Tíminn - 18.07.1944, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
j PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
S Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símár 2353 or 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Meykpvík, þrlðjudagiim 18. júlí 1944
70. blað
Erlent yfirlit:
Alvarlégar
horiur í Kína
Styrjaldaratburðirnir í Ev-
rópu draga athygli manna frá
styrjöldinni í Asíu, en þó getur
það, sem er að gerast þar um
þessar mundir, orðið sízt þýð-
ingarminna fyrir þróun heims-
málanna á komandi árum.
Bandamenn geta hrósað sér
af verulegum ávinningi í Asíu-
styrjöldinni seinustu mánuðina,
bæði Norður-Burma og á
Kyrrahafseyjasvæðinu. Þeir
hafa náð nokkrum þýðingar-
miklum stöðvum í Norður-
Burma, sem ættu að tryggja
flutninga milli Kína og Ind-
lands, eftir hinum svonefnda
Lidovegi. Þeir hafa jafnframt
náð nokkrum þýðingarmiklum
eyjum í Kyrrahafinu, seinast
Saipaney, sem ætti að gera þeim
auðvelt innan tíðar að ná bæki-
stöðvunum, er sköpuðu þeim
möguleika til stórfelldra loft-
árása á borgir í Japan.
Það er þó enganveginn þannig,
að Japanir hafi eingöngu frá ó-
sigrum að segja síðustu mánuð-
ina. Þótt þeir hafi heldur tapað
á áðurgreindum stöðvum, hafa
þeir annars staðar unnið meira á
Það 'er í Kína. Þar hafa þeir
unnið hvern sigurinn á fætur
öðrum, enda skortir Kínverja
mjög vopn til að geta veitt nægi-
lega mótspyrnu. Það, sem Jap-
anir hafa unnið á í Kína í vor og
sumar, er í aðalatriðum þetta:
Þeir hafa að mestu einángrað
her Chungking-stjórnarinnar í
Norður-Kína og ógna honum
með tortímingu. Þeir eru að ná
járnbrautinni milli Hankow og
Kanton alveg á sitt vald, en áður
höfðu skæruliðar hana víða á
valdi sínu. Með því að ná Han-
kow-Kanton-járnbrautinni ein-
angra Japanir suðurfylkin og ná
þeim á vald sitt, og það, sem
kannske er enn meira um vert,
tryggja sér örugga landflutn-
inga um Indo-Kína og Kína á
hráefnum frá Malakkaskaga og
Indlandseyjum. Getur það orðið
Japönum mikilsvert, ef Banda-
m,enn fá möguleika til að hindra
sjóflutninga þeirra þaðan.
Hingað til hefir það verið svo,
að Japanir hafa aðallega haft
helztu hafnarborgir og járn-
brautarbæi Kína á valdi sínu,
en kínverska stjórnin hefir iðu-
lega ráðið yfir nærliggjandi hér-
uðum og getað haft þar skæru-
herlið, sem hefir verið henni til
mikils stuðnings. Fastmörkuð
víglína hefir eigi verið til í Kína.
Með sókn sinni undanfarið hafa
Japanir unnið að því að uppræta
skæruhernaðinn og þrengja um-
ráðasvið Chungkingstjórnarinn-
ar bæði að sunnan og norðan.
Kínverki herinn hefir beðið
(Framh. á 4. síðu)
Semustu fréttir
Rússar hafa tekið borgirnar
Vilna og Grodno og sunnar á
vígstöðvunum hafa þeir tekið
borgina Volkowysk og Pinsk. Þeir
nálgast óðum Kaunas, höfuð-
borg Lithauen, og yfir Njemen-
fljót hafa þeir farið á nokkrum
stöðum. Þykir orðið vafasamt,
að Þjóðverjar geti hindrað sókn
þeirra inn í Austur-Prússland.
*
Áttundi brezki herinn hefir
tekið borgina Arezzo á miðvíg-
stöðvunUm á Ítalíu. Arezzo hefir
mikla hernaðarlega þýðingu.
í Normandí gengur í þófi.
Bandamenn vinna aðeins á.
Mandel, einn kunnasti stjórn-
málamaður Frakka, sem var í
haldi Vichystjórnarinnar, hefir
verlð myrtur. Hann átti sæti í
frönsku stjórninni, þegar Þjóð-
verjar brutust inn í Frakkland,
og vildi ekki semja við Þjóðverja.
