Tíminn - 23.06.1944, Page 2

Tíminn - 23.06.1944, Page 2
250 TÍMIM, föstndagiim 23. júní 1944 63. blað 'gUninn Föstudagur 23. júttf Guð heflr falið oss mikið hiutverk „Ber er hver að nema sér bróður baki eígi“ Þingræðisstjórn Alþingi var frestað síðastl. þriðjudag. Næsti samkomudag- ur þess verður 15. september næstk., ef eigi kemur neitt sér- stakt fyrir. Verður þá gengið frá fjárlögum fyrir næsta ár og afgreidd önnur þau mál, sem eigi þola lengri bið. Seinasti þingfundurinn, sem haldinn var fyrir frestunina, var á ýmsan hátt merkilegur. Tveir flokkar höfðu sig þá mjög í frammi til að auglýsa þá skoðun sína, að þeir vildu fyrir hvern mun koma þingræðisstjórn á laggirnar. Sósíalistaflokkurinn gekk þar fram fyrir skjöldu, eins og hans er vandi, og vildi fram- lengja þingi í tvo daga í trausti þess, að sá tími nægði til „að mynda athafnasama þingræðis- stjórn“, svo að notuð séu orð Þjóðviljans. Sjálfstæðisflokkur- inn vildi ekki heldur láta sinn hlut eftir liggja, formaður hans taldi „margt merkilegt hafa komið fram“ og „nokkrar vonir standa til að auðnast mætti að mynda þingræðisstjórn", en þó myndi að líkindum þurfa til þess lengri tíma en tvo daga og því vart rétt að fresta þinginu af þeim ástæðum. Það væri vissulega mikið fagnaðarefni, ef hinn mikli áhugi þessara flokka fyrir myndun þingræðisstjórnar, sem þarna vii^ist koma fram, væri á fullum heilindum byggður og stafaði af einhverju öðru meira en viðleitni til að þóknast þjóð- ínni meðan samhugurinn og einingin, sem lokaþáttur sjálf- stæðisbaráttunnar skapaði, eru henni ríkust 1 huga. Það væri meira en lítið gleðilegt, ef þess mætti nú vænta, að þessir flokk- ar legðu fram sinn skerf til að koma á starfhæfri og athafna- samri þingræðisstjórn. Það væri mikil og merkileg stefnubreyt- lng og ein hin bezta vöggugjöf, sem hinu unga þjóðveldi gæði hlotnast. Hingað til hefir það verið svo, að viss öfl í þessum tveimur flokkum hafa verið höfuðþránd- urinn í vegi þess, að unnt væri að mynda starfshæfa þingræð- isstjórn. Sósíalistaflokkurinn átti ekki aðeins þátt í því að ekkert varð af myndun þjóð- stjórnar haustið 1942, heldur hindraði hann einnig veturinn 1943 myndun umbótastjórnar, er nyti stuðnings bænda og verka- manna. Forustumenn hans hafa allt til seinustu stundar sýnt, að þeir vilja ekki styðja starf- hæfa umbótastjórn. Eina stjórnin, sem þeir hafa veitt stuðning, er hin fræga stjórn Ólafs Thors 1942. Eftir alla þá andúð, sem þeir hafa sýnt myndun starfhæfrar stjórnar, og alla þá ágalla, sem þeir hafa lýst á öðrum flokkum, kemur það mörgum spánskt fyrir sjónir, er þeir nú þykjast hugsa sér, að unnt sé að mynda at- hafnasama þingræðisstjórn, er þyrfti ítarlegan málefnasamn- ing, á einum tveimur dögum! Um Sjálfstæðisflokkinn er það að segja, að hann hefir fram til þessa ekki stungið upp á öðru en að mynduð yrði þingræðis- stjórn án málefnasamnings, og mun vafalaust fæstum finnast það bót frá