Tíminn - 30.06.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 3948 og 3720.
AFGREEÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRrFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Síml 2323.
28. árg,
Erlení yfirlit:
Forsetakjör
Það er nú kunnugt orðið
hverjir keppa um forsetavöldin
í Bandaríkjunum í kosningun-
um á komandi hausti. Á kjör-
þingi republikana, sem haldið
var i Chicago í fyrrihluta þess-
arar viku, var Th. Dewey lands-
stjóri í 'New-York-ríki nær ein-
um rómi kjörinn forsetaefni
flokksins, en Bricker landsstjóri
í Ohioríki var kjörinn varafor-
setaefni. Telja, má víst, , að
Roosevelt forseti verði kjörinn
^orsetaefni demókrata á kjör-
þingi þeirra, sem haldið verður
síðara hluta næsta mánaðar, og
Wallace varaforseti verði aftur
varaforsetaefni þeirra.
Hér í blaðinu var fyrir
skömmu síðan greiht frá ævi-
ferli Dewey forsetaefnis, en
mesta frægð hefir hann hlotið
fyrir framgöngu sína gegn
ýmsri svindlstarfsemi meðan
hann var saksóknari í New York.
Telja má víst, að republikarnir
muní leggja mikla stund á að
víðfrægja þessi verk hans og
segja jafnframt, að nú sé þörf
mikillar og , margvíslegrar
„hreinsunar“ eftir 12 ára valda-
tíð Roosevelts og þá verði Dewey
sem forseti réttur maður á rétt-
um stað. Demokratar munu
hins vegar segja, að Dewey sé
enn óreyndur sem stjórnmála-
maður og það sé of áhættusamt
að fela óreyndum og ungum
manni stjórnarvöldin"' á þeim
viðsjártímum, sem framundan
eru. Demokratar munu í áróðri
sínum leggja aðaláherzluna á
utanríkismálin, en republikarn-
ir á innanrikismálin. Líklegt er,
eins og sakir standa, að utan-
ríkismálin verði aðalmál kosn-
ingabaráttunnar.
Spár manna vestra um kosn-
ingaúrslitin eru mjög mismun-
andi, eins og venja er, en sann-
leikurinn mun sá, að erfitt er
að spá nokkru enn sem komið er
því að margt á eftir að gerast
til haustsins, er áhrif getur
haft á úrslitin. Kosningabarátt-
an er ekki heldur byrjuð til
fullrar hlítar og hún getur ráð-
ið talsverðu um úrslitin. Hið
nýja forsetaefni republikana hef
ir ekki enn gert verulega grein
fyrir stefnu sinni, því aö bar-
áttuaðferð hans til þessa hefir
einkum verið fólgin í því að tala
sem minnst. Það tekst honum
vart hér eftir og það getur skipt
miklu, hvernig hann leggur mál-
in fyrir kjósendurna. Senni-
legt er það líka, þótt menn finni
stjórn Roosevelts margt til for-
áttu, að þeir hiki við að skipta
um yfirstjórn ríkisins á þessum
fcímum, þegar til alvörunnar
kemur, og Roosevelt verði enn
(Framh. á 4. síðu)
Semustu fréttír
Cherbourg er nú algerlega á
valdi Bandamanna, en þýzkir
smáflokkar verjast enn á nokkr-
um stöðum á Cherbourgskaga.
Mælt er að manntjón Þjóðverja
í Cherbourg hafi verið nálægt
30 þús., en alls hafi manntjóm
þeirra í Normandí (fallnir,
særðir, handteknir) verið orðið
um 70 þús. manns 27. þ. m. Þann
20 þ. m. var manntjón innrásar-
hers Bandamanna orðið um 40
þús. manns. Síðastl. mánudag
hófu Bretar stórsókn á Caen-
vígstöðvunum, sem enn heldur
áfram, og hefir þeim orðið tals-
vert ágengt, þrátt fyrir öfluga
mótspyrnu Þjóðverja.
Rússar sækja stöðugt fram á
Finnlandsvígstöðvunum, eink-
um milli Ladoga og Onega. Þeir,
er reyndu að knýja fram stjórn-
arskipti í Finnlandi, hafa orðið
í minnahluta, og setur stjórnin
áfram. Hefur Ribbentrop verið á
ferð í Helsingfors og "heitið
stjórninni hernaðarlegri aðstoð.
Sagt er, að þýzkur her sé þeg-
ar kominn til Helsingfors.
