Tíminn - 04.04.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
IRITSTJ ÓRASKRIPSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 437".
IAFGREIÐSLA, INNHEIMT.
OG AUGLÝSINGASKEiriTOFA:
EDÐUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
28. árg.
Reykjavík, þriðjudagmn 4. apríl 1944
36. blali
Erleut yfirlit:
---------------- ®
Pucheumálíð
Ekkert dómsmál hefir vakið
meiri athygli í seinni tíð en mál
Pucheu fyrrverandi innanríkis-
ráðherra Vichystjórnarinnar.
Pucheu kom til Algier í fyrra-
vetur eftir að hafa fengið leyfi
Girauds hershöfðingja til að
ganga í franska herinn þar, en
fljótlega eftir komuna þangað
var hann settur í stofufangelsi
og síðar, þegar völd de Gaulle
og manna hans ukust, var höfð-
að opinbert sakamál gegn'hon-
um fyrir brot þau, er hann hefði
framið gegn frönskum lögum og
frönsku ( þjóðinni meðan hann
var Vichyráðherra.
Réttarhöldin í máli þessu fóru
fram í byrjun fyrra mánaðar og
vöktu alheimsathygli. Fjöldi
blaðamanna fylgdust með rétt-
arhöldunum og hafa vart önnur
réttarhöld vakið meiri athygli
síðan þýzka þinghúsbrunamálið
var á ferðinni. Framkoma og
vörn Pucheu var almennt róm-
uð, en hann var eigi að síður
dæmdur til dauða og synjað um
náðun. Dómnum hefir nú ver-
ið fullnægt.
Sennilega hefir mál þetta
vakið aukna athygli vegna þess,
að það er fyrsta málið, sem er
höfðað gegn ráðherra úr stjórn
hernumins lands, er hefir haft
nána samvinnu við Þjóðverja.
Hinar landflótta ríkisstjórnir
hafa nú fjölda mörg slík mál í
undirbúningi og má því búast
við æðimörgum slíkum málum
eftir styrjöldina.
í annan stað hefir það vakið
aukna athygli á þessu máli, að
margir telja, að Pucheu hafi ver-
ið sá Vichyráðherranna, sem
sízt hefði átt að sakfellast. Hann
gerðist innanríkisráðh. Vichy-
stjórparinnar í júlí 1941 og mun
hafa tekizt starfið á hendur eft-
ir eindregnum tilmælum Peta-
ins. Skemmdarstarfsemi gegn
Þjóðverjum fór þá mjög vax-
andi og höfðu Þjóðverjar við orð
að taka lögreglustjórnina í sínar
hendur. Ýmsar strangar reglur
til að afstýra skemmdarverka-
starfsemi voru því settar, þegar
Pucheu tók við ráðherrastörfum,
enda sagði hann í réttarhöld-
unum, að með þeim hætti hafi
hann viljað afstýra afskiptum
Þjóðverja, enda hafi Petain
marskálkur lagt á það ríka á-
herzlu, að skemmdarstarfsem-
in leiddi ekki til sömu óstjórn-
ar í Frakklandi og raunin hefði
orðið í Póllandi. Jafnframt
kvaðst hann hafa veitt ítrustu
mótspyrnu ýmsum þving-
unarkröfum Þjóðverja og jafn-
an elt grátt silfur við Laval í
þeim efnum. Varð ósamkomu^-
lag þeirra Lavals að lokum svo
mikið, að Pucheu fór úr stjórn-
inni í apríl 1942. Nokkrum mán-
uðum seinna fór hann til Spán-
ar, því að hann taldi sig ekki
óhultan í Frakklandi, og þaðan
fór hann svo til Algier eins og
áður segir.
Pucheu var einkum gefið það
að sök, að Vichyyfirvöldin hefðu
mjög hert sóknina gegn and-
stæðingum Þjóðverja, þó eink-
um kommúnistum, eftir að hann
varð ráðherra. Aðalvitnin gegn
(Framh. á 4. síðu)
Seinustu fréttir
Nýr orðrómur hefir komizt á
kreik um samningaviðræöur
• milli Finna og Rússa og að
Paasikivi hafi undanfarið verið
í Rússlandi. Ennfremur er sagt,
að Rússar muni veita ýmsar til-
slakanir á fyrri skilmálum sín-
um, m. a. afsala sér Hangöskag-
anum. Hins vegar, er sagt, að
þeir vilji fá Álandseyjar í stað
Hangö.