því, sem nú er, þótt eigi sé því hælandi. Meira hefir þessi flokkur, sem hafa á for- ustuna í þinginu, eigi treyst sér til að bjóða upp á! En þetta allt væri rétt að láta gleymast,ef hugur fylgdi nú máli hjá þessum flokkum um mynd- un starfhæfrar þingræðis- stjórnar. En illur forboði er það, að þingmenn sósíalista skyldu ekki vilja, ásamt öðrum þing- mönnum, þakka hina vinsam- legu kveðju Bandaríkjaþings, heldur skyldu sýna því fyllstu ókurteisi. Það gefur til kynna, að þeir stjórnist ennþá meira af erlendum en íslenzkum sjónar- miðum, því að slík ókurteisi get- ur ekkert gagn gert íslending- um, en Rússum, sem hugsa til stórveldakeppni við Bandaríkin, getur hún veitt einhverja á- nægju. Rússaþægðin virðist enn efst hjá þessum mönnum. Ekki spáir það heldur góðu, að Sjálf- að taka á móti dýrmætnstn gjöflnni Ræða biskups á Lögbergi 17. júní 1944 „Hversu dýrmæt er miskunn þín, ó, Guð, mannanna börn leita hælis í skugga vængja þinna. Því að hjá þér er uppspretta lífsins, í þínu ljósi sjáum vér ljós.“ (Sálmur 36). Hugfangin og hljóð erum vér stödd í dag í helgasta musteri vors hjartkæra föðurlands — musteri, sem hönd drottins sjálfs hefir gert. Fjarlægir land- ar vorir dvelja hér einnig í anda, í þessari dýrlegu hamrakirkju, sem þjóðin sjálf hefir vígt og valið sem þingstað Alþingis, sem hér var háð um aldir. Hér er undursamlegur heimur fegurðar, litbrigðaljómi og töfr- | ar íslenzkrar náttúru. Hér er söguríkasti staður landsins. Hér voru mörkuð spor í þjóðarsögu íslendinga, Hér reis sól kristni íslands og kirkju. Vér komum hingað gagntekin af þakklæti til forsjónarinnar, til Guðs./Á þessum stað opnast oss sýn inn í fortíð og framtíð. Sagan líður fyrir sjónir. En það, sem vér dýrlegast eygjum, er þó handleiðsla Guðs á þessari þjóð — hans eilífa miskunn og náð. Og vér þurfum hennar sann- arlega við. Þrengingar og margs konar áþján þjökuðu þjóðina. Vér undrumst þrek hennar í þeirri miklu raun. Vér lifum oft sem blaktandi strá, en vér reyndum jafnframt þann rannleika, að það varst þú, Drottinn, sem lyftir oss duftinu frá. Fyrir Guðs hjálp hélt ís- lendingurinn velli. Miskunn hans vakti yfir þjóðinni frá önd- verðu. Og hún vakir enn í dag. Stormarnir í þessu landi eru tíðir og sterkviðrin mörg. Storm- arnir í lífsstríði íslenzku þjóð- arinnar hafa eigi síður verið miklir og máttugir. En vér átt- um skjól. Vér áttum öruggt at- hvarf frá kyni til kyns. Ljós fagnaðarboðskaparins logaði á heimilunum. Sálmar Hallgríms gáfu huggun, þrek og von. Við þessi ljós vöknuðu hugsjónir í brjóstum íslendinga. Hugsjónir um frelsi og framför í þessu landi. Hugsjónir um að standa með Guði, sem kristin menn- ingarþjóð við hlið annarra þjóða — verða frjáls og fullvalda ! í !