Tíminn - 15.08.1944, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
PRAMSÓKN ARPLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
APGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, þriðjmlagmu 15. ágiist 1944
78. blað
Erlent yfirlit:
Hlutskipti þeírra,
sem særast
Styrjaldir krefjast þungra
fórna — þyngri heldur en við
íslendingar, sem um margar ald-
ir höfum lifað í sátt og friði,
getum í rauninni gert okkur
fulla grein fyrir. Fátt er þó öllu
átakanlegra heldur en sá miklr
fjöldi manna, sem jafnan kem-
ur heim helsærður og limlestur
á ótal vegu úr hverri styrjöld, Er
það æviböl, sem þessu fólki er
búið, þyngra en tárum taki.
Vitaskuld leggja styrjaldar-
þjóðirnar hið mesta kapp á, að
sjá særðu fólki, hermönnum og
öðrum, fyrir sem beztri læknis-
hjálp og hjúkrun, en aðstaðan
er oft erfið, og iðulega er lítið
hægt að gera til bjargar, hversu
góð sem aðstaðan er.
í meginatriðum er læknis-
hjálp og hjúkrun særðra hagað
á svipaðan hátt í þessu stríði
og var í heimsstyrjöldinni fyrri,
en þó hafa á þessu sviði átt sér
stað miklar framfarir, og koma
þar til greina nýjar læknisað-
gerðir, ný lyf og bæ.tt flutninga-
tæki, er gefa gilda ástæðu til
þess að ætla, að hlutur hinna
særðu, er læknishjálp hljóta í
tæka tíð og yfirleitt er unnt að
bjarga, sé mun betri nú en fyrir
þrjátíu árum.
Um það bil tveir þriðju hlutar
þeirra, sem hljóta sár, er eigi eru
banvæn, er í skýrslum skipað í
þann flokk, sem kallast „lítið
særðir“. Hinn ágæti sáraumbún-
aður, sem mönnum er veittui;
svo fljótt og svo nálægt vig-
stöðvunum sem unnt er, ásamt
nýjustu lyfjum, kemur í veg fyr-
ir, að spilling hlaupi í sárin, og
þegar þessir menn komast í
sjúkrahús, þar sem þeir njóta
hinna fullkomnustu lækninga-
aðgerða, fá þeir venjulega fullan
bata mjög fljótlega. Einn þriðji
hluti þeirra, sem særast, hlýtur
hættuleg sár. Mjög mikilvægt er,
að þeir fái skjóta læknin'gu á
taugaáfalli, og er blóðflutningur
algengasta ráðið við því. Vita-
skujd hefir blóðgjöfin valdið
gerbreytingu í því efni að lækna
þá, sem eru mikið særðir. Á sér-
hverri sáraumbúnaðar- og lækn-
ingastöð á leiðinni frá vígstöðv-
unum til hinna fullkomnustu
sjúkrahúsa, er blóð eða blóðefni
við höndina. Þeir, sem bjargað
hefir verið með blóðgjöf í ná-
munda við orrustuvöllinn, geta
þess vegna fengið viðbótar-
skammt af blóði, eftir því, sem
nauðsyn krefur. Skýrslurnar um
heimflutning hinna særðu eru
greinilegt vitni um þær geisi-
legu framfarir, sem orðið hafa
síðan í fyrra stríði, á því sviði.
Stórkostlegustu framfarirnar,
hvað snertir hjúkrun særðra,
eru þó fólgnar í vörnum gegn og
lækningu á spillingu skotsára.
Varnir þær, sem fundnar hafa
verið gegn krampa, hafa dregið
til stórra muna úr tíðni og
strangleika þessa geigvænlega
sjúkdóms. Líkast til er mest
að þakka' „pencillíninu". Þetta
merkilega efni ræður ekki nið-
urlögum allra sýkla, en þó hefir
hið mikilvæga gildi þess verið
sannprófað — t. d. í Afríku og
á Ítalíu-vígstöðvunum. Og sú
raun hefir sýnt, að það læknar
mein, sem engin áður þekkt lyf
unnu á. Nú eru birgðir af því
handbærar thvarvetna þar, sem
gert er að sárum og aðrar. full-
komnari læknisaðgerðir fara
fram. Af þeim sökum getur orð-
ið mjög fljótt um afturbata að
ræða, jafnvel á leiðinni frá víg-
völlunum til hinna fullkomn-
ustu sjúkrahúsa í Bretlandi. Því
hefir verið haldið fram, að
læknisfræðilegur undirbúningur
innrásarinnar í Frakkland hafi
tekið á þriðja ár. Það er þegar
komið í ljós, að sá þátturinn hef-
ir ekki borið minni árangur en
aðrír þættir undirbúningsing.
