Tíminn - 14.07.1944, Blaðsíða 1

| RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. <
ÚTGEFFANDI: 1
J FRAMSÓKNARFLOKKURINN. |
) PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. (
| Símar 3948 og 3720. \
< S
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, föstudagiim 14. júlí 1944
69. blað
Heyskapuriiin þarf að
vera rekinn með vélum
Lýsing heyvinnuvéla hjá einyrkjum í Bandaríkjunum
Heyskapur er nú hafinn um land allt. Víðasthvar eru bændur mjög fáliðaðir og það verkafólk,
sem fengizt hefir, svo dýrt, að tæpast svarar kostnaði. Hefir það aldrei sést betur, hve mikilsvert
það er að koma öllum heyskap á véltækt land og nota vélar við hann eins mikið og auðið er. Hafa
bændur líka stefnt markvisst í þessa átt seinustu árin og má það heita kraftaverk, hve vel þeim
hefir skilað áleiðis, fólksfáum og félitlum, enda hafa þeir neitað sér um mörg þægindi, er aðrir hafa
veitt sér. Má hiklaust fullyrða, að í samanburði við erlenda atvinnuvegi stendur landbúnaður hér
framar, hvað snertir tækni og vinnubrögð, en bæði iðnaður og sjávarútvegur, þótt þeir atvinnu-
vegir séu fengsælli um stund. Þrátt fyrir það eiga bændur þó víða alllangt að framangreindu
marki og verður nú að stefna að því af meira kappi en nokkuru sinni fyrr.
Bændur sjálfir hafa allra manna gleggstan skilning á þessu, eins og bezt sést á fyrirætlunum
þeirra um ræktun og vélakaup. Er langt frá því, að hægt hafi verið að fullnægja vélaeftirspurn
bænda undanfarin ár, vegna skorts á vélum erlendis. Er auðséð á öllu, að bændur munu ekki
láta sinn hlut eftir liggja við nýsköpun atvinnuveganna, sem nú er fyrir höndum, en þess verður
þá einnig að vænta, að þeir fái þá aðstoð ríkisv aldsins, sem þeim ber.
Hér á eftir fer sá kafli úr útvarpserindi Jóhannesar Bjarnasonar vélaverkfræðings, sem fjallaði
um heyvinnuvélar. Má af honum fá nokkra hugmynd um það, hvernig heyskapurinn þarf að
vera rekinn. Flest þau tæki, sem minnst er á, eru tiltölulega ódýr, a. m. k. miðað við núverandi
kapgjald, og eru notuð af einyrkja bændum í Bandaríkjunum, sem ekki hafa stærri eða betri
jarðir en bændur hér, þegar þær eru komnar í fulia rækt. Af þeim nýjungum, sem Jóhannes minn-
ist á, er þó súgþurrkunin athýglisverðust, því að heyþurrkunin er langerfiðasti og tafsamasti
þáttur heyskaparins og væri því mikilsvert að gera hana auðveldari og öruggari.
Erlent yfirlit:
St j órnmál
Svía
í haust fara fram kosningar í
Svíþjóð til neðri málstofu þings-
ins. Er þegar hafinn þar mik-
ill kosningaundirbúningur og
eru ýmsar spár um það, hvern-
ig þeim muni lykta.
Þótt nú sé þjóðstjórn í Svi-
þjóð, hefir Alþýðuflokkurinn
haft hreinan meirihluta í báð-
um deildum þingsins seinustu
árin, og gæti því stjórnað einn,
ef hann vildi. Flokkurinn hefir
þó ekki æskt þess að njóta einn
valdaaðstöðunnar eða hinir
flokkarnir vilja færa sér stjórn-
arandstöðu í nyt á erfiðum tím-
um. Vegna hinna örðugu og ó-
vissu kringumstæðna, hefir það
verið talið fai-sælast, að þjóð-
stjórn hefði völd á stríðsárunum.
Taka þátt í henni allir flokkar
þingsins nema kommúnistar, þ.
e. Alþýðuflokkurinn, bænda-
flokkurinn, íhaldsflokkurinn og
frjálslyndi flokkurinn.