Í ' Biskupinn ftytur rœðu sína að Lögbergi 17. júní. stæðisflokkurinn skyldi ganga þríklofinn til forsetakjörsins. Þar innbyrðis virðist enn loga sama óeiningin, sem hingað til hefir valdið því, að flokkurinn hefir ekki getað staðið saman í neinum stórmálum, nema helzt gegn álögum á stórgróðamönn- um, og þess vegna aldrei getað bent á neina aðra lausn en þing- ræðisstjórn án málefnasamn- ings. Það verður nú vafalaust haf- izt handa um að kanna sem bezt samstarfsvilja flokkanna um lausn þeirra stóru vanda- mála, sem framundan bíða. Framsóknarflokkurinn er þar fús að leggja fram sinn skerf og taka á sig þá ábyrgð, sem því kann að fylgja. En hann vill ekki aðeins koma á þingræðis- stjórn eins og lýst var yfir af flokksþinginu í vor, heldur jafn- framt slíku samkomulagi um aðalmálin, að .framtíð lýðveldis- ins sé tryggð á grundvelli þess, að almenn velmegun og menn- ing ríki í landinu, og almenn- ingi sé engin hætta búin af ofurvaldi stéttaforkólfa eða auðkónga. Þjóðin vill áreiðan- lega samhug og samheldni um slíka lausn málanna, og því er það hennar að fylgja nú vel á eftir, er samningarnir hefjast, og tryggja framhaldandi sigur- sókn þeirrar einingar, sem bor- ið hefir hinn glæsilega árangur í lokaþætti sjálfstæðisbarátt- unnar. Þ. Þ frammi fyrir öllum heiminum. Frelsishetjurnar komu fram stórar, sterkar og fórnríkar. Þær hófu kyndil hinna fögru frelsishugsjóna og lýstu þjóð- inni fram á veg. Guð stjórnaði og leiddi. En um leið og vér minn umst þeirra með verðskul- aðri þökk, má ekki gleyma nafn- lausu þúsundunum, sem lagt hafa stein 1 musteri frelsisins í þessu landi. Mæðrunum, sem kenndu börnunum sínum móð- urmálið, og vöktu í brjóstum þeirra ást til íslands, trú og dug, drengskap, og öllum þegn- um þessa lands, sem í dyggilegu lífsstarfi unnu þjóð sinni gott verk. Hið stóra 1 þessum heimi verður ekki unnið án þess að einstaklingarnir, þúsundirnar — komi til —. Samstilling íslendinga varp- ar miklum ljóma á þennan hinn mikla og langþráða dag, sem nú er runninn upp. Óskastund hinnar íslenzku þjóðar. Vér fögnum af hjarta. Hlýtt er handtak sérhvers manns í þessu landi í dag. Vinajhugur, samúð og kærleiki býr í brjóstum vor allra. Fögur og háleit hugsjón hefir rætzt. — ísland — landið sem ól okkur — landið sem vér elskum meira en nokkurt ann- að land, er alfrjálst land — og vér erum frjáls þjóð — í frjálsu landi. Þetta er fagur dagur og fagnaðarríkur. Hamingja íslands er mikil. Hugsum um þær þjóðir, sem nú eru að fórna dýrmætustu eign sinni I styrjöldinni miklu, til þess að vernda frelsið. Þær láta nú fulltrúa sína standa vinar- vörð um okkur í dag — vörð um frelsi okkar og sjálfsforræði. Vér viljum bera bróðurhug til allra manna og þjóða. Vér hugsum með hlýhug og bæn til Norðurlandaþjóðanna og sér- staklega til þeirrar þjóðar, sem nú um alllangt skeið hefir ver- ið sambandsþjóð vor. Vér minn- umst með þakklæti, bjartra stunda 1 * sambúðinni. Hinu er gleymt, sem annan svip kann að hafa borið. Vér stöndum við dyr nýrrar aldar, nýs tímabils lýðveldis á íslandi. — Nú tekur vissulega að reyna á. Aðrar þjóðir fórna nú hjartablóði sínu fyrir frelsið. Vér