Tíminn - 16.05.1944, Síða 2

202
T]
mh
\N, liriðjndagiiin 16. mai 1944
51. blað
^ímtrm
Þriðjudagur 16. maí
Framtídin
Áhyggjur margra vegna þess,
hvernig horfir í fjárhagsmálum
og stjórnmálum þjóðarinnar,
fara vaxandi. Það er rætt um,
að algert hrun sé fyrir dyrum.
Það er talað um, að krónan muni
falla og verða einskisvirði. Því
er spáð, að meíra og minna at-
vinnuleysi sé í vændum. Svart-
sýni og trúleysi á framtíðina
einkennir skoðanir margra
manna um þessar mundir.
Hér skal síður en svo reynt
að andmæla því, að þessi skoð-
un sé eigi* skiljanleg, eins og
ástatt er í dag. Þegar litið er
einhliða á ríkjandi öngþveiti
fjármálalífsins og stjórnmál-
anna, er ekkert undarlegt, þótt
menn verði svartsýnir. Engum
ungum manni skal heldur láð,
þótt hann sé vantrúaður á ríkj-
andi þjóðskipulagshætti, ef
hann lítur einhliða á rangindin
og misréttinn, er dafna í skjóli
þess,' miljónagróða fárra ein-
staklinga á aðra hönd, án nokk-
urra sérstakra verðleika eða
lofsverðrar framtakssemi, en á
hinn bóginn öryggisleysi og fall-
valtar framtíðarvonir bænda,
verkamanna og annars vinn-
andi fólks.
Svartsýnin og trúleysið, sem
ríkir í dag, getur þannig verið
vel skiljanleg. Hitt er annað mál,
hvort það er réttlætanlegt. Við
nánari athugun, ættu menn að
sjá, að það er rangt og óskyn-
samlegt að dæma framtíðina
eftir nútíðinni. Það væri sama
fásinnan og ef þvl hefði verið
haldið fram á tímum móðu-
harðindanna, að ísland ætti sér
ekki viðreisnarvon framar. Með-
an þær náttúruógnir dundu á
þjóðinni, ritaði einn af íhalds-
samari embættismönnum henn-
ar um framtíð kornyrkju á ís-
landi. Hann lét ekki erfiðleikana
svipta sig trú á land og þjóð. Trú
hans átti líka eftir að rætast.
Ef menn líta ekki aðeins á
fjármálaörðugleikana og stjórn-
málaöngþveitið í dag, heldur
Jafnframt á þá miklu möguleika,
sem þjóðin hefir til að skapa sér
betri lífskjör og meiri menn-
ingu, myndi svartsýnistrúin
vissulega hafa færri áhangend-
ur. Auðæfi moldarinnar, hafs-
íns, fossanna og hveranna, sem
ísland á í svo ríkum mæli, geta
skapað margfalt fleira fólki en
byggir það nú glæsilegt menn-
ingarlíf. Hinir miklu fjármunir,
sem íslendingar eiga nú í er-
lendum gjaldeyri, ættu að geta
flýtt miklu meira fyrir hinni
verklegu þróun en menn gátu
gert sér vonir um fyrir fáum ár-
um síðan. Stjórnskipulag þjóð-
arinnar gefur líka þeim öflum,
sem vilja koma fram félagsleg-
um, menningarlegum og verk-
legum umbótum og framförum,
sigurvænlega aðstöðu. Það, sem
þarf, er dugnaður og framtak til
að nota auðæfi landsins, ráð-
deild til að láta hinar erlendu
inneignir ekki fara í sukk og
óþarfa, og síðast, en ekki sízt,
sameining umbóta- og viðreisn-
araflanna um raunhæfa og stór-
stíga framfarastefnu.
Hér á landi ætti framkvæmd
slíkrar umbótastefnu að verða
enn auðveldari en ella vegna
þess, að meðal langflestra lýð-
ræðisþjóða hefir skapast stór-
felld vakning um aukið félags-
legt réttlæti og framfarir í þágu
almennings. Sú stefna, sem vill
að framleiðslutækin, verzlunin
og hin vaxandi tækni verði til
auðgunar fáum mönnum, en
fjöldinn búi við óbreytt kjör, er
deyjandi stefna. Efnalegt rétt-
læti og velmegun allra er boð-
orð hins nýja tima.
