Tíminn - 12.04.1944, Blaðsíða 2

150
TÍMm, miðvikudagiim 12. apríl 1944
37. Wað
fSmtnn
Miíív.datjur 12. ajjríl
Björn Guðmundsson frá Fagradal;
Vinnnheimili berkiasjúkiinga
Vín og 1 ýs
Eítir Halldór Kristjánsson, Kirkjubóli
Rauði kross íslands gefur út
tímarit, sem heitir Heilbrigt líf.
Margt er vel um þetta rit, en
þó er eins og stundum renni
út í fyrir ritstjóranum eins og
t. d. þegar hann fer að tala um
áfengismálin. Ritstjórinn barm-
ar sér yfir því að hér á landi
skuli ekki vera kostur á ódýr-
um matarvínum, svo að nota
megi vín til matreiðslu á marg-
an hátt og það geti orðið fast-
ur liður í daglegu fæði þjóðar-
inar að mér skilst. Jafnframt
harmar hann það, að sjúkra-
húsin geti ekki hresst sjúklinga
sína á víndropa.
Það er ekki mitt að kenna
Gunnlaugi Claessen heilsufræði,
en allra auðmjúklegast vildi ég
mega spyrja hvort hann væri
nú orðinn merkari læknir og
meiri vísindamaður en Mikkel
Hindhede Hindhede notaði
aldrei áfengi til lækninga og
sama er einmitt sagt um ýmsa
þá lækna, sem mesta frægð og
vinsældir hafa unnið sér á ís-
landi. Og nógu fróðlegt væri
það, ef Heilbrigt líf vildi fræða
okkur um erlenda reynslu af
áfengisnotkun í sjúkrahúsum.
Hingað til hefi ég heyrt að
bindindissjúkrahúsin hafi lægri
dánartölu.
En almenn þjóðfélagsmál má
ég tala um. Ritstjórinn harmar
það hversu margir íslendingar,
sem ekki geti þó talizt of-
drykkjumenn (kroniskir alko-
holistar) noti vín sér til minnk-
unar. Þetta sárnar honum eins
og öllum öðrum góðum mönn-
um, en fyrst svo er, þá er það
átakanleg skammsýni að óska
þess, að vín sé fastur liður í
daglegu fæði allra. Það er sem
sé staðreynd með öllum þjóð-
um á öllum öldum, að af hverju
þúsundi manna, sem byrjar á-
fengisnautn þó í smáu sé,
verða einhverjir ofdrykkju-
menn.
Gunnlaugur Claessen hefir á-
huga fyrir útrýmingu lúsar og
í því efni þekkir hann ekkert
„hóf“ og vill ekki af öðru vita
en að lúsinni sé útrýmt með
öllu. Það breytir ekkert þessari
skoðun, að lúsin er jafn gömul
mannkyninu og áfengisnautn-
inni og að engri menningarþjóð
hefir auðnast að losna við lús-
ina. Mér líkar þessi áhugi dokt-
Kilja vóg þá 58 kg. rúmlega árs-
gömul. Haustið eftir var hún
með hrútlamb, er vóg á fæti
52 kg. og hafði 21,5 kg. kropps-
þunga og 4 kg. gæru. En hún
vóg þá sjálf 68 kg. tveggja ára.
Kilja er hraust og rösk. K. G.
orsins vel, því að lúsin er ó-
geðsleg, og ef við mættum ekki
gera okkur vonir um að komast
lengra en fyrri kynslóðir, þá er
lítið eftir af heillandi fegurð
lífsins fyrir framgjarna menn.