njótum þeirrar sérstöku náðar Guðs, að mega láta okkar fórnir í té í friðsælu starfi. Er það ekki þakkar- og fagnaðar- efni? Lýðveldishugsjóninni er ekki náð fyrr en þjóðin er frjáls hið innra jafnt sem hið ytra. Fyrr en hún er göfug og and- lega sterk þjóð. Fyrr en hún hefir skrýðst skrúða þess frels- is, sem skapar henni farsæld og innri frið. Vér vitum og skynjum, að leiðin til hins fullkomna, sanna frelsis er erfið og löng, framtíð- in er ávallt hjúpuð móðu og mistri óvissunnar. En í gegnum þá þoku sjáum vér Ijós, ljós kristindómsins — Ijós Guðs. Hjá honum er uppspretta lífsins. Uppspretta alls þess, sem er fegurst og bezt í þjóðlífi voru. Þess vegna á Guð umfram allt að verða leiðtogi þjóðarinnar um alla tið. Hið sanna frelsi öðlast þjóðin aðeins á Guðs vegum. Skáldið bendir á hina réttu leið: „Lær sanna tign þín sjálfs, ver sjálfur hreinn og frjáls, þá skapast frelsið fyrst, og fyrir Jesúm Krist skal dauðans fjötur falla“. Vér fögnum því öll, að fá að lifa þessi augnablik. Barnið, æskumaðurinn, sem hér eru, munu á efri árum blessa þennan dag. Guð hefir falið oss mikið jhlutverk, að taka í dag á móti stærstu og dýrmætustu gjöfinni, sem unnt er að gefa þjóðunum. Minnstu þess, þegar allar kirkju- klukkur landsins hringja frels- ið inn í dag, að þú varst kall- aður til þessa veglega hlutverks. Mundu eftir ábyrgðinni, sem því er samfara. Gott er þeim, er að frelsi ís- lands studdi, að eiga þá með- vitund, er að því dregur, að hinzta sinn verði breitt yfir hvílurúmið hans í þessum heimi, að hafa lagt frelsismálunum lið, og mjúklega mun móðurmoldin umvefja frelsisvinina íslenzku látna. — Minningin um þá mun lifa, meðan íslenzk tunga er töluð. Og mætti svo ljós Guðs skína yfir íslandi um alla framtíð. Ljós hans verma, styrkja, hugga, lífga og glæða allt hið fegursta og bezta, sem getur gróið í brjóstum íslenzkra manna og kvenna. Ljós Guðs ljóma yfir Þing- völlum og helgistöðum þjóðar- innar öllum. Yfir kristni og kirkju landsins. Guð blessi ís- land. — Guð blessi landið og sjóinn, bændabýlin og fiskimið- in. — Guð blessi íslenzku þjóð- ina alla, íslendinga í Vestur- heimi og víðs vegar um veröld- ina, forsetann, sem nú verður kjörinn, ríkisstjórnina, Alþingi, starfsmenn þjóðarinnar, alla sonu henrrnr og dætur. — Guð blessi og annist sjúka — og öll sorgar- og olnbogabörn lífsins. Guð blessi allar þjóðir heims- ins — og gefi þeim að sjá frið- ar- og frelsissól ljóma á himni framtíðarinnar. Guð blessi þennan dag, 17. júní, og lýðveldi íslands." Prestskosning Prestskosning fór fram 4. júní 1 Hrunaprestakalli. Umsækjendur voru tveír, Sveinbjörn Sveinbjörnsson cand. theol. frá Yzta-Skála undir Eyjafjöllum, og séra Valgeir Helgason prestur Þykkvabæjar- klaustursprestakalls. Á kjörskrá voru 164 en 106 greiddu atkvæði. Sveinbjörn Sveinbjörnsson hlaut 80 at- kvæði, en séra Valgeir Helga- son 26. Kosningin var lögmæt. Ræða Vllhjálms I»órs níanríkisráðlierra