Tíminn - 30.06.1944, Blaðsíða 3

65. Mað
TÍ>ai\X. íöstndagSnn 30. j.iiií 1944
259
S j ö t n g ti r :
Hávarður Jónsson
Knúts saga Rasmussens
FRAMHAIjD
Króki, Meðallandi
Hávarður Jónsson, bóndi í
Króki í Meðallandi, varð sjötíu
ára í fyrradag. Hann er fæddur
að Efri-Steinsmýri, en fluttist
þaðan kornungur að Syðri-
Steinsmýri með foreldrum sín-
um, Jóni Hávarðssyni, Bjarna-
sonar og Halldóru Magnúsdóttur
frá Orustustöðum. Föður. sinn
missti Bávarður á bernskuskeiði
og tók strax unglingur við bús-
forráðum með móður sinni eftir
að-hún missti seinni mann sinn.
Kjör hennar voru þá mjög kröpp
er hún stóð uppi með hóp ungra
barna. En úr rættist vonum
framar og fyrr en efni stóðu til.
Silungur, fugl og selur var auð-
fengið á Steinsmýri, þeim er
aflamenn voru, og áhöld höfðu
til þeirra fanga. Hávarður gerð-
ist fljótt veiðimaður mikill og
góð skytta-. Bróðir hans, Magnús,
nú látinn, hafði meira á hendi
búsýsluna og fór svo vel á þeirri
verkskiptingu að heimilið varð
brátt efnað og veitandi þeim,
er minna máttu.
Árið 1907 keypti Hávarður
jörðina Efri-Fljóta, sem í dag-
legu tali nefnist Krókur. Um það
leyti giftist Hávarður Guðlaugu
Ólafsdóttur frá Mörtungu, mjög
glæsilegri myndarkonu. En
heilsa hennar var ekki sterk og
af þeim sökum urðu brátt heim-
ilishagir Hávarðar mjög erf-
iðir. En á Hávarði hefir sannast
hið fornkveðna: „Gull reynist í
eldi, geðprýði í mótlæti." Stillt-
ari og dagfarsprúðari mann á
heimili sem annars staðar hygg
ég ekki auðfundinn.
Smíðar hefir Hávarður jafnan
lagt fyrir sig samhliða búskapn-
um og sjómennsku fram eftir
er svo bar undir. Eitt sinn er
hann ætlaði í útver réðist hann
vetrarmaður til Helga heitins
Þórarinssonar í Þykkvabæ. Var
Helgi þá að undirbúa byggingu
íbúðarhúss úr timbri tveggja
hæða 16X14 álnir að stærð. Há-
varður kom i vetrarvistina með
jólaföstu og var þá byrjað að
draga viði að til byggingarinnar.
Samúel Jónsson í Reykjavík,
faðir Guðjóns húsameistara, tók
að sér byggingu hússins og skyldi
allt efni vera tilbúið er hann
kæmi með sveina sína um vorið.
Mikið verk og erfitt var fyrir
höndum og þarf ekki að efa að
Helgi hefir ekki rasað að því ráði
hugsunarlaust, er hann valdi sér
Hávarð að samverkamanni
þennan vetur er svo mikið þurfti
við. Næsti verzlunarstaður var
- Vík og ár allar óbrúaðar og eng-
inn vegur fyrir kerrur. Spara
varð úlla aðdrætti þaðan eins og
unnt var. Þess vegna var timbur
sótt á fjörur hingað og þangað.
Veturinn var óslitinn önn. Alla
daga lengi vel, er ís kom á vötn
og veður leyfði, var farið á fjör-
ur eftir trjám, oft svo langa
leið, að fara varð fyrir dögun
á stað svo birta hefðist með æk-
ið. Þess á milli saga úti er veður
leyfði og trén smækkuð og færð
inn í stóran hjall og þar var síð-
an sagað og heflað alla daga,
þegar ekki var vinnuveður úti..
Allt varð að saga niður með
handafli í hæfilegar stærðir,
meira að segja allan fjalvið,
klæðningu á allt húsið að utan
og mikið í skilrúm og öll gólfin
á báðar hæðir hússins og kantar
heflaðir, þar sem með þurfti, á
alla viðina. En svo vel var að
timbrinu unnið að Samúel
kvaðst aldrei hafa smíðað úr
jafn aðgengilegu efni og ekki
stóð á neinu heldur en um hafði
verið samið, allt var tilbúið er
hánn kom og byrjaði verkið, en
áfram réðist Hávarður eftir lok-
in og varð til sláttar. Líkt mun
hafa gengið hvern dag og ekki
skýrsla haldin yfir afköstin, en
eitt sinn mældi Hávarður hvað
sagað var mikið yfir daginn og
voru það 140 fet í 8 þuml. breiðu.