Efuíd fengið í
Keflavíkurlínuna
íeilvíkíngar ættu að iá
Sogsraimagnið í haust
jSeinasta Alþingi veitti rík-
isstjórninni heimild til að
kaupa efni í rafmagnslínu frá
Hafnarfirði til Keflavíkur og
hefir atvinnumáláráðherra
nú lokið að festa kaup á efn-
inu. Er efnið ýmist komið eða
kemur næstu mánuði og er
vonast til að línan komist upp
fyrir haustið, ef ekki gerast
ófyrirsjáanlegar hindranir.
Ríkið mun kosta framkvæmd
verksins.
Allt efnið er keypt í Ameríku,
nema stólpar í um það bil l/3
hluta línunnar, en ráðgert er
að nota í þennan hluta stein-
steypustólpa, sem framleiddir
eru af h.f. Steinstólpar. Stólp-
ar þessir eru úr svonefndri
þeytisteypu, og er hér um nýja
framleiðslu að ræða. Stólpar
þessir hafa ekki verið notaðir í
stórum stíl fyrr en nú í Kefla-
víkurlínunni.
Keflavíkurlínan mun verða 30
þús. volta, en verður fyrst um
sinn aðeins rekin sem 20 þús.
volta lína'. Verður hún tengd við
línu þá, sem liggur til Hafnar-
fjarðar, en sú lína liggur aftur
frá Elliðaánm. Við Keflavík mun
verða reist 2000 kílówatta
spennistöð; lækkar hún spenn-
una niður í 6000 volt. Með þeirri
spennu verður orkunríi dreift
um Keflavíkur- og Njarðvíkur-
hreppa. Notendaspennan á þess-
um stöðum verður 220 volt, eins
og í Reykjavík og Hafnarfirði
og viðar. Línan er gerð með það
fyrir augum, að hún geti flutt
orku til allra Reykjanessbúa,
þegar byggðirnar á skaganum
komast í samband við línuna.
Mun ríkisstjórnin þegar hafa
falið fulltrúa sínum í Ameríku
að leitast við að fá útflutnings-
leyfi fyrir efni i línur þessar.
Línan fær orku frá Sogstöð-
inni. Hún mun liggja skemmstu
leið-frá Hafnarfirði um hraun og
kletta víðast hvar. Er línustæðið
mjög erfitt yfirferðar mest af
leiðinni.
Aðrar raforkulínur.
Seinasta Alþingi veitti ríkis-
stjórninni einnig heimild til að
kaupa efni í fleiri rafmagnslín-
ur. Hefir verið unnið að því að
fá keypt efni í línu til Eyrar-
bakka og Stokkseyrar frá Sogs-
virkjuninni og í línu til Húsa-
víkur frá Laxárvirkjuninni. Efni
í þessar línur hefir enn eigi
fengizt.
Sundlaugín í Kefla-
vík eudurbætt fyrír
100 þús. kr.
12. júlí síðastl. var sundlaugin
í Keflavík opnuð til afnota, og
enda þótt hún hafi verið starf-
rækt síðan 1939, 3 til 4 mánuði
á hverju sumri, er það talið til
tíðinda í Keflavík, er laugin er
opnuð að þessu sinni. •
Bygging laugarinnar var haf-
in 1937 með forgöngu Ung-
mennafélags Keflavíkur og ann-
ara áhugamanna í byggðarlag-
inu. Er laugin sjálf 6,83 m.
breið og 16,33 m. löng. Dælt er
í hana sjó, sem hitáður er með
koxi og kolum. Hún er óyfir-
byggð.
Síðastliðið haust hófust ráða-
gerðir um stórfelldar endurbæt-
ur á baðklefum' og búningsher-
bergjum, og undirbúningur und-
ir það. Var hafin almenn fjár-
söfnun í byggðarlaginu, og bar
hún mjög góðan árangur. Fé
það, sem safnaðist,"auk styrkja
(Framh. á 4. síðu)
Getur framleiðsla heymjöls
orðið arðvænleg hérlendís?
