Tíminn - 20.05.1944, Page 1

Aukablað
TÍMIM, laugardaginn 20. mai 1944
Aukablað
Gunnlaugur Krisimundsson;
Lýðveldið, birkilaufin þrjú
og landgræðslusjóðurínn
„Frjálst er í fjallasal,
fagurt í skógardal,
heilnæmt er heiðloftið tæra;
hátt yfir hamrakór
himinninn blár og stór
lyftist með Ijóshvolfið skæra.“
Stgr. Th.
Andi víðsýnis og frelsis vakir
nú yfir landi og lýð og kallar
þjóðina til starfa.
Það á að greiða atkvæði um,
hvort ísland skuli leysa úr kon-
ungssambandi við Danmörku og
hvort það sku^i gert að fulivalda
og sjálfstæðu lýðræðisríki.
Landsnefnd, sem um þau mál
fjallar, hefir séð, að pólitískt
frelsi og sjálfstæði þjóðarinnar
er ekki nóg, ef landið sjálft er
blásin auðn og hrjóstrin ber.
Því valdi þessi nefnd sér og öðr-
um starfsmerki við kosningar,
þrjú bjarkarlauf á hvítum
grunni. — En að kosningunum
loknum gefur hún merkið Skóg-
ræktarfélagi íslands.
Merkið er táknrænt hvatn-
ingar- • og minningarmerki um
sjálfstæði og lýðræði lands og
þjóðar og gróanda í íslenzku
þjóðlífi. — Það er meira: Það
er "kröfumerki um að gróður
landsins sé varinn og landið
klætt í birkihjúp frá sjávar-
strönd til hvítra jökla, og er það
ærið starf.
Skógræktarfélag íslands hefir
þegið merkið og þakkað gjöfina
og ætlar að nota það, að kosn-
ingum loknum, til fjáröflunar.
Stjórn Skógræktarfélags ís-
lands hefir ákveðið að safna fé
og stofna sjóð, sem heita skal
„Landgræðslusjóður Skógrækt-
arfélags íslands.“ Sjóðinn á að
nota til þess að vernda gróður
íslands og græða upp auðnir
þess. Bjarkarlaufin þrjú eru
merki þessarar stefnu og starf-
semi. Starfið er hafið af þjóð-
rækni og einlægri ættjarðarást,
við þessi einstæðu og áhrifaríku
tímamót, þegar þjóðin verður
frjáls og landið sjálfstætt full-
valda ríki, eftir að hafa verið
í tengslum við erlend ríki og
konunga í 680 löng og oft erfið
ár.
Skógræktarfélag íslands á-
varpar allan landslýð og segir:
„Komið gr.ænum skógi að skrýða
skriður berar, sendna strönd.“
(G. G.).
Starf Skógræktarfélags ís-
lands er fagurt og það má segja,
að þeir aurar séu lagðir í guðs-
kistu og helgaðir háleitu starfi,
sem varið er til þess að efla
samstarf og einhug í því að
verja og klæða landið.
Fjallaloft íslands er heilnæmt,
og heiðríkjan oft tær og blá.
Stundum skyggir þó í bakkann
yfir landinu. Hríðarbyljir og
fannkyngi getur býrgt fyrir út-
sýnið, en furðu ratvísir hafa
synir landsins reynzt, til sjós og
lands, og svo mun enn þá verða,
í þeim þrautum.
Oft hafa eldfjöll íslands gosið
með svo miklu ösku- og vikur-
falli, að myrkt hefir verið um
bjartan dag sem um dimmustu
nætur. Við hríðarbylji og ösku-
fall geta menn ekki ráðið; því
verður að taka, sem að höndum
ber frá þeim öflum, sem þar að
standa.
Tvenns konar myrkur hefir
þó ógnað landi og þjóð. sem
menn geta þokað frá lífgeislum
sólarinnar.
Reykjavík, höfuðstaður lands-
ins, er að létta af sér reykjar-
svælu og sótþrungnu og sýkla-
fullu borgarlofti. Heitar upp-
sprettur og fossaafl er notað til
þeirra umbóta. Við sólarbirtu og
heilnæmt loft eykst hreystin og
lengist lífið. Notkun rafmagns
bjargar lynggróðri og birki-
kjárri frá öxi og eldi.
Vonandi tekst sem flestum
byggðum landsins, við sjó og til
sveita, að njóta jarðhitans og
rafmagnsins, svo að bjart verði
yfir býlum þar.
