Tíminn - 20.05.1944, Blaðsíða 2

Aukablað
TÍMEYIV, langardaglnn 20. maí 1944
Björn Pálsson, Yirí-Löngumýri:
Jarðasala og fylgiié
Margt hefir verið rætt og ritað um 17. grein jarðræktarlag-
anna, enda hafa forkólfar Sjálfstæðisflokksins haldið uppi liinni
furðulegustu baráttu gegn henni. Hafa þeir jafnan túlkað grein-
ina á þann veg, að hún ætti að koma jörðunum í ríkiseign, enda
þótt hún veiti ríkinu hvorki neina hlutdeild í jarðarverðinu eða
íhlutunarrétt um söluna. í verki hafa Sjálfstæðismenn líka sýnt,
að þeir álíta greinina ekki eins þjóðhættulega og þeir vilja vera
láta, því að þeir hafa sjálfir samþykkt nákvæmlega sömu ákvæðin
varðandi styrk til nýbýla og endurbyggingar sveitabæja. Fylgifé
jarða, sem byggist á þeim lagaákvæðum, er miklu hærra en fylgi-
féð samkvæmt 17. grein jarðræktarlaganna.
Jafnhliða því, að reynslan hefir leitt í ljós, að gífuryrði Sjálf-
stæðismanna um „jarðaránið“ og skaðsemi 17. greinarinnar að
öðru leyti, voru blekkingar einar, hefir það einnig sýnt sig, að
hún hefir eigi náð tilætlun sinni að vera hemill á jarðaverðið.
Bæði á Alþingi og á Búnaðarþingi hafa því þeir flokkar, er að lög-
íestingu greinarinnar stóðu, samþykkt að fella hana niður og
setja önnur ákvæði, er betur ná umræddum tilgangi og eigi þurfa
að valda óþörfum innbyrðisdeilum bænda. Milliþinganefnd frá
Búnaðarþingi vinnur nú að því máli.
í eftirfarandi grein er mál þetta rætt frá sjónarmiði þeirra,
sem hafa verið andstæðir 17. greininni, en viðurkenna hins veg-
ar, að nauðsynlegt sé að hafa hömlur á jarðaverðinu og hindra
jarðabrask. Jafnframt er borin fram tillaga um lausn málsins,
sem verð er fullrar athugunar.
Árið 1923 voru jaröræktar-
lög samþykkt á löggjafarþingi
þjóðarinnar. Tún voru þá óvíða
véltæk og tiltölulega lítið var að
því gert að auka ræktaða land-
ið. íslendingar höfðu verið fá-
tæk og einangruð þjóð. Bænd-
urnir höfðu ekki haft nægilega
góða aðstöðu til þess að fylgjast
með framförum annara þjóða.
Þá vantaði jarðræktarverkfæri
og vélar til /að gera stórfelldar
umbætur á íslenzkum landbún-
aði. Forráðamönnum þjóðarinn-
ar var ljóst, hve mikil nauðsyn
var að auka ræktaða landið og
gera gömlu túnin þannig, að
hægt væri að nota vélar til hey-
öflunar. Til þess að vinna að
þessu voru jarðræktarlögin sett.
í þeim var ákveðið að greiða
bændum kr. 1,50 fyrir hvert
unnið dagsverk í jarðræktar-
framkvæmdum. Flestir munu
hafa litið svo á, að hér væri um
einskonar verðlaun að ræða fyr-
ír framkvæmdir, sem væru að
varanlegu gagni fyrir þjóðar-
heildina í nútíð og framtíö.
Hér var ekki um að ræða stór-
feldan fjárhagslegan styrk.Samt
sem áður hefir þessi styrkur orð-
ið til að auka jarðræktarfram-
kvæmdir stórlega. Ýmsir efna-
litlir jarðeigendur réðust í til-
tölulega miklar umbætur, sem
þeir hefðu tæplega gert, ef þeir
hefðu eigi notið þessa fjárhags-
lega stuðnings.