Sendiherra Sovét-
ríkjanna afhendír
forseta Islands
embættísskjöl sín
S. 1. föstudag tók forseti ís-
lands á móti sendiherra Sovét-
ríkjanna, herra Alexei Krasilni-
koff.í hátíðasal forsetabústaðar-
ins að Bessastöðum, og afhenti
sendiherrann embættisskjöl sín
stíluð til forseta hins íslenzka
lýðveldis. Fórust sendiherra við
þetta tækifæri orð á þessa leið:
„Ég hefi þann heiður að færa
yður skilríki þau, er stjórn
Æðstaráðs Sovétríkjanna hefir
gefið, en með þeim er ég skip-
aður sérstakur sendimaður og
ráðherra með stjórnarumboði
hjá yður.
Mér er ánægja að fullvissa yð-
ur, herra forseti, um að stjórn
mín og ég sjálfur finnum til
mikillar ánægju vegna hins vin-
samlega sambands, sem góðu
heilli hefir á komizt milli ís-
lands og Sovétlýðveldanna.
Sovétstjórnin efast heldur eigi
um, að þetta vinsamlega sam-
band milli landa okkar beggja
muni í framtíðinni þróast og
leiða til hagkvæmrar samvinnu
milli þjóða okkar.
í eigin nafni sem sendiherra
Sovétríkjanna er mér ánægja
að tjá yður, herra forseti, ósk
mína til að auka og styrkja eftir
beztu getu hin pólitísku, efna-
legu og menningarlegu bönd
(Framh. á 4. síðu)
Mýit stórfyrirfæki
Nú fyrir nokkru var stofnað
hér í bænum hlutafélag, sem
„Skipanaust“ nefnist. Er stofn-
fé þess 1 millj. króna. Markmið
félags þessa er:
1. Koma upp dráttarbrautum
fyrir skip, allt að 2000 smálestir
og öðrum nauðsynlegum tækjum
í sambandi við þær. Framkvæma
upp og framsátur skipa og
geymálu á þeim. Framkvæma
botnhreinsun, ryðhreinsun, og
málningu, hampþéttingu, reiða-
og seglagerð á skipum og öðrum
hlutum, sem í dráttarbrautina
koma.
2. Framkvæma skoðun á
skemmdum, gera kóstnaðar-
áætlanir, sjá um útboð og hafa
eftirlit með alls konar vinnu,
sem framkvæmd er á skipum
meðan þau eru í vörzlu félags-
ins.
3. Verzla með alls konar efni-
vöru til skipa og vélaviðgerða
og annað, er æskilegt kynni að
þykja í þessu sambandi.
4. Koma upp björgunarskipi
og öðrum nauðsynlegum tækj-
um til björgunar á skipum og
reka kafarastarfsemi.
Stjórn félagsins skipa:
Ársæll Jónasson, kafari, form.,
Magnús Guðmundsson, skipa-
smiðameistafi, Páll Einarsson
vélfræðingur, Kristján Guðlaugs
son hæstar.málafl.m. og Guð-
finnur Þorbjörnsson forstjóri.
Bækistöð hyggst félagið að
hafa inn við Elliöaárvog, og á
það tíú í samningum um það
við forráðamenn Reykjavíkur-
hafnar, sem á landið þar.
Eins og sjá má af stefnuskrá
þessa nýja félags, er það meira
en lítið, sem það hyggst að fær-
ast í fang. En ef vel tekst til
um starfrækslu þeirra fyrir-
tækja, er það ætlar að starf-
rækja, mun verða að því mikill
ávinningur fyrir ' landsmenn.
Meðal annars myndi þeir þá
njóta skipavinnu, sem annar’s
væri ekki kostur á að fram-
kvæma, afgreiðslutími skipavið-
gerða styttast til muna, eftirlit
með skipum yrði auðveldara en
nú og ýmsar nýjar framkvæmd-
ir, sem við höfum ekki haft af
að segja áður, eru þá tiltölulega
auðveldar.