Víða hefir hér á landi byrgt
fyrir sólu og heiðskírt loft af
sandfoki og moldroki, sem nefnt
er „mistur“. Þá eru bújarðir að
blása upp, og gróðrarmold
landsins að fjúka út í veður og
vind, þá eru skógar að eyðast og
tún að hverfa, þá er byggð að
falla og björg að þverra. Við
þetta geta menn ráðið. Þeir, sem
völdu birkiblöðin þrjú fyrir
kosningamerki, hafa ef til vill
ætlað þjóðinni að greiða at-
kvæði um, hvort föðurlandið
ætti að verða örfoka land, eða
skógi vaxið.milli fjalls og fjöru,
svo sem það var á landnámstíð.
í blámóðu framtíðarinnar
sjáum vér ísland föðurland vort
með grænum gróðri og hvítum
jöklum, sjálfstætt og fullvalda
lýðræðisríki. Vér sjáum mennt-
að fólk og ræktað land. Vér sjá-
um reisulegar byggðir og falleg-
an fénað. Vér heyrum raddir
náttúrunna-r óma í einveru og
fjallakyrrð. Vér finnum angan
gróðursins og ilm moldarinnar.
Vér sjáum tign fjallanna og
heiðbláma loftsins. Vér fyllumst
lotningu, hefjum rödd vora og
syngjum ljóð Stgr. Th.:
„Hér andar guðs blær og
hér er ég svo frjáls,
í hæðir ég berst til
Ijóssins strauma,
æ lengra, æ lengra að
lindum himinbáls,
unz leiðist ég í sólu
fegri drauma.“
13. maí 1944.
Samgönguleysi
Selvogsmanna
Síðan vegur var lagður frá
Hveragerði og niður undir
Hi-aun í Ölfusi hafa Selvogs-
menn notað vegslóða þann,
sem þeir höfðu rutt yfir Sel-
vogsheiði, sem bilveg heim í
hérað sitt. Þó vegur þessi væri
enganveginn góður, kom hann
þó að miklum notum' og mátti
teljast fær í þurrkatímum. En
á síðastliðnu ári tók hið ame-
ríska setulið sér aðsetur í Sel-
vogi og ók um þennan veik-
byggða veg hinum stóru og
þungu herbílum, með þeim af-
leiðingum, að vegurinn tróðst
allur út og varð ófær venjuleg-
um bílum. í desember s. 1. yfir-
gáf svo setuliðið Selvog og skyldi
héraðið eftir vegalaust.
Setuliðsmenn komu hið bezta
fram í Selvogi og voru bænd-
um oft hjálplegir með flutning
og aðra fyrirgreiðslu, en dvöl
þeirra hafði þó þau óheillavæn-
legu áhrif sem að framan getur.
Hið ameríska setulið mun þó í
engu ámælisvert út af þessum
vegaspjöllum, því að fast sam-
komulag hafði verið gert við
rikisstjórnina um hlutdeild
hersins í viðhaldskostnaði vega
á landinu í heild, án þess her-
stjórnin skipti sér af einstökum
vegum. Selvogsbúar hafa að
mestu leyti lagtþennan veg sjálf-
ir, og hvorki sparað við hann
tíma eða fyrirhöfn eftir því sem
þetta fámenna byggðarlag gat í
té látið. En sú viðgerð, sem veg-
urinn þarf nú til þess að hann
verði aftur bílfær, er of mikil til
þess að þeir geti lagt hana á sig
bótalaust. Það er augljóst mál,
að svo búið má ekki standa.
Þessi vegur er hin eina lífæð
héraðsins og henni verður að
halda opinni. Ef íslenzka ríkis-
stjórnin hefði ekki gert alls-
herjarsamning við herstjórnina
í vegamálum, mundi ameríska
herstjórnin óðar verða við
þeirri sanngirniskröfu að gera
veginn aftur eins og hann var,
en nú verður það að vera verk
ríkisstjórnarinnar að rétta hér
hlut Selvogsmanna. Þeir hafa
tjáð sig fúsa til eins og áður,
að vinna sjálfir að lagfæringu
vegarins, gegn smávægilegum
styrk, sem svarar spjöllum
hinna utanaðkomandi áhrifa.
Ríkisstjórnin hefir litið með
skilningi á mál þetta og hefir
það nú til athugunar, en óð-
um líður á sumar og vænta Sel-
vogsmenn, að fyrirgreiðsla
stjórnarinnar geti komið hið
allra fyrsta. Selvogsbúi.
Vínfir Tímans
Útvegið sem flestir ykkar einn
áskrifanda að Tímanum og lát-
ið afgreiðsluna vita um það sem
fyrst.
