir síðustu aldamót. Félagar
úr því félap gengust síðar fyr-
ir stofnun í. S. í. og hafa marg-
ir þeirra jafnan verið í hóp
beztu stuðningsmanna íþrótt-
anna. Það eru þessir gömlu ung-
mennafélagar, sem aðallega
koma nú fyrstir með myndar-
legan stuðning móti æsku-
mönnunum, þegar þeir vilja
beita sér fyrir éflingu íþrótt-
anna í U. M. F. Reykjavíkur.
fyrningu til frádráttar tekjum
til skatts.
Samkvæmt þessari breytingu
hefir fyrnitigarfrádráttur verið
lækkaður á skipum, frystihús-
um, mótorvélum, frystivélum,
ullarverksmiðjum og landbún-
aðarvélum. Verður hann sem
hér segir:
Verksmiðjuhús, sem notuð eru
til fisk- og kjötfrystingar ein-
göngu, allt að 10% (áður 4%).
Frystivélar 15% (áður 8%).
Hraðfrystivélar 20% (áður
10%).
Eandbúnaðarvélar 10—15%
(áður 8—10%).
Dieselmótorskip úr stáli m/
vél 12% (áður 6%).
Farþegaskip úr stáli m/vél
8% (áður 4%) .
Fiskiskip úr stáli m/vél 12%
(áður 6%).
Mótorvélar i fiskiskip 20%
(áður 10%).
Opnir bátar 15% (áður 7%).
Seglskip 7% (áður 3%).
Skip úr eik, án vélar 12%
(áður 5%).
Skip úr furu, án vélar 15%
(áður 8%).
Tankskip með vél 10% (áð-
ur 6%).
Vöruflutningaskip úr stáli m/
vél 8% (áður 4%).
Ullarverksmiðjur með eim-
katli 10% (áður 7%).
Breyting þessi kemur tll fram-
kvæmda við álagning skatts ár-
ið 1944.
Smj örf ranilciðslan
iindanfarm ár.
Fyrir stríð komu á markað-
inn eitthvað á milli 200—300
smálestir af smjöri árlega.
[Markaðurinn var þá ekki meiri
en það, að smjörið gekk ekki allt
út. Varð því að grípa til þess
ráðs að blanda smjörinu í smjör-
líkið, nema nokkurn tíma á
haustin, því að allra síðustu ár-
in fyrir stríð var stundum
smjörvant yfir haustmánuðina.
Árið 1942 komu í verzlanir og
kaupfélög úti á landi um 201
smálest og er þá meðtalið smjör
frá mjólkursamlögum, rjóma-
búum og smjörsamlögum. Árið
1943 var sams konar smjörmagn
280 smálestir, eða um 80 smá-
lestum meira en árið á undan,
og er þá ekki reiknað með er-
lenda smjörinu, sem var um
100 smálestir. Þótt þessar tölur
séu ekki sambærilegar af því, að
árið 1942 kom aðeins nokkur
nokkur hluti heimasmjörsins í
verzlanir, en s. 1. ár mun því
nær allt heimasmjör hafa kom-
ið til verzlana, þá hygg ég þó, að
þær sýni að smjörframleiðslan
1943 hefir naumast verið minni
en árið 1942. Þó var smjörekl-
an mun tilfinnanlegri s. 1. ár
heldur en árið á undan. Hvern-
ig má nú slíkt verða, að þrátt
fyrir innflutning á smjöri og
engan samdrátt á innlendu
framleiðslunni, skuli ekki unnt
að ná sér í smáklípu ofan á
brauðið, spyr allur fjöldinn.
