Tíminn - 11.05.1944, Blaðsíða 3

49. blað
TÍMIM, fimmtndaglim 11. maí 1944
191
DANARMlMmGi
Sígríður G. Jónsdóttír
Knúts saga Rasmnssens
FRAMHALD
fyrrverandi húsfreyja að Skuíulsey og
Fáskruðarbakka.
Hinn 1. apríl síðastliðinn
andaðist í Reykjavík merkis-
konan Sigríður G. Jónsdóttir,
ekkja Hallvarðar Einvarðssonar
fyrrum bónda að Skutulsey í
Mýrasýslu. Hún var fullra 66
ára að aldri, fædd í Fíflholtum
á Mýrum, 22. nóvember 1877.
Voru foreldrar hennar Jón Jóns-
son bóndi þar og kona hans
Guðbjörg Þorkelsdóttir. Fluttu
þau síðan að Skiphyl á Mýrum
og bjuggu þar lengi myndarbúi,
og þar ólst Sigríður heitin upp
ásamt mörgum systkinum. Jón
á Skiphyl var prýðilega greind-
ur, bókhneigður og fróðleiks-
fús, og Guðbjörg kona hans
rómuð fyrir búsýslu og skör-
ungsskap. Hlaut Sigríður eigin-
leika beggja foreldranna og
sameinaði þá á mjög farsælan
hátt. Var hún ágætlega gefin
andlega og líkamlega, glæsileg
að ytri sýn, og var gædd mann-
dómi og mannkostum í óvenju
ríkum mæli. Tuttugu og eins
árs gömul giftist hún Hallvarði
Einvarðssyni frá Hítarnesi, hinn
10. sept. 1898.
Vorið eftir byrjuðu þau hjón-
in búskap í Skutulsey í Hraun-
hreppi, en þar höfðu áður búið
foreldrar Hallvarðar og forfeð-
ur hver fram af öðrum.
Mér er það í barnsminni þegar
hin ungu athafnasömu hjón
reistu bú sitt í Skutulsey og
fylgdist ég vel með hinum glæsi-
lega starfsferli þeirra þar, sem
því miður varð þó styttri en
skyldi. Hallvarður heitinn var
afburða atorkumaður og karl-
menni, jafnvígur til verka á
landi og sjó. Voru þau hjón því
samvalin og samhent um bú-
sýslu og athafnir, enda blómg-
aðist bú þeirra og efnahagur svo
hröðum og öruggum skrefum í
Skutulsey að fágætt mátti kall-
ast. Nytjuðu þau jörðina eins
og kostur var, bæði til lands og
sjávar, og sátu hana ágætlega.
Þó að barnahópurinn færi svo
að segja árvaxandi, mátti segja,
að blessan fylgdi barni hverju,
því að velmegun óx og afkoma
öll batnaði að sama skapi.
En svo var það árið 1912, að
þau urðu að flytja af jörðinni.
Áttu þau ekki nema nokkurn
hluta hennar, en ábúð fékkst
ekki lengur á hinum hlutanum.
Varð nú ekki umflúið að leita
annars jarðnæðis, því að Skut-
ulsey var ekki til tvískipta, fyrir
hið stóra bú, er þeim hjónum
var nauðsyn að reka vegna hins
barnmarga heimilis. Sama ár
losnaði jörðin Fáskrúðarbakki í
Miklaholtshreppi úr ábúð, og
þótti þeim hjónum hún tiltæki-
legust, þeirra er þá var völ á.
Fluttu þau þangað búferlum um
vorið. Var sveitungum þeirra og
nágrönnum að þeim mikil eft-
irsjá, og ekki hygg ég að Hall-
varður hafi með glöðu geði yfir-
gefið eyjuna sína, þar sem hon-
um hafði svo vel farnazt, og sjó-
mennska hans og aflasæld naut
sín jöfnum höndum athöfnun-
um við landstörfin. En Fáskrúð-
arbakki er landjörð í miðri sveit.
Ekki skal þó efast um það, að
Hallvarður hefði fljótlega lagað
sig eftir hinu nýja umhverfi og
tekið búreksturinn þarna föst-
um tökum, ef honum hefði orð-
ið lengra lífs auðið. En nú var
starfsdegi hans skyndilega lokið.
