Tíminn - 17.06.1944, Page 8

8
TIMllVtV, lawgardagiim 17. juní 1944
61. blafS
Helgi Hjövvar:
Fósiurlandið
„óskastund er yfir heiði og ströndum: sjálfa okkur og niðja okkar, svo aldingarði. Eru þær öfundsverð-
ískait hrímið snýst í blórn og gráður, langt sem við kunnum fram að ari af landi sínu? Eins og hind-
skuggabrekkur fyiiast hvítum hjörðum, yið eigum enga völ; við eig- in leitar hins rennanda vatns,
hus og siglur risa í eyðifjorðum, um ekkert að flýja; niðjar vorir svo mun þjóðarsál íslendinga
iaufgast björk við björk um hoggin rjóður. þag er séð yerður jafnan leita víðáttunnar og
talið til sjálfir orðið af henni að sjá. Sá Heimurinn, sem nýlega var'svo þurfa hennar, heiðríkju lofts-
að elska þráir daginn heitast, sem ekki víður, er nú þröngur orðinn. ins, hvíti jökulsins, þögn auðn-
fósturland sitt. En það er svipuð má njóta birtu hans. Jónas Hall- Hverjum og einum okkar er arinnar; fossniðurinn, brim-
dyggð og sams konar skylda sem grímsson kvað Ferðalok um þá haslaður völlur hér á þessu gnýrinn og veðurhljóðið í hömr-
að bera virðingu fyrir sjálfum ást sem misst var; hún gengur landi einu, og tveir kostir fyrir um fjallanna, þetta eru hinir
sér. Því að fósturland mannsins hjarta næst. Svo fór og um ætt- hendi: að verða hér að manni römmu tónar landsins, kraftur
Það er stundum
dyggðar eða skyldu
er ekki einhver hlutur 1 heim- jarðarljóð okkar Islendinga: hið
inum; það er ekki hægt að fara fegursta, innilegasta ög hrein-
frá þvi og skilja það eftir á sín- asta ljóðið kvað sá sem örlögin
um stað; enginn maður getur í höfðu skilið frá landi sínu:
raun og veru yfirgefið ættland j
sitt, ef honum var sá mann- ;
dómur áskapaður að skilja og j
skynja þá eign. Aðrir geta svift
hann því, eins og þeir geta;
höggvið af honum hönd eða fót,1
en enginn bíður bætur þess. En skálda og sagði það með feg-
fari hann frjáls ferða sinna, þá j urstum hætti að fósturlandið
fylgir ættlandið honum um j 0g líf sálarinnar er eitt:
heiminn. Því að fósturlandið er
Þó þú langförull legðir
sérhvert land undir fót,
bera hugur og hjarta
samt þíns heimalands mót.
Hann skildi það bezt íslenzkra
hluti af manninum sjálfum,
hluti af vitund hans og örlögum;
það -verður ekki greint frá lífi
hans og uppruna fremur en blóð
ættar hans og það eðli, sem
hann ber, ekki fremur en móð-
>g si
sem
blóð og merg.
þurfa þess. Atvikin hræra aldrei
fast við þeim strengjum, sem
liggja milli hjartans og lands-
ins. Hann á land sitt sjálf-
krafa, eins og andrúmsloftið,
eins og ljós sólar og dags; því
finnur hann ekki að þetta sé
Fjarst í eilífðar útsæ
vakir eylendan þín:
nóttlaus voraldar veröld,
þar sem víðsýnið skin.
eða hvergi.
Eru þetta harðir kostir, ungi
maður, karl og kona?
Finnst þér ekkert vera að vinna,
vegur enginn heima á Fróni —
allt frá jökli út að lóni
ekkert viðnám krafta þinna?
Hitt er heldur, að hvergi á
þessari jörð mun nú vaxa upp
kynslóð ungra manna sem öf-
undsverðari sé af því hlutskipti
sem henni varð áskapað.