Von á tiittiígu iiýjuiii Isinil
búnaðarTéluin ttl reynslu
Víðtal vid Jóhannes Bjarnason
vélaverkfræðing
Jóhannes Bjarnason vélaverkfræðingur er nýkominn heim úr
Ameríkuför, er hann fór að tilhlutun Vilhjálms Þór atvinnu-
málaráðherra til þess að kynna sér, hvað fáanlegt væri vestra
af vinnuvélum, sem hentugar væru við landbúnað hér, og festa
kaup á slíkum tækjum til reynslu, svo að hægt sé sem fyrst að
fá úr því skorið, að hvaða gagni þær koma og kaupa þær j
stórum stíl, ef þær reynast haldkvæmar. Er hér um mjög mikils
vert mál að ræða, er gefa verður fyllsta gaum.
Hefir Tíminn haft tal af Jóhannesi og spurt hann tíðinda
úr vesturförinni.
— Ég lagði af stað frá Reykja-
vík 24. júlí og kom til Washing-
ton sömu nótt. Hélt ég strax til
New York, því að ákveðið vaf
að ég hefði aðalbækistöð mína
í skrifbtofu-aðalræðismanns ís-
lands þar. Setti ég mig þegar í
samband við allar þær verk-
smiðjur 1 Bandaríkjunum og
Kanada, er framleiða landbún-
aðarvélar þær, sem til greina
gátu komið.
Eftir nokkrar bréfaskriftir
komst ég að raun um, að enn
var smíðað nokkuð af mörgum
þeim vélum, sem ég hafði hug
á. Sumar vélar höfðu þó ekki
verið framleiddar síðan stríðið
skall á og verið ð’fáanlegar lengi,
og leit ver út um útvegun þeirra.
Hins vegar vissi ég, að stórar
verksmiðjur hlutu alltaf að geta
skrapað saman eina eða tvær
vélar af hverri gerð í vöru-
geymsluhúsum sínum. Fór svo,
að ég fékk allar þær vélar, sem
ég vildi fá, eftir nokkurt þóf.
Naut ég þar greiðvikni og hjálp-
ar ýmissa málsmetandi manna,
er mikils voru ráðandi í þessu
efni.
Vegpa þess, að bezt er fá allar
þær vélar, sem hægt er, frá
sömu verksmiðju, sökum vara-
hluta og af fleiri ástæðum, ákvað
ég að kaupa allar vélarnar, sem
hægt væri að fá, hjá Inter-
national Harvester Co., sem er
stórt og vel þekkt fyrirtæki.
En Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga hefir einkaumboð á
á íslandi á vélum frá þeirri verk-
smiðju, svo að ég þurfti að fá
leyfi þess að geta keypt þær þar,
og veitti Sigurður Kristinsson
forstjóri mér það fúslega.
Margar vélar þeirra, sem ég
festi kaup á, eru tilbúnar til af-
greiðslú nú þegar, og er aðeins
beðið eftir útflutningsleyfi, er
fæst eftir 3—4 vikur. Aðrar
verða ekki tilbúnar fyrr en síðar,
í haust eða vetur, en settu að
komast til Íslands fyrir vorið,
svo að hægt verður að reyna
þær næsta sumar.
Vélar þær, sem væntanlegar
eru, eru þessar:
Heyhleðsluvél til að hlaða heyi
á vagna, vel meðfærileg tveim
xslenzkum hestum, vegur um
450 kg.
Kálplöntunarvél til að planta
út káli og öðrum plöntum.
'Vél til að setja niður spíraðar
kartöflur. Vél þessi er að því
leyti nýjung, að þetta er eigin-
lega sérstök tegund kálplöntun-
arvéla, sem ég sá að mundi vera
mjög hentug til að flýta fyrir og
létta setningu spíraðra kar-
taflna.
Vél til að setja niður óspírað-
ar kartöflur.
Vél til að sprauta kartöflur
gegn sýki.
Vél til að taka upp kartöflur,
sem skilur þær eftir í röð í
garðinum, ofan á moldina.
Vél, sem notuð er í sambandi
við þá fyrrnefndu og tekur við
kartöflunum og skilar þeim í
poka.
Vél til að greina og vigta kar-
töflur.
Jóhannes Bjarnason
vélaverkfrœöingur.
Mykjudreifari, sem er nokkurs
konar vagn, sem dreifir mykj-
unni eftir vild á tún og garða.
Dráttarvél, útbúin með sláttu-
vélargreiðslu og ljá,plóg og herfi.
Vél til að brýna sláttuvéla-
ljái.
Ræsaplógur, sem er áhald, er
dregið er af dráttarvél og ræsir
fram mýrar.
Hverfiplógur, sem settur er í
(Framli. á 4. síðu)
Mat á nýjum iiski
Námskeíð fyrir verk-
stjóra og matsmenn
í hraðfrystihúsum
Síðan 7. júní hefir farið fram
mat á nýjum fiski, er hraðfrysti-
húsin hafa tekið til vinnslu.