Náði hann aðeins að flytja
heimili sitt og búslóð til hinna
nýju heimkynna. Lagðist hann
síðan sjúkur og lézt þá um
haustið hinn 29. nóv., fjörutíu
og eins árs að aldri. Var það
mannskaði mikill og óbætanlegt
áfall ekkju hans með mörg börn
í ómegð, sefn nú varð að hefja
búskap að nýju, í áður ókunnu
umhverfi, á jörð, þar sem allra
umbóta var vant og húsakost-
ur ónógur og ófullkominn.
En hér sýndi Sigríður heitin
hvað í henni bjó. Tók hún nú
upp hið fallna merki manns
síns, og rak búskapinn áfram
með börnum sínum á Fáskrúð-
arbakka með óbilandi atorku í
nær tvo tugi ára. Og hún lét
sér ekki nægja að afla börnum
sínum fæðis og klæða, heldur
lagði fram alla orku sína í að
styðja þau til lærdóms og
mennta. Þannig luku þrír synir
hennar menntaskólanámi, þeir
Jón, er síðar varð sýslumaður,
Einvarður, er lengi var formað-
ur gjaldeyrisnefndar, og Jóna-
tan sakadómari í Rvík. Önnur
börn sín studdi hún og til
mennta við aðra skóla-. Átti hún
níu börn, en missti eitt á unga
aldri. Er það mjög rómað af öll-
um, sem fylgdust með 20 ára
baráttu ekkjunnar á Fáskrúð-
arbakka, af hve miklum skör-
ungsskap, þreki og umhyggju
hún leysti af höndum þann
þunga vanda, er örlögin lögðu
fyrir hana, er hún var svipt
ágætum eiginmanni í blóma lífs-
ins frá stórum barnahóp. Það
var hvort tveggja, að þeirri konu
hafði verið mikið gefið, enda
afrekaði hún mikið með lífi sínu
og starfi, og hygg ég að fáum
konum hefði verið ætlandi að
inna af hendi slíka þrekraun.
Bjarni Ásgeirsson.
K V Æ Ð I
Á aðalfundi Kaupfélags Borg-
firðinga flutti Júlíus Jónsson á
Hítarnesi eftirfarandi kvæði í
sambandi við umræður um lýð-
veldismálið:
ísafrón í fjötrum lá,
færðist tjón um ranna.
Svo kom Jón og brandi brá,
brýndi sjónir manna.
Sundrung andann sýkir hér,
sora-blandar framann.
Þegar vandi vaxinn er
verður að standa saman.
Vinnutamir bregðum band,
brjótum amastrengi.
Tvinnum saman lýð og land,
lyftum frama’ og gengi.
Nú vill þjóðin frelsi fá,
farga tjóðurbandi.
Sýnum bróðursvipinn þá,
sæmum góðu landi.
Kyndum glóðir, drýgjum dug,
dyggir góðu verki.
Myndum óðum frárra flug,
flöggum þjóðarmerki.
Kjósendur!
Munið að greiða atkvæði f
lýðveldiskosningunum. Gætið að
því að draga ekki of lengi að
kjósa, ef senda þarf atkvæði
ykkar langa vegu, því ferðir eru
strjálar á ýmsa staði landsins.
Hvaða íslendingur er það, sem
ekki vill gera skyldu sína til þess
að landið hans verði frjálst og
fullvalda? Dragið ekki lengi það,
sem þið getið gert í dag!
Ei rúða brotnar
hjá yður, þurfið þér aðeins að
hringja í síma 4160.
Höfum rúðugler af öllum gerð-
um og menn til að annast
ísetningu.
VERZL. BRYNJA
Sími 4160.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringunum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sent mót póstkröfu.
Sendið nákvæmt mál.
Hrifningunni, sem Knútur vakti, verður ekki með orðum lýst.
Lófaklappinu og fagnaðarlátunum ætlaði aldrei að linna, er hann
settist aftur í sæti sitt. Þvílíka ræðu vildu allir þakka. Á svip-
stundu var Knútur orðinn kunnur maður, ekki aðeins í Stokk-
hólmi, heldur og meðal blaðamanna frá mörgum löndum.