Það virðist álit margra
sænskra stjórnmálamanna í öll-
m flokkum, aö þótt þjóðstjórn
sé heppileg nú, muni hún ekki
reynast það til frambúðar, þeg-
ar s.tríðinu er lokið. Lýðræðið
þarfnist ekki aðeins stjórnar,
heldur líka stjórnarandstöðu,
og ef núverandi samstjórn
flokkanna héldist áfram, myndu
bráðlega rísa upp nýir flokkar
í andstöðu við hana. Þá telja
þeir einnig, að sjónarmið Al-
þýðuflokksins og íhaldsflokk-
anna séu það ólík, að þau geti
eigi samrýmst, þegar hægt er að
sinna ýmsum skipulagsmálum
meira en nú.
Af hálfu íhaldsflokkanna
tveggja, ‘ íhaldsflokksins og
frjálslynda flokksins, hefir mjög
verið rætt um kosningabanda-
lag borgaralegu flokkanna gegn
Alþýðuflokknum, þ. e. að bænda-
flokkurinn gangi til samstarfs
við þessa flokka. Bændaflokkur-
inn var upphaflega einskonar
afspringi íhaldsflokksins, en
hefir orðið framsæknari og um-
bótasinnaðri með aldrinum og
var í stjórnarsamvinnu við Al-
þýðuflokkinn seinustu árin fyrir
stríðið'. Tókst honum að ná
miklu betri samningum fyrir
bændur við Alþýðuflokkinn en
íhaldsflokkana, og mun hann því
ekkert fýsa til samvinnu við þá.
Mikill vafi er líka talinn leika
á því, að Alþýðuflokkurinn haldi
meirihluta sínum í kosningun-
um, þótt eigi komi til banda-
(Framh. ú 4. síðu)
Seintisiu fréttir
Rússar halda áfram sókn sinni
til Eystrasalts. Þeir stefna fram
hjá Dvinsk inn í Lettland.
Sunnar hafa þeir sótt all-
langt inn í Lithauen. Þá hafa
herir þeirra farið fram hjá
Vilna, þar sem þýzkt setulið er
enn. Þá sækja þeir frá Lida til
Grodno. Á einum stað eiga þeir
55 km. ófarna til Austur-Prúss-
lands.
Þjóðverjar gera nú geysihörð
áhlaup í Normandí, en samt
hafa Bandamenn heldur unnið
á. Bardagar eru mjög harðir.
Við Livorno á Ítalíu geysa nú
miklir bardagar. Hafa Þjóðverj-
ar þar traustar varnir.
Bandaríkjastjórn hefir viður-
kennt bráðabirgðastjórn De
Gaulle sem stjórn Frakklands
í þeim héruðum Frakklands, sem
Bandamenn hafa tekið. De
Gaulle er nú farinn frá Banda-
ríkjunum.
Múnchen hefir nú orðið fyrir
miklum loftárásum þrjá sólar-
hringa í röð.
Roosevelt hefir sagt, að hann
muni gefa kost á sér í forseta-
kosningunum í haust.
Hátíð Framsóknar-
manna austanlands
Um 1000 manns sóttu hátíð
Framsóknarmanna að Hall-
ormsstað, sem haldin var síð-
astliðinn sunnudag. Veður
var þó frekar óhagstætt fram
eftir deginum, en batnaði,
þegar á leið. Mun veðrið
sennilega hafa dregið nokkuð
úr aðsókninni, en það spillti
samt ekki hátíðinni, er
fór mjög vel fram og var hin
ánægjulegasta í alla staði.
Páll Hermannsson alþm. setti
hátíðina, en ræður fluttu
Bernharð Stefánsson alþm., Ey-
steinn Jónsson alþm., Gunnar
Gunnarsson skáld, Hermann
Jónasson alþm. og próf. Richard
Beck. Þórarinn Þórarinsson
skólastjóri stjórnaði söng og
lúðrasveit lék nokkur lög. Síð-
degis hófst dans og var hann
stiginn fram á nótt.
Skemmtanir Framsóknar -
manna að Hallormsstað hafa
alltaf verið mjög rómaðar og
mun sú einnig vera reyndin um
þessa skemmtun. Fólk hefir sótt
Hallormsstaðaskemmtanir langa
vegu, og tíðkast það stöðugt
meira og meira, aö menn komi
þangað daginn áður og dvelji
þar í tjöldum um nóttina. Sam-
komustaðurinn, Atlavíkin, er
einhver sá bezti á landi hér, og
á hann sinn þátt í að gera
skemmtanirnar ánægjulegar. í
undirbúningi er nú að bæta á
ýmsan hátt skilyrði fyrir
skemmtanir í Atlavik, m. a. með
því áð koma þar upp myndar-
legum skála, en hingað til hefir
orðið að notast við tjöld að öllu
leyti.