En aldrei verður unnt fyrir ó-
kunnuga að gera sér fyllilega
ljóst hvert afrek var unnið af
tveimur mönnum þennan vetur
er Hávarður var í Þykkvabæ.
Efalaust hefir það verið skóli
nokkur fyrir Hávarð að kynnast
Samúel, hinum fljóthuga snill-
ingi, er eftirlét honum nokkuð af
verkfærum sínum er smíðinni
var lokið í Þykkvabæ. Eftir þetta
tók Hávarður meir en áður að
gefa sig að trésmíðum og var
um skeið aðalhúsasmiðurinn í
nærliggjandi sveitum. Ýmsa
aðra smíði lagði Hávarður
hönd á.
Ekki lætur Hávarður mikið yf-
ir framkvæmdum sínum í Króki,
en sem vænta má af jafn dug-
legum og, hagsýnum manni, hef-
ir hann bætt jörð sína mjög að
áveitum, enda þannig háttað
jarðlagi, að sú ræktun jarðar-
innar var aðgengilegust og jafn-
framt arðvænlegust. Nýbýli hefir
Hávarður reist handa elzta syni
syni sínum á landi jarðarinnar.
Reist þar íbúðar- og peningshús
úr steinsteypu. Ennfremur byggt
þar rafstöð, sem nægir til ljósa,
suðu og hitunar. Munu ná-
grannar Hávarðar að nokkru
njóta góðs af framtakssemi
hans og fá raforku til ljósa. Þá
hefir Hávarður hlaðið grjótgarð
einn mikinn tilÝörzlu búfjár, og
mun hann vera 2600 metrar og
fer eigi yfir hann nema fuglinn
fljúgandi, þar sem hann tekur
meðalmanni í axlarhæð. Þó er
þetta enginn Kín^múr hjá Há-
varði, því hann er gestrisinn
mjög, og margir sem notið hafa
risnu hans, enda er hann þannig
í sveit settur, að hann er í þjóð-
braut, þó að breyzt hafi það
nokkuð við seinni tíma sam-
göngubætur.
Sandfok hefir löngum herjað
á Steinsmýrarjarðir, og hefir
Hávarður staðið fremstur í fylk-
ingu gegn þeim meinvætti og
hvorki sparað krafta eða ár-
vekni. Hávarður hefir hlotið
heiðurslaun úr sjóði Kristjáns
konungs IX.
Hávarður er rtiikill maður að
vexti og til átaka og fylgir eftir
með góðri hagsýni því er hann
hefir með höndum.
Hávarður ber aldurinn vel, er
enn fríður og föngulegur og að
flestu leyti sem ungur væri.
Margir munu hugsa hlýtt til
hans á þessum tímamótum á
ævi hans og árna honum allra
heilla. Þ. H.
Húsmædraskóli
Suðurlands
Húsmæðraskóli Suðurlands að
Laugarvatni lauk störfum 8. júní
s. 1. eftir 7 mánaða námstíma.
Námsmeyjar voru 12 og fara
nöfn þeirra hér á eftir: Erla
Haraldsdóttir, Reykjavík, Guðný
Sigurðardóttir, Möðruvöllum,
Kjós., Ingibjörg Þorsteinsdóttir,
Rifshalakoti, Rang., Ingunn
Halldórsdóttir, Skaftholti, Árn.,
Jóhanna Guðmundsdóttir, Þór-
arinsst., Árn., Jóhanna Sigurð-
ardóttir, Reykjavík, Jónína
Tómasdóttir, Auðsholti, Árm,
Katrín Sigúrðardóttir, Hvammi,
V.-Skaft., Katrín Theódórsdótt-
ir, Vorsabæ, Árn., Margrét Jóns-
dóttir, Arnarstapa, Snæf., Rósa
Sveinbjörnsdóttir, Snæfoksstöð-
um, Árn., Unnur Ólafsdóttir,
Helgust. S.-Múl., — og voru þess-
ar stúlkur allar allan tímann.
Forstöðukona var Sigurlaug
Björnsdóttir frá Veðramóti. Hún
kenndi -matreiðslu. Kristín Sig-
fúsdóttir frá Seyðisfirði kenndi
fatasaum, hannyrðir og vefnað,
Ólafur Briem cand. mag. kenndi
íslenzku, Þórir Þorgeirsson
íþróttakennari kenndi leikfimi
og sund, Þórður Kristleifsson
söngkennari kenndi söng og
Bjarni Bjarnason skólastjóri
kenndi uppeldisfræði og reikn-
ing. (Frh. á 4. síðu).
Það kom á daginn, að hann var í mikilli geðshræringu, enda
ekki að ástæðulausu. Sleðmn nafði oltið um í brattri fjallshlíð
og báðir fótleggir Tatterats brotnað.