Ég vil trúa því, að þeir tímar
komi, að íslendingar verði laus-
ir við lýs og áfengi. Ég veit að
það getur ekki orðið fyrri en
almenningsálitið er orðið svo
breytt, að menn vilja vera
hreinir af hvorutveggja. Fólkið
þarf að hafa tilfinningu fyrir
því, að vín og lýs er því ósam-
boðið. Menn þurfa að skamm-
ast sín fyrir fyrstu lúsina og
fyrsta staupið. Ég veit að þessir
tímar eru fjarri. Það spáir t. d.
engu góðu, að sprenglærðir
læknar hvetja menn til að nota
matarvín og borðvín jafnframt
því, sem þeim ofbýður drykkju-
skapurinn. Hvernig ætli gengi
að útrýma lúsinni, .ef forverðir
heilbrigðismálanna hvettu menn
til að ganga með smálýs
Ég ætla ekki að mæla lúsinni
bót á nokkurn hátt, en ein-
hvernveginn finnst mér þegar
ég fer að hugsa um það með;
kaldri skynseminni, að þær- sé'U'.
miklu meinlausari en áfengið.
Ilmandi vín í glæsilegum um-
; búðum, er auðvitað miklu fínna
en gráar og umkomulausar lýs.
En enginn held ég að missi vit-
ið vegna lúsanna. Og þó að lús-
ugur maður valdi öðrum þeim
leiðindum, að óþrifin skríði á
þá, eru það smámunir hjá því
böli, sem sá veldur, sem kennir
þeim að drekka, sem verður of-
drykkjumaður.
Hér þýðir ekkert að tala um
það, að menn eigi að kunna
„hóf“ og „siðlega“ meðferð víns-
ins, því að það er fleira en vilja-
þrek og staðfesta, sem kemur til
greina. Drykkjuhneigðin verð-
ur misjafnlega sterk hjá mönn-
um. Það, sem einum er lítil eða
j^ifnvel engin löngun, verður
öðrum hræðileg ástríða. Enginn
getur mælt þunga ástríðunnar
hjá öðrum og því veit enginn
hvað þeir hafa við að berjast,
sem drekka hneykslanlega.
Þetta mega þeir vita, sem þykj-
ast vera hófsmenn og fyrirmynd
annarra að siðgæði. Það er ekki
víst, að „hófleg“ meðferð víns
stafi af sjálfsdáðum fremur en
t. d. það að sýkilberar tauga-
veikinnar leggjast ekki rúm-
fastir. Það væri laglegt ef þeir
sýkilberar þættust vera afbragð
annarra manna eins og sumir
sýkilberar áfengistízkunnar.
Ef við eigum að losna við
sýkilbera þess, fínu drykkju-
mennina.
Stefnan
í dreifiriti, sem velkunnur
Framsóknarmaður hefir nýlega
sent allvíða um land, er varpað
fram þeirri fullyrðingu, að Tím-
inn hafi á örfáum vikum haldið
fram þremur ólikum kenning-
um um afstöðu Framsóknar-
manna til annarra flokka. í til-
efni af þessari fullyrðingu eru
Tímanum síðan sendar viðeig-
andi kveðjur um stefnuleysi og
hringlandaskap.
Eins og vænta mátti, hefir
heildsalablaðið Vísir gripið þessa
ásökun í garð Tímans fegins
hendi og notað hana til viðeig-
andi svívirðinga um Framsókn-
armenn. Verður því eigi hjá því
komizt að svara þessu nokkrum
orðum.
Lesendum Tímans er það vit-
anlega bezt kunnugt, að hér er
farið með algerlega staðlaust
fleipur. í öllum hinum tilvitn-
uðu greinum kemur fram ein
og sama stefna. í fyrstu grein-
inni er megináherzla lögð á það,
að þeir menn, sem fylgja umbót-
um og heilbrigðri framþróun,
skipi sér í öfluga fylkingu til að
halda niðri öfgunum til beggja
handa, líkt og gert var á Alþingi
árið 1000, er kristnin var lög-
tekin. í annarri greininni var
Jóni á Reynistað skýrt frá því,
að Framsóknarmenn væru fúsir
til samvinnu við hann og aðra
þá flokksbræður hans, er los-
uðu sig undan yfirráðum öfga-
mannanna í Sjálfstæðisflokkn-
um og vildu vinna að umbótum
og réttlátri stjórnarskipun. í
þriðju greininni var loks öflug
hvatning til allra þeirra, sem
hvorki aðhyllast kommúnism-
ann eða yfirdrottnun stríðs-
gróðavaldsins, um að fylkja sér
í eitt samstætt kosningabanda-
lag, þótt ekki væri þar um einn
flokk að ræða. Sérstaklega voru
þar tilnefndir Framsóknarmenn
og Alþýðuflokksmenn og svo
þeir menn í öðrum flokkum, er
heldur vildu veita lið samtök-
um umbótamanna en einræðis-
brölti öfgamanna. Má þar t. d.