Um þetta er mikið rætt og
ritað og blöðin eyða allverulegu
rúmi í dálkum sínum til um-
kvartana um smjörleysið. Eitt
dagblaðanna sagði t. d. ekki alls
fyrir löngu, að greiddar hefðu
verið úr ríkissjóði 700 þús. kr. til
verðuppbóta á smjör, „smjör,
sem við höfum ekki fengið“,
bætti blaðið við. Annað blað
spurði ótal spurninga um þessi
mál og virtist álíta, að skeð
gæti, að smjörið væri geymt í
einhverri skemmu og biði þar
betri tíma. Ég tek þessi tvö dæmi
af handahófi, en af nógu er að
taka eins og hlustendum mun
kunnugt. Ég get frætt þessi tvö
blöð um það, að ef búið er að
greiða 700 þúsund krónur í
verðuppbót á smjör, þá er þegar
búið að selja það, því að verð-
uppbsájurnar eru ekki greiddar
fyrr en framleiðandi hefir selt
það og kaupandi afhent honum
sölukvittun, eða viðurkenningu
fyrir því að viðskiptin hafi far-
ið fram.
Fleiri kaupa sinjör
en Reykvíkingar.
Morgunblaðið, sem út kom í
dag, ræðir nokkuð smjörfram-
leiðsluna á s. 1. ári. Telur það
réttilega, að til verzlana hafi
komið um 280 smálestir. Eftir
upplýsingum blaðsins hefir
Mjólkprsamsalan og Samband
ísl. samvinnufélaga selt af þessu
smjöri um 100 smálestir, en
„ráðgátan er“, segir blaðið:
„Hvað hefir orðið af þeim rúm
lega 100 smálestum, sem þeir,
sem aðallega annast smjörsöl
vuia, hafa ekki fengið?“
Þessari spurningu blaðsins er
í raun og veru óþarft að svara,
þvi hver meðalgreindur maður
getur sagt sér það sjálfur, að
fólkið, sem býr í kaupstöðun-
um og kauptúnunum úti á landi,
þarf líka srnjör ofan á brauðið
sitt. Auk þess fær Mjólkursam
salan í Reykjavík ekki smjör,
nema frá þrem mjólkurbúum
hér sunnanlands, en S. í. S. ekki
nema lítinn hluta af smjöri
kaupfélaga og kaupmanna úti
á landi; hinn hlutinn fer beint
til ýmsra kaupmanna hér í
Reykjavík.
Sem dæmi um þetta get ég
nefnt, að Mjólkursamlag K. E.
A. á Akureyri framleiddi tæpar
40 smálestir af smjöri. Af þeirri
framleiðslu komu ekki til
Reykjavíkur nema um 3 smá-
lestir. í Suður-Þingeyjarsýslu
voru framleiddar um 20 smá-
lestir, en af þeirri framleiðslu
komu til Reykjavíkur um 6 smá-
lestir. Þá hefir framleiðsla
smjörsamlaganna við Breiða-
fjörð, um 24 smálestir, ekki far-
ið í gegnum S. í. S. en hins veg-
ar mestöll farið beint til kaup-
manna í Reykjavík. Þarna eru
aðeins þrjú dæmi um 84 smá
lesta framleiðslu. Af því hefir
S. í. S. ekki selt nema um 9
smál.
Svona mætti lengi telja
Heimasmjörsframleiðslan t. d
var um 91 smálest, en Samband-
ið hefir þó ekki selt af henni
nema tæpar 16 smálestir.
Orsakir smjörekl-
uiiiiar.
Nei, smjörleysið eins og það
er kallað, á sínar eðlilegu orsak
ir og menn mega ekki halda, að
með illkvittni og óvöldum orð-
um ráði þeir bót á því. Sann-
leikurinn er sá, að smjörleysið
(Framh. á 4. síðu)
Á víáavan^i
LITIÐ f ANDLIT HINS
LEIÐANDI FLOKKS.
Noma-Gestur skrifar Tíman-
um: Það væri fróðlegt að vita
hver væri pólitík Sjálfstæðis-
flokksins um þessar mundir —
flokksins, sem er fjölmennastur
á þingi og á því að vera „leið-
andi“ í stjórnmálum þjóðarinn-
ar. Á honum hvílir sú skylda að
hafa forustu um myndun
starfshæfrar þingræöisstj órnar.