Það væri óréttmætt að þakka
jarðræktarlögunum allar þær
framfarir í jarðrækt, sem orðið
hafa síðan 1923. Ýmis önnur
lagaákvæði samfara vaxandi
þekkingu i jarðræktarmálum og
aukinni tækni, hafa átt mikinn
þátt í því að hvetja bændur til
dáða í ræktunarmálum. Það
mun þó eigi ofmælt að segja, að
jarðræktarlögin hafi átt meiri
þátt í því að hvetja bændur til
ræktunarframkvæmda en nokk-
ur önnur lög og þau hafa verið
vinsælli meðal þeirra en flest
önnur lög.
Árið 1936 voru nokkrar breyt-
ingar gerðar á jarðræktarlögun-
um. Meðal annars var styrknum
breytt í vaxtalaust fylgifé, sem
hvorki má veðsetja eða selja.
Með þessu átti að koma í veg
fyrir að styrkurinn yrði til að
hækka söluverð jarðanna.
Ákvæði um þetta er í 17. gr.
jarðræktarlaganna. Aðalatriði
hennar eru:
Við fasteignamat skal meta,
hve miklð býli hefir aukizt að
verðmæti við styrk greiddan
býlinu. Telst fylgiféð sem vaxta-
laust framlag ríkissjóðs til býl-
isins og er óheimilt að selja eða
veðsetja þann hluta fasteignar-
innar, sem matsverði styrksins
nemur. Við sölu jarða skal selj-
andi leggja fram yfirlýsingu frá
Búnaðarfélagi íslands um hve
mikils styrks býlið hefir notið
frá því lög þessi öðluðust gildi
og skal sú verðaukning, er af
styrknum leiðir, tilgreind sér-
staklega á kaupsamningj.
Seljist býli yfir fasteignamats-
verð jarðeiganda að viðbættu
virðingarverði þeirra mann-
virkja, sem unnin hafa verið á
jörðinni frá því síðasta fast-
eignamat fór fram, skal verð-
hækkuninni skipt hlutfallslega
eftir verðhæð þeirri, sem selj-
andi á í eigninni og því verð-
mæti samanlögðu, sem metið er
að stafi af styrk samkv. lögum
þessum. Ber seljanda að greiða
þann hluta verðhækkunarinnar
er af styrknum leiðir til hlut-
aðeigandi bæjar- eða sveita-
sjóðs.
Sé fylgifé jarðar t. d. eitt þús-
und krónur en heildarmatsverð
hennar tíu þúsund kr., ber eig-
anda jarðarinnar aðeins að fá
8/io hluta af andvirði hennar
þegar hún er seld. Seljist jörðin
yfir matsverð ber sveitarsjóði
að fá Vio hluta þess verðs, sem
þar er fram yfir. Þetta verður
samt tæplega framkvæmt þann-
ig. Þegar jörð er seld ákveður
kaupandinn hve mikið hann
vill greiða fyrir hana og tekur
ekkert tillit til fylgifjárins, því
það þarf hann ekki að greiða .Sé
hann t. d. fús til að greiða 15
þús. kr. fyrir áðurgreinda jörð,
getur jarðeigandinn gert samn-
ing við kaupanda, þar sem jarð-
arverðið er ákveðið 10 þús. kr.
Af því þarf kaupandi ekki að
greiða kr. 1 þús., sem er fylgifé
jarðarinnar. Til þess svo að fá
jörðina, greiðir kaupandi selj-
anda kr. 6 þús. Sú greiðsla er
hvergi skráð. Hvorugur aðilinn
vinnur við að láta viðkomandi
sveitarfélag fá kr. 500 af þeirri
upphæð og hvorgur aðilinn
kærir sig því um það. Á þennan
hátt er hægt að fara í kringum
ákvæði 17. gr. jarðræktarlag-
anna og það verður gert, ef á-
kvæði hennar gilda áfram. Hlið-
stæð dæmi hafa gerzt í húsa-
leigu og kaupgjaldsmálum hér
á landi og því skyldi slíkt þá
eigi geta gerzt í jarðasölumál-
um?
