Tíminn - 23.06.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
28. árg.
Reykjavík, föslmlagiun 23. júní 1944
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Símar 3948 og 3720.
AFGREIÐSLA, INNHETMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Sími 2323.
63. blatS
Vér verðum að setja ágreiníngi eðli-
leg takmörk og standa saman, þegar
þjóðarnauðsyn kreíur
Ræða Eysleins Jónssonar við stjórnarráðshúsið 18. júní
Góðir íslendingar.
Eysteinn Jónsson flytur rcaOu hjá stjórnarráSshúsinu 18. júni síöastl.
(Ljósm. Alfred D. Jónsson).
Erlent yffrlit: ,
Leynivopnið
Þjóðverjar hafa nú tekið í
þjónustu sína leynivopn það,
sem þeir hafa ógnað Bretum
með undanfarna mánuði.
Reyndust þær spár réttar, að
þeir myndu hefja notkun þess í
sambandi við innrásina og að
það væri einskonar svifsprengj-
ur eða mannlausar flugvélar,
eins og Þjóðverjar sjálfir kalla
það.
Þétta nýja vopn Þjóðverja
. kom Bandamönnum enganveg-
inn á óvart. Brezk og amerísk
blöð hafa lengi rætt um, að
Þjóðverjar myndu hafa slíkt
vopn í fórum sínum. Snemma í
vetur byrjuðu flugvélar Breta
að gera árásir handan Ermar-
sunds á stöðvar, þar sem talið
var, að Þjóðverjar hefðu útbún-
að til að senda þetta vopn frá
sér.
Þótt Bandamönnum væri kunn
ugt um vopn þetta, hafa þeir
ekki enn fundið fullkomnar
varnir gegn því, Að vísu finna
miðunarstöðvar þeirra svif-
sprengjurnar, þegar þær nálg-
ast, og orustuflúgvélum þeirra
hefir tekizt að skjóta allmargar
þeirra niður. En vörnum, eins
og t. d. þeim að láta fólk fara
í byrgi, verður illa við komið.
Svifsprengjurnar koma látlaust
og fara með miklum hraða. Ef
til vill hjálpar það Bandamönn-
um eitthvað í baráttunni við
vopn þetta, að þeir hafa nú náð
einni sendistöð Þjóðverja á
Cherbourgskaga og telja sig hafa
öðlazt mikilvægar upplýsingar
í sambandl við það.
Þessar svifsprengjur Þjóðverja
eru á stærð við Spitfireflugvél.
Þær munu geta komizt 250 km.
vegalengd og fara með 550—600
km. hraða á klst. Þeim er skotið
af stað með rakettu og eru
knúnar áfram með þrýstilofti.
Þjóta þær gegnum loftið með
miklum gný og hávaða. Sprengi-
kraftur þeirra er sagður svipað-
ur og venjulegrar 1000 kg. þýzkr-
ar sprengja. Bretar segja, að
þær láti illa að stjórn og sé því
erfitt að hitta ákveðið mark
með þeim, en Þjóðverjar segja
hið gagnstæða.
Þjóðverjar hafa hingað til
beint svifsprengjunum nær ein-
göngu gegn London og næsta
nágrenni hennar. Segja þeir
tjónið mikið af völdum þeirra,
en Bretar gera minna úr því, en
telja það þó talsvert. Þeir viður-
kenna, að Þjóðverjar sendi æ
meira og meira af svifsprengj-
unum og tjónið fari því vaxandi.
Enn verður ekki sagt um það
. til hlitar, hver áhrif vopn þetta
kann að hafa. Það fer talsvert
eftir því, hve mikið Þjóðverjar
geta framleltt af því. Brezk blöð
telja ekki líklegt, að framleiðsla
Þjóðverja á því geti orðið I stór-
um stíl. Mikið veltur og á því,
hvort Þjóðverjum tekst að full-
komna stýristækin og geti
þannig hæft með sprengjunum
hvaða mark, sem þeir vilja.