Guðmundur á Sandi
látinn
Guðmundur Friðjónsson, skáld
að Sandi, lézt í sjúkrahúsinu í
Húsavík 26. þ. m. Guðmundur
hafði verið lengi vanheill og leg-
ið í sjúkrahúsinu í Húsavík á
annað ár.
Guðmundur var tæplega 75
ára, fæddur 24? okt. 1869. Þessa
'sérstæða og merkilega stór-
skálds mun verða nánar getið
hér í blaðinu síðar.
Héraðsmót ung-
m e n naf élaganna
Þau verða flest um
tvær næstu helgar
Nú er sá tími kominn, er ung-
mennasambönd landsins halda
héraðsmót sín og íþróttamót
sín. Eru þrjú þegar afstaðin, en
flest hin verða um tvær næstu
helgar.
Það 'eru héraðamót Skagfirð-
inga, Suður-Þingeyinga og
Norður-Breiðfirðinga, sem bú-
ið er að halda. Var hið fyrst-
nefnda háð á Sauðárkróki 17.
júní, héraðsmót Suður-Þing-
eyinga að Laugum í Reykjadal
18. júní og Norður-Breiðfirð-
inga í Berufirði 25. júní.
Sunnudaginn 2. júlí verða hér-
aðsmót Sunnlendinga, er hér-
aðssambandið Skarphéðinn
stendur fyrir, að Þjórsárbrú,
Borgfirðinga undir Þjóðólfsholti
við Hvítá og Austur-Húnvetn-
inga að Blönduósi.
9. júlí verða héraðsmót Snæ-
fellinga að Skildi í Helgafells-
sveit, Norður-Þingeyinga í Ás-
byrgi og Vestfirðinga á Núpi í
Dýrafirði.
16. júlí verður íþróttamót U.
M. S. Kjalarnessþings háð hjá
Reykjum í Mosfellssveit, og hér-
aðsmót Dalamanna verður að
Laugum í Sælingsdal einhvern-
tíma eftir miðjan júlímánuð.
íþróttamót Austurlands verð-
ur í Egilsstaðaskógi 6. ágúst.
Loks munu Eyfirðingar halda
iþróttamót sitt í Svarfaðardal
snemma í september.
""Héraðs- og íþróttamót- ung-
mennasambanda eru undan-
tekningarlaust fjölsóttar sam-
komur, og víða eru þau megin-
samkomur viðkomandi héraða.
Þau eru því veigamikill þáttur
í skemmtana- og menningarlífi
fólksins og mikils um vert, að
þau séu sem myndarlegust og
fari sem bezt fram, enda mun
ungmennafélögunum, sem að
þeim standa, mjög mikið kapps-
mál, að svo sé.
Víða fara mót þessf fram á
sama stað ár eftir ár. Þar sem
svo er, ættu ungmennafélögin
að kosta kapps um að bæta og
fegra samkomusvæðin og koma
þar upp nauðsynlegum mann-
virkjum. Það veitti íþrótta-
mönnum og áhorfendum þægi-
legri aðstöðu, setti hátíðlegri og
eftirsóknarverðari blæ á sam-
komurnar, stuðlaði að því að
fólk gæti unað sér og skemmt
betur en ella og gerði kleift, að
allt færi fram með skipulegri
hætti en annars vill verða.
Rcykjavík, föstudagiim 30. júní 1944
65. blað
% >
Frá aðalfiinjdi Sambandsins:
Víðskíptavelta kaupfélaga
í S.I.S. 139,6 mílj. kr. á sl. ári
I árslok 1943 námu stofnsjóðír féiagfanna 7,2 milj. kr.
en sameignasjóðir þeirra 12,8 milj. kr.
I síðasta blaði var greint nokkuð frá aðalfundi S. í. S., sem
haldinn var á Akureyri 22.-24. þ. m. Var þar sagt frá viðskipta-
veltu S. í. S. á síðastl. ári, sem varð 97.8 milj. kr., tölu félaga í S.
í. S. á síðastl. ári, sem voru 50 með tæpl. 22 þús. félagsmönnum,
og ýmsum störfum aðalfundarins. Hér á eftir verður nokkuð nán-
ara greint frá störfum S. í. S. og sambandsfélaga, jafnframt og
greint er frá ályktunum aðalfundarins.
Sambandssjóður var í árslok
1943 kr. 4.330.000,00, en sam-
eignarsjóður, eða skuldlaus eign
Sambandsins, kr. 3.458.000,00.