nefna Jón á Reynistað, ef um-
mæli hans um samstarf borg-
aralegra manna eru á heilindum
byggð.
Hér er því sannarlega ekki um
neinar þrjár stefnur að ræða,
heldur aðeins eina stefnu. Hún
er í aðalatriðum sú, að allir
þeir, sem aðhyllast lýðræði, um-
bætur og frjálslynt stjórnarfar,
taki nú höndum saman til að
hefja hið unga íslenzka þjóð-
veldi úr því pólitíska öngþveiti,
sem það hefir komizt í, tryggja
þjóðinni frelsi og framfarir á
komandi árum og víkja burtu
þeim hættum, sem henni stafar
af öfgastefnum og einræðistil-
hneigingum kommúnista og
stórgróðamanna.
Stjórnmálaástandið hérlendis
er nú ekki ólíkt því og var fyr-
ir nazistabyltinguna í Þýzka-
landi. Tveir flokkar þar gerðu
lýðræðisskipulagið óstarfhæft,
nazistar og kommúnistar. Báðir
treystu því, að stjórnleysið
myndi á endanum veita þeim
fullnaðarsigur til að stjórna
með harðræði hnefans og
byssunnar. Nazistar fengu
von sína uppfyllta. Með svip-
uðum hætti eyðileggja nú
tveir stjórnmálaflokkar allt
heilbrigt samstarf í íslenzkum
stjórnmálum, Sósíalistaflokkur-
inn, þar sem kommúnistar ráða
mestu um leiðsögnina, og Sjálf-
stæðisflokkurinn, þar sem stór-
gróðamennirnir ráða forustunni.
Báðir vilja þeir glundroðann i
þeirri von, að þeim takist að
ná völdum, þegar þjóðin er orð-
in nógu þreytt og vonsvikin.
Kommúnista dreymir um alræði
öreiganna, forkólfa Sjálfstæðis-
flokksins dreymir um alræði
stórgróðavaldsins.
Ef umbótamennirnir í Þýzka-
landi hefðu ekki verið marg-
klofnir og sundraðir, hefði aldrei
kom,izt á nazistastjórn þar.
Ef þeir hefðu tekið saman
höndum í tæka tíð, hefði þýzka
þjóðin sloppið við allar þær
hörmungar, er þjaka hana nú
og bíða hennar framundan. Á
sama hátt gæti sameinuð fylk-
ing umbótamanna hér, sem
Eitt stærsta og veigamesta
málið, sem nú er á döfinni hjá
okkur, er bygging vinnuheimil-
is berklasjúklinga. Ekki vegna
þess, að um það hafi verið svo
mikiö rætt og ritað, heldur
vegna þess hve marga það
snertir.
Þetta er mál, sem enginn má
láta sig litlu skipta, hvar sem
er á landinu. Það er ekki sérmál
neins ákveðins landshluta, held-
ur sameiginlegt menningarmál
allrar þjóðarinnar. Þetta er mál
heilbrigðra og sjúkra, því að það
varðar afkomendur okkar engu
síður en okkur sjálf, sem nú
lifum. Menn eru skráðir jafn-
óðum og þeir veikjast eða kom-
ast undir læknishendi, en ekki
fyrirfram. Við getum því ekki
sagt um það fyrirfram, hvar
„hvíti dauði“ ber niður næst,
hvort hann heggur nærri okk-
ur eða fjarri.