Rússar sækja nú hratt fram
til Odessa. Þeir hafa farið yfir
Pruthfljót á mörgum nýjum
Sambandsslítín
Ummælí Chr. Möller
Christmas Möller, ■ merkasti
núlifandi stjórnmálmaður Dana,
birti grein um sambúð íslands
og Danmerkur 18. febr. síðastl.
í „Frit Danmark“, sem kemur
út í London. Sýnir grein þessi,
hvernig réttsýnir Danir hugsa
um þetta mál.
Chr. Möller segir, að samkv.
sambandslögunum megi slíta
sambandi landanna 1944 og
jafnframt taka konungsvaldið
til meðferðar. Þá segir hann, að
ástæðulaust sé að vera með
nokkur heilabrot • út af því,
hvort sambandinu verði slitið
nú .eða þegar Danmörk sé orð-
in frjáls, eins og deilt sé um
á íslandi um þessar mundir. Síð-
an segir hann:
— Hjá mér er ekki minnsti
vafi um, að sambandslögunum
hefði verið sagt upp, ef ekki
hefði verið styrjöld, að samn-
ingar samkv. þeim hefðu farið
fram og að niðurstaða þeirra
hefði orðið á einn veg eða þann,
að sambandinu milli landanna
hefði verið slitið. Ályktanir, sem
voru geröar löngu áður en stríð-
ið hófst, sýna þetta eins skýrt og
verða má.
Þegar þetta er ritað, verður
ekki endanlega sagt, hvaða
lausn málið fær hjá ís-
lenzkum stjórnarvöldum. Málið
getur verið endanlega útkljáð,
þegar Danmörk verður frjáls.
Verði það niðurstaðan, þá álít
ég, að Danir eigi að skilja það,
að íslendingar hafi gert þetta
vegna þess, að þeir hafi talið
sér það svo mikilvægt, að öðl-
ast fullkomið sjálfstæði strax og
þeir átt þess kost. Við, sem virð-
um frelsið svo mikils, verðum að
skilja afstöðu annara þjóða.
Verði hins vegar niðurstaðan
sú, að um eitthvað þurfi að
semja, þá þarf ekki mörg orð
til að taka það fram, að af-
stáða Dana getur ekki orðið
nema á eina leið. Reynsla Dana
og íslendinga, reynsla Norð-
manna og Svía ætti að hafa
kennt okkur, að bönd geta ekki
hnýtt þjóðir saman. Fyrst þeg-
ar búið er að skera böndin í
burtu, verða bönd gagnkvæms
skilnings og samstarfs hnýtt.
Aðalfundur Mjólkur-
samlags K. E. A.
Meðalverð til bænda
kr. 1,13 fyrír hvern litra
á síðastliðnu ári
Aðalfundur Mjólkursamlags
K. E. A. var haldinn á Akureyri
31. rnarz. 73 fulltrúar sátu fund-
inn, auk framkvæmdastjóra
mjólkursamlagsins og fjölda
gesta.
Mjólkursamlagiö tók árið 1943
á móti 3.812.307 Itr. mjólkur, og
er það mun meira en árið áður.
Tæpur helmingur þessa mjólk-
magns vai' seldur sem geril-
sneydd nýmjólk, en hitt, 57%,
fór í vinnslu.
Útborgað meðalverð til bænda
var 84 aurar fyrir lítra, og eftir-
stöðvar á rekstursreikningi
námu' 29 aurum á lítra. Meðal-
verð, er framleiðendur hafa
fengið fyrir mjólkurlítra á þessu
ári, er því kr. 1,13.
Meðal-útsöluverð mjólkur-
lítrans á Akureyri var kr. 1,32 y2
eyrir, reksturs- og sölukostnað-
ur 18,7 aurar á lítra.
stöðum í Búkóvínu. Þeir eru
komnir inn í úthverfi Tarnopol.
