Tíminn - 28.07.1944, Side 3

73. blað
TtolIM. föstudagiim 28. jálí 1944
291
Orðseadíng' til Jóns M.
Bjarnasonar á Skarði
DANARMIMING:
Guðmundur Guðmundsson
Stóra-Laugardal
Hinn 14. júní þ. á. lézt að (
heimili sínu, Stóra-Laugardal í
Tálknafirði, Guðmundur Guð-
múndsson bóndi þar og hrepp-
stjóri í Tálknafjarðarhreppi.
Guðmundur heitinn var fædd-
ur að Hvarfsdal á Skarðsströnd
hinn 16. desember 1868 og var
því 76 ára að aldri er hann dó.
Hann ólst upp hjá foreldrum
sínum í Hvarfsdal, en reisti síð-
an bú sjálfur, fyrst að Krossi á
Skarðsströnd og síðar á Innri-
Fagradal í sömu sveit. Hann
kvæntist Arnbjörgu Jónatans-
dóttur, ættaðri af Snæfellsnesi,
og átti við henni 2 sonu, er báð-
ir lifa föður sinn, Skúla, árið
1890, og Guðlaug, árið 1900. Kona
hans er látin. Árið 1905 fluttist
Guðmundur að Skápadal við
Patreksfjörð og bjó þar til 1911.
Þá fluttist hann á kirkjujörðina
Stóra-Laugardal í Tálknafirði
og bjó þar góðu búi til æviloka.
Ég kynntist Guðmundi heitn-
um allmikið eftir að ég varð
sýslumaður í Barðastrandar-
sýslu árið 1926. Hann var frekar
hár maður vexti og herðabreið-
ur, kraftalegur, nokkuð stór-
brotinn í andliti og svipmikill,
og karlmannlegur að svip og
framkomu, enda lét hann lítt
hlut sinn fyrir öðrum, ef því var
að skipta. Hann átti um skeið
sæti í hreppsnefnd Tálknafjarð-
ar, var hreppstjóri í Tálkna-
fjarðarhreppi frá 1923 til dauöa-
dags og sóknarnefndarformað-
ur árum saman. Eðlilega kynnt-
ist ég aðallega störfum hans við
hreppstjórn, en þau störf innti
hann af hendi með prýði. Rit-
aði hann mjög skýra og góða rit-
hönd og einmitt í sambandi við
þann kost Guðmundar er rétt að
benda á eitt dæmi, sem sýnir
hve óvanalegu viljaþreki hann
var gæddur. Á síðustu árum
hans fékk hann svo mikla
„riðu“, að . engin leið var fyrir
hann að skrifa með hægri hönd,
svo sem hann var vanur. Hann
æfði sig þá að skrifa með
vinstri hönd, og náði fljótlega
slíkri leikni í því, að ekki mátti
á milli sjá, hvort fyrri eða síðari
rithöndin var betri. Guðmundur
lagði mikla alúð við skýrslugerð-
ir allar og var svo reglusamur og
duglegur innheimtumaður og
öruggur og nákvæmur í fjár-
reiðum og lögskilum við hrepp-
stjórastarfið, að af bar. Hann
var glöggur fjármálamaður,
hafði verzlunarleyfi og rak oft-
ast einhverja verzlun jafnframt
búskapnum. Búhöldur var hann
góður og lék mjög hugur á að
eignast ábýlisjörð sína Stóra-
Laugardal, til þess að geta ör-
uggt umbætt jörðina, en það er
ein af stærri jörðum þar um
slóðir. Þetta tókst þó ekki lengi
vel, því Einar skáld Benedikts-
son, sem hafði eignarráð jarð-
arinnar, ásamt fleiri jörðum,
sem henni fýlgdu (Laugardals-
torfan), af hendi firmans
„British North Westens Syndi-
cate Ltd., London“, vildi engan
kost gera á sölu, en síðar eign-
aðist Sigurður Jónasson, for-
stjóri, jarðir þessar og seldi þá
Guðmundi heitnum Stóra-Laug-
ardal. Bætti Guðm. síðan jörð-
ina og húsakost hennar allmik-
ið. Er Guðmundur tók að eldast
og starfsþróttur að bila, styrkti
Skúli sonur hans, sem er af-
burðadugnaðarmaðuf, að hverju
sem hann gengur, föður sinn
með frábærum dugnaði og ósér-
plægni. Skúli er ókvæntur, en
vinnur sífellt í þágu Stóra-
Laugardalsheimilisins. Guðlaug-
ur, sonur Guðmundar, hefir líka
verið dugnaðarmaður, en heilsu-
leysi hefir háð honum. Hann er
kvæntur maður og býr eftir föð-
ur sinn í Stóra-Laugardal, á-
samt Skúla bróður sínum. Ber
það af, hversu ástríkt hefir ver-
ið með þeim feðgum öllum og
sámvinna heil og óbrigðul.