Á nýloknu flokksþingi Fram-
sóknarmanna var tekin skýr og
afdráttarlaus afstaða til þessara
mála. Framsóknarmenn lýstu
þar eindreginni trú sinni á hina
miklu möguleika fyrir viðreisn
atvinnuveganna í þágu hins
starfandi fólks. Framsóknar-
menn lýstu fylgi sínu við aukið
efnalegt réttlæti," þeir vilja
hvorki auðkonunga eða öreiga,
heldur bjargálnamenn. Fram-
sóknarmenn stigu á stokk og
strengdu þess heit að vinna að
sigrl umbótástefnunnar á grund-
Landgræðslusjóður
Á öðrum stað í bláðinu er
birt ávarp til íslendinga um
stofnun Landgræðslusjóðs. Er
þessum sjóði ætlað að verða til
styrkar trjárækt og skóg-
græðslu, en jafnframt til varnar
gróðurlendi og hjálpa til að
klæða sem mest af landinu ein-
hverjum nytjagróðri.
Skógræktarfélag íslands beit-
ist fyrir þessu máli, og er ætlazt
til að menn um allt land, eigi
kost á að gerast aðiljar að stofn
un þessa merkilega sjóðs. Hefir
félagið látið prenta greiðsluvið-
urkenningar fyrir 5, 10, 50 og
100 krónum, sem afhentar verða
þeim, sem fé leggja fram. Sér-
stök áherzja verður lögð á þessa
fjárssöfnun þá daga, sem þjóð-
aratkvæðagreiðslan fer fram og
hefir landsnefnd lýðveldiskosn-
inganna látið gera merki, er
hún afhendir, til að minna á
þetta málefni.
Skógræktarfélagið mun hafa
fengið heimild til að hafa bæki-
stöð sína í skrifstofum Búnað-
arfélags íslands tvo fyrstu
kosningadagana, til þess að.eiga
sem hægast með að vinna að
þessu máli.
Leggi hver fulltíða maður
fram nokkra fjárhæð til stofn-
unar Landgræðslusjóðnum, verð-
ur sjóðurinn verðug morgungjöf
til þjóðarinnar, nú' þegar hún
öðlast fullt frelsi og stofnar lýð-
veldi.
velli lýðfrelsisins og þingræðis-
ins, vinna að sameiningu nógu
sterkrar umbótafylkingar til að
koma fram hinum stóru við-
reisnar- og réttlætismálum.
Það verður reynt að vinna
gegn þessari stefnu, bæði af
stórgróðakóngum, sem vilja
auðgast meira af störfum vinn-
andi manna, og af kommúnist-
um, sem ekki trúa á neitt annað
úrræði en byltinguna. En þessi
andstaða er vonlaus, ef umbóta-
menn landsins eru nógu ákveðn-
ir og láta ekki smákrit og þröng-
sýni, er áður hefir sundrað
þeim, verða lengur vatn á myllu
öfgalýðsins í þjóðfélaginu.
Fyrir Framsóknarmenn gildir
það nú að vinna vel og vasklega
að útbreiðslu stefnu sinnar, eins
og hún var ákveðin af flokks-
þinginu. Þá mun skapast sú
alda, sem hvorki stríðsgróða-
menn eða kommúnistar geta
stöðvað. Þá mun svartsýnin
víkja og stórfelldar, verklegar
framfarir og félagslegar um-
bætur munu aftur gera bjart
yfir íslandl. Þ. Þ.
Ávarp til íslendinga
Samtímis því, að þjóðin er kvödd til þess að
taka ákvörðun um stofnun lýðveldis, kom fram sú
hugmynd, að efnt yrði til einhverrar þeirrar fram-
kvœmdar, er allir landsmenn gœti átt hlut að og
gildi hefði fyrir alda og óborna.
Hefir orðið að ráði, að stofnaður yrði LAND-
GRÆÐSLUSJÓÐUR SKÓGRÆKTARFÉLAGS ÍS-
LANDS.