Einhver skemmtilegustu tíð-
indi, sem mér hafa borizt, tel ég
fregnina um, að Jón á Brúsa-
stöðum hefði gefið mörg hundr-
uð þúsund krónur til skógræktar
og ánafnað henni mestu af dán-
arfé sínu. Er það ábyggileg
stærsta fúlgan, sem nokkur ís-
lendingur hefir látið af hendi
rakna til alþjóðarnytja og verð-
ur því aldrei nógsamlega lofuð,
og því fremur, sem skógræktin
er undirstaða þess, að landbún-
aður verði hér rekinn með álíka
menningarsniði og í löndunum,
sem næst oss standa. Á ég þar
við, að korn-, jarðepla- og kál-
rækt verði aldrei reknar hér svo
í lagi sé, f3ur en skjólskógar
skýla ökrunum fyrir frosti og
ofviðrum. En til að færa því stað,
þarf ekki annað en benda á, að
í Fljótshlíðinni, veðursælustu
sveit landsins, urðu stórskemmd-
ir á kornökrum síðuStu sumur
og það á því býlinu, .sem hefir
mest tök á að stunda kornrækt
af fullri kunnáttu.
Mér er að vísu ekki ókunnugt
um, a'ð raddir hafi heyrzt um,
að það sé blábert kák að leggja
áherzlu á, að nokkurum „hrísl-
um verði stungið á víð og dreif
um góðsveiti r landsins“, en
samt hygg ég að allur obbinn af
bændum séu nú ásáttir um, að
gömlu búnaðarhættirnir, með
þrautbeit hrossa og sauðfjár,
hafa þegar lifað sitt fegursta.
í því efni má benda á, annars
vegar að stóð hinna „klepptæku
merakónga“ eru að vaxa þeim
yfir höfuð, svo að í sumum sveit-
um er stofnað til lítt leysan-
legra vandræða, en hins vegar,
að fé í öðrum sveitum þrífst
ekki sakir ónógrar sumarbeitar,
þrátt fyrir það, að vetrarfóður
þess er í mjög sæmilegu lagi. Að
hér sé ekki farið með neitt fleip-
ur má ráða af því, að í sumum
mæðiveikisveitunum hefir frá-
lag fjár batnað að stórum mun
og því fremur sem fénu hefir
fækkað. Þá leggur það sig sjálft,
að aukinn heyafli með aukinni
ræktun mundi tilfinnanlega
rýra afrakstur sauðfjár, þangað
til hver kindin æti upp aðra,
eins og á tímabili átti sér stað
í einni mestu góðsveit landsins.
í þessu sambandi er vert að
drepa á, að það virðist fyrir-
munun næst, hve lítils afréttar-
löndin eru metin. Til eru sveitir,
þar sem hross eru látin éta upp
alla afréttarhaga, svo að þeir
eru eins og rökuð gæra á hausti,
en skriðurogsandfok látið ganga
á kjarr og graslendi ár af ári,
en í öðrum sveitum eru hrein-
dýrahjarðir látnar naga allan
gróður svo stðrum sér á. Þá er
sumstaðar látið sér á engu
standa, þótt foksandur fletti
góðum gróðri viðstöðulaust af
afréttum, þótt ekki þurfi nema
meðalmanntak til að sporna við
því, ef samtök brysti ekki.
Löggjafinn hefir þá líka fyrir
löngu séð að við svo búið má
eigi una og sett ákvæði um
ítök býla og afrétta, en sá er
galli á gjöf Njarðar, að hið upp-
haflega frumvarp var rýrt svo í
meðförunum, að lögin hafa ekki
orðið að gagni. Það er því hendi
næst að bæta þar um betur og
veita hreppsnefndum og sýslu-
nefndum óskorað vald til að
taka þar í strenginn. En þar þarf
meira til en fyrirmælin ein.
Þeim verður að fylgja eftir og
mun ekki af veita að Búnaðar-
félagið ýti þar undir af fremsta
megni og sendi lið sitt út um
sveitir til hvatningar og leið-
beiningar í samráði við sand-
græðslustjóra og skógræktar-
stjóra.
í sambandi við þessi mál má
ekki ganga fram hjá því, að þó
nokkuð vottar fyrir því, að vest-
urfararhugur sé að aukast meira
en góðu hófi gegnir en nái hann
að þróast, má búast við að með
bættum samgöngum geti hann
valdið stórum sköðum. Ráðið
gegn því og aðstreyminu til
kauptúnanna er vitanlega að
bæta lífskjör sveitabænda og
gera býlin sem þekkilegust, en
að því mundi skógræktin styðja
mest og bezt, því að ástin til
átthaganna heldur bezt í fólkið,
eins og dæmin sanna, fyr og
síðar.