Dómbærir menn gera sér gódar vonír nm pad
Til þess að byggðin geti eflzt og aukizt í sveitunum, þarf framleiðsla landbúnaðarins að
verða. stórum fjölbreyttari en nú. Þótt kvikfjárræktin, einkum nautgriparæktin, þurfi stórum
að aukast, mun það ekki reynast einhlítt til aukningar byggðinni, því að nýjar vélar munu áorka
því, að fólkinu þarf ekki að fjölga að sama skapi. Til þess að fólkinu geti fjölgað í sveitinni
að ráði, þurfa nýjir atvinnuvegir að koma þar til sögunnar.
Hér á eftir verður minnst á eina atvinnugrein, sem enn er óreynd hér á landi, en margir
gera sér vonir um, en það er framleiðsla á heymjöli. Ólafur Jónsson, framkvæmdarstjóri Rækt-
unarfélags Norðurlands, hefir gert hana að umtalsefni í nýkomnu ársriti félagsins, og ýmsir
búfróðir menn, sem blaðið hefir átt tal við, m. a. Unnsteinn Ólafsson skólastjóri Garðyrkjuskól-
ans, taka mjög í sama streng um það og Ólafur í umræddri grein, að heymjölsframleiðsla geti
átt álitlega framtíð hér á landi.
Hér fara á eftir kaflar úr
grein Ólafs Jónssonar í Ársriti
Ræktunarfélags Norðurlands,
þar sem hann minnist á hey-
m j ölsf ramleiðsluna:
„Þá skal svo drepið á eina
framleiðslugrein, sem sumstaðar
hér ætti að geta orðið undir-
staða að myndun nýbýlahverfa,
en það er framleiðsla á belg-
jurtaríku grasi fyrir þurrkstöðv-
ar, er framleiddu heymjöl. Fyrir
stríðið var heymjöl í þann veg-
inn að verða heimsverzlunar-
vara og var orðinn nauðsynlegur
liður í fóðurblöndun handa
flestum búpeningi, og þó sér-
staklega handa hænsnum qg
loðdýrum. Var það flutt í stórum
stil frá Ameríku til Evrópu, og
framleiðsla þess hafin víða hér
í nágrannalöndunum. Það er
tvennt, sem mest á ríður við
framleiðslu heymjöls: 1) Að völ
sé á nægilega miklu og góðu
hráefni í nágrenni þurrkstöðv-
arinnar. 2) Að völ sé á ódýrri
hitaorku til þurrkunarinnar.
Þetta hvorutveggja á að vera
kleift að sameina hér. Tilraunir
hafa sýnt, að ræktunarlönd
okkar geta gefið mjög góða upp-
skeru af urvalsgrasi og að við
fénaði, og þá einkum mjólkur-
kúm. Margt bendir til þess, að
það sé sjaldan, sem heppnast að
fá heyið það vel verkað, að ekki
fari meira eða minna af bæti-
efnum forgörðum, jafnvel þótt
heyið sé almennt talið óhrakið.
Af þessu leiðir, að vetrarmjólkin
verður bætiefnasnauð eða
miklu lakari en sumarmjólkin.
Úr þessu mætti sennilega bæta
nokkuð með heymjölsgjöf.
Þá er líklegt, að með heilbrigðu
innanlandsverðlagi mætti tak-
ast að gera heymjöl að útflutn-
ingsvörú. Fyrir stríð 1939, var
verð á heymjöli í Noregi 20 kr.,
en í Danmörku um 16 kr. pr. 100
kg. Með hliðsjón af gengi svarar
þetta til 20—24 kr. hér.
Árið 1939 mun framleiðslu-
kostnaður á töðuhesti hafa, ver-
ið innan við sex krónur, sam-
kvæmt búreikningum, og þótt
við reiknuðum 10 kr. fyrir töðu-
hestinn, virðist allvel séð .fyrir
þurkunar- og sölukostnaði. Þeg-
ar þess er svo jafnframt gætt,
að megin hlutinn af franrléiðslu-
verði töðunnar er þurkunin, þá
virðast mér sterkar líkur benda
til þess, að heymjölsframleiðsla
til útflutnings ætti, þar sem völ
er á ódýrri orku, að geta verið
Forsetafrú Kíná
getum,meðmjöggóðumárangri:arðvænleg hér. Gæti ég stutt
ræktað vissar tegundir belg-.
jurta með grastegundunum og
á jarðhitasvæðunum og í sam-
bandi við hinar stærri rafveit-
ur, sem hér er búið að reisa,
ætti um hásumarið að vera auð-
velt að fá mjög ódýra hitaorku irbúningi, komast í framkvæmd,
til slíkra stöðva, sem stæði ætti að vera auðið að fá næga
þetta fleiri rökum, þótt það verði
ekki gert að sinni.“
Lýkur hér frásögn Ólafs.