Seinttstu iréttír
Bandamenn hafa unnið mik-
ið á á Cherbourgskaga og er bú-
ist við að þeir taki Cherbourg
fljótlega. Annars staðar hafa
þeir ekki unnið verulega á í
Normandí, en yfirleitt þó styrkt
aðstöðu sína. Liðflutningar
halda stöðugt áfram. Orustur
hafa verið miklar.
Á Ítalíu hafa Bandamenn
unnið mikið á og eru komnir
langt norður fyrir Rómaborg á
vesturströndinni. Franskar her-
sveitir hafa tekið Elbu.
Rússar hafa tekið Viborg og
allt Kyrjálaeiðið og stefna nú
her sínum til Helsingfors. Bú-
izt er við stjórnarskiptum 1 Hels-
ingfors.
Færeyingar sam-
fagna ísl.þjóðinni
í Færeyjum var hátíð mikil
haldin hinn 17. júni til sam-
fagnaðar íslenzku þjóðinni.
Safnaðist fólk saman við lög-
þingshúsið og gekk fylktu liði
til hins forna þingstaðar Fær-
eyinga. Voru færeyskir og ís-
lenzkir fánar bornir fyrir fylk-
ingunni.
Fjórir kunnir menn, þeir Tor-
stein Petersen, forseti lögþings-
ins, Jóannes Patursson kongs-
bóndi, Andreas Ziska og Richard
Long lögþingsmaður fluttu
snjallar ræður. Havnar Sang-
felag söng á milli ræðanna, þar
á meðal ljóð, sem þeir Hans A.
Djurhuus, eitt fremsta skáld
Færeyinga, og Jóannes Paturs-
son höfðu ort af tilefni þessa
dags, og ýms íslenzk ljóð og
lög, svo sem „Eldgamla ísafold"
og þjóðsönginn, „Ó, guð vors
lands.“
Kveðjur og árnaðaróskir hafa
íslenzku þjóðinni borizt frá lög-
þinginu, undirrltuð af Torsteini
Petersen forseta þess, fundi
Færeyinga í Tórshavn, undirrit-
uðu af Jóannesi Paturssyni, og
færeyskum skilnaðarmönnum,
undirrituð af Sverri Paturssyni.
Sérhverjum íslendingi þykir
innilega vænt um hlýhug fær-
eysku frændþjóðarinnar. Það
var og gleðiefni, að færeyskur
blaðamaður, Knút Wang, rit-
stjóri Dagblaðsins, var meðal
fleiri góðra gesta á Þingvöllum
17. júní og við hátíðahöldin í
Reykjavík daginn eftir.
Níu prestar vígðír
Síðastl. sunnudag vígði bisk-
upinn, herra Sigurgeir Sigurðs-
son, níu presta við mjög hátíð-
lega guðsþjónustu. Mun það
einsdæmi á síðari áratugum, að
svo margir prestar vígist í einu.
Hinir nývígðu prestar eru
þessir: Sveinbjörn Sveinbjörns-
son, skipaður prestur í Hruna,
Sigmar Torfason, skipaður að
Skeggjastöðum, Guðmundur
Guðmundsson, settur að Brjáns-
læk, Sigurður Guðmundsson
settur að Grenjaðarstað, Jón
Árni Sigurðsson settur að Stað
á Reykjanesi, Robert Jack sett-
ur að Eydölum, Stefán Eggerts-
son settur að Staðarhrauni og
Trausti Pétursson settur að
Sauðlauksdal.
Fyrir altari var sr. Bjarni Jóns-
son vígslubiskup, sr. Sigurbjörn
Einarsson lýsti vígslu, en sr.
Sveinbjörn Sveinbjörnsson pré-
dikaði og lagði út af texta dags-
ins.
Fimm Ameríkuríki
víðurkenna íslenzka
lýðveldíð
íslenzka lýðveldinu hafa bor-
izt heillaóskir og viðurkenning
frá fimm lýðveldum í Ameríku.
Eru það Brazilía, Guatemala,
Nicaragua, Paraguay og Kúba.
Þá hafa enn borizt mörg
heillaskeyti frá íslendingum og
íslandsvinum erlendis, m. a. frá
Jóannesi P^turssyni, sjálfstæð-
ishetju Færeyinga.