Sláttur hafinn
Sláttur- mun yfirleitt hafa
byrjað um allt land upp úr sein-
ustu helgi. Sumsstaðar var
hann þó byrjaður nokkru fyrr,
en varla mun það þó hafa getað
talizt almennt í neinu byggðar-
lagi. Þar sem bændur hafa get-
að byrjað fyrr, hefir það meira
verið að þakka góðri ræktun en
veðurlagi, og því eigi náð til
heilla héraða.
Spretta á túnum mun yfirleitt
hafa verið lakari en í meðallagi,
þegar sláttur hófst, þótt all-
margar undantekningar séu í
þeim efnum. Einna lökust mun
sprettan hafa verið norðaustau-
lands, enda hefir veðráttan ver-
ið köldust þar. Hér sunnanlands
hefir sprettan tekið miklum
framförum síðustu dagana. Á
þurlendum jörðum er sprettan
lökust og á nokkrum stöðum
hefir nýrækt kalið.
Fólksfæð við landbúnaöinn er
nú meiri en dæmi mun til áður
og er þá mikið sagt.
Hefst þá þátturinn úr erindi
Jóhannesar:
„Eins og nú standa sakir, er
heyið lang umsvifamesta upp-
skeran okkar. Skal því fyrst far-
ið nokkrum orðum um heyskap
og heyvinnslu, og vélar þær, sem
til þess eru notaðar.
Ekkert starf er eins tímafrekt
og seinunnið og heyskapur, þar
sem engar eða ónógar vélar eru
viðhafðar.Við heyvinnslu er mik
ið undir hraðanum komið, er ná
á inn góðu, óhröktu heyi. Sem
dæmi um, hve mikið má gera,
þar sem fullkomnastar hey-
vinnsluvélar eru notaðar, má
nefna það, að vinnan, sem eytt
er í að slá, þurrka og hirða 100
hesta, samsvarar 10 tíma vinnu
eins manns.
Eða ef við gerum ráð fyrir
að meðalheyskapur íslenzkra
bænda sé 600 hestar, ætti einn
maður, með slíkum vinnubrögð-
um, ekki að þurfa að eyða nema
því sem svarar viku tíma í allan
heyskapinn, þegar allur tíminn,
sem í það fer, er lagður saman.
Vitanlega mun það taka
nokkur ár að koma heyvinnunni
í svipað horf hér, og við munum,
ef til vill aldrei, ná þessum
hraða, vegna veðráttunnar, en
þetta sýnir vel hvað komast má.
Þegar svo er komið, hefði
bóndinn aflögu mikinn tíma, til
að sinna öðrum nýjum störfum
við' jarðyrkju, garðrækt og akur-
yrkju.
Vélar þær, sem notaðar eru til
heyvinnu í Bandaríkjunum eru
mjög margvíslegar, og höfum
við þar mörgu úr að velja.
Heyvinna þar hefir tekið vél-
arnar algerlega í sína þjónustu.
Orf, ljár og handhrífa, hafa fyr-
ir löngu horfið úr sögunni.
Hestdregnar sláttuvélar eru
nokkuð notaðar þar, og eru þær
eins og þær, sem vi'ð þekkjum
hér, nema ljárinn er lengri, og
oft hafa þær gúmmí hjólbarða,
sem gerir dráttinn léttari.
Annars er algengt að nota
sláttuvélar, sem eru í sambandi
við dráttárvélar, og hafa um
brisvar til fjórum sinnum lengri
ljá en þær, sem hér eru notaðar.
Þegar slegið er í vothey, eru
stundum notaðar vélar, sem slá
og láta heyið í vagn um leið.
Þegar minnst er á vagna, skal
þess getlð, að eingöngu eru not-
aðir fiórhjólaðir vagnar þar, til
allra hluta. Það eru til hentugir
fjórhjólaðir V3,gnar með stál-
hjólum, sem endast áratugum
saman. Hægt er að smíða á þá
létta heygrind eða kassa, þegar
flutt er annað en hey.