Margir eigi erfitt með að trúa
því, að þeir séu orðnir bei’kla-
veikir og þurfi að fara*á hæli,
þegar þeim er sagt það í fyrsta
sinn. Mörgum, sem eitthvað
þekkja til sjúkdómsins, stendur
líka ógn af honum og hefir það
oft ekki verið að ástæðulausu,
vegna slæmra lækningaskilyrða.
mynduð er án tillits til hvar
menn hafa verið í flokki eða
eru í stétt, tryggt íslendingum
frelsi og framfarir og komið
þeim undan oki'kommúnista og
stórgróðavaldsins. Það væri ó-
trúleg skammsýni, ef íslenzkir
umbótamenn létu ekki reynslu
þýzku þjóðarinnar verða sér víti
til varnaðar.
Flokksþing Framsóknar-
manna, sem nú er að koma sam-
an, fær það sögulega hlutverk,
að það mun ráða mestu um,
hvort reynt verður að mynda
öflugt samstarf umbótamanna.
Ef Framsóknarmenn standa fast
á þeim grundvelli að vera frjáls-
lyndur miðflokkur, en láta ekki
leiða sig í faðm stríðsgróða-
valdsins, stóratvinnurekenda og
kaupmanna, eins og unnið er að
beint og óbeint, þá verður þeim
það stórum auðveldara eftir
þetta flokksþing en áður að
hafa forustu um myndun þeirra
samtaka umbótamanna, sem
þjóðinni er óhjákvæmileg nauð-
syn, ef kommúnistar og stríðs-
gróðamenn eiga ekki að halda
henni í kúgunarfjötrum á kom-
andi árum. Þ. 1».
Við höfum nú tvö sjúkrahús,
sem notuð eru handa berkla-
sjúklingum. En þau fullnægja
hvergi nærri þeirri þörf, sem nú
er fyrir hælisvist. Á Vífilsstöð-
um t. d. eru allt of margir sjúkl-
ingar, ef tekið er tillit til viður-
kenndrar reglu um tenings-
metrafjölda á hvern sjúkling 1
hverri sjúkrastofu. Það hæfir
ekki heilbrigðismálum nútím-
ans að geyma þá, sem læknast
eiga í E. K. „consentration
camps“. Heilsuhælisvist verður
að vera þannig, að hún standi
ekki að baki vist á góðu heimili
að því er snertir skilyrði til við-
halds og endurheimtar heils-
unnar.
Vífilsstaðahælið er orðin
nokkuð gömul bygging og full-
nægir hvergi nærri þeim kröf-
um, sem nú eru gerðar til slíkra
sjúkrahúsa. Það fullnægir ekki
kröfum læknanna, sem við það
starfa. Læknarnir gera vitan-
lega það, sem þeir geta, fyrir þá
sjúklinga, sem eru í þeirra um-
sjá. Sama er að segja um hjúkr-
unarkonur og annað starfslið.
En það er ekki nóg að hafa góða
lækna. Við verðum líka að skapa
þeim viðunandi starfsskilyrði til
þess að tryggja að sem beztur
árangur náist af störfum þeirra.
Það er ekki nóg að lögð sé
stórum aukin áherzla á að finna
sýkt fólk meðan það hefir sjúk-
dóminn á byrjunarstigi, hvar
sem er á landinu, ef svo er ekki
unnt að útvega því sjúkrahús-
vist meðan það er að ná sér aft-
ur og meðan batvonin er mest
— án þess að útskrifa þurfi aðra
sjúklinga of snemma. En það
hefir oft borið við, að menn hafi
verið látnir fara of snemma af
hælunum, að þeim hefir versn-
að aftur og sjúkdómurinn kom-
izt^á hærra stig, og jafnvel orðið
ólæknandi. Mörgum mun þykja
síðari hælisferðin verri en sú
fyrri.