Bændur gera ekki umbætur á
jörðum sínum í þeim tilgangi að
ætla að hagnast á þeim fram-
kvæmdum með því að selja jarð-
írnar. Venjulega fær jarðeig
andinn ekki nema nokkurn
hluta af kostnaðarverði umbót-
anna greiddan, ef hann selur
jörðina. Bóndinn gerir umbæt-
urnar til þess að hægt sé að
lifa viðunanlegu lífi á jörðinni
og af því hann hefir ánægju af
að gera þær.
Jarðamatið virðist hafa verið
framkvæmt þannig, að fylgi-
fjárliðurinn er furðu hár, þegar
þess er gætt, hve litlu jarð
ræktarstyrkurinn nemur, af því
sem umbæturnar kosta. At-
hafnamennirnir fá mestan styrk
og hjá þeim verður fylgifjár
liðurinn hæstur. Ýmsir af mestu
framfara- og manndómsmönn-
um í bændastétt hafa af þess-
um ástæðum ekki tekið á móti
jarðræktarstyrk og getur þetta
orðið til þess, að fylgifjárákvæði
jarðræktarlaganna hafa dregið
úr framkvæmdum í jarðrækt.
Slíkt er illa farið, því aukin
ræktun er óhjákvæmileg til þess
að hægt sé að framleiða land-
búnaðarafurðir fyrir skaplegt
verð.
Það má vera, að óþarflega
mikið hafi verið gert úr fylgi-
fjárákvæðum jarðræktarlag-
anna. Eigi ber þó að neita því, að
fylgiféð skerðir eign jarð-
eigendanna. Með einföldum
lögum getur Alþingi skyldað á-
búendur til þess að greiða vexti
af þessu fylgifé.
Vitanlega hefir ekkert slíkt
vakað fyrir þeim þingmönnum,
sem sömdu þessi lög, en engin
trygging er fyrir því, að svipuð
sjónarmið gildi á öllum þingum
framtíðarinnar.
Álíti löggjafarþing þjóðarinn-
ar ekki ástæðu til að styrkja þá
menn lítið eitt, sem vinna að
því að breyta óræktarlandi í
slétt og frjósöm tún, án þess að
skerða eign þeirra í þeim
jörðum, sem umbæturnar eru
gerðar á, þá er ástæða til að
bændur íhugi hvort þeir eiga að
taka á móti þessum vaxtarlausu
lánum, sem þeim eru boðin.
Meiri hluti bænda mun eiga
nokkra peninga, sem þeir fá litla
vexti af. Þeir ættu því að geta
gert ræktunarframkvæmdir án
slíkra lána. Fáist 17. gr. jarð-
ræktarlaganna ekki breytt, er
líklegt, að margir jarðeigendur
íhugi hvort ekki sé ástæða til
að endurgreiða það fylgifé, sem
þfegar hvílir á jörðum þeirra.
Það mundi tæplega skerða
efnahag þeirra að mun, en
hins vegar ánægjulegra fyrir þá
að eiga jarðirnar kvaðalausar.
Fylgifjárákvæði jarðræktar-
laganna hafa valdið meiri deil-
um en flest önnur lög. Þeir,
sem íhuga þessi lög rækilega,
hljóta að gera sér það ljóst, að
þau lækka aldrei verðlag á jörð-
um. Enginn hefir fært rök að
því, að fylgiféð hafi lækkað
verð einnar einustu jarðar og
fáir eða englr reyna að halda því
fram, að þau muni nokkru sinni
gera það. Því á þá að vera að
halda í lög, sem valda óánægju
en eru gagnslaus? Það skal eigi
dregið i efa, að þeir sem unnu að
fylgifjárlögunum, vildu bændum
vel með þessari lagasetningu.
Það getur allt af komið fyrir, að
lög nái ekki þeim tiigangi, sem
til var ætlazt. Þegar reynslan
sýnir að svo er, reynir á einurð
og drengskap þeirra, sem að
slíkri lagasetningu stóðu, að
viðurkenna gagnsleysi þeirra
með því að afnema þau. Nokkr-
ar líkur eru einnig til að svo
verði. Hins vegar hefir verið
látið í það skína, að ógerlegt
væri að afnema 17. gr. jarðrækt-
arlaganna án þess að önnur
lagafyrirmæli kæmu í staðinn,
sem miðuðu að því að hindra
hátt jarðaverð. í því sambandi
hefir helzt verið rætt um sölu-
skatt á jörðum. Söluverð jarða
hér á landi er oftast mjög lágt.