Þegar borðræðunum lauk, hópuðust menn utan um Knút til
þess að þakka honum frammistöðuna og reyna til þess að
komast í kynni við hann. Meðal þeirra, sem Knútur sá í frysta
skipti þetta kvöld, var hinn kunni sænski rithöfundur, Albert
Engström, er siðar varð góðvinur hans. Hann bað Knút að skrifa
grein í blað sitt, „Strix“, sem hann gerði auðvitað. Og það sem
bezt var af öllu: ritlaunin voru ekki skorin við neglur. Knútur
gat borgað skuldir sínar og var nú aftur frjáls maður.
Nú bauð Knútur „Berlingske Tidende" í Kaupmannahöfn þjón-
ustu sína. Það gat margt nýstárlegt borið fyrir augu í Lapp-
landsferð. Ritstjórn blaðsins þekktist boð hans — vel skrifaðar
greinar um Lappa og Lappland voru eftirsóknarvert lestrarefni
— og sendi honum ferðapeninga.
Þessi Lapplandsferð varð upphaf mikilla ævintýra og inngang-
urinn að frægð hans. Norður í Lapplandi hitti hann fólk, er
minnti hann mjög á Eskimóa, þótt högum þess væri að ýmsu
leyti öðru vísi háttað en þeirra. Hann var fljótur til þess að skilja
Lappana, tileinkaði sér siði þeirra og ferðaðist með þeim úr ein-
um tjaldstað í annan. Heimili þeirra urðu þegar hans heimili.
Þenna vetur voru ísalög mikil og hagleysur um allar Lappa-
byggir. Um miðjan vetur hafði brugðið til þíðviðra og rigninga, en
íyrr en varði létti í lofti og gekk að með grimmdarfrost. Klaka-
brynja lagðist á allt. Þá var dapurt líf og þungt að þreyja í héruð-
unum, þar sem landamæri hinna þriggja ríkja mætast. Hreindýrin
stóðu í svelti og rásuðu brott frá hjarðmönnunum. Gríðarstórar
hreindýrahjarðir frá Finnlandi voru komnar yfir á sænskt land.
Þær voru teknar í gæzlu og fengust ekki látnar lausar, fyrr en
blessuð tollyfirvöldin höfðu lengi legið á málinu. Klögumálin
gengu á víxl, og öllu virtist í óefni stefnt.
Þá gerðist Knútur Rasmussen, hinn óþekkti ferðalangur,
sáttasemjari og dómari í deilumálunum þarna í landamærahér-
uðunum. Það varð að ráða sem skjótast fram úr vandræðunum,
því að hreindýrin féllu hundruðum saman á degi hverjum. Það
■var átakanleg sjón að sjá seyrt fólkið loks halda af stað með
hreindýr sín, skinhoruð, kviðstrengd, máttfarin og skjögrandi.
Á þessum slóðum komst Knútur í kynni við „Skúm“, voldugan
Lappa, sem átti fimm þúsundir hreindýra. Skúmur var maður,
sem sópaði að. Árlangt fylgdi hann hjörðum sínum og lifði að
hætti annarra Lappa, en þegar honum bauð svo við að horfa,
fyllti hann stóran poka af peningum og ók til næstu borgar. Þar
settist hann að í bezta gistihúsinu, þar sem honum var tekið
tveim höndum, þótt í hreindýrakufli væri, því að allir vissu, að
hann borgaði ríflega fyrir sig. Peningapokann fékk hann gisti-
hússtjóranum.
„Kampavín“, hrópaði Skúmur, og þjónarnir flýttu sér að verða
við óskum hans.
„Hvað kostar það?“ Þjónarnir sögðu honum það.
„Eigið þið ekki til dýrara ýín?“
Þá fóru þjónarnir aftur á stúfana og komu að vörmu spori
með sömu flöskurnar. En verðið var orðið tvöfalt hærra. Þá
fyrst hafði Skúmur lyst á því. Síðan skipaði hann þjónunum að
veita öllum, sem þiggja vildu. Seint um kvöldið var Lappinn
borinn til sængur.
Að fáum dögum liðnum var honum gefið til kynna, að nú væru
peningarnir gengnir til þurrðar. Þá bað hann menn að segja sér,
hvað hann hefði aðhafzt í ölvímunni. Síðan snaraðist hann í
ferðafötin, beitti hreindýrunum fyrir sleðann, ók til fjalla og tók
upp fyrri hætti. Fáir voru jafn harðduglegir hjarðmenn sem
hann.