Innieignir Sambandsfélaganna
hjá S. í. S. námu 30,8 miljón-
um króna, en þar af eru yfir
10 miljónir kr. greiðsla frá Sam-
bandinu til félaganna upp í inn-
lendar vörur, sem óseldar voru
um áramót. Skuldir félaganna.
við S. í. S. voru 866.000 kr. og
höfðu lækkað um 720.000 kr. á
árinu.
Tekj uaf gangur Sambandsins
á síðastl. ári var kr. 1.839.924,03,
og var samþykkt á aðalfundi að
ráðstafa honum þannig:
1. Til stofnsjóðs 1.368.993,15
2. Til verksmiðju-
stofnsffcðs 138.730,62
3. Til varasjóðs 316.012,84
4. Til næsta árs
yfirfærist 16.187,42
Kr. 1.839.924,03
Stofnsjóðir félagsmanna í
Sambandsfélögunum námu 7,2
milj. kr. í lok ársins, en sam-
eignarsjóðir 12,8 miljónum kr.
Sambandsfélögin seldu að-
keyptar vörur og iðna'^arvörur,
sem þau framleiddu sjálf, fyrir
kr. 83.101.269,48 og innlendar af-
urðir fyrir kr. 56.494.310,31.
Öll vörusala Sambandsfélag-
anna nam því árið sem leið kr.
139.595.579,79, og er það kr.
26.495.686,12 meira en árið 1942.
Starfsmenn Sambandsins voru
399 í árslok. Starfsmenn allra
Sambandsfélaganna voru 913 í
árslok 1943.
Hér á eftir verður getið til-
lagna þeirra, sem samþykktar
voru á aðalfundi S. í. S.:
liiiiflutitiiigsregluii-
iiin mótmælt.
Svohljóðandi tillaga frá Ey-
steini Jónssyni var samþykkt í
einu hljóði:
„Aðalfundur S. í. S. 1944 mót-
mælir eindregið þeim starfs-
reglum, er Viðskiptaráði hafa
verið settar um skiptingu vöru-
innflutnings. Leggur aðalfundur
áherzlu á, að þeirri reglu verði
fylgt við úthlutun innflutnings-
leyfa, að kaupfélögin fái inn-
flutningsleyfi í hlutfalli við tölu
félagsmanna og hpimilisfólks
þeirra, níiðað við leyfðan inn-
flutning til landsins og þarfir
landsmanna fyrir einstakar
vörutegundir.
Ennfremur fái félögin inn-
flutnipg vegna viðskipta sinna
við utanfélagsmenn í hlutfalli
við þau viðskipti við þá, er fé-
lögin hafa haft. Felur fundur-
inm Sambandsstjórninni að
fylgja þessu máli fast fram fyrir
hönd samvinnuhreyfingarinn-
ar.“
Vcrðlag landbún-
aðarafurða
Samþykkt var tillaga frá Jóni
Árnasyni framkv.stjóra um
kosningu 7 manna nefndar til
þess að athuga og gera tillögur
. um verðlag landbúnaðarafurða.
| í nefndina voru kosnir: Valdi-
mar Pálsson á Möðruvöllum,
Þórhallur Sigtryggsson á Húsa-
vík, Gunnar Gunnarsson á
Skriðuklaustri, Gísli Jónsson á
Stóru-Reykjum, Sverrir Gísla-
son í Hvammi, Guðbrandur
Jónsson á Spákelsstöðum og
Tobías Sigurjónsson i Geldinga-
holti.
GistiMs í Rcykjavík.
Samþykkt var svohljóðandi
tillaga frá Hannesi Pálssyni á
Undirfelli:
„Aðalfurídur Sambands ísl.
samvinnufélaga, haldinn á Ak-
ureyri 22.—24. júní 1944, ákveð-
ur að skora á stjórn Sambands-
ins að athuga, hvort eigi væri
tiltækilegt að reisa gistihús í
Reykjavík og leita að leiðum til
framkvæpida málsins. Skýrslu
um undirbúning málsins skal
leggja fyrir næsta aðalfund."
Rciðurslaun til
Giinnars Gunnarssonar
Svohljóðandi tillaga frá Páli
Hermannssyni var samþykkt
með allsherjar lófataki fundar-
manna:
„Aðalfundur Sambands ísl.
samvinnufélaga, haldinn á Ak-
ureyri dagana 22.—24. júní 1944,
lýsir því yfir, að það er eindreg-
in ósk , og vilji fundarins, að
öndvegisskáld þjóðarinnar,
Gunnar Gunnarsson, bóndi á
Skriðuklaustri, njóti heiðurs-
launa úr ríkissjóði. Fyrir því
skorar ,fundurinn á Alþingi og
ríkisstjórn að tryggja nú tafar-
laust Gunnari Gunnarssyni sér-
stök heiðurslaun úr ríkissjóði, er
vari ævilangt.