Þessum sjóði er eigi aðeins œtlað að verða til
styrktar trjárœkt og skóggrœðslu, heldur einnig
að verja gróðurlendi og klœða sem mest af land-
inu einhverjum nytjagróðri.
Sagan leiðir í Ijós, hversu náið samband er milli
gróðurfars landa og farnaðar þjóða. Menningar-
skeið þjóða eru samfara því, að skógar og hvers
konar nytjagróður stendur með blóma, en þegar
gróðurfari hnignar fylgir fátœkt og afturför í
kjölfarið.
Þannig hefir þessu verið varið einnig um okkar
land. Og það er ekki fyrr en á síðustu áratugum,
að hér er hafin sókn í rœktun og grœðslu eyddra
landa. Þessa rœktunarsókn þarf mjög að herða.
Verjast þarf landspjöllum svo sem verða má.
En jafnframt þarf að hjálpa nytjagróðri til þess
að nema landið að nýju. 'r' .
Hvort tveggja er stórum auðunnara nú en áð-
ur, sakir þeirrar reynslu og þekkingar, sem fengin
er, og verktœkni og úrrœða, sem upp hafa verið
fundin, aðeins ef eigi skortir fjármuni til fram-
kvœmda.
Gerðist sérhver fulltíða íslendingur aðili að
stofnun Landgrœðslusjóðs Skógrœktarfélags ís-
lands, yrði sjóðurinn frá upphafi vegleg minn-
ingargjöf um endurheimt þjóðfrelsi, sem þá að
sjálfsögðu yrði aukin og efld í framtíð, svo að
svara mœtti til þeirra vona, er allir stofnendur
sjóðsins bera í brjósti um farnað þjóðar og lands.
Stjórn Skógrœktarfélags íslands gengst fyrir
fjársöfnuninni. . Landgrœðslusjóðurinn verður
sjálfseignarstofnun. Sjóðnum verður sett skipu-
lagsskrá á nœsta aðalfundi Skógrœktarfélagsins.
Góðir íslendingar!
Gerizt aðilar að stofnun Landgrœðslusjóðs Skóg-
rœktarfélags íslands.
Svíar og kommúnistar
Fyrir skömmu birtist í blöðum
landsins og útvarpi útdráttur úr
ummælum nokkurra sænskra
blaða um sjálfstæðismál vort í
tilefni af skeyti því, er Dana-
konungur sendi ríkisstjórninni
varðandi lýðveldisstofnun á ís-
landi. Afstaða konungs er ofur
skiljanleg og ekki önnur heldur
en við mátti búast. Það er erfitt
fyrir konung, sem af „Guðs náð“
er konungur Vinda, Gauta, ís-
lendinga og annarra þjóða, að
afsala sér konungdómi fyrir sig
og sína ætt. Það er ákvörðun,
sem konungar taka yfirleitt
ekki, hvort sem er á stríðs- eða
friðartímum. Svo það er í raun-
inni barnalegt að láta sér detta
það í hug, að konungur breyti
nokkuð um skoöun í þvi efni,
þótt fríður komizt á í heimin-
um.
Sá leiðinlegi misskilningur,
sem fram kemur hjá nokkrum
sænskum blaðamönnum, um
rétt okkar íslendinga til þess að
ráða sjálfir stjórnskipulagi okk-
ar, byggigt að allverulegu leyti
á því, að þeir eru uppaldir við
það að líta á konung frá sama
sjónarmiði og hann sjálfur lítur
á sig, þ. e. a. s. sem nokkurskon-
ar æðri veru, með öðrum og
meiri rétti en venjulegt dauð-
legt fólk. Þessi skoðun á rétti
konungsins, samfara þekkingar-
skorti þeirra á lagalegum og sið-
ferðilegum rétti okkar íslend-
inga til þess að ráða okkur
sjálfir, veldur þeim leiðinlega
misskilningi, sem fram kemur í
ummælum hinna sænsku blaða.
Munu því ummæli þeirra frekar
vera sprottin af ókunnugleika
en illum hug í garð okkar ís-
lendinga. Enda er vanþekking
hjá erlendum blaðamönnum á
högum ' okkar íslendinga ekk-
ert nýtt fyrirbrigði.