Með Guðmundi í Stóra-Laug-
ardal er til moldar hniginn mik-
ill gerðarmaður, greindur., hag-
sýnn, athugull og sjálfmennt-
aður maður og höfðingi mikill
heim að sækja. Hann hélt lítt á
lofti stjórnmálaskoðunum sín-
um, en ^ylgdist vel með í þjóð-
málum og var öruggur og á-
kveðinn fylgismaður Framsókn-
arflokksins, því þann flokk ein-
an taldi hann traustan vörð
bændastéttarinnar.
Hafnarfirði, 3. júlí 1944.
Bergur Jónsson.
FRELSIÐ
Loks er komin langþráð stund,
lýsir af frelsis degi.
Lengi voru lokuð sund,
lítils metið okkar pund.
f dag er þfóðin frfáls á frama vegi.
Aldir liöu — lifðu þó
logans földu glóðír.
Frelsis andinn aldrei dó,
undir hfarta landsins sló.
í dag er fylling drauma þinna, móðir.
Landið fagra laufi skreytt,
land í norður sœnum,
með tigið enni bfart og breitt,
brúna létt og innra heitt.
f dag mun drottinn heyra þig í bœnum.
KR. H. BREIÐDAL.
Þegar ég að morgni dags, 26.
f. m., tók við úr höndum pósts-
ins og las grein í Tímanum eftir
Jón M. Bjarnason á Skarði, Fyr- '
irspurnir til sauðfjársjúkdóma- |
nefndar, datt mér í hug þessi
sígilda setning: „Varðar mest til
allra orða, undirstaðan rétt sé
fengin.“ Er það síður en svo, að
ég telji hina hógværu og liðlega
stíluðu grein ámælisverða. En
hitt virðist mér, að gleggri und-
irstöðuþekking 4 sumu því, sem
um er spurt, hefði greinarhöf-
undur getað fengið hér heima í
sínu eigin héraði, heldur en jafn-
vel sauðfjársjúkdómanefnd get-
ur gefið, að minnsta kosti á þeim
tveimur atriðum, er miklu máli
skipta og um verður rætt í eftir-
farandi línum. Hann segir, að
það sé kunnugt, að tvær kindúr
hafi farið gegnum girðinguna
hér Steingrímsfjarðarmegin og
einstaka maður hafi haldið því
fram, að kindurnar muni hafa
getað farið fyrir framan girðing-
una Steingrímsfjarðarinegin á
stórstraumsfjöru, þar sem ekki
muni dýpra en svo, að hægt sé
að fara þar um í klofháum stíg-
vélum án þess að upp í þau fari.
Greinarhöfundur óskar eftir frá
sauðfjársjúkdómanefnd, afdrátt
arlausu, hreinskilnu og sönnu
svari, sem hann líka hefir feng-
ið frá framkvæmdastjóra mæði-
veikivarnanna. Er það máske að
bera í bakkafullan lækinn, að
bæta þar nokkru við, þó skal
það” nú gert hér að skýra nánar
tvö atriði.
Við fyrstu fjársmölun á síð-
astliðnu hausti kom fyrir norð-
an Staðarár, dilkær með marki
búandans á Innra-Ósi. Var lík-
iegt talið, að hún væri þaðan og
hefði þá einhvern vegin koniizt
í gegnum varnarlínurnar, þó
sannaðist síðar, að svo var ekki,
og skal það skýrt hér í stuttu
máli. — Á Rauðamýri í Naut-
eyrarhreppi og Innra-Ósi við
Steingrímsfjörð hefir um mörg
ár átt sér stað sammerkingar
með þeim annmarka, er nú skal
greina. Á Ósi hefir markið verið
notað á hjörð, sem er meðal bú,
aftur á móti á Rauðamýri hjá
húskonu, sem sennilega hefir átt
2—4 kindur á ári. Var á sínum
tíma, að mér er sagt, samið um
að markið á Rauðamýri yrði lagt
niður, og á síðastliðnu vori var
mér tjáð, að svo mundi hafa ver-
ið gert. Við réttarhald í Staðar-
dal í haust var notuð markaskrá
úr Nauteyrarhreppi frá 1936 og
er markið ekki þar í. Sýndist þá
gefið, að hér væri um staðreynd
að ræða, markið hefði verið lagt
niður. Siðar héfi ég heyrt sagt,
að markaskrá yfir Nauteyrar-
hrepp frá 1941 sé til og hvað
markið vei’a þar í. Hefir sú skrá
. ekki verið send hingað austur
!yfir fjallið svo að mér sé kunn-
ugt um, — hverra sök er það?
