Tíminn - 22.04.1944, Page 2

Ankablað
TÍMHVIV, laagardagum 23. apríl 1944
Aukablað
Halldór Krísijánsson, Kirkjubóli:
Gripið niðttr hér og þar
Síðustu mánuði hefir margt
verið ritað og rætt um það, að
landbúnaður á íslandi sé aumur
atvinnuvegur, sem kominn sé á
fallandi fót og eigi sér enga
framtíð, nema þá í mjög smáum
stíl. Jafnframt hafa vörur
bænda verið svívirtar og níddar
gegndarlaust. Sauðfjárrækt á
íslandi er sögð vera fjarstæða,
— „sport fyrir idiota“. Rökin,
sem þessi hagfræði byggist
mestmegnis á, eru þau, að bænd-
um séu nú greiddar stórkostleg-
ar verðuppbætur úr ríkissjóði,
svo að tekjur þeirra séu tilsvar-
andi við tekjur annarra stétta.
Virðast hagfræðingar þessir
líta svo á, að allt þetta fé mætti
spara með því einfalda ráði að
leggja verulegan hluta af land-
inu í auðn.
Plestu því, sem fram hefir
komið í daglegum umræðum um
þessi mál, hefir verið svarað
jafnharðan. Þó vil ég nú fara
fáum orðum um nokkur atriði í
þessu sambandi.
Það er satt, að landbúnaður
okkar býr nú ekki við svo hátt
útflutningsverð, að það dugi
honum. Þó er útflutningsverð-
ið mjög hátt. En þetta háa verð
hverfur í hít verðbólgunnar,
sem búin hefir verið til hér á
landi siðustu árin. Hefði dýrtið-
inni verið haldið í skefjum hér
á landi eins og gert hefir verið
með öðrum siðuðum þjóðum,
væru nú gróðatímar hjá þeim,
sem landbúnað reka. Svo hátt er
útflutningsverðið. En það er
ekki einsdæmi með landbúnað-
inn að þola ekki dýrtíðina á ís-
landi. Þess er skammt að minn-
ast, að síðastliðið sumar lýstu
síldarsaltendur því yfir, að fyr-
irsjáanlegt væri tap á því að
salta síld til útflutnings fyrir
það verð, sem gaf góða raun
sumarið áður. Þeir sögðust þurfa
verðuppbætur úr ríkissjóði ofan
á útflutningsverðið, ef þeir ættu
að geta saltað. Samkvæmt
þeirri hagfræði, sem dæmir ís-
lenzkan landbúnað til dauða
hlýtur því síldarútvegur á ís-
landi að orka tvímælis og salt-
síldarframleiðsla er blátt á-
fram og eingöngu „sport fyrir
idiota“.
Annað dæmi má líka nefna.
Fiskibátar, sem smíðaðir eru hér
á landi, eru miklu dýrari en
þeir, sem byggðir eru erlendis,
t. d. í Svíþjóð. Hlutföllin eru
talin 2 á móti 5 á byggingarstað
skipsins. ’ Fimmtán smálesta
bátur kostar 60 þúsund í sænskri
höfn en 150 þús. hér. Flutn-
ingskostnaður allur á efni báts-
ins frá Ameríku og hingað að
skipasmíðastöð er talinn 43
þús. kr. Hér kemur fram nokk-
ur eðlilegur verðmunur á ís-
lenzku bátunum og þeim, sem
byggðir eru í Svíþjóð úr sænsku
efni. Þó er þess að gæta, að
talsvert myndi það kosta nú að
senda menn til Svíþjóðar og ná
bátnum heim. En þó að þessum
mun væri sleppt, þá eru eftir
full 45 þús. og er það ærinn
verðmunur á 15 smál. bát. Bæj-
arstjórn ísafjarðar hefir ein-
róma bent á leið, sem fara beri
til að hjálpa innlenda iðnaðin-
um á þessu sviði. Alla tolla á
efni til báta og vélum í þá á að
fella niður. Ríkissjóður á að
greiða alla hækkun, sem orðið
hefir á flutningskostnaði þess-
ara vara á stríðstímanum, en
það er vitanlega mestur hluti
flutningsgjaldsins. Síðan á rík-
issjóður að greiða y* — fjórða
hlutann — af verði bátanna.
Hvað segja nú hagfræðing-
arnir um svona atvinnuveg?
Ætli það mætti ekki reikna út,
að þjóðin græddi verulega á því,
að skipasmíðastéttin íslenzka
félli með sauðfénu?