Þegar hinar stórfelldu raf-
orkuvirkjanir, sem nú eru í und-
þeirri hitaorku, er fæst við
brennslu venjulegs eldsneytis,
langtum framar. Slíkar stöðvar
ætti að reisa í sambandi við ný-
býlahverfi, er legðu höfuðá-
herzlu á framleiðslu kjarngresis
til heymjölsvinnslu11.
Enn segir Ólafur:
„Reynsla og tilraunir verða
vitanlega að skera úr um það,
hvort slík framleiðsla sem þessi
geti svarað kostnaði, en nokkuð
má dæma eftir líkum. Skal þá
fyrst á það bent, að talsverð
þörf er fyrir slíka framleiðslu
innanlands, fyrst og fremst
handa hænsnum og loðdýrum.en
sennilega líka handa öðrum bú-
Mynd þessi er af konu Chiang Kai
Chek, forseta og yfirherstjórnanda
Kínverja, Hún tekur mikinn þátt
störjum manns síns og þykir vel hygg-
in.og lagin í því að koma ár sinni vel
jyrir borð: Hún hlaut menntun sína í
Ameríku. Hún fór til Ameríku í fyrra-
vetur og vakti þar mikla athygli. M. a.
fékk hún að ávarpa Bandaríkjaþing-
ið, en sá sómi liefir aðeins örfáum út-
lendingum veizt. Hún er ein hinna
frœgu Soongsystra, er sagt var frá
Tímanum í vetur.
orku til heymjölsvinnslustöðva
víða um landið. Rafvirkjanirnar
myndu þannig gera framkvæmd
þessa máls stórum auðveldari
en ella.
Eins og Ólafur minnist á í
grein sinni, bendir margt til
þess, að æskilegt væri að hafa
heymj ölsframleiðsluna í sam-
bandi við nýbýlahverfi. Nýbýla-
hverfin yrðu þá reist á stöðum,
þar sem væru góðir möguleikar
til stórfelldrar grasræktar, sem j sóknarmönnum' á Siglufirði
hentaði heymjölsframleiðslunni. þvi skyni að skaða flokkinn
Það ínætti vel hugsa sér það j yoru tilhæfulausar fréttir', sem,
fyrirkomulag, að hverfisbændur ^ birtst í Alþýðublaðinu, kveðnar
ættu stóran sameiginlegan gras- j niður hér í blaðinu af formanni
akur og hirtu hann í samein- j Framsóknarfélagsins á Siglufirði
Rangur frétfaburður
frá Síglufírðí
Ýms dagblöðin hafa öðruhvoru
verið að birta fréttir frá Fram-
(Framh. á 4. síðu)
Forustumenn brezka samveldisins
Forsœtisráðlierrar brezku samveldislandanna héldu ráðstefnu í London í
vor, þar sem rœtt var um framtíö brezka samveldisins, og ríkti þar sátt
og samlyndi að sögn. Hér á myndinni sjást (talíð frá vinstri): Mackensie
King, forsœtisráðherra Kanada, Churchill og Curtin, forsœtisráðh. Ástraliu.
fyrir^nokkru síðan.
Nýlega flutti Vísir innramm
aða frétt um það, að Þormóði
Eyjólfssyni hefði verið vikið úr
Framsóknarfélaginu. Er þetta
með öllu tilhæfulaust, eins og
aðrar fréttir, sem um þessi mál
hafa birzt' í andstæðingablöð
unum. Hins vegar hafa verið
nokkuð skiptar skoðanir um
endurbyggingu síldarverksmiðj
unnar Rauðku, sem Siglufjarð
arbær á, og er það mál ekki nýtt
eins og kunnugt er.
Áttræður
Séra Hallgrímur Thorlacius
fyrrum prestur í Glaumbæ í
Skagafirði, verður áttræður i
dag. Gegndi séra Hallgrímur
prestsskap í Glaumbæ í nær 50
ár og var í röð merkustu presta.
A viðavangi
ALVARLEG ÁMINNING.