Af framan sögðu virtust í
fyrstu fyllstu líkur til að um-
rædd dilkær væri frá Ósi, enda
ekki rauðmáluð, og er það eitt
fyrir sig vítaverður trassaskapur.
í skemmstu máli sagt, var ærin
og lambið lagt inn hjá Ósbú-
anda og lungu send morguninn
eftir til rannsóknarstofu háskól-
ans, til athugunar og sýndi sú
rannsókn neikvæða útkomu.
Við smölun síðar á heimafé
á Ósi kom í ljós að umrædd dilk-
ær var ekki þaðan. Var þá strax
að því gengið, að réttur eigandi
fengi verð kindanna, sem líka
vitanlegt var af því fólki, er þar
átti hlut að máli. — Verður ekki
séð, að meðhöndlun nefndra
kinda geri mæðiveikivörnunum
nokkurt tjón, þar sem allt réðist
vel. HitVer annað mál, að sam-
merkingar eru háskalegar, ekki
sízt, ef þær eru ekki kunnar al-
menningi nema stundum. Verð-
ur nú að því gengið, að fyrir-
ðyggja þær eftir föngum. Fyrir
utan umrædda dilká voru hér
austanfjalls 21 kind úr Nauteyr-
arhreppi og átta af þeim frá
Rauðamýri. Var það fyrir kunn-
ugleika og sérstaka glöggskyggni
eins manns, að því varð bjargað
nógu fijótt, hver réttur eigandi
væri að Rauðamýrarfénu, því að
sumt var aðkeypt og á því mörk,
er ekki fundust í markaskrá, sem
fyrir hendi var. Eftir því hafði
verið óskað, að fé, sem vestan
að var, yrði lagt inn á Hólmavík,
og varð það að gerast strax. Er
jafnan vandi standa í þess
kyns stappi með ófullnægjandi
gögn í höndum, og voða mæði-
yeikiplágunnar á aðra hlið.
Þá er það umjfúnaður varðlín-
unnar i fjörunni Steingríms-
fjarðarmegin. Vorið 1938, þegar
línan var byggð fyrst, velur Jón
sál. frá Laug henni legu í-sjó á
heppilegasta stað, sem föng voru
á á þessum slóðum, eftir því sem
aðstaða við notkun hefir sýnt
síðan. Á því var þó sá galli, að
of skammt var byggt út í sjóinn,
virtist of grunnt um stórstraum
við yzta búkka. Úr því var svo
bætt síðar og búkki byggður
nokkrum metrum framar. Hefir
hann staðið síðan og gert sitt
gagn, þó að nú sé hann að verða
svo úr sér gengin, að nýbygging
verði að gera á honum áður en
varzla byrjar í ár. Er óhætt að
fullyrða, að fyrir framan þennan
(Framh. á 4. síðu)
byggðahverfáskipun og jafnvel
samyrkjubúskap, án þess að
veikja aðstöðu dreifbýlisins eða
draga úr stuðningi til nýbýla,
er þar verða reist. Að svo miklu
leyti, sem draga má ályktun af
reynslu þeirra þjóða, sem okkur
standa næst í búnaðarháttum,
má telja fullvíst, að íslenzk-
um bændum verði hentugast og
ódýrast að nota hesta og hesta-
verkfæri sem mest á búum sín-
um, en ekki mótorknúnar vélar.
Ö'ðru máli gegnir, þá er búa
skal stór, samfelld lönd undir
ræktun“.