Þegar efnahagur bænda er
þröngur, er það yfirleitt af því
að afurðaverðið er óhagstætt en
ekki af því, að þeir hafi keypt á-
býlisjarðirnar of háu verði. Illa
hýstar jarðir eru lítt seljanleg-
ar, en vel hýstar jarðir seljast
oft ekki fyrir það verð, sem um-
bæturnar á þeim mundu kosta
á þeim tíma, er sala fer fram.
Sé atvinnulífið í landinu eðlilegt
taka börnin venjulega við jörð
um eftir foreldra. Oft er því
um arf að ræða, en ekki sölu.
Kaupi barn jörð af foreldrum
eða systkinum, er kaupverðinu
vanalega stillt í hóf, svo auðvelt
er um greiðslur fyrir kaupand
ann. Ég veit a. m. k. þess eigi
dæmi, að bændur hafi komizt í
fjárþrot af því að þeir hafi
keypt jarðir of dýru verði af
vandamönnum sínum.
Hér á landi eru bújarðir seld-
ar fyrir lægra verð en á flestum
öðrum löndum. Jarðir eru hér
yfirleitt ver hýstar og lakar
ræktaðar en víðast annars stað-
ar. íslenzkur landbúnaður þarf
því á umbótamönnum að halda
Til þess að gera nauðsynlegar
umbætur á vansetinni jörð, þarf
ungt fólk að eyða beztu árum
ævi sinnar og miklum fjármun-
um. Þeir, sem vilja míða lífsstarf
sitt við að safna sem mestum
auði, munu því frekar kjósa að
Ankablað
fást við heildsölu eða stofna sæl-
gætisverksmiðju. Fólki þykir
auðveldara að lelta undan
brekkunni en að sækja á bratt-
ann. Það er því aðeins tápmesta
fólkið, sem kýs að ryðja sér sín-
ar eigin götur í lífinu og- vinna
að umbótum og framförum til
sjávar og sveita, án tillits til
Dess hvort það gefur mesta fjár-
fnuni í aðra hönd eða ekki. ís-
lendingar þurfa að afla sér lífs-
viðurværis úr skauti hafs og
moldar. Að þeim atvinnuveg-
um þarf að búa það vel, að
unga fólkið hverfi eigi frá þeim.
Það mundi aldrei verða til þess
að hvetja unga menn til að
leggja mikla fjármuni í umbæt-
ur á jörðum, ef fyrir því væri
séð með löggjöf, að þeir fengju
lítið sem ekkert fyrir þær um-
bætur, sem þeir gerðu, ef þeir,
einhverra orsaka vegna verða að
selja jarðirnar.
Bændur, sem gera miklar um-
bætur á jrðum sínum, vita það
vel, að þeir fá ekki nema lítinn
hluta af kostnaðarverði umbót-
anna greiddan, ef þeir selja
jarðirnar. Ríkisvaldið hefir hins
vegar ekki meiri ástæðu til þess
að hindra það, að bóndi geti
fengið hæfilega hátt verð fyrir
jörð, sem hann selur, en að
maður, sem á hús í kaupstað, fái
svipað verð fyrir húsið og kosta
mundi að byggja það. Eigi að
setja söluskatt á jarðir, ber því
að setja hliðstæðan skatt á all-
ar aðrar eignir, sem seldar eru
í þjóðfélaginu. Leiga eftir jörð
leggst á afurðaverðið, rentan
eftir andvirði íbúðarhúss verður
að greiðast með húsaleigunni og
rentan af andvirði fiskiskips-
ins leggst á afla skipshafnar-
innar. Hér er því um hliðstæð
dæmi að ræða og það er rugl eitt
og herfileg rangindi, að ætla
frekar að setja söluskatt á jarðir
en aðrar eignir, sem seldar eru.
Söluskattur á jörðum getur
verið tvennskonar. Annaðhvort
viss hundraðshluti af heildar-
verði jarðarinnar eða viss hluti
af söluverðinu, eftir að komið
er upp fyrir ákveðið hámark.