Telur fundurinn að nú, á
þessum merkilegustu tímamót-
um í sögu þjóðarinnar, sé ákjós-
anlegur tími til slíkrar ákvörð-
unar, fyrst hún er ótekin enn.“
Árásir koiiiiniiiilsta.
Svohljóðandi tillaga undir-
skrifuð af 26 fundarmönnm lögð
fram á fundinum og saámþykkt
með 50:8 atkv.:
Fundurinn telur ástæðu til að
vekja athygli samvinnufélag-
anna á því, að Sameiningar-
flokkur alþýðu — Sósíalista-
(Framh. á 4. síðu)
Aðalfundur Kaupfélags
Stykkishólms
Viðskiptaveltan nam* 4,6 milj. kr. síðastl. ár
Aðalfundur Kaupfélags Stykk-
ishólms var haldinn í Stykkis-
hólmi 14. júní s. 1.
Fundinn sátu 18 fulltrúar frá
10 félagsdeildum, auk stjórnar-
nefndarmanna og framkvæmda-
stjóra.
í byrjun fundarins minntist
varaformaður félagsins, Stefán
Jónsson, hins látna formanns
félagsins, Halls Kristjánssonar
bónda á Gríshóli, er andaðist
hinn 1. jan. þ. át og skýrði jafn-
framt frá því, að stjórn félags-
ins hefði á fundi sínum 26. jan.
s. 1. ákveðið að láta gera vand-
aðan silfurskjöld með áletrun, er
afhendast skyldi ekkju hins
látna formanns, frú Sigríði 111-
ugadóttur. Á sama fundi sam-
þykkti stjórnin að fá Ríkarð
Jónsson til að gera brjóstmynd
eftir ljósmynd af Halli Krist-
jánssyni fyrir Kaupfélag Stykk-_
ishólms og afhenda aðstandend-
um afsteypu af þeirri mynd. —
Var þetta hvorttveggja fullgert
og fulltrúum til sýnis á fund-
inum.
Framkvæmdastjórinn lagði
fram reikninga kaupfélagsins
og fyrirtækja þess, en kaupfé-
lagið rekur nú útibúi í Grafar-
nesi í Grundarfirði — og var lok-
ið við byggingu verzlunarhússins
á liðnu ári, hraðfrystihús í
Stykkishólmi, dúnhreinsunar-
stöð og saumastofu. Ennfremur
hefir kaupfélagið þrjár bifreiðar
og vélbátinn Baldur aðallega til
flutninga um félagssvæðið. Á
árinu 1943 var lokið við bygg-
ingu á vinnusal við hraðfrysti
húsið og byggðir tveir vöruaf-
hendingaskúrar; annar í
Hnúksnesi en hinn í Hoftúnum.
Vöruvelta félagsins í aðkeypt-
um og innlendum vörum hafði
aukizt á árinu um 1 miljón og
300 þúsund krónur, eru þar í
taldar uppbætur frá árinu 1942,
en að þeim frádregnum varð
aukningin um 600 þúsund krón-
ur. Vöruvelta varð því alls að
frádregnum uppbótum 4 milj-
ónir og 600 þúsund krónur.
Hagur viðskiptamanna á fé-
lagssvæðinu hafði batnað gagn-
vart félaginu um 690 þúsund
krónur. Sjóðeignir félagsins
höfðu hækkað um 165 þúsund
krónur og hagur þess út á við
batnað um rúmlega 73 þúsund
krónur.
Af arðinum var úthlutað til
félagsmanna 4% af ágóðaskyld-
um vörum og lagt 1 stofnsjóð.
Sr. Jósef Jónsson Setbergi var
endurkosinn í stjórn félagsins,
en í stað Halls heitins Krist-
jánssonar var kosinn Jóhannes
Guðjónsson bóndi á Saurum.
Aðrir stjórnarnefndarmenn eru:
Jón V. Hjaltalín bóndi í Bræðra-
borg, Óskar Kristjánsson bóndi
í Hóli og Stefán Jónsson skóla-
stjóri.
Á stjórnarfundi 15. þ. m., að
afloknum aðalfundi, var Stef-
án Jónsson kosinn formaður fé-
lagsins en varaformaður Jó-
hannes Guðjónsson Saurum.