Vagnar þessir eru ekki mjög |
dýrir, en sérlega hentugir við
búskap hér. Hér ætti eingöngu
að nota fjórhjólaða vagna.
Flestir bændur eiga fleiri en
einn hest, en margir hafa ekki
einu sinni einn vinnumann. Með
því að nota tveggja hesta fjór-
hjólaðan vagn, getur einn mað-
ur flutt nærri jafn mikið og
tveir flytja, ef tveir eins hests
vagnar eru notaðir.
Þannig sparast nærri einn
maður. Einnig eru heyhleðslu-
vélar þær, sem mikið eru notað-
ar og síðar skal á minnst, að-
eins bygg'ðar fyrir fjórhjólaða
vagna.
Sný ég mér nú aftur að hey-
inu. Eftir að það er slegið, er
því snúið þar sem þess þarf við,
me'ð snúningsvélum, sem til eru
af ýmsar gerðir, eins og kunnugt
er. Þegar það er þurrt orðið, eru
ýmsar aðferðir við hafðar, Al-
gengt er að hlaða því á fjór-
hjólaða vagna, með heyhleðslu-
vél, beint úr flekkum eða görð-
um, eða því er blásið upp í
vagnana, og saxað um leið, með
þar til gerðri vél, því stundum
þykir heyið of stórgert.
Önnur %aðferð hefir rutt sér
mikið til rúms upp á síðkastið,
en það er að binda heyið í mjög
þétta bagga með bindingarvél,
sem tekur heyið úr flekk eða
görðum, og skilar því bundnu.
Þessar aðferðir eru mest notað-
ar þar, sem veðrátta er heldur
þurr.
Þær heyvinnuvélar, sem ég á-
lít að bezt henti hér, auk sláttu-
vélanna, eru snúningsvélar,
(Framh. á 4. síðu)
CORDELL HULL
Cordell Hull hefir verið utanríkismála-
ráðherra Bandaríkjanna jafnlengi og
Roosevelt hefir verið forseti eða í 12
ár. Þykir hann gœtinn og farsœll
stjórnmálamaður. Hann átti lengi sœti
í fulltrúadeild Bandaríkjaþingsins áð-
ur en liann var ráðherra. Hull er nú
73 ára. Hann er vel ern.
Héraðssýning að
Þingeyrum
Síffastl. sunnudag var hald-’
in héraffssýning aff Þingeyr-
um í Húnavatnssýslu á hross-
um og landbúnaffarvélum.
Sýning þessi var haldin af
búnaffarsamböndum beggja
Húnavatnssýslna. Aff sýning-
um loknum fóru fram kapp-
reiffar. Margt manna sótti
sýninguna.
Á hrossasýningunni voru alls
40 hfoss, úr flestum hreppum
sýslnanna. — Fyrstu verðlaun
hlaut aðeins einn hestur, Sokki,
eigandi hans er Sig. Erlendsson,
Stóru-Giljá í A.-Húnavatns-
sýslu. Hins vegar hlutu 10 hestar
og 4 hryssur önnur verðlaun.
Þriðju verðlaun hlutu 17 hestar
og 8 hryssur. — í dómnefnd
hrossasýningarinnar voru:
Gunnar Bjarnason, ráðunautur,
Magnús Vigfússon á Refsteins-
stöðum og Jón Jónsson, Stóradal.
Þegar hrossasýningunni var
lokið, fór fram sýning á land-
búnaðarvélum. Flutti Stein-
grímur Steinþórsson búnaðar-
málastjóri fyrst ræðu og Árni
G. Eylands framkvæmdastjóri
flutti erindi um landbúnaðar-
vélar. Þá voru vélarnar sýndar
við vinnu, t. d. vél til þess að
binda þurrt hey, en hún þjapp-
(Frarnh. á 4. síðu)
A víðavangi
ORSÖK ÓFARNABARINS
OG FRIÐARSKRAF MBL.
Forustugrein Mbl. á þriðju-
daginn var fjallaði um dýrtíðar-
málin og var ástandinu þar lýst
með dökkum litum. í niðurlagi
hennar sagði,:
„Augljóst er, að ríkisstjórnin
hefir alveg gefist upp á barátt- ■
unni gegn dýrtíðinni. En eru
ráðamenn stjórnmálaflokkanna
svo blindir, að þeir sjái ekki, að
nú er markvíst stefnt að því, að
gera að engu þá miklu og glæsi-
legu möguleika, sem fyrir hendi
voru, ef þjóðin hefði borið gæfu
tiFa'ð notfæra sér það’fjármsgn,
sem undangengin góðæri hafa
fært henni? Nú var vissulega
tækifærið að byggja upp nýtt
land og tryggja fólkinu almenna
velsæld. En í þess stað á skefja-
laus og blind hagsmuna- og
stéttatogstreita að leggja allt í
auðn.