Hvorug aðferðin er réttlát og
hvorug aðferðin nær tilgangi
sínum. Séu seljendur jarða
skyldaðir til þess að greiða viss-
an hluta af söluverðinu, lækk-
ar það ekki heildarverð- jarð-
anna. Hins vegar væru þá önnur
lög látin gilda um sölu á þeirra
eignum en á eignum annarra
þegna þjóðfélagsins. Verði viss
hluti tekinn af söluverði jarða,
eftir að það fer t. d. upp fyrir
fasteignamatsverð, þá mundi
það aðeins verða til' þess að hið
raunverulega verð jarðanna
yrði ekki gefið upp. Söluskattur
á jarðeignum bænda er því bæði
ranglátur og gagrrslaus til að
lækka raunverulegt söluverð
jarðanna.
Öðru hvoru eru jarðir seldar
þeim, sem hæst býður. Ætli
kaupandinn sér að lifa á því að
stunda búskap á jörðinni, er
kaupverðið venjulega hóflegt.
Kaupi hins vegar einhverjir auð-
menn, sem hafa sitt lífsviður
væri af öðr.u en að stunda bú-
skap, getur kaupverðið orðið
óeðlilega hátt. Slíkt þarf lög
gjafarþingið að hindra með
skynsamlegri löggjöf.
Einstakir menn hafa nú meiri
fjárráð en dæmi eru til í sögu
þjóðarinnar. Peningar eru vafa-
söm eign á stríðstímum, og
ýmsir vilja því koma þeim fyrir
í fasteignum. Þetta getur með-
al annars orðið til þess, að þeir
sem peningana eiga, kaupi jarð-
eignir fyrir óeðlilega hátt verð.
Slíkt er óhagkvæmt fyrir sveit-
irnar og með slíkum aðgerðum
mundi leiguliðum fjölga. Þetta
mætti fyrirbyggja með því að
heimila hreppsfélögum að kaupa
jarðir, sem seldar eru í viðkom-
andi sveitarfélagi, fyrir það verð,
sem þær væru metnar á af þar
til kjörnum matsmönnum
Sveitarfélögin eiga þá að hafa
forkaupsrétt á undan ábúenda
til þess að hægt væri að koma í
veg fyrir alla leppmennsku. Rétt
væri þó að vandamenn hefðu
forkaupsrétt á undan hreppsfé
lögum. Hins vegar mætti ekki
leyfa, að jarðir væru gefnar
vandalausum mönnum. Slíkt
gæti verið dulbúin sala og á
þann hátt gætu peningamenn-
irnir eignast miklar jarðeignir
Sveitarfélögin gætu skipt jörð-
um, sem þau keyptu, á þennan
hátt á fleiri en eitt býli, ef þeim
þætti ástæða til. Þeir, sem
fengju jarðirnar leigðar hjá
Bjarni Guðmundsson, Hörgsholtis
Vinnum frjáls í Iriði
Oft minnast menn eitthvað á
jjóðmálin, ef tveir eða fleiri
hittast og dæma misjafnt um
störf þeirra manna, sem mestu
ráða í þjóðfélaginu. Þó að flest-
ir hafi nú óvanalega mikið af
peningum og geti veitt sér fleira
en lífsnauðsyn krefur, er al-
menn óánægja með margt. Þó
getur enginn, sem hefir sæmi
legt vinnuþrek og heilsu, kvart-
að undan sulti og klæðleysi. En
margir kvarta yfir því, að þeir
hafi minni tekjur en ýmsir aðr-
ir menn. Sumlr menn ásaka
3á, sem .græða. Þá segja
gróðamennirnir: „Þeim ber
happ, sem hlýtur," og hinir ættú
að una glaðir við sitt á meðan
Deir hafa nóg handa' sér og sín-
um. —
Flestir framleiðendur, sem
hafa grætt þessi ár, hafa lagt
óvenjulega mikið erfiði á sig og
sína, jafnhliða góðu starfsfólki.
Þessir duglegu heiðursmenn
eiga sízt öfund og illvilja skilið.