Freistandi væri að nefna fleiri
atriði úr þessari skilmerkilegu
ritgerð Ólafs, sem er með því
allra bezta, er um þessi mál hef-
ir verið ritað á seinni árum, og
þar sem höfuðatriði umræddra
deilumála eru samandregin í
greinilegasta heild. Bændur
mega vera Ólafi þakklátir fyrir
ritgerð þessa og er hún vel þess
verð, að sérstakar ráðstafanir
verði gerðar til að koma henni
enn betur fyrir almennings-
sjónír.
Ólafur Jónsson á aðra mjög
athyglisverða grein í ársritinu,
sem fjallar um nýbýli. Þar er
einkum rætt um stofnun býla-
hverfa og tejur Ólafur að mögu-
leikar fyrir stofnun þeirra verði
ekki sízt að vera fólgnir í fjöl-
þættari framleiðslu landbúnað-
arins og nefnir hann þar til
kornyrkju í stórum stíl, stórlega
aukna greænmetisræktun og
heymjölsframleiðslu. Þó telur
hann, að hinar eldri fram-
leiðslugreinar landbúnaðarins
geti enn stórlega aukizt, „svo
framarlega sem við skiljum
nauðsyn þess, að haga verðlagi
innanlands og verðmæti pen-
inga út á við þannig, að land-
búnaðarafurðir okkar, sem er
umfram neyzlu þjóðarinnar, sé
seljanlegur fyrir framleiðsluverð
á erlendum markaði og sam-
keppnisfærar við innfluttar
neyzluvörur innanlands“. Ólaf-
ur bendir á ýmsar mismunandi
aðferðir við stofnun nýbýla-
hverfa og starfrækslu þeirra.
Hann telur að ríkið verði að
veita öfluga aðstoð við að koma
þeim á fót, en síðan geti verið
rétt að hafa frjálst val um það
hvort þau verði í ríkiseign eða
sjálfsábúð. Hann álítur, að
hverfisbændur geti haft marg-
víslega aukna samvinnu sér til
styrktar, en telúr hins vegar
sameiginlegan stórbúskap vafa-
saman. „Ég þekki ekki neitt“,
segir hann, „er afsannar þá
margra áratuga reynslu frá ná-
grönnum okkar^á Norðurlönd-
um, að vel rekinn smábúskapur
getur hagfræðilega séð, fullkom-
lega keppt við vélrænan stór-
búskap, notar landið mun bétur
og getur því, miðað við land-
stærð, veitt miklu fleiri fjöl-
skyldum lífvænlega afkomu“.
Aðrar greinar í ritinu eru:
Hvað kostar bygging áburffar-
geymslu? eftir E. B. Málmqvist,
fróðleg grein, Borgar sig fyrir
bændur aff færa búreikninga?
eftir Guðmund Jónsson á
Hvanneyri, mjög athyglisverð
grein fyrir bændur, og Hvernig
á aff setja niffur kartöflur?
eftir Ármann Dalmannsson, og
er þar sagt frá aðferð, sem not-
uð hefir verið hjá Ræktunarfé-
lagi Norðurlands og þótt hefir
gefast vel.
Búfræðmguriiiii.
Aðalgrein Búfræðingsins að
þessu sinni er Jarffvegsfræði eft-
ir Jakob H. Líndal á Lækjamóti.
Þetta er öllu frekar rit en rit-
gerð, rúmar 120 bls., enda mun
það koma út sérprentað. Það
virðist þó elíki vera nema þátt-
ur í stærra ritverki, sem höf-
undur hefir í smíðum og mun
í framhaldinu eiga að fjalla m.
a. um jarðvegsfræðina með til-
liti'til beinna ræktunaraðgerða.
Jakob Líndal hefir kynnt sér
þessi mál af mikilli elja og afl-
að sér mikils fróðleiks og ætti
að styrkja hann enn betur í
þessu starfi. Það er margt, sem
bendir til þess, að jarðvegsrann-
sóknir muni á komandi árum
verða talin eitthvert þýðingar-
mesta undirstöðuatriði land-
búnaðarins. Sú stefna ryður sér
æ meira til rúms, að það sé ekki
aðalatriðið að þenja ræktunina
yfir sem stærst landsvæði, held-
ur að fá sem mestan arð af því
landi, sem ræktað er, en til þess
þurfa menn að þekkja jarðveg-
inn til hlítar og vera fullljóst
hvaða efna hann þarfnast og
hvaða efni hann þarf að losna
við. Englendingar hafa komizt
ótrúlega langt í þessum efnum,
enda eiga þeir einna færasta
vísindamenn á þessu sviði. í
þessum málum erum við íslend-
ingar enn skammt á veg komn-
ir og bíður okkar hér mikið
verkefni. Áðurnefnd grein Jak-
obs veitir almenningi nauðsyn-
lega undirstöðuþekkingu um
þessi mál.