Verulegs misskilnings gætir
einnig í öðru efni hjá þessum
sömu blaðamönnum, þegar þeir
halda að slit hins pólitíska sam-
bands íslands við Danmörku tor-
veldi hina norrænu Samvinnu í
framtíðinni. Þvert á móti teljum
vér íslendingar okkur meiri gleði
og gagn að því að taka þátt í
samvinnu við hinar Norður-
landaþjóðirnar sem frjáls og
jafnrétthár aðili, heldur en sem
undirþjóð einnar þessara þjóða.
Ótrúlegt væri það, að Norður-
landaþjóðirnar, og gagnstætt
þeirri framkomu, sem þær hafa
sýnt oss undangengin ár, færu
að torvelda okkur samvinnu
við sig í framtíðinni, sem
nokkurs konar hefnd fyrir það
að við viljum vera frjáls og full-
valda þjóð. Slík skoðun er fjar-
stæða.
En þessi sænsku blaðaummæli
voru vel þegin af þeim, sem
skapa vilja hér andúð á Svíum
og ala á törtryggni í þeirra garð,
svo sem Vísisliðinu. En einkum
kemur þetta fram hjá kommún-
istum á einstaklega ruddalegan
hátt í Þjóðviljanum 11. maí.
Þjóðviljinn stingur sem sagt upp
á því, að við íslendingar aurum
saman í pils fyrir Svía og gefum
þeim og þá muni þeir þagna.
Meiningin er auðvitað sú, að
Svíar séu svo siðferðislaus þjóð,
að þeir segi og geri hvað sem er
fyrir peninga. Á annan hátt
verður þessi heimskulegu og al-
veg eindæma dónalegu orð ekki
skilin. Halldór Kiljan segir í
sama blaði í lok greinargóðrar
ritgerðar um afstöðu konungs,
„að vér íslendingar þekkjum þá
þjóð (Svía) ekki neitt, og kær-
um okkur ekki mikið um að
kynnast henni“. Þetta eru dólgs-
leg orð, svo hans eigin orð séu
notuð, í garð erlendrar vin-
veittrar þjóðar, og þarna talar
Kiljan áreiðanlega ekki fýrir
munn íslendinga. Hvaða ástæðu
hefir Kiljan til þess að segja
slíkt, þótt hann reiðist orðum
nokkurra blaðamanna?
Reiði kommúnista í garð Svía
er skiljanleg. Hún stafar ekki
fyrst og fremst af þessum um-
mælum sænsku blaðamannanna
heldur af því að þeir hafa andúð
á Svíum, sem 1 augum kommún-
ista hafa unnið sér margt til
óhelgis. Svíar eru engir sérlegir
aðdáeridur Rússa, þótt þeir láti
þá jafnan njóta sannmælis. En
þeir hafa hjálpað nágrönnum
sínum, Finnum, margvíslega í
þrengingum þeirra. og slíkt er
höfuðsynd. í Svíþjóð ráða social-
demókratar mestu um alla
stjórn landsins og framkvæmdir.
Loks er almennum velferðar-
málum þjóðarinnar svo vel fyrir
komið í Svíþjóð, að öðrum þjóð-
um hefir verið til fyrirmyndar
og þetta skipulag er ekki kom-
munistiskt, heldur blátt áfram
borgaralegt, og svona gott borg-
aralegt skipulag er hættulegt í
samkeppni við kommúnism-
ann. f þessu er raunverulega að
finna ástæðuna fyrir því hatri
í garð Svía, sem fram kemur hjá
kommúnistum.
Gl. R.
Munfó
að greiða atkvæði nógu
snemma við lýðveldiskosning-
arnar, svo að atkvæðin komist
á ákvörðunarstað í tæka tíð!
Útbreiðið Tímairn!
Erlendir þættirt
Jorge IJbico
Flest ríki Mið-Ameríku og Suður-Ameríku hafa einræðis-
herra. Mörg þeirra hafa reynt að koma á lýðræði og þing-
ræði, en það hefir jafnan misheppnazt. Ófyrirleitið gróða-
brall og valdabrask auðkónga annars vegar, en menningar-
skortur og samtakaleysi almennings hins vegar hafa hald-
izt í hendur um að granda lýðfrelsinu. Endirinn hefir orðið
einræði og hefir vitanlega oltið á ýmsu um það, hvernig það
hefir reynzt.