Húsabyggingar eru dýrar
núna. En sjúklingar þurfa ekki
síður þak yfir höfuðið heldur en
þeir, sem heilbrigðir teljast. Og
í trausti þess að nógu margir
mundu skilja þetta, var ráðizt
í að byggja vinnuheimili berkla-
sjúklinga. Þegar það er komið
upp, verður hægt að losa mörg
sjúkrarúm í hælunum, handa
nýju fólki, sem bíður, því að í
hælunum er nokkuð af fólki,
sem er vinnufært að meira eða
minna leyti, en er ekki hægt að
útskrifa. Þess konar fólki er m.
a. ætluð vist í hælinu og svo
þeim, sem eru á góðum bata-
vegi, en ekki taldir þurfa lengur
sjúkrahúsvist, en er nauðsyn-
legt að vera undir læknishendi
meðan þeir eru að venjast vinn-
unni. En það tekur oft nokkurn
tíma.
Nú er búið að útvega stað fyr-
ir vinnuheimilið og hygg ég vel
hafa tekizt til með val á hon-
um. Allmikið fé hefur safnazt í
byggingarsjóðinn og eru alltaf
við og við að berast stórar gjafir
í hann, bæði frá fyrirtækjum
og einstaklirigum. Nokkuö vant-
ar þó enn á, að nægilegt fé sé
fyrir hendi til að ljúka fyrir-
huguðum framkvæmdum. En
það er von þeirra, sem að þessu
mikla nauðsynjamáli standa og
mest og bezt hafa barizt fyrir
framkvæmd þess, að héðan af
verði ekkert til að hindra að
markinu verði náð. Takmark S.
í. B. S. er: Útrýming berkla-
veikinnar úr landinu. Það er líka
takmark læknanna. Það er mik-
ils vert starf að lækna sjúkt
fólk, en meira er þó vert að út-
rýma sjúkdómunum. Þetta er
göfugt markmið. Bygging
vinnuheimilisins er menning-
arleg og heilsufræðileg nauðsyn,
sem ekki má bíða lengur. Lát-
um ekki undir höfuð leggjast að
veita þessu máli það brautar-
gengi, er við megum.
Uttg“ móðir
Hinn 1. sept. 1940, bar ær hjá
Guðmundi Einarssyni, Brekku,
Ingjaldssandi. Átti hún hvítt
gimbrarlamb, er hlaut nafnið
Kilja. Um haustið var gimbrin
tekin undan móður sinni og al-
in í fjósinu. Var hún höfð laus
á grind í einu horninu og fór
hún sinna ferða um fjósið. Á
öðrum stað í fjósinu voru þrír
fullorðnir hrútar bundnir. Var
gimbrinni lítt um þá gefið, og
kom ekki nálægt þeim, enda
létu þeir oft ófriðlega. Upi miðj-
an marz var Kilja látin til hinna
gemlinganna og um sumarmál
sleppt með þeim. 25.' maí var
hún rúin með geldfénu og rekin
á fjall. 31. maí sá ég Kilju á-
samt fleiri gemlingum. Var hún
þá búin að eignast dóttur, þá
9 mánaða gömul. Var lambið
mjög lítið, en vel frískt vóg það
ekki nema 1 y2 kg. Um haustið
var því slátrað og vóg það þá
á fæti 36 kg. og hafði 15 kg.
kroppsþunga og 3 kg. gæru. En
maður borgarastéttarinnar þar,
sem oft átti þá í deilum við að-
alsmenn og stærri landeigendur.
Fjórir synir Wallenbergs
þessa urðu frægir menn. Tveir
þeirra koma þó lítt hér við sögu,
en þeir gegndu mörgum virð-
ingastöðum, annar var lengi
sendiherra Svía í Bandaríkjun-
um en hinn var um langt skeið
sendiherra Svía í Japan og
Tyrklandi. Tveir synir Wallen-
bergs gamla héldu áfram starfi
hans við Stockholms Enskilda
Bank og undir stjórn þeirra óx
hann ár frá ári og varð einhver
voldugasta peningastofnun Svía.