Það er áreiðanlega fleira en
kúabúin, sem borgar sig bezt að
hafa erlendis nú á tímum. Fisk-
verðið og tekjurnar af setulið-
inu eru stríðsfyrirbæri einung-
is. Það eru stundarfyrirbæri,
sem skapast þessi augnablik af
því, að þær þjóðir, sem við
skiptum við, hafa nú sem stend-
ur meira aflögu af peningum en
mönnum og mat. Erí það er full-
kominn barnaskapur að ætla sér
að miða þj óðarhagi alla við
þetta augnabliksástand. Það er
reginglópska að vilja hlaupa til
að leggja mikið af sveitum
landsins í eyði og leggja niður
mestallan iðnað í landinu, þó að
fjölmennur her dvelji hér
nokkra mánuði, og færi okkur
inn í landið erlendan gjaldeyri,
sem nemur hundruðum milljóna
króna. Ég segi mestallan iðnað
í landinu, því að skipasmíði er
engin undantekning. Sama má
segja um alla smíði úr tré og
járni. Það er t. d. hægt að kaupa
smíðuð hús vestur í Ameríku, og
það borgar sig sjálfsagt bezt,
eins og að hafa kúabúin þar.
Allar saumakonur á auðvitað að
senda í frystihúsin. Og svo má
telja áfram.
Þegar verðbólgan í landinu er
orðin svo geysileg, sem hún er,
eru fáir hlutir samkeppnisfær-
ir við útlenda framleiðslu, og
■engir undir venjulegum kring-
umstæðum. Það eru nú ekki
nema sumir þættir útvegsins,
sem heitið getur að beri sig og
veit enginn, nær fyrir það tekur.
Það liggur því við að segja megi.
að það þurfi vitlausa menn til
að taka landbúnaðinn út úr og
gera hróp að honum. Til þess
þarf a. m. k. mikla hvatvísi og
grunnfærni. Það er nefnilega
staðreynd, að íslendingar eru
orðnir of dýrir menn til að lifa
í þessum heimi.
II.
Vitanlega þarf stöðugt að
endurskoða atvinnuhætti þjóð-
arinnar og breyta til. Landbún-
aður okkar þarf að breytast
verulega, en það er öllum beztu
mönnum Ijóst. Réttur dómur
um það, hvort landbúnaður á
íslandi eigi sér tilverurétt eða
ekki, hlýtur að byggjast á rann-
sókn náttúrugæðanna. Þar á
ekki við að hlaupa eftir þjóð-
sögukenndum hugarórum um
kostakjöt af miljónahjörðum,
sem g;angi sjálfala í fjarlægustu
álfum heims, þar sem allur
framleiðslukostnaðurinn er
sláturvinnan, og við mættum
taka heila skipsfarma endur-
gjaldslaust af þessu góðmeti
eins og fjörusand 1 Skaftafells-
sýslu, bara ef við sendum skip-
in. Slíkt er jafn fjarlægt veru-
leikanum og útiiegubyggðirnar
kostasælu í Ódáðahrauni, þar
sem sauðarsíðurnar voru þver-
-hönd. Þær gætu alveg eins ver-
ið fræ.ðileg undirstaða atvinnu-
málanna. Það eru samkynja
raunvísindi og lungnaormarnir,
sem héngu á hnífnum hjá
Bjarti í Sumarhúsum, þegar
hann skar fé sitt. Hvað sem
kann að vera hæft í því að nátt-
úran og veruleikinn séu einu ó-
vinir listarinnar, þá er þetta lé-
leg undirstöðumenntun til að
hefja rökræður um atvinnumál.
Vilji menn í alvöru skapa sér
rétta skoðun um það, hvort hér
sé sambærileg aðstaða við það,
sem er í nálægum löndum til að
reka landbúnað, þá hljóta þeir
að kynna sér, hvað landið gef-
ur af sér. Þá kemur það í ljós,
að hver hektari, sem ræktaður
er hér á landi, getur skilað eins
miklu fóðurgildi og tíðkast í
ýmsum öðrum löndum og það
jafnvel hjá forystuþjóðum í
landbúnaði og menningu, þar
sem búiS er á ræktuðu landi
eingöngu. Þetta er staðreynd
eins og landinu er nú háttað.
Hitt er svo fullvíst, að ef skóg-
ræktin væri almennt tekin í
bjónustu annarrar ræktunar,
myndi jarðyrkjan verða bæði
arðmeiri og árvissari. Slíka þýð-
ingu hefir skjólið í landi mik-
illa umhleypinga og storma, þó
að ekki sé reiknað með svo mikl-
um skógargróðri, að hann hafi
veruleg áhrif til að jafna raka
og milda loftslag. En hitt má
líka nefna, að heita má nú full-
sannað, a.ð skógargróður geti
vaxið eins ört hér á landi og í
ýmsum lömdum, þar sem skóg-
arhögg er mikil atvinna.