Sá núlifandi einræðisherra Ameríku, sem talinn er merki-
legastur, en hins vegar er lítt þekktur utan lánds síns, er
Jorge Ubico í Guatemala, stærsta ríki Mið-Ameríku. Hann
hefir farið þar með völd síðan 1931 og hefir þótt stjórn-
samari og framtaksmeiri en flestir einræðisherrar í sögu
Ameríku, er oftast hafa verið lítið meira en þý vissra auð-
mannaklíkna eða erlendra auðhringa.
Guatemala er 45 þús. fermílur
að flatarmáli og hefir um 3.3
milj. íbúa. Um helmingur þeirra
eru Indíánar. Mikið af landinu
er hálent. Sjálf höfuðborgin,
sem hefir um v180 þús. íbúa, er í
4800 feta hæð. Jarðskjálftar eru
tíðir og hrundu mestöll hús höf-
uðborgarinnar í jarðskjálfta
1917. Landbúnaður er aðalat-
vinnuvegurinn, og eru helztu
útflutningsvörurnar kaffi, ban-
anar og sykur. Námugröftur fer
vaxandi og eru margskonar
málmar, t. d. silfur, gull, kopar
og járn, unnir þar úr jörðu.
Landið er talið auðugt og eiga
mikla framtíð fyrir höndum.
Fram til ársins 1931 hafði ver-
ið tiltölulega lítið um opinberar
framkvæmdlr í Guatemala. —
Stjórnin hafði lenstum verið í
höndum manna, er hugsuðu um
hag fárra einstaklinga, en ekki
almennings. Árið 1930 urðu for-
setaskipti í Guatemala, en
Bandaríkjastjórn vildi eigi við-
urkenna hinn nýja forseta, þar
sem hún mun hafa talið kjör
hans ólöglegt. Stóð þannig i
nokkuru þófi, unz Ubico var val-
in forseti 1931. Vafasamt er að
kjör hans hafi verið löglegt, en
honum tókst þó að ná viður-
kenningu annara ríkja. Síðan
hefir hann verið einræðisherra.
Ubico var 52 ára, þegar hann
varð forseti, fæddur 1879. Hann
var sonur velmetins embættis-
manns, komst fljótt í opinbera
þjónustu og varð um hríð fylkis-
stjóri. Hann hafði verið her-
málaráðherra um skeið, er hann
varð forseti.
Ubico tók við landinu í fyllstu
niðurníðslu. Kjör Indíána, sem
aðallega stunduðu landbúnað,
voru hin verstu. Ýmsir auðkýf-
ingar keyptu jarðir þeirra og
leigðu þeim þær aftur með ok-
urkjörum. Samgöngur voru lé-
legar, sími óvíða, útvarp ekkert.
Ástandið í heilbrigðismálum var
hið ömurlegasta, því að margir
hitasjúkdómar, t. d. maleria og
kólera, voru landlægir í stórum
landshlutum, og yfirleitt átti al-
menningur lítinn aðgang að
læknishjálp. í höfuðborginni var
tæpast nokkur gata, sem gat
nefnst því nafni, og byggingar
hinar lélegustu. Skólamálin
voru í mestu niðurníðslu, eink-
um meðal Indíána. Allur emb-
ættisrekstur var í mesta ólagi
og mútur næsta algengar. Loks
var ríkið stórskuldugt og árleg-
ur tekjuhalli á ríkisbúskapnum.
Ubico tók strax til óspilltra
mála. Hann setti lög, sem bönn-
uðu auðmönnum að kaupa jarð-
eignir Indíána og tryggði þeim
Jsanngjarnan leigumála. Hafizt
'var handa um stórfelldar verk-
legar framfarir, vegir lagðir og
járnbrautir byggðar í margfallt
stærri stíl en áður hafði þekkst.