fyrlr iuiuiii útlendra gesta í hófi ríkisstjórnariimar 18. júní 1944. Herra forseti! — Góðir gestir! Hágöfugu erlendu gestir! Ber er hver að baki nema sér bróður eigi. Allir, sem nokkra lífsreynslu hafa, vita, að fátt er betra í lífinu en að eiga góðan bróður, góðan vin, sem vill styrkja og styðja til góðra átaka. Þjóðhöfðingjar og ríkisstjórn- ir, sem útnefnt hafa yður, há- göfugu herrar, sérstaka fulltrúa við stofnun íslenzka lýðveldis- ins og aðrar ríkisstjórnir, sem hafa vottað samhug sinn,- hafa sýnt íslandi bróðurhug og vin- arvott, sem vér munum alltaf meta og aldrei gleyma. Vér flytjum þakkir af heilum huga þjóðhöfðingjum, ríkis- stjórnum og þjóðum yðar og yð- ur sjálfum, kæru frændur vorir og vinir. Vér fögnum yfir árnaðarósk- um, sem oss bárust í gærkveldi frá Hans Hátign Kristjáni X., og þökkum þær innilega. Og von vor er, að áður en langt líður, berist vinarkveðjur og heilla- óskir frá fleiri frændum og vin- um, þó atvikin valdi því, að þær hafi eigi borizt enn. Það er íslenzku þjóðinni auk- ið gleðiefni, að um svipað leyti sem endurstofnun lýðveldisins á íslandi er undirbúin og fram- kvæmd, er ný morgunblika á lofti í veröldinni, þrátt fyrir stríð og hörmungar. Fyrirboði betra og bjartara lífs. Fyrirboði þess, að þjóðirnar vilja ganga til samstarfs og samhjálpar um lausn viðfangsefna veraldarinn- ar í stað sundrungar og kapp- hlaups. Vér íslendingar erum glaðir yfir að hafa þegar fengið að vera með í byrjunarstörfum þessa nýja tíma. íslenzka þjóðin í hinu endur- borna lýðveldisformi óskar að skipa sér áfram til starfa með þeim þjóðum öllum, sem unna frelsi, réttlæti og samstarfi og vilja vinna að því í friði og samheldni að skapa betri heim öllu mannkyni. Um leið og ég ber fram þá einlægu ósk, að komandi ár flytji mannkyninu öllu betra og bjartara líf og í þeirri vissu von, að þjóðir þær, sem hér eiga full- trúa í kvöld standi ætíð með þeim fremstu í baráttu fyrir frelsi og jafnrétti, lyfti ég glasi mínu og óska yður hágöfugu gestum allra heilla og drekk yð- ar skál. Frelsi, jafnrétti og samhugur lengi lifi. Heíllaóskir Banda- ríkjaþings Á seinasta fundi þingsins, áð- ur en því var frestað, skýrði for- seti, Gísli Sveinsson, frá því, að svohljóðandi heillaóskaskeyti hefði borizt frá þingi Banda- ríkjanna: „Með því aff íslenzka þjóffin hefir meff frjálsu þjóffaratkvæffi dagana 20. til 23. maí 1944 sam- þykkt meff yfirgnæfandi at- kvæffamun stjórnarskrárfrumv., sem Alþingi hafffi afgreitt og gerir ráff fyrir stofnun lýffveldis- stjórnarforms, og meff því aff Iýffveldiff ísland verffur formlega stofnaff 17. júní, ályktar öld- ungaráffiff, aff fengnu samþykki fulltrúadeildar, aff Bandaríkja- þing flytji hér meff Alþingi fs- lendinga, elzta þjóffþingi ver- aldar, hamingjuóskir í tilefni af stofnun lýffveldisins íslands og bjóffi velkomiff lýffveldiff ísland, yngsta lýffveldiff í flokki frjálsra þjóffa.