Loftsókn Bandamanna gegn
þýzkum borgum og herstöðvum
víða á meginlandi Evrópu varð
allra harðasta móti nú um helg-
ina.
Fullkomnar vinnuvélar gera
einvrkjnm kleift að reka stórbú
Súgþurrkun heys „merkasta nýjungiu í búnaðarmálum Banda-
ríkjanna síðustu áratugi"
Samtal við Jóh. Bjarnason, vélaverkfræðíng
Jóhannes Bjarnason frá Reykjum, er stundað hefir véla-
verkfræðinám í Vesturheimi síðustu ár, er nýkominn heim.
Hefir tíðindamaður Tímans átt við hann samtal um náms-
feril hans vestra og nýjungar ýmsar, sem hánn kynntist
þar og líklegt er að haldi geti komið í landi með svipuðum
búnaðarskilyrðum og hér. Er þó aðeins stiklað á stóru í frá-
sögn þeirri, sem hér fer á eftir:
Námsfertll Jóliaim-
esar Bjarnasonar.
Jóhannes fór utan árið 1939,
og réðist hann fyrst til náms í
verkfræðiháskólann í Winni-
peg. Stundaði hann þar nám í
tvö ár og hélt síðan áfram véla-
verkfræðinámi í Mc Gill-háskól-
anum í Montreal. Var hann þar
tvö skólaár og lauk prófi í véla-
verkfræði og iðnaðarverkfræði.
Á sumrin vann hann við smíð-
ar og verkfræðistörf í landbún-
aðarvélasmiðjum og kynnti sér
meðferð og notkun landbúnað-
arvéla í kanadískum sveitum.
Að loknu námi við Mc Gill-
háskólann hvarf hann síðan
suður til Bandaríkjanna og
stundaði hálfs árs framhalds-
nám í ríkisháskólanum í Iowa,
og voru landbúnaðarvélar sér-
grein hans þar. Lauk hann prófi
í þessari sérgrein i vetur. Loks
var hann um mánaðarskeið í
New York- áður en hann hélt
heim og kynnti sér vinnslu til-
búins áburðar og rekstur áburð-
arverksmiðja. Þá átti hann þess
og kost að athuga áætlanir Ros-
enblooms, þess sem hér var síð-
astliðið sumar á vegum ríkis-
stjórnarinnar og gerði tillögur
um áburðarverksmiðju þá, sem
fyrirhugað er að reisa hér á
landi.
Vélfæknl vfð búnaSS
vestan Iiafs.
— Er notkun véla við land-
búnað. ekki komin á hátt stig
vestra? spyr tíðindamaðurinn.
— Jú, mjög svo, svarar Jó-
hannes. í Iowa, sem er mesta
landbúnaðarríki Bandaríkjanna,
eiga bændur til dæmis allar nýj-
ustu og fullkomnustu vinnuvél-
ar, sem til eru. Kynntist ég bún-
aðarháttum þar vel og sá með
eigin augum hverju áorka má,
ef gnægð góðra véla er á að
skipa. Á þessum slóðum er að-
allega stunduð jarðyrkja all-
stórfelld, en jafnhliða henni
nokkur kvikfjárrækt sem auka-
geta. Eru víða um tuttugu kýr
á býli og allmörg svín. Að þess-
um búskap öllum vinnur sjald-
an annað fólk en bóndinn sjálf-
ur og skyldulið hans og ef til
vill einn vinnumaður á stærstu
býlunum. Slíkur búrekstur væri
óhugsandi með öllu, ef hinar
margvíslegustu vélar væru ekki
til hvers konar starfa, utan húss
og innan. Þessi mikla vélanotk-
un grundvallast að miklu leyti
á því, að mörg býli eiga kost
rafmagnsnota að þörfum.
Kynnti ég mér sérstaklega,
hvernig rafvirkjun og dreifingu
raforku og notkun er háttað
vestra. Allar búvélar innan húss
eru knúðar rafmagni, en akur-
vélar allar eru á hinn bóginn
dregnar af dráttarvélum eða
knúnar orku frá þeim.
IVýjimgar.
— Þér skrifuðuð grein í Tím-
ann í haust um súgþurrkun á
heyi. Hvað viljið þér segja um
þá heyþurrkunaraðferð?