í einu dagblaðinu var kvart-
að undan því, hve tregir menn
væru til að ánafna því opinbera
fúlgur til nytjastarfa í heima-
högum. Ef það er rétt, að ekki
séu til fjársöfn einstaklinga,
sem neinu nemi, annars staðar
en í höfuðborginni, tekur sú
brýning fyrst og fremst til
Reykjavíkurbúa. En til þess eru
góðar og gildar ástæður, því að
það er almenn trú, rétt eða röng,
að opinberu fé sé þar allt annað
en vel stjórnað og því hika
menn við að kasta eigum sínum
í þá hít. í þá átt kann það að
benda, að nýlega hefir verið tek-
ið í lög, að fé, sem látið er rakna
til vinnuhælis berklasjúkra,
skuli vera skattfrjálst, og hefir
árangurinn af því orðið merki-
lega mikill, svo að líkur eru til,
að það skarð verði fyllt innan
stundar. Væri þá vel til fallið,
ef áfram yrði haldið á þeirri
braut, að skógræktinni yrði
gerð sömu skil, því að víst er um
það, að margir elska landið
meira'en fólkið, sem byggir það,
eins og nú horfir. Er mér t. d.
nær að halda, að mörgum
mundi ekki hafa verið óljúfara
að einhverju af ofgnótt þeirra
hefði verið varið til að fjölga
birkibólum á Mýrunum, en þar
liggur slík landbót prýðilega við
með kjarri í hverju holti að
heita má. M.
F1 a u e 1
hárautt
vínrautt
millumblátt
dökkbrúnt og
svart.
N Ý K O M I Ð
II. Toft
Skólavörðustíg 5. Sími 1035.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringunum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sent mót póstkröfu.
Sendið nákvæmt mál.
Fylgizt með
Allir, sem fylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Gerist áskrifendur, séuð þið
það ekki ennþá. Sími 2323.
The World’s News Seen Through
THE Christian Science Monitor
An International Daily Newsþaþer
it Truthful—Constructíve—Unbiascd—Free from Senaatíooal-
ism — Editorials Are Timely and Instructíve and Its Daily
Features, Together with the Weekly Magazine Sectíon, Make
the Monitor an Ideal Newspaper for the Home.
The Christian Science Publishing Society
One, Norway Street, Boston, Massachusetts
Price $12.00 Yearly, or $1.00 a Month.
Saturday Issue, including Magazine Section, $2.60 a Year.
Introductory Offer, 6 Issues 25 Cents.
____________
SAMPLE COPY ON RBQUBST
Tilkynniné
Skrifstofur, afg'reiðsla oí* tóbaks-
gerð vor verða lokaðar frá 10. til 24.
jjúlí næstkomandi vcgna sumarleyfa.
Viðskiptamönnuin vorurn er liér með
bent á að birgja sig' nægilega upp í
tæka tíð nieð vörur þær, sem tóbaks-
einkasalan selur, svo þeir þurfi eigi
að verða fyrir ójiæg'indum af lokun-
inni.
Tóbakseínkasala ríkísins.
Bífreiðaeigendur
Landsncfnd — og' Reykjavíkurnefnd
Lýðveldiskosning'anna, fara þess vin-
samlegast á leit við yður, að þér lánið
bifreiðar yðar kjördagana til fyrir-
greiðsln við kosningarnar.
Ef R»íð viljið sinna Riessu g’erið svo
vel að tilkynna það kosning'arskrif-
stofunni í Hótel Hcklu. Norður dyr. —
Sími 1453.
Séð verður fyrir auka benzín-
skammti vc^na þessara nota.
Opai
Rœstiftuft —
er fyrir r.^kkru komið á
i,.j.rkaðinn og hefir þegar
nlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á alian
hátt. Opal ræstiduft hefir
la þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rlspa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegondlr búsáhalda og eld-
húsáhalda.
P A L rœstiduft
Stiilkur
vantar á Kleppsspítalann. — IJpplýs-
ing'ar i síma 2319.
Kosningaskrifstofa
lýðveldiskosninganna
Hótel Ileklu cr opin frá kl. 9—22 daglega.
Sími 1521.
Ei rúða brotnar
hjá yffur, þurfiff þér affeins aff
hringja í sima 4160.
Höfum rúðugler af öllum gerff-
um og menn til aff annast
ísetningu.
VERZL. BRYNJA
Sími 4160.
MuniJ
aff greiffa atkvæffi nógu
snemma viff lýffveldiskosning-
arnar, svo aff atkvæffin komist
á ákvörffunarstaff í tæka tíff!
Vinnið ötullega tyrir
Timann.