Annar þessara bræðra var Knut
Agatan Wallenberg, en hinn
Markús Wallenberg.
Knut Agatan Wallenberg var
eldri þeirra bræðra. Hann byrj-
aði ungur starf sitt við bank-
ann og var lengstum helzti ráða-
maður hans. Ekki lét hann þó
bankamálin nægja sér eingöngu,
heldur átti forgöngu um fjöl-
mörg stórvirki, t. d. járnbraut-
arlagningar og námugröft. Það
var ekki sízt fyrir forgöngu
hans, að hafin var vinnsla járn-
máls í Svíþjóð í stórum stíl.
Hann veitti forustu mörgum
fyrirtækjum, sem unnu að þess-
um og hliðstæðum framkvæmd-
um. Hann vann og mikið að þvi
að efla lánstraust og fjárhags-
legt álit Svia út á við og naut
mikils trausts erlendra fjár-
málamanna. Vegna hins mikla
álits síns erlendis, var hann ut-
anríkismálaráðherra Svía 1914
—1917 og þótti honum fara það
vel úr hendi.
Það mun þó sennilega verða
öllu fremur hinar miklu gjafir
Knúts Agatans Wallenbergs en
störf hans, sem halda nafni
hans á lofti á ókomnum árum.
Hann gaf y2 milj. kr. til skreyt-
ingar á ráðhúsinu í Stokkhólmi,
nokkru lægri upphæð til bygg-
ingar vefzlunarháskóla þar og
hljómlistarhúss.Hann lét byggja
hina svokölluðu opinberunar-
kirkju í Saltsjöstaden fyrir eig-
ið fé. Stærsta gjöf hans var þó
Wallenbergssjóðurinn (Wallen-
bergs stiftelse), sem hann stofn-
aði 1917 með 20 milj. kr. fram-
lagi. Tekjum sjóðsins er varið
til ýmsrar menningar- og vís-
indastarfsemi. Á árunum 1917
—1933 var 16 milj. kr. af tekjum
sjóðsins varið í þessu augna-
miði, aðallega til að styrkja
skóla, söfn og vísindastofnanir.
Markús Wallenberg var engu
minni atorkumaður en bróðir
hans og átti einnig mikinn þátt
í vaxandi gengi Stockholms
Enskilda Bank. Bankastarfsem-
ina eina lét hann sér heldur
ekki nægja, heldur átti þátt í
stofriun fjölmargra nýrra fyrir-
tækja, sem beittust fyrir stórum
framkvæmdum eða nýjum iðn-
rekstri. Fyrir nokkrum árum
var reiknað út, að hlutafjáreign
þeirra fyrirtækja, þar sem
Wallenbergarnir áttu sæti í
stjórn og réðu að meira eða
minna leyti, skipti mörgum
hundruðum milj. kr. Markús
Wallenberg vann einnig mikið
starf á sviði alþjóðamála. Hann
var um langt skeið fulltrúi Svía
á flestum fjármálaráðstefnum
og um tíma formaður fjármála-
nefndar Þjóðabandalagsins.
Nokkrum sinnum átti hann sæti
í alþjóðlegum fjármálanefnd-
um, er fjölluðu um skaðabóta-
greiðslur og fjárhag Þjóðverja~
Árið 1932 fengu Þjóðverjar hann
til að leggja á ráðin um fjármál
þýzkra banka, sem þá voru í
miklu óefni.