Sími var lagður um landið þvert
og endilangt og margar útvarps-
stöðvar reistar. í höfuðborginni
var hafizt handa um stórfelldar
byggingar og götulagningar, og
er hún nú talin ein hreinleg-
asta borg í heimi. Fjöldi skóla
var reistur, einkum í Indíána-
héruðunum. í heilbrigðismál-
unum hafa framfarirnar þó orð-
ið einna stórstigastar. Mörgum
verstu sjúkdómunum hefir ver- j
ið útrýmt, allir eiga nú kost ó- J
dýrrar læknishjálpaí og marigií
spítalar hafa verið byggðir.
Hafa sérfræðingar frá Banda-
ríkjunum verið fengnir til að
standa fyrir þes§um fram-
kvæmdum. Skuldir landsins
hafa verið greiddar að mestu og
ríkisbúskapurinn skilar nú ár-
lega góðum tekjuafgangi.
Ef til vill hefir þó Ubico unn-
ið mesta stórvirkið á því sviði
að bæta embættisreksturinn.
Hann hefir gengið mjög strangt
eftir því, að embættisfærsla op-
inberra starfsmanna væri í góðu
lagi, og refsað mjög 'stranglega
fyrir öll afbrot. í Guatemala
eru allar refsingar mjög strang-
ar, jafnvel smáþjófnaðir hafa
verið látnir varða lífláti. Ubico
telur, að strangar refsingar
tryggi bezt skyldurækni og
hlýðni. Allir opinberir starfs-
menn verða að gera grein fyrir
eignum sínum, er þeir taka emb-
ætti, og árlega síðan. Ef þeir
byggja sér hús eða kaupa ein-
hverja eign, verða þeir að gera
grein fyrir, hvernig féð er feng-
ið. Strangleiki Ubico sézt m. a.
á framkomu lögregluliðsins 1
höfuðborginni. Þar er talin
meiri regla en í annari amerískri
borg. Það má t. d. heita óþekkt,
að menn kasti þar sígarettu-
stubb á götuna. Ubico hefir
heimtað, að borgin væri hrein-
leg, og lögreglan fylgir þeim
fyrirmælum hans vægðarlaust.
Allir ráðherrar Ubico verða að
skrá daglegan vinnutíma sinn á
stjórnarskrifstoíunum, og þeir
verða alltaf að standa í návist
hans. Ubico fer oft i yfirlits-
jferðir og ferðast þá venjulega á
Jmótorhjóli. Hann krefst þess, að
opinberir starfsmenn geri það
einnig. Hann hefir stundum lát-
ið fylkisstjóra selja einkabifreið,
sem þeir höfðu keypt, og kaupa
sér mótorhjól í staðinn. í eftir-
litsferðum sínum hefir hann oft
rekið margt manna úr embætt-
um.
Ubico á enga persónulega vini
og hefir ekki myndað neinn
flokk um sig. Hins vegar hefir
hann öfluga og víðtæka leyni-
lögreglu og fer því fátt fram hjá
honum. Hann gætir þess vel, að
herinn sé honum fylgispakur.
Guatemala er eina ríkið í
Latín-Ameríku, sem eigi hefir
fengið lán í Bandaríkjunum á
stríðsárunum til eflingar at-
vinnulífi sínu, en Bandaríkja-
menn eru nú ósparir á þessi lán.
í stað þess hefir Guatemala
keypt 2 milj. dollara af stríðs-
skuldabréfum Bandaríkjanna. í
öðrum Mið-Ameríkuríkj unum
hafa Bandaríkjamenn annast
sjálfir lagningu Pan-Ameríku-
vegarins, sem á að ná eftir endi-
langri Ameríku, og byggingu
hernaðarlegra flugvalla. Ubico
tók að sér að sjá um þessi verk
í Guatemala, án afskipta Banda-
ríkjanna. Hann vissi, að þeir
myndu bjóða hærra kaup og
hækka þannig kaupgjaldið í
landinu, eins og reynslan hafði
orðið annars staðar. Þessar
framkvæmdir urðu líka tiltölu-
lega stórum ódýrari þaf en ann-
ars staðar. En Ubico hélt ekki
að^ins niðri kaupgjaldinu. Þegar
Bandaríkjamenn komu þangað
með of fjár til að kaúpa
vörur, fyrirskipaði hann há-