Þeir halda uppi heilbrigðu starf-
andi lífi, — vinna mikil verð-
mæti úr mold og mar. Svo eru
aðrir gróðamenn, sem hafa
grætt á verzlun og sumir af til-
viljun. Mér sýnist óþarflega
mörg hús í Reykjavík úttroðin (
af misjafnlega þörfum vörum
fyrir þjóð okkar. Mér finnst at-
vinna margra kaupmanna óþörf.
Þeir ættu heldur að rækta land
og fara að framleiða smjör, þótt
ekki væri nema rúmlega handa
sér og sínu starfsfólki.
Verkamennirnir, sem ekkert
hafa til að selja nema vinnu
sína stundina, sem er að líða,
verða vitanlega að fá gott kaup
í hlutfalli við verð á almennum
nauðsynjavörum. Flestir verka-
menn eru trúir og góðir starfs-
menn. Þeir eiga heiður og þökk
skilið fyrir sín verk, eins og aðr-
ir vinnandi menn. En háa
krónutalið reynist ódrjúgt. Ný-
lega heyrði ég verkamenn i
Reykjavík tala um það, að því
miður hefði gerðardómurinn
ekki fengið að standa. Menn eru
farnir að finna, að fátækara
fólkið græðir ekki á hækkandi
dýrtíð. — Verkamenn þurfa að
eiga bústaði sína, og blett til
matjurtaræktar. Sjómenn þurfa
að eiga skip og veiðarfæri.
Bændur þurfa að eiga jörð og
bú. Allir þurfa að eiga sínar
samvinnuverzlanir á heppileg-
um stöðum, eftir því sem bezt
hentar, í samræmi við hafnir,
siglingaleiðir, flugleiðir og vegi.
Rikið þarf að eiga rafstöðvar,
sem láta rafmagn með jöfnu
verði til allra, sem landið byggja.
Þjóðin þarf að eignast ýmsar
verksmiðjur, reknar með raf-
orku, og beztu vélar, sem völ er
á við vegagerðir, jarðrækt og
alla framleiðslu, bæði til sjós og
sveita. Hvernig má þetta verða?
Ef allir verða samtaka, gengur
þetta vel. Það getur heppnast
með þjóðlegu samstarfi án bylt-
ingar, ef eignir og vinnuafl þjóð-
arinnar er notað skynsamlega.
Til þess að það heppnist, þarf
góða og duglega stjórn, sem hef-
ir sterkan meirihluta þjóðar-
innar bak við sig, — stjórn,
sem hefir vald og fær vinnu-
frið á framfaraleið.
Við þurfum eki að horfa ein-
göngu til annara þjóða á fall-
valtar og ljótar fyrirmyndir i
stjórnarháttum. Grundvöllur
okkar og fyrirmynd skal vera
lýðveldið eða þjóðveldið, sem
stofnað var á Þingvöllum við
Öxará árið 930, og friðarsamn-
ingurinn, sem gerður var á sama
stað árið 1000. Skiptum land-
inu í 30 til 40 einmenningskjör-
dæmi. Undirbúum öll mál vel
heima í héruðum og kaupstöð-
um. Þá mun ekki þurfa marga
menn eða langan tíma til að af-
greiða flest þjóðþrifamál. Þjóð-
in má ekki hlýða ráðum þeirra,
sem vilja jafnvel ráðast á eign-
ir annara og éta upp það, sem
til er, áður en byrjað verður að
byggja meira upp. Ég vona, að
þjóðin vilji borga ríkisskuldirn-
ar við fyrsta tækifæri. Við töl-
um mikið um áhuga okkar fyrir
fullu frelsi og sjálfstæði þjóðar-
innar, en óneitanlega finnst mér
frelsisroðinn daufur og sorta-
blandinn, ef ekki fæst samhug-
ur og samstarf til þess að borga
allar ríkisskuldirnar og safna
miklu fé í framkvæmdasjóði á
þessu ári. Ég er viss um, að
þjóðin okkar á marga heiðurs-
menn, sem hafa aflað vel og
auðgast talsvert seinustu árin
og ekki munu skorast undan því
að borga eignaaukaskatt, til þess
að þjóðin geti sýnt i verki, að
hún sé einhuga um að verða
andlega og efnalega sjálfstæð og
dugandi framfaraþjóð, sem not-
ar bæði auð og afl. Miðflokkur
sannrar menningar verður
stærsti og bezti stjórnmála-
flokkur landsins.