— Já. Ég skrifaði grein um
það efni í Tímann, og skal ég
ekki ■ endurtaka það, sem þar
var sagt. Ég gerði mér far um
að kynna mér tilraunir og nýj-
ar aðferðir um vélþurrkun heys
og reynslu þá, sem af þeim er
fengin. Þurrkunaraðferð sú,
sem ég lýsti í greininni, þykir
mjög merkileg. Prófessor, sem
unnið hefir að tilraunum í þágu
landbúnaðarins í 25 ár, kvað
hana merkustu nýjung í búnað-
armálum í Bandaríkjunum um
áratugabil.
— Hvaða nýjungum öðrum,
sem að gagni gætu orðið hér-
lendis, kynntuzt þér einkanlega
vestan hafs?
— Mörg vinnusparandi tæki,
sem eru alls óþekkt hér, eru
Listsýníng Guðmundar frá Míðdal
Guðviundur Einarsson frá Miðdal heldur um þessar mundir listsýningu í
skálanum við Kirkjustrœti. Var hún opnuð á laugardaginn var, en henni lýk-
ur á mánudagskvöldið kemur — Á sýningunni eru 55 málverk, 15 höggmynd-
ir 70 svartlitamyndir og 15 teikningar. Nú eru þrjú ár síðan Guðmundur efndi
síðast til sýningar. Myndjn liér að ofan er af „Gömlu Iðunnarvör og vitanum".
Jóhannes Bjarnason.
notuð þar við heyskap og hey-
hirðingu. Eru gerðir þeirra mjög
margvíslegar, svo að vart mun
kostur á jafnmiklu úrvali vinnu-
véla á öðrum sviðum landbún-
aðar, og á það rót sína að rekja
til þess, við hve margvísleg og
ólík skilyrði heyöflun fer fram í
Vesturheimi. Er líklegt, að ýms-
ar þessar vélar henti við ís-
lenzka staðhætti.
Þá kynnti ég mér einnig
frystivélar og nýjar kæliað-
ferðir til þess að geyma græn-
meti, garðávexti og egg. Gætu
þær aðferðir komið að góðum
notum hér, til dæmis um
geymslu grænmetis og aldina,
sem ræktuð eru hér í gróður-
húsum að sumrinu.
Loks vil ég drepa á nýja gerð
mjaltavéla, sem nú er farið að
smíða og gefst mun betur en
eldri gerðir. Eru mjaltavélar
notaðar a öllum stórbúum
vestra og flestum býlum, þar
sem kúafjöldi er áþekkur og á
meðal-kúabúi hér sunnan-
lands.
Vclkomiiui tll
síarfa heima.
— Það hefir frétzt hingað
heim, að Bandaríkjamennirnir
hafi ógjarnan viljað sleppa yð-
ur austur um hafið að námi
loknu.
— Þess er ekki að dyljast, að
mér buðust ýmsir starfar, þar á
meðal framtíðarstarf á því sviði,
er ég hefi einkum Jiug á að
helga mig. En ég kaus fremur
að hverfa heim og vita hvort ég
gæti ekki orðið hér að einhverju
liði, og auk þess hefir íslenzka
ríkið veitt mér stuðning við
námið.
(Framh. á 4. síðu) ■
Stérbruni á Akureyri
Aðfaranótt pálmasunnudags
kom eldur upp í þrílyftu húsi
á Akureyri, nr. 1 við Túngötu
þar í bæ. Brann það til kaldra
kola 'og björguðust íbúar þess
nauðulega, sumir klæðlitlir eða
jafnvel nær klæðlausir. Þrjár
fjölskyldur bjuggu í húsinu, auk
margra annarra leigenda, þar á
meðal nokkrir skólapiltar. Missti
þetta fólk muni sína alla og
talsvert af peningum.
Húsið var eign' dánarbús Sig-
urðar Björnssonar útgeröar-
manns, og bjó ekkja hans á-
samt syni sínum á miðhæð þess.
A víðavangi
SANNLEIKURINN UM
HITAVEITUNA.
Norna-Gestur segir í bréfi til
Tímans: Það er furðanlegt, hve
Valtýr endist til að tönnlast á
því, að Framsóknarmenn hafi
verið mótfallnir hitaveitunni.