Kunnugt er, að 300 fulltrúar
erlendra ríkja heimsóttu sendi-
(Framh. á 4. síöu)
Margur er nú hniginn til
moldar, sem þráð hefir að lifa
endurreisn þjóðveldis á íslandi.
Á þessum hátíðisdögum 1 lífi!
þjóðarinnar minnumst vér þess-
ara manna.
Vér minnumst þeirra, sem
staðið hafa vörð um landsrétt
indi vor, þeirna, sem stóðu á
réttinum, þótt þeir yrðu að lúta
ofureflinu.
Vér minnumst þeirra, sem
trúðu á landið og sáu hvers af
því mátti vænta, þegar við sjálft
lá, að það yrði lagt í auðn.
Vér minnumst þeirra afreks-
manna, sem sköpuðu bókmennt-
ir íslendihga og allra þeirra, sem
varðveittu þær og tungu lands-
manna.
Vér eigum ef til vill erfitt með
að skilja til fullrar hlítar, hví-
líkt afrek þessir menn hafa unn-
ið í vora þágu og allra þeirra,
sem eiga eftir að byggja þetta
land.
En hafi oss gengið illa að
meta þakkarskuld vora við þá,
verðum vér einmitt nú að leggja
oss fram um að skilja til fulls
hvers virði verk þeirra voru. Nú
eigum vér að sýna hvers vér
metum verk þeirra og minningu.
Þeir, sem á tímum áþjánar og
harðréttis sáu gróanda og
glæsta framtíð, þeir, sem á
myrkustu dögum þjóðarinnar
lögðu rækt við bókmenntir og
tungu, hafa vafalaust að margra
dómi verið fremur draumóra- en
raunsæismenn.
Mörgum mun þá hafa virzt
hugsjónir þeirra fjarstæðu-
kenndar og verk þeirra lítils
virði, í samanburði við þá bar-
áttu, sem menn daglega háðu
fyrir lífi sínu.
En í brjóstum þessara manna
Forsetar Alþingis hafa í um-
boði Alþingis sent Kristjáni X.
Danakonungi svohljóðandi sím-
skey ti: x
„Nú þegar stofnað er lýðveldi
á íslandi, hefir Alþinjfi ákvarð-
að að fela forsetum sínum að
flytja Hans Hátign Kristjáni X.
konungi alúðarkveðjur með
þökkum fyrir ágætt starf í þágu
þjóðarinnar, meðan hann var
konungur hennar. Jafnframt
þakkar Alþingi hina hlýju
kveðju konungs 17. júní, sem ber
vott um skilning hans á fram-
komnum vilja íslenzku þjóðar-
innar og eykur enn hlýhug
hennar til Hans Hátignar og
dönsku þjóðarinnar. Vilja for-
setar í nafni Alþingis árna kon-
ungi, drottningu hans og fjöl-
skyldu allri, giftu og farsældar á
ókomnum árum, og donsku
bræðraþjóðinni friðar og frelsis,
í fullvissu um, að frændsemi-
bönd þau og vinátta, er tengja
saman öll Norðurlönd, megi
haldast og styrkjast á ný fyrir
alla framtíð.“
Skeyti það frá Kristjáni kon-
ungi, er barst ríkisstjórninni til
Þingvalla 17. júní og forsætis-
bjó og dafnaði lifsvilji íslenzku
þjóðarinnar.
Lífsvilji þjóðar, sem undlr
niðri fann að henni gat farnast
vel í landi sínu, — þjóðar, sem
fann, að hægt var að treysta á
landið — þrátt fyrir allt, —
þjóðar, sem var vanmáttug í
svip, en fann &ð hún átti orku
til betra lífs.
Vér, sem nú lifum og sjáum
hverju áorkað hefir verið um
framfarir og stjórnfrelsl lands-
ins, vér eigum að geta séð, að
hugsjónir þessara beztu sona ís-
lands voru ekki hugarórar held-
ur upphaf að nýju glæsilegu
tímabili í lífi þjóðarinnar.