Á víðavangi
KRÖFUR VERKAMANNA OG
ÞINGMENN KOMMÚNISTA. -v
Þjóðviljinn skýrir frá því í gær,
að fundur í Verkam.fél. Dags-
brún, haldinn 27. þ. m., hafi m.
a. krafizt þess að afnumin verði
varasjóðshlunnindi stórgróðafé-
laga. Tekur blaðið mjög ákveðið
undir þá kröfu. Hins vegar
sleppir það að geta þess, að á-
kvæði um afnám þessara vara-
sjóðshlunninda voru felld úr
dýrtíðarlögunum á þingi vetur-
inn 1943 með atkvæðum allra
þingmanna kommúnista í efri
deild, þeirra Brynjólfs Bjarna-
sonar, Kristins Andréssonar og
Steingríms Aðalsteinssonar.
Það sést hér sem oftar, að
verkamenn hafa aðra og heil-
brigðari afstöðu til stríðsgróða-
valdsins en núverandi for-
sprakkar þeirra. Hitt eiga þeir
hins vegar eftir að gera sér ljóst,
að til þess að koma fram þessum
kröfum sínum þurfa þeir að velja
sér aðra forustumenn en Brynj-
ólf, Kristinn og Steingrím, sem
gerzt hafa auðsveipir aðstoðar-
menn stríðsgróðavaldsins, eins
og framangreint dæmi og mörg
hliðstæð sýna.
COCA-COLAMENN OG
KOMMÚNISTAR ÓÁNÆGÐIR
MEÐ AÐALFUND S. Í. S.
Tvö blöð hafa látið í ljós
óánægju yfir nýloknum aðal-
fundi S. í. S. Eru það Vísir og
Þjóðvlijinn, enda er samvinnu-
hreyfingin vönust að fá óvina-
kveðjur frá þessum blöðum ,og
hefði það mátt undarlegt heita,
ef þau hefðu nú brugðið af þeim
vana sínum.
Vísir gerir sér sérstaklega
tíðrætt um kosningu Eysteins
Jónssonar í stjórn S. í. S. og tel-
ur hann hafa notið stuðnings
kommúnista. Það er alkunnugt,
að kommúnistar hafa ekki reynt
meira til að bola nokkrum
manni frá trúnaðarstörfum
innan samvinnufélaganna en E.
J., þótt þeir kysu hann nú, þeg-
ar þeir vissu, að ekkert þurfti á
stuðningi þeirra að halda. Mun
Vísir hvorki með þessu eða öðru
fleipri sínu takast að vekja
óánægju út af kosningu E. J. í
sambandsstjórnina, því að sam-
vinnumenn bera hið fyllsta
traust til hans fyrir margvísleg
störf hans í 4>águ samvinnu-
hreyfingarinnar og ekki munu
árásir heilsalablaðsins Vísis
draga úr því trausti. í sambandi
við kommúnistafleiprið mætti
minna Vísir á það, að lítil stoð
var samvinnuhreyfingunnl að
Birni Ólafssyni og öðrum dátum
Sjálfstæðisflokksins á seinasta
þingi, þegar kommúnistar gerðu
harðastar árásir á samvinnu-
félög bænda. Hefði þá ekki notið
við Eysteins Jónssonar og Svein-
bjarnar Högnasonar myndu
samvinnufélögin hafa orðið ber-
skjölduð í þeirri viðureign.
Þjóðviljinn er að vonum arg-
ur út af því, að samvinnuhreyf-
ingin hefir sýnt, að hún ætlar
að mæta árásum kommúnista
og apnara á hana með fullum
þrótti. Finnur blaðið það að von-
um, að flokksmenn þess standa
þar höllum fæti, en ekki bætir
það afstöðu þeirra, þegar þeir
láta blaðið bæta gráu ofan á
svart með nýjum álygum á sam-
vinnuhreyfinguna. Seinast i gær
er það látið halda þvi fram, að
núgildandi innflutningsreglur
séu eins konar einokunarsam-
særi S. í. S. og Coca-colamanna.
Hefir það þó komið næsta skýrt
fram og síðast á aðalfundi S. í.
S. nú, að núgildandi innflutn-
ingsreghir eru settar í fullri and-
stöðu við samvinnuhreyfinguna,
enda beinlínis settar með það
fyrir augum að stöðva vöxt
hennar og annara heilbrigðra
verzlunarfyrirtækja til hags-
muna aumasta Coca-colalýðn-
um í heildsalastéttinni.
Það er vissulega ósk sam-
(Framh. á 4. slðu)