Önnur lengsta greinin í Bú-
fræðingnum er eftir Kristinn
Guðlaugsson á Núpi og nefnist:
50 ára cndurminning frá Núpi.
Kristinn var nemandi á Hólum
fyrir 50 árum, í skólástjóratíð
hins merkilega manns Her-
manns Jónassonar. Greinin er
fróðleg og skemmtileg aflestrar.
Skemmtileg og athyglisverð í
senn er t. d. frásögnin af ræðu
Hermanns skólastjóra, þegar
piltarnir gerðu baunaverkfallið.
Gísli Magnússon skrifar um
Stefnumörk í Saufffjárrækt, vel
samda og eindregna hvatningar-
hugvekju um að efla kynbætur
sauðfjárins, því að framtíð
sauðfjárræktarinnar sé mjög
undir því komin. Grein Gísla er
bæði fróðleg og hvetjandi.
Þá er grein um Tamningastöð
Skagfirðinga, eftir Ó. H. J. og
um byggffasöfn, eftir Árna
Sveinsson. Loks er skýrsla frá
bændaskólunum, aðallega frá
Hólum. „Hólamannafélag“ hefir
séð um útgáfuna þetta ár, og
Gunnlaugur Björnsson annazt
ritstjórnina, en Búfræðingur-
inn er gefinn út af Hólamönnum
og Hvanneyringum og sjá þeir
um ritið sitt árið hvor.
Garðyrkjuritið.
Garðyrkjuritið 1944 kom út
nokkru fyrir 17. júní og ber þess
líka nokkur merki. Á kápu þess
er ágætlega prentaður íslenzk-
ur fáni og þaö hefsti á laglegu
ljóði og lagi um íslenzka fánann,
(Framh. á 4. síðu)
Samband ísl. samyinnufélaga,
S AM VINNUMENN!
Dragiff ekki aff brunatryggja innbú yffar.
Biffjið kaupfélag yffar aff annast vátryggingu.
Tílkynning
írá Vatnsveitu Reykjavíkur
Athygli bæjarbúa skal vakin á því, að bannað er að nota
vatnsveituvatn á þann hátt, að því sé sprautað úr slöngum
við gluggaþvott, húsþvott, gangstéttaþvott, bifreiðaþvott og
við vökvun garða. Við slíkan þvott má nota fötur eða önnur
hæf ílát, en bannaff er að láta sírenna í þau vatnsveituvatn.
Einnig er bannað að láta vatn sírenna við afvötnun og
kælingu matvæla.
Þá er brýnt fyrir fólki, að takmarka eftir föngum vatns-
notkun við þvott á fatnaði.
‘ Þeir, sem gerast brotlegir við þessi fyrirmæli eiga það á
hættu, að lokað sé fyrir vatn í húsum þeirra um lengri eða
skemmri tíma.
Vatnsveita Reykjavíkur
ÓDÝRAR BÆKUR
Eftirtaldar bækur
Menníngar- og
Fræðslusambands Alþýðu
verða seldar næstu daga með gamla lága verffinu meðan upplög
endast.
GUNNAR GUNNARSSON: Svartfugl kr. 8,00.
STEFAN ZWEIG: Undir örlagastjörnum, Magnús Ásgeirsson ís-
lenzkaði. Verð kr. 4,50.
RÓMAIN ROLLAND: Ævisaga Beethovens, Símon Jóh. Ágústsson
íslenzkaði. Verð kr. 5,50.
GUNNAR GUNNARSSON: Heiðaharmur, innb. 16,00.
DOUGLAS REED: Hruna’dans heimsveldanna. Verð kr. 12,75.
HERMANN RAUSCHNING: Hitler talar. Verð kr. 13,00 heft,
kr. 16,00 innb.
CARL HAMBRO: Árásin á Noreg, heft kr. 6,00, ib. kr. 10,00.
ÖRN ARNARSON: Illgresi, innb. kr. 30,00, skinnband kr. 55,00.
Aðeins örfá eintök óseld af suinum bókunum.
Bókabúð Braga Brynjóllss.
Hafnarstræti 22. — Sími 3223.