Vér eigum nú að gjalda þakk-
arskuldina þeim, sem björguðu
þjóðinni, bæði þeim, sem vér
ráðherra skýrði þar frá, var í
heild á þessa leið:
„Þótt mér þyki leitt, að skiln-
aðurinn milli mín og íslenzku
þjóðarinnar hefir verið fram-
kvæmdur á meðan svo stendur
á sem nú er, vil ég láta í ljós
beztu óskir mínar um framtíð
íslenzku þjóðarinnar og von um
að þau bönd, sem tengja ísland
við hin norrænu lönd, megi
styrkjast.“
Þessu skeyti svaraði forsætis-
ráðherra fyrir hönd ríkisstjórn-
arinnar um símstöðina á Þing-
völlum kvöldið 17. júní á þessa
leið:
„Ríkisstjórnin færir Hans Há-
tign Kristjáni konungi X. alúð-
arþakkir fyrir hamingjuóskir
þær til íslenzku þjóðarinnar,sem
henni bárust 17. júní. Forsætis-
ráðherra las kveðjuna þegar á
Þingvöllum fyrir mannfjölda
miklum, sem tók tilkynningunni
með miklu þakklæti. Þegar for-
sætisráðherra bað blessunar
konungi, drottningu og fjöl-
skyldu konungs, tók mannfjöld-
inni undir með miklum fögn-
uði.“
vltum deiii á og öllum hinum,
sem ekki fara sérstakar sögur af.
Og vér vitum, að vér getum
ekki minnst þessara manna
manna nema á einn hátt, svo
verðugt sé: Með því að starfa
þannig að málum hins nýja
þjóðveldis, að draumar þeirra
rætist um framtíð íslands og ís-
lendinga — með því að sýna í
verki á glæsilegri hátt en nokkru
sinni fyr, að þeir, sem trúðu á
Iandið og kynstofninn, höfðu
rétt fyrir sér.
En nú kynni einhver að
spyrja:
Fáum vér starfsfrið og tæki-
færi til þess að sýna hverju lítil
frjáls þjóð fær áorkað? Getur
125 þús. manna þjóð stofnað
raunverulega frjálst lýðveldi á
þessum tímum, þegar margfalt
stærri þjóðir hafa verlð lagðar
undir okið og er haldið í áþján?
Vér svörum þessu þannig:
Stofnun þessa fámenna lýðveld-
is verður prófsteinn á það, sem
koma skal eftir þá heljaröld,
sem nú er.
Það er stofnað í traustl á sig-
ur frelsisins.
Það er fætt I von um ósigur
ofbeldis og yfirgangs.
Það er stofnað í trausti þess,
að sambúð þjóða verði sett það
markmið, að engin verði annari
undirgefin, en allar vinni sam-
an.
Vér íslendingar munum kapp-
kosta að koma þannig fram við
aðrar þjóðir, að vér öðlumst vin-
áttu þeirra og trau^t. Vér mun-
um unna öðrum réttar og sann-
mælis, en halda á réttl vorum.
Slikar verða landvarnir þjóð-
arinnar og aðrar eigi.
Þess vegna er stofnun þessa
lýðvp/dis prófsteinn, eigi aðeins
á okkur sjálf, heldur einnig á
hitt, hversu tekst að tryggja
mannkyninu þann frið og það
öryggi, sem menn þrá og fórna
sér fyrir.
En ég hlýt þá einnig að minna
á það nú, þegar vér stofnum af
nýju þjóðveldi á íslendi, að það
er víðar en í samskiptum þjóða,
sem ofriki og yfirgangur verður
að víkja fyrir lögum og jafnrétti,
ef menn eiga að fá notið frelsis
og farsældar.
(Framh. á 4. síöu)
Á víðavangi
STEFNA KOMMÚNISTA
UTANRÍKISMÁLUM.
Framkoma þingmanna Sósíal-
istaflokksins seinasta þingfund-
ardaginn, þegar þeir vildu eigi
með öðrum þingmönnum fela
forseta að svara hinu vinsam-
lega ávarpi Bandaríkjaþingsins
í tilefnl af lýðveldisstofnuninni,
sætir að vonum þungum áfellis-
dómi almennings.