Þegar þessa er gætt, að land
okkar er svo gott, að það er
sambærilegt við ýmis önnur
landbúnaðarlönd, þá virðist það
vera fullrætt mál, að landbún-
aður eigi sér tilverurétt hér.
Hitt er svo annað mál, að ekki
er ástæðulaust að óttast um það,
að í því að láta landið bíða ó-
ræktað sé stjórnarfarsleg hætta.
Hingað til hefir verið sá háttur
á heiminum, að nógir hafa orð-
ið til að seilast til ónuminna
landa og ekki orðið vandræði úr
því að „sanna“, að slíkt væri
gert í nafni menningarinnar og
í allra þágu og þá ekki sízt
þeirra manna, sem fyrir væru í
landinu og ekki hefðu manndóm
til að hagnýta sér náttúrugæði
þess. Hvað sem um það er, þá er
hitt víst, að svo stendur þjóðar-
búskapur íslendinga traustast,
að allir atvinnuvegir séu reknir
með myndarbrag og bjargræðis-
vegirnir notaðir vel.
Vöruskiptajöfnuður íslendinga
hefir oft verið á þann veg, að
ástæða er til að festa sér í
minni, að nauðsynlegt er að
nota auðæfi landsins. Víða hag-
ar svo til um þetta land, og ekki
sízt á Vestfjörðum, að þar eru
landkostir, sem heppilegt er að
nytja og stunda jafnframt sjó
að nokkru. Fiskurinn gengur
upp að landsteinum á’sumum
tímum árs. Þá skjóta bændur
fram bátum sínum til veiða. En
þegar fisklaust er eða ógæftir,
vinna þessir menn við landbún-
aðinn. En þessi náttúrugæði
verða ekki hagnýtt nema menn
búi þarna. Og því er það þjóð-
arnauðsyn, að þessir staðir séu
í byggð. Og ef nokkuð borgar
sig, þá er það einmitt það, að
rétta örvandi hönd og styrk því
fólki, sem með mikilli þraut-
seigju og sjálfsáfneitun hefir
haldið við byggð og menningu
á þessum vanræktu stöðum, sem
búa þó yfir miklum möguleikum.
III.
|
Eitt af því, sem skiptir mönn-
um í stjórnmálaflokka, er við-
horf þeirra til byggðarinnar úti
um land í sveitum og kauptún-
um. Þetta- kann að þykja ný-
stárleg kenning en hún skal
verða studd nokkrum dæmum.
Framsóknarflokkurinn er eini
stjórnmálaflokkurinn, sem ekki
á sitt aðalfylgi og höfuðvígi í
Reykjavík. Því hefir hann orðið
flokkur landsins og oft í and-
ófi við reykvísku flokkana. Vit-
anlega eiga t hinir flokkarnir
ýmsa ágæta menn, sem skilja
þarfir landsins, en þeir eiga oft
erfitt uppdráttar.
Einn af þingmönnum Sjálf-
stæðisflokksins, Sigurður Krist-
jánsson, hélt því fram í höfuð-
blaði flokksins, að ekkert væri
frelsi landsins og lýðræði jafn
hættulegt og litlu kjördæmin,
sem hefðu aðstöðu til þess að
knýja fram fjárveitingar handa
sér til eins og annars. Þetta
sjónarmiðver rétt að athuga.
Litlu kjördæmin fá vegi, hafnir,
lendingarbætur; brýr, síma,
skóla o. s. frv. Vegna þessa helzt
byggðin þar við og fólkið hefir
víða allgóða og góða afkomu.
Það er fyllilega eins lífsglatt og
hraust og gengur og gerist og
börnin, sem alast þarna upp,
verða fyllilega samkeppnisfær á
hvaða sviði sem er. Það er
nefnilega satt, sem Hannes
Magnússon kennari segir, að
börnin vitkast á því að taka þátt
í lífsbaráttu fólksins úti í nátt-
úrunni, eins og tíðkast í sveit-
um okkar. Samanber og skýrslur
þær, sem berast austan úr
Rússaveldi og sýna fram á, að
börnin, sem upp eru alin í upp-
eldisstofnunum, verða heimsk-
ari en hin á heimilunum, þrátt
fyrir öll vísindi. Lífið er bezti
kennarinn.