Þjóðin er enn allt of fámenn,
landið er vítt og ekki hálfnum-
ið. En þjóðin er nógu mann-
mörg til þess að valda þeim
verkefnum sem miklu fámenn-
ari þjóð og fátækari hefir skil-
Þetta er hin- fyrsta og æðsta j að það áleiðis sem komið er, og
.. .. skylda hvers manns gagnvart landrýmið eitt má verða okkur
Uíma1lli'51 °g SU menn™g’ mikl1 landi sínu að vita það, að hann hin ríkasta hvöt.til að hugsa í
eða lítil, sem rann barmnu í og iandið er eitt, hann er sem engu smátt. Það mætti vera
hluti af ættlandi sínu, blómi okkur mest áhyggja, hvort við
Hitt vilhr margan mann, að þess eða hnignun eru örlög hans fáum einir að eiga þetta fagra
hann þarf aldrei að sjá af landi sjálfs Þar næst er hverjum land> 0g mest þakkarefni, ef svo
smu, ætlar sér ÞaS ekkl óraf manni að gera ^ér skynsamlega j má þá verða. Við höfum hlotið
fkki fyrir Aa®si^n“_J^y_nnij.f®. grein fyrir gæðum lands sins,1 fá 0g hagsæld og frelsi, meðan
sjá kost þess og iöst. Það er eins aðrar þjóðir úthelltu blóði og
og að meta sem réttast sjálfan tárum. Ný framtíð bíður nú
sig, auðnu sína og örlög. Margt þjóðarinnar; fögur og rík fram-
hefir verið um land okkar sagt, tíð mætti það verða, ef börn
nokkurt oflof, mikið oflast, allt hennar kunna vel til að gæta.
frá- því er hinn fyrsti bóndi Unga kynslóðin á dýran menn-
renndi feginsaugum yfir víðlendi ingararf í tungu sinni og bók-
mikilsvert, að hann hefir aldrei þess og mikinn auð landgæða, menntúm, andlegan höfuðstól,
reynt annað. Og honum kann allt frá því er hin fyrsta bú_ jafnvel ÖUum þjóðum meiri að -----------------------------------------------
stundum að fmnast ættjaröar- kona kenndi hár ilm ur grasi tiltölu. Það eitt, að við lifðum og verja einir. Hvað höfum við
ást og ættjarðarljóð vera ems fyrir málnytu sína.
tungunnar og efling hugarfars
ins. Útsærinn, hafrastirnar fyrir
nesjum landsins, veðrin á belta-
mótum jarðarinnar, hafa fóstr-
að hina vöskustu sjómenn og
sæfara. Hin torsótta víðátta
landsins mun og temja við
harðfylgi og þrautseigju þá sem
landið erja. Harðindi þess og
ísavetur mættu kenna okkur
forsjá og fyrirhyggju og vernda
okkur fyrir fávíslegu bjartsýni
um kjör okkar og lífsvenjur. En
gnægtir hafsins og auður lands-
ins að grænu grasf og óþrotlegu
afli og vitundin um ósnert og
ókunn gæði þess, allt þetta gef-
ur ærnar vonir um byggð fjöl-
mennrar og vaxandi þjóðar á ís-
landi. En við
sólmánaðar sunnangöngu,
sumardýrð og næturfriðinn,
eins og nú er, megum við enn
skynja þýðingu hins langa, sí-
bjarta dags á í^lenzku sumri.
Sú gjöf er gefin skáldinu í sál
þjóðarinnar, hugsjónum henn-
ar og draumi hennar um hina
æðstu fegurð, ofar hverjum
tímanlegum gæðum. Misdægrin,
ævintýrið í lífi landsins sjálfs,
mun vernda þjóðarsálina frá
að falla um of í vanans fasta
hlekk.
Þetta land okkar eigum við nú
dremur en áður að annast einir
konar skraut og fögur orð, fyrir
þá sem gott tóm hafa til að
sinna öðru en brýnustu nauð-
synjum lífsins.
1 og varðveittum tunguna og
En hversu sem maður kann að bókmenntirnar, sýnir það, að í
meta þetta land, hvort hann íslenzku eðli er einhver sú taug'
metur það sem Hrafna-Flóki sem gefur þjóðinni rétt til að
eða Þórólfur smjör, eða sem örvænta nú hvergi um framtíð
En nú um langa hríð hefir Herjólfur, sá er sagði kost og sína.
hfakizt um lönd menningar- lost) þá skiftir hitt mestU) að j Allmargar. þjóðir eru það, sem
þjóðanna ótölulegur fjöldi þetta land eitt eigum vér, fyrir geta gert land sitt allt að einum
manna, jafnvel svo að heilum
þjóðum gæti numið, menn sem
beðið hafa þau fáheyrðu örlög
að eiga lif og limu, heilsu og
atorku, sýn sólar og dags, en
verið sviftir réttinum til að stíga
frjálsum fæti á nokkurn blett
á þessari jörð. Það eru hinir
landlausu menn, ættjarðar-
lausir, útlagar veraldar. íslend-
ingurinn, sem átt hefir og á
land sitt, vítt og frjálst, hálf-
numið, afmarkað efalausum
mörkum og ágreiningslausum,
hann á varla í-vitund sinni til-
finninguna fyrir .slíkum örlög-
um, að eiga hvergi rétt á að vera
í öllum heimi, hvergi samastað
á víðáttu jarðarinnar, hvergi
grafarrúm í mold allra landa.