Hér var ekki um annað að
ræða en að endurgjalda kurteisi
og vinsemd, sem okkur hafði
verið sýnd af þingi vinveittrar
bjóðar. Ef ávarpinu hefði ekki
verið svarað aftur, hefði það
verið hrein ókurteisi og óvin-
áttumerki af Alþingis hálfu. Með
dví hefði ekki aðeins hlutaðeig-
andi þjóð verið óvirt, heldur
helgasta stofnun hennar, þingið.
Markmið heilbrigðrar ís-
lenzkrar utanríkismálastefnu
verður að vera það að sýna öðr-
um þjóðum kurteisi og vinsemd.
Kommúnistar hafa sýnt með
framangreindu framferli sínu,
að þeir láta ekki slíka stefnu
ráða gerðum sínum. Enginn ef-
ar, að þeir hefðu orðið fyrstir
manna til að vilja endurgjalda
ávarpið, ef Rússar hefðu átt
hlut að máli. En hér átti í hlut
það stórveldið, sem er líklegast
til að standa gegn yfirgangi
Rússa á komandi árum, þótt
sambúð þeirra nú sé sæmileg.
Það réði framkomu kommúnista.
Þeir hugsa meira um hina
heimspólitísku aðstöðu yfirboð-
ara sinna í framtíðinni en að
þjóna þeirrl utanríkismála-
stefnu, er íslendingum hentar
bezt, sem er kurteisi og vinsemd
í umgengninni við aðrar þjóðir.
Þetta er staðreynd, sem þjóðin
hefir fengið alvarlega áminn-
ingu um í sambandi við lýð-
veldisstofnunina. Hversu lengi
mun lýðveldið standa frjálst og
óháð, ef þeim mönnum fjölgaði
á þingi, er þannig létu stjórn-
ast meira af erlendum sjónar-
miðum en islenzkum?
KJÖTVERÐIÐ TIL BÆNDA
OG VÍSITÖLUVERÐIÐ.
Á nýloknum fundi Sláturfé-
lags Suðurlands var það upplýst,
að bændum, sem við það skipta,
hefði verið reiknað lægra verð
f?r?jr kjötið, er þeir létu félagið
fá síðastl. haust, en landbúnað-
arvísitalan segir til um. Kröfð-
ust bændur skýringa á því,
hvernig á þessu stæði og munu
þær ekki hafa verið sem ljós-
astar. Þó var þeim gefin von um
að fá fullt vísitöluverð, en ef til
vill ekki með öðrum hætti en
þeim, að gengið yrði á sjóði fé-
lagsins.
Hvernig þessu háttar til ann-
ars staðar á landinu, er blaðinu
ekki kunnugt um. En vitanlega
verða bændur að halda fast
fram þeim rétti slnum að fá
fullt vísitöluverð fyrir kjötið og
krefjast fullra skýringa á því, ef
það verð ekki fæst.
Ef til vill kann það að gera
aðstöðu bænda eitthvað erfiðari,
að kjötverðlagsnefnd ákvað ekki
neitt fast útsöluverð á kjöti á
síðastl. hausti, eins og henni
var þó vafalaust skylt að gera.
Þá þurfti eigi um það að þrátta,
að ríkissjóði bar að greiða mis-
muninn á því verði, sem nefndin
ákvað, og því verði, sem ríkis-
stjórnin ákvað að kjötið skyldi
seljast á til neytenda. Þannig
fór mjólkurverðlagsnefnd að og
því hafa mjólkurframleiðendur
líka fengið fullt vísitöluverð.
Vonandi lætur ríkisstjórnin
þessa vanrækslu kjötverðlags-
nefndar ekki koma að neinni
sök, heldur borgar nægilega
mlkið fé til þess, að bændur fái
fullt vísitöluverð, enda eiga þeir
tvímælalausa kröfu á þvi.
Kveðja Alþingis og ríkis-
stjórnarinnar til Kristjáns X.