Markús Wallenberg tók nokk-
urn þátt í stjórnmálum, eink-
um síðari árin, en þó aðallega
bak við tjöldin. Var hann mjög
íhaldssamur og lítill vinur sam-
vinnufélaga og verkalýðssam-
taka. Hann benti á hin mörgu
verk ættar sinnar og þótti þau
sýna, að málunum yrði bezt
borgiö í höndum voldugra auð-
manna. Hann hafði vantrú á því
að alþýðan, bændurnir og verka-
mennirnir, gæti stjórnað öðru-
vísi en af því hlytist hrun og
niðurlæging. Hann trúði á for-
sjá hinna „stóru“. En reynslan
hefir ekki sannað trú hans.
Fyrirtæki samvinnumannanna
eflast óðfluga og leysa nú
mörg þau hlutverk af höndum,
sem Wallenbergarnir gerðu áð-
ur, og með enn betra árangri
fyrir land og þjóö. Samtök al-
þýðumanna hafa ráðið mestu
um stjórn Svíþjóðar í rúmlega
áratug og farizt það svo vel úr
hendi, að álit Svía hefir stöð-
ugt farið vaxandi, og víða um
heim er nú vitnað til Svíþjóðar
sem þess lands, er hafi einna
beztu stjórn á málum sínum.
Þótt Svíar vafalaust viður-
kenni jafnan, að störf Wallen-
(Framh. á 4. síðu)
Erlendip þættír:
Wallenbergfsættin
í fyrstu tilkynningu rússnesku stjórnarinnar um friðar-
umleitanir milli Rússa og Finna var þess getið, að finnska
stjórnin hefði fyrst falið sænskum fjármálamanni að hefja
samningaumleitanir fyrir sína hönd við rússneska sendi-
herrann í Stokkhólmi. Síðan hefir verið skýrt frá því, að
þessi Svíi hafi verið Jakob Wallenberg bankastjóri.
Þessi þátttaka Jakobs Wallenbergs í samningaumleit-
unum Rússa og Finna, hefir orðið til þess, að ýms erlend
blöð hafa rifjað upp sögu Wallenbergsættarinnar, sem er
vafalaust merkasta auðmannaætt, sem uppi hefir verið
á Norðurlöndum á síðari áratugum.
Wallenbergarnir eru eigend-
ur eins stærsta banka Svíþjóð-
ar, Stockholms Enskilda Bank,
en ættfaðir þeirra stofnaði hann
fyrir tæpum 90 árum síðan.
Tveir bræður ráða nú mestu um
stjórn bankans, Jakob og Mark-
ús Wallenberg. Síðan styrjöldin
hófst hafa þeir skipt þannig með
sér verkum, að Jakob hefir ann-
ast öll viðskipti, er höfð voru
við Bandamenn, en Markús
hefir annazt þau viðskipti, sem
höfð voru við Þjóðverja. Þannig
hafa fyrirtæki þeirra átt innan-
gengt hjá báðum stríðsaðiljun-
um. Vafalaust er það og vegna
sambanda þeirra, sem Jakob
Wallenberg hefir við ýmsa
áhrifamenn Bandamanna, að
Finnar hafa valið hann til milli-
göngunnar.
Það var Andrés Óskar Wallen-
berg (1816—1886), er lagði
grundvöllinn að gengi ættarinn-
ar. Hann fékkst allmikið við
bankamál á yngri árum og ár-
ið 1856 stofnaði hann einka-
banka í Stokkhólmi, Stockholms
Enskilda Bank. Með stofnun og
starfsemi þessa banka, lagði
hann raunverulega grundvöll-
inn að bankastarfseminni í Sví-
þjóð. Áður tíðkaðist það ekki
nema í litlum stíl, að bankar
tækju móti innlánsfé og notuðu
það til lánastarfsemi sinnar.
Wallenberg hófst handa um
þetta í stórum stíl og náði mikl-
um árangri. Á fleiri syiðum varð
hann brautryðjandi í fjármál-
um Svía, t. d. átti hann drjúgan
þátt í því að skuldabréfamark-
aður skapaðist þar í landi. Jafn-
framt bankastarfseminni tók
A. O. Wallenberg mikinn þátt í
stjórnmálunum, átti lengi sæti
á þingi og var einn forvígis-