Ætli það væri nú ekki eins
hættulegt fyrir menningu og
lýðræði landsins, ef litlu kjör-
dæmin misstu þessa aðstöðu sína
til að knýja fram fjárveitingar?
Þá myndi fólkið streyma þaðan
í stærstu bæina og þess er
skemmst að minnast, að þeir
höfðu ríflegan hluta íbúa sinna
á framfæri sínu með atvinnu
bótafé o. þ. h. Nú á gróðatíma
og peningaflóðs mótast þar
margt af heimskulegri og skað-
legri eyðslutízku. Satt að segja
held ég, að fólkið geti mótazt á
þann veg við þau skilyrði, að
það sé hættulegra lýðræði og
menningu en litlu kjördæmin.
Annað dæmi um Sjálfstæðis-
menn. Nýlega sendi flokkurinn
út fyrir alþingiskosningar mis-
lit auglýsingablöð, þar sem m.
a. var deilt á Framsóknarflokk-
inn fyrir það, að ríkisstjórn
hans hefði tekið ranglega milj-
ónir króna frá Reykjavík í rík-
issjóðinn. Þetta voru skattar
ríkisstofnana m. a. Svo reykvísk
var flokksforustan, að þessi mál-
flutningur var ætlaður til þess
að vinna flokknum fylgi'hér í
Vestur-ísafjarðarsýslu. Fram-
bjóðandi Alþýðuflokksins, þing-
maður kjördæmisins, hélt því
fram í kosningabaráttu 1942, að
Reykjavík væri svo óáleitin við
ríkissjóðinn, að varla gæti heit-
ið, að hún borðaði með, þegar
sezt væri að hinu sameiginlega
borðhaldi. Hann hafði ekki
gert sér grein fyrir hluta Rvíkur
í atvinnubótafé eða framlögum
til tryggingamála og verka-
mannabústaða. Þetta eru glögg
dæmi um hugsunarhátt, sem er
í sterkri andstöðu við hagsmuni
alls fólks, sem býr í sveitum og
þorpum. Og eitt af því,’ sem þarf
að endurskoða eru reglurnar um
úthlutun fjár til verkamanna-
bústaða, ellilauna o. f 1., sem
líkt gildir um. Bæjarfélögin og
sveitarfélögin eru misjafnlega
fésterk. Sum geta leyft sér að
leggja ríflegar fjárhæðir til að
byggja verkamannabústaði _ og
úthluta 1200—1400 krónum til
jafnaðar á hvern mann, sem fær
ellilaun og örorkubætur í 2.
flokki. Þetta þarf engan að
undra þegar þess er gætt, að
útsvarsupphæðin í sumum bæj -
arfélögum nemur nál. 400.00 kr.
á hvert mannsbarn. Þeir, sem
búa í sveitum og þorpum ættu að
hugleiða þessi mál og reikna út
tekjur sveitar sinnar til saman-
burðar.
í þessari úthlutunarreglu eru
mikil forréttindi fyrir þá staði,
sem’fjármagnið hefir safnazt á.
Ef ekkert er aðhafzt, dregur
þetta fjármagn meira til sín og
tærir fátækari staði meira og
meira án alls tillits til þess, hvaö
þjóðinni er fyrir beztu. Og reyk-
víski hugsunarhátturinn segir,
að Reykjavík neyti einskis, hún
sé skattpínd og féflett og sveit-
irnar fái geysilegar ölmusur.
Enn má nefna raforkumálið'.
Frambjóðandi Alþýðuflokksins
sagði haustið 1942, að tillögur
Framsóknarflokksins um raf-
veitur ríkisins og dreifingu raf-
orku um landið, væru ófyrir-
leitnasta kosningaloforð, sem
nokkru sinni hefði verið gefið á
íslandi. Þó er hér um lífsnauð-
syn að ræða. Menn verða að
gera upp við sig, hvort byggðin
á að haldast við eða ekki. Ef
byggðin á að haldast, þarf að
veita henni rafmagn. Komi raf-
magnið ekki til fólksins, kemur
fólkið til rafmagnsins. Hitt er
svo annað, að athuga hversu
víða hentar að leiða raforku frá
stórvirkjunum og hvar smá-
stöðvar eiga við og á hvern hátt
ríkið styrki þær. En hitt er
mergurinn málsins: að veita at-
vinnu manna og íbúðum raf-
magnið, kraft þess og þægindi.