Þarna kynntist Knútur líka hinum nafntoguðu flækingum,
sem hvergi áttu sér hæli, heldur ferðuðust frá einum stað til
annars og unnu við járnbrautarlagningar, þegar þá þraut önnur
ráð til þess að framfleyta lífinu. Þessir menn skeyttu hvorki um
fortíð né framtíð. Þeir hugsuðu aðeins um líðandi stund. Flestir
voru heljarmenni að burðum, ofsafengnir í skapi og skjótráðir
og aðsópsmiklir, jafnt við vinnu, drykkju, kvennafar og slags-
mál.
Eitt sinn varð hann samferða nokkrum þessara manna í
járnbrautarvagni. Þrengsli voru mikil og drepið í hvert sæti.
Þeir tóku þar upp brennivínsflöskur og létu þær ganga frá
manni til manns. Knútur afþakkaði kurteislega, er þeir buðu
honum að súpa á.
En þetta var hinum áhyggjulausu umrenningum ekki að
skapi. Hlátrarnir hljóðnuðu. Þeir, sem aðfaramestir voru, þyrpt-
ust að Knúti, er brátt sá sitt óvænna og varð að drekka til
botns úr heilli flösku til þess að bjarga lífi og limum. Það sveif
að vonum fljótt á hann, og vissi hann litið, hvað gerðist í vagn-
inum eftir þetta.
Margt fleira dreif á daga Knúts í hópi þessara manna. Á-
fengissala var bönnuð í Lappabyggðunum. En það, sem ekki
mátti koma fram í dagsljósið, var gert á nóttunni. Það bar því
við, að skuggalegir menn komu um miðjar nætur og vöktu
fólk. Það voru smyglarar og launsalar, sem höfðu meðferðis á-
íengið, er nefnt var „dýnamít.“ Það var svo áhrifamikið, að
3afnvel hin mestu karlmenni ultu fljótlega út af, þegar þeir höfðu
neytt þess.
Eina eftirminnilegustu nótt lífs síns gisti Knútur í lítilli veit-
ingakrá rétt innan við finnsku landamærin. Heldur var lítið um
þægindi á þessum veitingastað, og það var takmarkaður hópur
gesta, er þar gat átt náttstað í einu. Rúmið var aðeins eitt, en
í því gátu líka tveir sofið. Knútur kom sárþreyttur eftir daglanga
göngu í krána. Tveir gestir voru fyrir, svo að ekki var um annað
að velja fyrir hann heldur en að sofa á gólfinu við rúmstokkinn.
En það kom sér líka að sumu leyti vel fyrir hann að hljóta ekki
náttstað í dýrindis rúmi, því að auraráð hafði hann lítil. Annar
gestanna, sem fyrir voru, var Rússi, mjög drukkinn. Hann hvíldi
við stokk.
Knútur sofnaði fljótt. Dreymdi hann, að hann væri að baða
sig í marmarakeri. Innan lítillar stundar fannst honum hann
kominn undir háan foss og þyrlaðist úðinn um hann. Loks þótt-
ist hann vera kominn út á sjó í litlum báti. En allt í einu tók
báturinn að sökkva, og við það vaknaði hann. Varð hann þess
þá var, að hann var rennvotur á bringunni. Stækan þef lagði að
vitum hans. Hann rauk á fætur, og nú kom I ljós, að það var
Rússinn, sem valdur var að þessu.
Samband ísl. samvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Þegar eldsvoða ber að höndum, brenna ná-
lega í hvert sinn óvátryggöir innanstokks-
munir,
Frestið ekki að vátryggja innbú yðar.
Saltkjðt
Áltvcðið hcfir verið að selja innanlands
nokkuð af
störhöggnu dílkakjöti
iyrir aðeins 462 krónur
heiltunnuna
Það af kjötinu, sem ekki selst fljótlega,
verður flutt út, o«' verða |iví þeir, sem
ætla að kaupa kjöt til sumarsins, að
g’era pantanir sem fyrst hjá KAUPFÉ-
LÖGUM eða SAMBATVDEVU, og verður
kjötið l»á sent á hvaða höfn sem óskað er
með fyrstu ferð er fellur.
OpAL
Hæstiduft —
IVotið
O P A L rœstiduft
' *
er fyrir nukkru komið &
n.arkaðiim og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
la þá kosti, er ræstiduít
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegandir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
T 1 M IIV IV er víðlesnasta auRlýsiug'ahlaðið!