Það verður hlutskipti flestra
að vinna landi sínu orðalaust,
án ástarjátninga, án sársauka,
án allra lofsöngva. Þetta er
jafnvel hlutskipti flestra hinna
nýtustu manna, stritandi feðra
og fórnandi mæðra. Verk þeirra
og líf þeirra verður eitt og sjálf-
krafa þeirra ættjarðarljóð.
Einnig þetta er harla gott.
En hverjir hafa þá til þess
orðið að halda úppi ættjarðar-
ástinni í orði? Og hverjir hafa
þar mest um mælt? Stórskáldin
sjálf hafa þar mest um mælt,
andans menn og hinir gæfu-
mestu forvígismenn hverrar
þjóðar hafa þar ríkast að orði
kveðið. Það eru þeir menn sem
dýpst og innilegast hafa skynj-
að örlög manna og þjóða. Eins
og þeir menn skilja bezt sögu
þjóðar sinnar, gæfu hennar og
ógæfu, svo skynja þeir og jafnan
dýpst og mest hin órjúfandi
tengsl milli þjóðar og lands,
milli mannsins og moldarinnar
og náttúrunnar þar sem hann
óx. En heitust og sárust varð
jafnan ást slíkra manna til
ættjarðar sinnar, ef þeir höfðu
til landvarna? Ekkert annað en
vilja okkar og manndóm; ekk-
ert annað en það, að láta ekki
bugast né blekkjast; ekkert
annað en það, að gera glögg skil
á munaði og velferð; ekkert
annað en að vera sjálfir nýtir
menn.
-iiÉm
•*mm
íslendingar koma svo trauðla saman til stórra mannfunda, að eigi sé þar minnst œttjarðarinnar, enda eru
fá tengsl sterkari en þau, sem binda saman land og þjóð. Myndin, sem birt er hér að ofan, er frá fjöl-
mennri samkomu að Hrafnagili í Eyjafirði sumarið 1939. Bak við rœðustólinn og mannfjöldann er trjá-
reitur, sem ungmennafélag sveitarinnar hefir komið upp, en í baksýn eru fjöllin austan Eyjafjarðar-
byggðarinnar, gegnt Hrafnagili.
Tiíartans land
Vonaland! Þín ver og grundir
verndi frelsið lögum undir.
Um þitt lán við fjall og fjörð
fólkið standi heiðursvörð.
Vertu okkur allar stundir
óskaland og hjartans jörð.
Allir himnar opnir standi
yfir þessu frjálsa landi.
Beri fossar, mold og mið
menntalíf og vinnufrið.
Nýrrar jarðar ástarandi
eigi þar sitt hjálparlið.
Allt sé þitt, sem börn þín biðja,
bros og þróttur, nám og iðja,
allt, sem hönd og andi Ijá,
yfirbragð og hjartans þrá.
Þeir, sem hlaða, þeir, sem ryðja,
þínu merki standi hjá.
Hjartans land í sögu og sýnum
sértu jafnan börnum þínum,
tengt við þeirra heill og hag,
hugðarefni og viunudag.
Öruggt standi í akri sínum
íslenzkt mál og hjartalag.
GUÐMUNDUR INGI KRISTJÁNSSON
17, íúní 1944
Föðurland! Listasmíði elds og ísa,
ódauðleg fegurð hvar sem fjöll þín rísa
vafin í bláma hafs og himinskauta.
Heilaga jörð og móðir nœgta og þrauta.
C
Frelsisins þrá í brjóstum þinna barna
bindur oss öll, til sóknar jafnt sem varna,
frelsi að mega. hugsa, þrá og hljóta,
hrífast og élska, starfa, fórna og njóta.
Fáni vor blaktir frjáls á þessum degi,
fagnandi þjóð er bent á nýja vegi,
auðœfi lands, sem biðu smáð og bundin,
brosa við augum, vor er lausnarstundin.
Vér skulum sjálfir lands vors lögum haga, '
lögum og rétti hollir alla daga.
Valdið, sem mótar þjóð og þjóðarhagi,
það býr í sérhvers dáð og hjartalagi.
Lítið á fánann! Finnið hjörtun hrœrast.
Heiðum í feldi krossar íslands bærast.
Krossinn er merki kærleika og friðar.
Krossinn er vígður trúnni á verðleik yðar.
Þjóðfáni vor skal boð um heiminn bera,
boðskap þess lýðs, sem œtlar frjáls að vera,
hvar sem hann blaktir eiga menn að mœta
mönnum, sem frelsis, hófs og réttar gœta.
Frelsi, sem mannar, — svo skal íslands saga
sameina frelsi og þegnskap alla daga.
Þrílitum fána, — kristnum' krossi undir
kjósum vér rétt og frelsi allar stundir.
HALLDÓR KRISTJÁNSSON.