Þeir, sem fyrir voru, spurðu, hvort honum liði illa.
„0-nei,“ svaraði hann. „Mér er svo sem sama um þessa fætur,
því að ég hefi ekki nein not af þeim. Fæturnir á mér eru orðnir
að iimbri, og timbur er tilfinningarlaust. En ég er reiður yfir
því, að þessi náungi þarna skuli ekki einu sinni geta stjórnað
hundasleða, svo að lag sé á. Þegar ég var ungur, lék ég mér að
því að aka á fleygiferð um svona brekkur, og það þótt brattari
væru.“
Hann bauð Knúti að dvelja hjá sér. Það boð þekktist hann. Litlu
síðar fór móðir Tatterats í ferðalag til næsta fjarðar og skildi
son sinn eftir í umsjá Knúts. Þá vissi hún, að hann var í góðum
höndum.
Hið fyrsta, sem Knútur gerði, var að búa honum heitt bað.
Slíku hafði Tatterat aldrei kynnzt þau 45 ár, sem hann átti
að baki, enda var vatnið orðið að leðju, þegar búið var að
skrubba hann og vaska.
Seirina kreppti ennþá meira að þessum vesalings.manni. Kjálk-
arnir stirðnuðu einnig, svo að það varð að tyggja handa honum
matinn og glenna hvoftinn sundur með tréfleyg í hvert skipti til
þess að koma matnum ofan í hann. Það olli honum auðvitað
hinum verstu kvölum. Þá fann Knútur upp það ráð að
brjóta úr honum framtennurnar með hamri, og eftir það gat
hann neytt matar síns þjáningalaust. Þá gat hann líka tottað
pípu sína að vild.
En þrátt fyrir allt þetta var hann alltaf glaður og glettinn.
Hann fylgdist nákvæmlega með öllu, sem gerðist, vissi út í æsar
um öll hneykslismál og mundi allt, sem hann heyrði og sá.
Gömul kona, sem hét Semigak, hafði bætzt í hópinn. Hún
var mikil vinkona Knúts og sagði honum margar sögur og
sagnir.
Hún var ættuð langt norðan að úr byggð, sem hét Nekré. Þeir
Knútur og Pétur Freuchen komu þangað eitt sinn í stórhríð
og var vel fagnað að vanda. Knútur saknaði kunningjakonu
sinnar.
„Hvar er Semigak?" spurði hann.
„Já, aumingja kerlingin,“ svaraði fólkið, „hún fór að vitja um
dýrabogana sína. En svo skall hríðin á, og hún er orðin elli-
lirum og á enga ættinga hér í grennd, svo að hún er sannarlega
brjóstumkennanleg.“
Knútur stóð upp og kallaði á Pétur. Þeir spenntu hundana fyrir
sleða sinn og óku af stað út í hríðina að leita hennar. Loks
íundu þeir hana í hellisskúta, þar sem hún hafði leitað skjóls.
Hún var búin að éta upp til agna þrjá refi, sem höfðu fest sig
í dýrabogum hennar, og sársvöng, en að öðru leyti sæmilega
haidin.
„Ert þú komin hingað?“ sagði hún. Samt kenndi engrar furðu
í röddinni. Hún hafði heyrt raddir svo margra anda, sagði hún,
að hún hafði alltaf búizt við þeim. .
Þeir fóru nú með hana til mannabyggða. Og þar laumaði Semi-
gak gamla þeim lífgjöfina. Hundar þeirra voru veikir, og enginn
vissi, hvað að þeim gekk. Semigak gerði seið og særði anda sina
og komst að þeirri niðurstöðu, að krankleiki hundanna stafaði
frá aktýgjunum. Aktýgin, sem notuð væru, hefðu ekki verið
búin til handa þeim sérstaklega.
Nú var þetta rétt hjá gömlu konunni. Aktýgin höfðu verið
keypt af kaupmanni suður i dönsku nýlendunum, og þess vegna
alls ekki búin til handa hundunum þeirra.
En svo kom framhaldið: Pestin í hundunum var næm, og
þess vegna reið á að lækna hana, áður en hún breiddist út.
Það var aðeins eitt læknisráð til: búa til ný aktýgi. Menn vildu
allt til vinna að kveða niður veikina, og nú settust allir karl-
menn byggðarinnar niður og bjuggu til ný aktýgi. En sigur
Semigak varð fullkomnaður,. því að svo brá við, að hundunum
batnaði strax og farið var að nota nýju aktýgin.
Nokkru síðar tilkynnti gamla konan, að hún hefði hugsað
sér að slást í fylgd oieð þeim Knúti.