Hann hefir hamrað á þessari
skreytni árum saman og heldur
því áfram enn.
Það er kunnugt hverjum þeim,
sem nokkuð hefir fylgzt meö
málum, að Framsóknarmenn
hafa verið brautryðjendur þess,
að heita vatnið yrði notað, bæði
til ræktunar og híbýlahitunar.
Bjarni Ásgeirsson reið fyrstur á
vaðið með vermihúsaræktina.
Héraðsskólarnir voru fyrsta
stóra sönnunin fyrir því, að
hægt væri að nota hveravatnið
til upphitunar. Flestir minnast
deilunnar um það, hvort skól-
arnir ættu að vera á „heitum“
eða „köldum“ stað.
Valtýr þrástagast á því, að
Framsóknarmenn hafi synjað
um gjaldeyri fyrir jarðbor og
hafi það tafið hitaveituna.
Reykjavíkurbæ stóð alltaf opið
að fá gjaldeyri fyrir jarðbor í
Þýzkalandi, þar sem hægt var
að fá þá bezta. Þetta er því upp-
spuni hjá Valtý.
Það vita líka allir, að hitaveit-
an strandaði ekki á þessu. Hún
strandaði á því, að Sjálfstæðis-
menn notuðu hitaveituna til
kosningaáróðurs fyrir sig. Þeir
þóttust ætla að sýna, að fjárhag
Reykjavíkurbæjar væri svo góð-
ur, að hann þyrfti ekki ríkis-
ábyrgð. Það var ekki fyrr en
borgarstjórinn var búinn að
þeytast land úr landi árangurs-
laust, að Reykjavíkurbær bað
um ríkisábyrgð. Hún var strax
veitt, m. a. með tilstyrk Fram-
sóknarmanna. Þá fékkst lánið
fljótlega, en þó of seint til þess,
að verkið lykist fyrir styrjöldina.
Þannig bera Sjálfstæðismenn
meginábyrgðina á töf hitaveit-
unnar. Þessi töf, ásamt sam-
vinnu þeirra við kommúnista
um framkvæmd verksins, er m.
a. hefir kostað hina miklu yfir-
vinnu og eftirlitsleysi með
vinnubrögðunum, er höfuðorsök
þess, hve hitaveitan er orðin ó-
heyrilega dýr og verður þungur
baggi á bæjarmönnum.
Hefðu Sjálfstæðismenn ekki
tafið hitaveituna jafn lengi fyr-
ið stríðið, vegna hinnar pólitísku
loddaramennsku sinnar, gæti
bærinn nú átt hitaveituna
„kuldlausa. í þess stað verða
Reykjavíkingar að sligast undir
þungum hitaveitugjöldum, þeg-
ar kreppan kemur. Það hefði því
orðið dýrt fyrir Reykvíkinga að
hafa slíka stjórn bæjarmál-
efnanna og enn dýrari mun hún
þó verða þeim, ef þeir hafa hana
áfram.
SKILNAÐARMÁLIÐ OG
WENNIR FJÓRTÁN.
Einn af helztu aðstandendum
Bóndans hefir nýlega látið svo
ummælt, að ósamkomulag milli
verkalýðsflokkanna hafi næst-
um verið búið að eyðileggja
skilnaðarmálið á þingi* í vetur,
ef „tvennir fjórtán" hefðu ekki
komið til skjalanna og bjargað
því.
Eftir þessu að dæma til-
heyra aðstandendur Bóndans
-ekki „tvennum fjórtán", því að
ekki er annað kunnugt en að
langflestir þeirra hafi i lengstu
lög reynt að blása að sundrungu
í skilnaðarmálinu. Tveir þeirra
höfðu samstöðu með kommún-
istum við endanlega atkvæða-
greiðslu um málið í þinginu.
CHURCHILL, BJÖRN
OG ÓLAFUR.
Morgunblaðið skrifar einar
2—3 greinar um það á sunnu-
daginn, að talsverður munur sé
á Churchill og Birni Þórðarsyni.
Churchill segi þinginu fyrir
verkum og hafi stjórnina í sinni
hendi, en hér geti Björn Þórð-
(Framh. á 4. siðu)