Nú má segja, að þessi um-
mæli, sem ég hefi vitnað til,
hafi ekki verið sögð á ábyrgð
flokkanna. Það er satt, en ég
hygg að erfitt verði að herma
svona skoðanir upp á nokkurn
Framsóknarmann. Þess vegna er
Framsóknarflokkurinn brjóst og
skjöldur þeirra, sem vilja vöxt
og viðgang Sveita og þorpa og
þola ekki yfirgang og ofríki
reykvískrar þröngsýni.
IV.
Nú er Framsóknarflokknum
brigzlað með því að þar séu
„kommúnistakærir“ foringjar.
Þetta mun lúta að því, að flokk-
urinn ræddi við Sósíalistaflokk-
inn í fyrra um stjórnarsam-
vinnu. Ég held að það sé ekki
gáfuleg ákæra. Mér skilst, að það
sé þingræðisleg skylda allra lýð-
ræðisflokka að leita fyrir sér um
möguleika til samstarfs. Stefán
G. var mikið skáld, vitur mað-
ur og göfugur. Hann gaf þetta
boðorð:
Með hverjum helzt vinna
að velferð síns lands
þar viðreisnarfæri við sjáum,
þótt hann væri eiðsvarinn
óvinur manns
og einvíg á morgun við háum.
Nýkomið gott úrval af: j
Drengjafataefnum
og
Sportfataefnum
Ennfremur lopi, garn, teppi o. fl.
Verksmiðjuútsalan Geijun - Iðunn
Hafnarstræti 4.
{
Bifreiðaskattur
skoðunargjald af bifreiðum og vátryggingariðgjöld bifreiiða-
stjóra fyrir tímabilið 1. júlí 1943 til 31. marz 1944 féllu í gjald-
daga 1. apríl s. 1. Þar til bifreiðaskoðun hefst í byrjun næsta
mánaðar er gjöldum þessum veitt viðtaka hér á skrifstofunni
í Hafnarstræti 5 og er skorgð á alla hlutaðeigéndur að greiða
gjöld þessi hingað fyrir þann tíma til þess að skoðun geti
gengið greiðara og til þess að ekki þurfi til þess að koma, að
bifreiðar verði stöðvaðar vegna vanskila á vátryggingariðgjöld-
um bifreiðastjóra.
Tollstjórlnn í Reykjavík, 15. apríl. 1944.
Aoflð
O P A L rœstiduit
1»
O p A1
Rœstiduft
er fyrir nolikru kornið &
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
la þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegondir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
Ég held að þeir, sem deila á
Framsóknarflokkinn fyrir að
standa með framrétta bróður-
hönd og fús til samstarfs á þeim
grundvelli, sem hann trúir að
sé réttur, séu minni lífsspeking-
ar en Stefán G. Og það mun
sýna sig að fáir flokksmann-
anna munu hlusta á skrök um
foringja sína af þeim sökum,
enda væri það þá það, sem Jón
meistari Vídalín kallar að „láta
negla sig á eyrunum við port
helvítanna“.
Þeir, sem trúa því, að sveitir
og sjávarþorp á íslandi eigi að
blómgvast og vaxa, meta starf
Framsóknarflokksins í þjónustu
þess. Þeir, sem aðhyllast þá
skoðun að skipulag samvinn-
unnar geti fært starfandi hönd-
um sannvirði vinnunnar hljóta
að fylgja Framsóknarflokknum.
Vilji menn sporna við mikilli
auðsöfnun einstakra manna, en
hlynna að sjálfstæðum atvinnu-
rekstri efnalítilla manna einna
sér eða í félagi eftir því, sem
við á, þá eúga þeir samleið með
Framsóknai'flokkpum. Þeir, sem
trúa á mátt arstólpana, — einka-
auðmagnið — og þeir, sem vilja
láta hið opinbera vera forsjá
allra, hljóta að standa á önd-
verðum meicSi.
Verkefnin eru mörg og stór
eins og alltaf. Nú má segja, að
þörfin sé br^bnust að minnka
verðbólguna og koma atvinnu-
lífi þjóðarimiar á traustan og
jafnframt ré ttlátan grundvöll,
svo að hægt verði að gera allt
hitt, rækta la ndið, endurbyggja
flotann, byggj a hafnir og bæta
samgöngur, rei sa verksmiðjur og
taka rafmagnið' í þjónustu þjóð-
arinnar allrar. Að öllu þessu
mun Fram söknarflokkurinn
vinna með mö irnurn úr öðrum
flokkum eftir ] l>ví sem ástæður
leyfa, án tillits tfl allra fordóma.
En hitt má al< irei koma fyrir,
að samvinnuhi "eyfingin á ís-
landi verði kloi lin í tvo flokka
eins og verkalý ðshi’eyfingin er
nú.
(