Hverjar eru fyrirætlanir hans í
aessum efnum? Lítið í andlit
forráðamannanna. Jón á Reyni-
stað og Ingólfur á Hellu brosa
blítt til Framsóknarmanna og
segjast vilja samstarf við Fram-
sóknarflokkinn. Hins vegar bít-
ur Jón Pálmason í skjaldar-
rendur og æpir sig hásan, að
samvinna við Framsóknarflokk-
inn hafi nærri verið búinn að
drepa Sjálfstæðisflokkinn og
endurtekning hennar myndi
enn auka Sósíalistaflokkinn. Við
hliðina á Jóni birtist Gáinn í
miklum vígahug og eys versta
níði yfir Egil í Sigtúnum, sem
verið hefir samvinnufúsastur
við íhaldið af öllum Framsókn-
armönnum.
Hvaða ályktanir verða dregn-
ar um stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins af þessum fjórum andlitum?
Botna menn nokkuð í því, hvað
Sjálfstæðisflokkurinn vill, ef
beir horfa í þessi andlit sam-
tímans? Og glæðir það ekki
skilning manna á tildrögum
hins ríkjandi stjórnmálaöng-
iveitis að horfa í þessi ólíku
andlit hins leiðandi flokks?
Hvernig ætti að vera hægt að
hafa ábyrgt samstarf við flokk,
sem er svona sundurleitur?
NEYTENDUR FÁ STYRKINN,
EN EKKI BÆNDUR.
Blað kommúnista hefir jafn-
an haldið því fram, að ríkis-
sjóður hafi borgað 700 þús kr.
smjöruppbætur til bænda á
seinasta ári. Hefir blaðið hvað
eftir annað ætlað að rifna af
vandlætingu út af þessum
„styrk“ til bænda.
Síðastl. sunnudag gerir blað-
ið loksins þá uppgötvun, að það
hefir vaðið tóman reyk og vit-
leysu i þessum málum, því að
það séu neytendur • en ekki
bændur, sem hafi fengið þetta
fé. Segir svo í „bæjarpósti"
blaðsins þennan dag:
,Eins og kunnugt er voru borg-
aðar 700 þús. kr. úr ríkissjóði til
að lækka verð smjörs árið 1943.
Fyrir okkur, sem ekki ’höfum átt
bess nokkurn kost að fá smjör
keypt, hefir það verið ráðgáta
hverjir fengju þessar 700 þús. kr.
sem við höfum borgað með
sköttum og skyldum. Nú virð-
ist þetta upplýst, Það er þeim
fjölda bæjarbúa borgað, sem
Samsalan, undir stjórn Halldórs
Eiríkssonar og séra Sveinbjarn-
ar, telur að ekki „megi eða geti“
án smjörs verið:“
Það þarf ekki að taka fram,
að hnútur þær, sem kommúnist-
ar senda Halldóri og Sveinbirni
í þessu sambandi, eru hrein
kommúnistalygi. Er það í fullu
samræmi við annað hjá þessu
blaði, að búa til ný ósannindi,
þegar það loksins neyðist til að
afhjúpa fyrri blekkingar sínar
um það, að bændur fengju pen-
inga, sem notaðir væru til verð-
lækkunar á smjöri.
KLOFINN FLOKKUR.
Morgunblaðið var nýlega að
hælast yfir því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn væri eini flokkurinn,
sem aldrei hefði klofnað. Það er
þó ekki full tvö ár siðan ,að einn
þingmaður flokksins, er jafn-
framt var bæjarfulltrúi fyrir
hann í Reykjavik og bezti blaða-
maður hans, gekk úr honum með
nokkurra hundraða manna liði.
Raunverulega hefir flokkurinn
líka alltaf verið að klofna, þótt
ekki hafi myndazt ný flokks-
(Framh. á 4. síðu)