Enginn má verða of ríkur,
enginn of snauður, hollastur er
hæfilegur auður.
Lifum frjáls í friði.
Fagra landið bætum.
Liggjum ekki á liði.
Lífsins þrótti mætum.
Vinnum verk til þarfa.
Verum sannir drengir.
Gott og göfugt starfa,
gæfutímann lengir.
Bjarni Guðmundsson.
sveitarfélögunum, yrðu svo að
hafa kröfurétt til þess að fá
jarðirnar keyptar eftir 2—3 ára
ábúð, með sömu kjörum og
sveitarfélögin keyptu þær, að
viðbættum þeim kostnaði, sem
sveitarfélögin kunna að hafa
haft af jarðakaupunum. Hrepps-
félögin mundu að sjálfsögðu
ekki skipta sér af jarðakaupun-
um nema þeim þætti ástæða til.
Þau hefðu getað eignazt miklar
jarðeignir, ef þau hefðu álitið
það hagkvæmt. Reynslan hefir
sýnt, að forráðamenn hreppsfé-
laganna álíta hagkvæmara að
bændurnir eigi jarðirnar.
Hreppsfélögin geta verið þýð-
ingarmikill milliliður í því að
efla sjálfsábúðina og hindra þaö
að fjárplógsmenn kaupstaðanna
kaupi jarðeignir bændanna.
Löggjafarþingið þarf að gera
sveitarfélögunum það kleift að
inna þetta hlutverk af hendi.
Af eyðijörðum er víða mikið.
Vera má að flestar þeirra séu
i eyði, af því engan fýsi að reka
þar búskap. Dæmi munu þó til
þess, að sæmilega góðar jarðir
hafa verið sameinaðar öðrum
jörðum. í flestum tilfellum hafa
viðkomandi býli verið nægilega
stór hvert fyrir sig til þess að
meðal fjölskylda gæti á þeim
lifað. Þess munu einnig dæmi,
að jarðir hafi farið í auðn af því
eigendur þeirra héldu þeim í of
háu verði. Með þvi að heimila
sveitarfélögum að kaupa eyði-
býli .eftir mati þar til kjörinna
manna, mætti ef til vill fækka
eitthvað þeim eyðibýlum, sem
nú eru víðs vegar um landið.
Því betri, sem kjör leigulið-
anna eru gerð, þeim mun óarð-
vænlegra er fyrir einstaka menn
að sækjast eftir að eiga jarðir,
sem aðrir reka búskap á. Það
virðist ennfremur geta komiá til
mála að skylda eigendur leigu-
garða til þess að selja ábúend-
unum jarðirnar fyrir hæfilegt
verð. Skynsamleg löggjöf um
jarðeignamálið er nauðsynleg
og getur átt drjúgan þátt i að
auka velmegun og menningu ís-
lenzra bænda. Það þarf að vinna
að því að efla sjálfsábúð, en ekki
að skerða eignarétt jarðeigend-
anna með gagnslausum fylgi-
fjárákvæðum eða þýðingarlaus-
um og ranglátum söluskatti. Það
þarf ennfremur að vinna að því
að fjölga býlum, en vinna á móti
því að einstakir efnamenn geti
keypt eignir, sem aðrir þurfa að
nota. Slíkt skapar aldrei annað
en kúgun og ófrelsi.
Kjósendui*!
Munlð að greiða atkvæði í
lýðveldiskosningunum. Gætið að
því að draga ekki of lengi að
kjósa, ef senda þarf atkvæði
ykkar langa vegu, því ferðir eru
strjálar á ýmsa staði landsins.
Hvaða íslendingur er það, sem
ekki vill gera skyldu sína til þess
að landið hans verði frjálst og
fullvalda? Dragið ekki lengi það,
sem þið getið gert í dag!