Myndi ekki hyggilegra fyrir
stjórnmálaleiðtogana að leita
úrræða, sem tryggja framtíð
fólksins, í stað þess að horfa að-
gerðalausir á tortíminguna?“
Satt er þetta hjá Mbl. og betur
hefði farið, ef forráðamenn þess
hefðu séð þetta fyrir tveimur
árum og því haldið það sam-
komulag, er þá var fengið, í stað
iess að hefja mögnuðustu ill-
deilur um ótímabært mál og tvö-
falda dýrtiðina með aðstoð
kommúnista á fáum mánuðum.
Þangað má rekja þann ófarnað,
sem Mbl. lýsir hér að framan.
Er það vel, að þeir, sem að þeim
illdeilum stóðu, skulu nú farnir
að sjá afleiðingarnar, en samt
er það ekki nóg. Þeir verða að
gera meira en að tala og skrifa
um það, að nú þurfi sátt og sam-
lyndi, heldur einnig sýna vilja
sinn í verki. En vissulega er full
ástæða til að efast um friðar-
viljann, meðan þeir rjúka upp
eins og reiðir rakkar í hvert
skipti, sem minnst er á stór-
gróða einstaklinga og fordæmi
það, sem Bretar hafa gefið fyr-
ir sannri þjóðareiningu. Það er
ekki nóg að koma á málamynd-
arfriði í skjóli lýðveldistofnunar,
heldur verður friðurinn að hafa
markmið og miðast við það að
tjaldað sé lengur en til einnar
nætur.
BLÖÐIN OG SAMVINNA
FLOKKANNA.
Mbl. ræðir um það i forustu-
grein síðastl. miðvikudag, að
blöðin geti ráðið miklu um það,
hvort samstarf tekst milli flokk-
anna á komandi hausti. Blaðið
segir:
„Blöðin geta áreiðanlega ráðið
miklu um, hvað ofan á verður
hjá leiðtogum flokkanna, er þeir
fara að ræðast við á ný. Ef að
það er sannfæring þeirra, sem'
rita stjórnmálagreinar blað-
anna, að þjóðinni sé fyrir beztu
að flokkarnir taki höndum sam-
an og vinni sameiginlega og í
bróðerni að lausn vandamál-
anna, eiga þeir að undirbúa
jarðveginn svo rækilega, að
stjórnmálaforingjunum verði
ekki stætt á öðru en að stíga
þetta skref.“
Þetta er sannarlega vel og
réttilega sagt. En heldur Mbl.
þá, að það sé rétta aðferðin til
„að undirbúa jarðveginn“ að
hamra á því si og æ, eins og það
gerir, að ekki megi snerta við
stórgróða einstaklinga og fórnir
þær, sem færa verður, þurfi því
að leggjast eingöngu á bændur
og verkamenn? Heldur Mbl. að
slík skrif geri foringjum Sjálf-
stæðisflokksins auðveldara að
taka réttmætt tillit til sjónar-
miða annarra flokka, þegar sezt
er að samningaborðinu? Myndi
það aftur á móti ekki gera þeim
samningagerðina auðveldari, ef
Mbl. leiddi stórgróðamönnunum
fyrir sjónir,. að þeir yrðu að
draga úr kröfum sínum, eins og
aðrir, og drægju því úr mót-
spyrnu sinni gegn réttlátri
lausn málanna?
Fædingarstadur Jóns Sígurðssonar
Mtjnd þessi er af málverki Guðmundar Einarssonar frá Miðdal af prests-
setrinu Hrafnseyri við Arnarfjörð, fœðingarstað Jóns Sigurðssoriar. Þar
héldu Vestfirðingar mikla hátíð 17. júní síðastl. og flutti þá Guðmundur
Ingi kvœði það, sem birt er á öðrum stað í þessu blaði. ^ Málverk Guð-
mundar var á hátíðarsýningu listamanna, er haldin var í síðastl. mánuði.