„Þið eruð eins og nýfædd börn í þessu landi,“ sagði hún. „Það
spillti engu, þótt þið nytuð verndar lífsreyndrar konu.“
Þegar þeir voru búnir til heimferðar, koma hún skálmandi
með lítinn böggul, sem í voru öll jarðnesk auðæfi hennar, og
settist á sleða Knúts.
Hún var síðan hjá þeim í mörg ár. í skammdeginu safnaði hún
jafnan öllum pappírspokum, öskjum og stokkum, sem hún gat
komizt yfir.
„Ég safna myrkri og skuggum,“ sagði hún. „Ég loka allt slíkt
inni í þessum stokkum, svo að það megi vérða bjart í heimin-
um.“
Og viti menn: Á hverju vori byrjaði sólin að skína á ný.
Það var aðeins eitt, sem varð þeim Knúti til sundurþykkju.
Hún var grá af lús, og Knútur krafðist þess, að gerð yrði gang-
skör að því að útrýma þeim ófögnuði. Hún skildi ekki, hvaða
nauðsyn bar til þess, því að hún hafði lifað lifað góðu lífi langa
ævi, þótt lúsug væri. Sérstaklega var erfitt að ráða niðurlögum
lúsarinnar i höfði hennar. Hárið hafði aldrei verið greitt síðan
hún ól síðasta barn sitt — og sú dóttir hennar var. nú gift og
sjálf orðin móðir —, svo að það var..ógerlegt að kemba það.
lokaráðið varð að krúnuraka hana. Haddurinn var bókstaflega
kvikur.
Síðan var hún þvegin úr sápuvatni hátt og lágt á hverjum
degi í heila viku.
Frestur
^ til að kæra til yfirskattanefndar út af úrskurðum
skattstjóra og niðurjöfnunarnefndar á skatt- og út-
svarskærum, rennur út 10. júlí n. k. Kærur skulu
komnar í bréfakassa skattstofunnar í Alþýðuhúsinu
fyrir kl. 24. þann dag.
Yfirskattanefnd Reykjavíkur.
Samband ísl. samvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Dragiff ekki að brunatryggja innbú yffar.
Biffjiff kaupfélag yffar aff annast vátryggingu.
\otið
O P A L rœstiduft
et íyrlr r.jkkru komlð á
íuarkaðinn og h°ílr þegar
hlotið hlð mesta lofsorð, þvl
vel er til þess vandað & allan
hátt. Opal rsestiduft hefir
la þá kosti, er ræstidufl
þarf að hafa, — það kreinsar
án þess að rispa, er mjög
drj-igt, og er nothæft á allar
tegandir búsáhalda og eld-
hús&halda.
Opai
Rœstiduft —
Leiðbeíningar
til sumargesta á Þíngvöllum
Ákveðið hefir verið, að tjaldstæði á Þingvöllum verði endur-
gjaldslaus sumarjð 1944.
Takmörk tjaldsvæðisins eru: Að vestan: Kaldadalsvegur (veg-
urinn inn á Leirur). Að austan: Næsta gjá við veginn. Að sunn-
an: Vegamót Þingvallavegar og Kaldadalsvegar.
Einnig má tjalda í Hvannagjá.
Tjöld, sem finnast utan þessa svæðis, verða tekin upp fyrir-
varalaust.
Þingvallagestir eru áminntir um að gæta ítrasta hreinlætis
hvar sem er í Þjóðgarðinum, og ítrustu varfærni með eld, sérstak-
lega í sambandi við reykingar.
Þeir, sem óska nánari upplýsinga, snúi sér til umsjónarmanns-
ins á Þingvöllum.
Þingvallaiiefiid.
Tilkynnmg
Srá Menniugar- og iræðslu-
sambandi alþýðu
Athygli félagsmanna M. F. A. skal vakin á því, að
bækur félagsins fyrir árið 1943, eru komnar út. Þær
eru þessar:
BABITT, skáldsaga í tveim bindum eftir ame-
ríska stórskáldið Sinclair Lewis, í þýðingu séra Sig-
urðar Einarssonar. Þetta er ein stórfelldasta skáld-
saga í bókmenntum seinni tíma, enda hlaut höfund-
urinn Nobelsverðlaunin fyrir hana. En auk hins
mikla skáldskapargildis, er saga þessi óviffjafnanlega
skemmtileg.
TRAUSTIR HORNSTEINAR eftir Sir William Be-
veridge í þýðingu Benedikts Tómassonar skólastjóra.
Jóhann Sæmundsson yfirlæknir skrifar formála fyrir
bókinni.
Félagsmenn eru beðnir að vitja bókanna í
Bókabúð Braga Brynjólfssonar
Hafnarstræti 22 . Sími 3223.
M. F. A.
T I M I \ \ er víðlesnasta anglýsingablaðið!