Alþýðublaðið víkur að því í
forustugrein á föstudaginn, að
iað sé varhugaverð stefna að
veita útgerðarfélögunum skatt-
fríðindi til að tryggja rekstur
sinn og efla skipastólinn, þegar .
þau svo geta dregið þetta fé úr
útgerðinni eins og þeim sýnist.
Meðan eigi sé tryggilegar úm
þetta búið, farizt Mbl. og öðrum
aðilum illa að heimta aukin
skatthlunnindi fyrir útgerðina.
Alþýðublaðið segir síðan:
„í þessu sambandi hefir það
vakið töluverða athygli, að
stærsta útgerðarfyrirtæki lands-
ins, togarafélagið Kveldúlfur,
hefir nýlega selt hvorki meira
né minna en þrjá af hinum sjö
togurum sínum. Ekki verða þeir
3Ví gerðir út af því fyrirtæki
á næstunni, og vantar þó ekki
að það hafi fengið að safna á-
litlegum hluta af stríðsgróða
sínum í sjóði og notið skatt-
frelsis fyrir þá að verulegu
leyti til tryggingar áframhald- .
andi rekstri útgerðaiýnnar og
endurnýj un skipastólsins eins
og Morgunblaðið hefir orðað
það!
Að sjálfsögðu getur Kveld-
úlfur síðar meir notað andvirði
hinna seldu togara til þess, að
kaupa aðra nýja og þannig
endurnýjað skipastól sinn. En
hvaða trygging er fyrir því?
Hafa þeir menn, sem að því fyr-
irtæki standa, ekki svo oft áður
lagt stórfé í önnur fyrirtæki,
útgerðinni alveg óskyld, eða í
hreinan og beinan munað? Og
hver getur svarið fyrir, að svo
verði einnig gert nú?
Sala Kveldúlfstogaranna er
bjóðinni því alvarleg áminning.
taili að minnsta kosti hef-
ir þetta stórútgerðarfyrirtæki
dregið stórfé út úr útgerðinni,
og enginn veit, hvað við það
verður gert. Þannig er um-
hyggjan fyrir atvinnuvegunum
og atvinnunni í landinu, þegar
á reynir! Væri það, eftir slíka
aðvörun, ófyrirsynju, þó að
eitthvað yrði hert á eftirliti hins
opinbera með stríðsgróðanum,
einhverjar tryggilegri ráðstaf-
anir gerðar til þess en hingað
til, að hann yrði virkilega not-
aður til eflingar atvinnuvegun-
um, en ekki fluttur úr landi eða
sóað 1 óhóf og munað?“
Undir þessi ummæli Alþýðu-
blaðsins munu áreiðanlega allir
hugsandi menn taka.
FRIÐARGRUNDVÖLLUR MBL.
Morgunblaðið er alltaf að
predika að draga eigi úr rig og
krit og leggja gömul ágreinings-
mál til hliðar. Tæpast líður þó
sá dagur, að blaðið rifji ekki
upp deilurnar í sjálfstæðismál-
inu á síðastl. ári og uppnefni
Alþýðuflokksmenn fyrir af-
stöðu þeirra þá. Einnig bryddir
blaðið upp á ýmsum eldgömlum
deilumálum við Framsóknar-
menn, t. d. veitingu sýslumanns-
embættisins í Árnessýslu fyrir
mörgum árum.
Friðargrundvöllur Mbl. virðist
þannig fólginn í því, að and-
stæðingar þess eigi að hætta
öllum ádeilum á stefnu og starf-
semi Sjálfstæðismanna, en
Sjálfstæðismenn eigi eftir sem
áður að hafa óbundnar hendúr
til að deila á andstæðingana.
Það er sá þýzki friður, sem Mbl.
virðist þannig hafa i huga, þótt
liðin séu nú fjögur ár síðan það
hætti að tilbiðja Hitler opinber-
lega.
MBL. VER KOMMÚNISTA.
Morgunblaðrð er ákaflega
reitt út af skrifum Tímans um
Korpúlfsstaðabúskap Bjarna og
Sigfúsar og segir, að þau muni
spilla friðnum! Jafnframt segin
blaðið, að það sé ekki aðeins
rangt, að forkólfar Sjálfstæðis-
flokksins láti ófriðlega í garð
landbúnaðarins, heldur sé það
líka rangt um forkólfa Sósíal-
(Framh. á 4. síðu)