“ Forseti kvaðst myndi „í nafni Alþingis leyfa sér að flytja á tilhlíðilegan hátt kveðju Al- þingis til Bandaríkjaþings, árn- aðaróskir og sérstakt þakklæti. Því til samþykkis óska ég eftir, að alþingismenn rísi úr sætum.“ Allir þingmenn risu úr sætum sínum, nema þingmenn komm- únista. Mun sú framkoma þeirra þeim til lítils sóma. Fjárskípti í iimm hreppum Þingeyjarsýslu f samræmi við lög nr. 88, 9. júlí 1941, hefir ráðuneytið ný- lega staðfest „Samþykkt um fjárskipti á svæðinu milli Jök- ulsár á Fjöllum og Skjálfanda- fljóts, norðan við Gæsaíjalla- girðingu og Reykdælahrepp". Á svæði þessu eru 5 hreppar. Af þeim er einn í Norður-Þing- eyj arsýslu: Kelduneshreppur, en fjórir í Suður-Þingeyjar- sýslu: Tjörneshreppur, Húsavík- urhreppur, Reykjahreppur og Aðaldælahreppur. Eins og lög gera ráð fyrir hafði farið fram leynileg at- kvæðagreiðsla meðal fjáreig- enda í þessum hreppum um frumvarp til samþykktarinnar. Á kjörskrá voru 195 fjáreigend- ur. Af þeim greiddu 150 atkv. með frumvarpinu en 24 á móti, — 4 skiluðu auðum seðlum og einn seðill var ógildur. Þátt í atkvæðagreiðslunni tóku ekki 16, — af þeim mun meira en helmingur hafa verið staddur utan héraðs. Fjárfjöldi á fjárskiptasvæð- inu var um s. 1. áramót um 9000. Er svo til ætlazt, að fjárskiptin fari fram næsta haust. Talið er líklegt, að fé til innflutnings á svæðið verði tekið í Norður- Þingeyjarsýslu, austan Jökuls- ár; — annars er það á valdi Sauðfjársjúkdómanefndar rík- isins og ekki fastákveðið enn. Fjárfækkun í þessum fimm hreppum er orðin stórkostleg af völdum mæðiveikinnar, og engin linun á fjárdauðanum, heldur þvert á móti, því að meiri og meiri brögð eru að þvi, að fé deyi á fyrsta og öðru aldurs- ári. Margir bændur eru orðnir nálega sauðlausir. Nautgripa- ræktarskilyrði eru ekki svo góð þarna, að af henni verði lifað sem aðalatvinnugrein. Ef ekki hefði fengizt samþykki yfirvalda til fjárskipta, myndu margir bændur hafa búizt til brott- ferðar af jörðum sínum. í Reykdælahreppi í Suður- Þingeyjarsýslu herjaði þing- eyska mæðiveikin fyrst í stærst- um stíl. Þar voru gerð fjárskipti haustið 1941. Þau fjárskipti hafa enn sem komið er verið áfalla- laus og gefizt mjög vel. Sú reynsla mælir ákveðið með fjár- skiptum sem úrbót. Framkvæmdanefnd fjársklpt- anna í héraðinu skipa þessir menn: Karl Kristjánsson, oddviti, Húsavík, (formaður), Þ rándur Indriðason, bóndi, Aðalbóli, Björn Haraldsson, bóndi, Aust- urgörðum, Úlfur Indriðason, bóndi, Héðinshöfða, Jón Þórar- insson, bóndi, Skörðum. Fálkaorðan Þann 3. þ. m. sæmdi rlkis- stjóri um 50 manns heiðurs- merkj um hinnar íslenzku Fálka- orðu, samkvæmt tillögum orðu- nefndar. Einn maður, Einar Jónsson myndhöggvari, var sæmdur stórkrossi. Heiðurs- merki stjörnu-stórriddara voru sæmdir: Einar Árnason bóndi á Eyrarlandi, Gísli Sveinsson sýslumaður, Matthías Þórðarson þjóðminjavörður og dr. Sigur- geir Sigurðsson biskup.

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.