Reglugerð um þetta og opinbert
eftirlit með vinnslu i húsunum
hefir verið í gildi síðan.Hafa þeir
Sveinn Árnason fiskimatsstjóri
og Bergsteinn Bergsteinsson,
yfirmatsmaður freðfisks, verið
að skipuleggja þessi störf. Mats-
menn hafa verið skipaðir við
öll starfandi frystihús í landinu,
eftir tillögum fiskimatsstjdra og
fiskimatsmannsins, en þeir hafa
á hendi eftirlit með matinu og
stjórna því. Hafa þeir að undan-
förnu verið í ferðalögum milli
frystihúsanna og munu halda
því áfram allan næsta mánuð.
Siðan 1. júlí hefir einnig ver-
ið komið mati á og eftirliti með
öllum nýjum fiski, sem hefir
verið keyptur og fluttur út ís-
varinn. Fiskimatsstjóri hefir
einnig á hendi stjórn og eftir-
lit með þessu mati, ásamt yfir-
matsmönnum saltfisks, er ann-
ast eftirlitið, hver í sínu um-
dæmi. Eins og alkunnugt er, hef-
ir mat á saltfiski verið lögboðið
hér síðatí 1910. Hefir það þótt
gefa góða raun, og aðrar þjóðir
tekið það upp eftir ijslenzkri
fyrirmynd. En mat á nýjum fiski
er ekki hægt að taka upp með
sömu vinnuaðferð, og því verður
að fara nokkuð inn á nýjar
brautir. Of snemmt er að spá
nokkru um, hvort þetta mat gef-
ur eins góða raun og saltfisks-
matið.
(Framh. á 4. síðu)
Gjaldeyrisráðstefnan
í Bretton Woods
Frásögn Svanbjörns Frímannssonar,
formanns viðskiptaráðs
íslenzka sendinefndin, er sat gjaldeyrisráðstefnuna í Bretton
Woods í Bandaríkjunum í umboði íslands, kom hingað til lands
aðfaranótt fimmtudags síðastliðins. Voru í henni ifragnús Sig-
urðsson bankastjóri, formaður, Svanbjörn Frímannsson formað-
ur viðskiptaráðs og Ásgeir Ásgeirsson bankastjóri.
'Tíminn hefir haft til af Svan-
birni Frímannssyni, og sagðist
honum svo frá ráðstefnunni og
málum þeim, sem fyrir henni
lágu:
— Ráðstefnan hófst 1. júlí og
stóð í þrjár vikur. Áttu þar full-
trúa 44 þjóðir í öllum heims-
álfum. Hún var undirbúin og
kvödd saman af stjórn Banda-
ríkjanna, en Bretar og ýmsar
aðrar hinna stærri þjóða tóku
þátt í undirbúningsstörfum. All-
ar aðrar þjóðir, sem þátt tóku í
ráðstefnunni, höfðu fengið með
alllöngum fyrirvara útdrætti úr
bráðabirgðatillögum, sem leggj-
ast áttu fyrir hana.
Ráðstefnan var sett af
Morgenthau, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna, er var formaður
Bandarikjanefndarinnar og kos-
inn forseti ráðstefnunnar. En
aðal talsmaður Bandaríkja-
stjórnar var Mr. White, aðstoð-
armaður hans í fjármálaráðu-
neytinu.
Formaður brezku sendinefnd-
arinnar var Keynes lávarður,
einn þekktasti fjármálasérfræð-
ingur Breta. Margt fleira víð-
kunnra manna á sviði fjármála
og viðskiptalífs sat ráðstefnuna.
Aðallega voru það tvö verk-
efni, sem fyrir ráðstefnunni
lágu: stofnun alþjöðagjaldeyr-
issjóðs og stofnun alþjóðabanka.
Hlutverk gjaldeyrissjóðsins á
að vera að yeita lán til þeirra
þjóða, sem á því kunna að þurfa
að halda og þátt tóku í sjóð-
stofnuninni, til þess að festa eða
halda úppi stöðugu gengi gjald-
eyris síns.
Hlutverk bankatís er að veita
lán þeim þjóðum, er þurfa á
lánsfé að halda til viðreisnar og
eflingar atvinnuvegum sínum,
og þó sérstaklega þeim, sem
harðast hafa orðið úti í stríð-
inu.
Svo er til ætlazt, að þessar
stofnanir starfi saman að al
heimsgj aldeyrismálum og hafi
hönd í bagga með þróun gjald-
eyrismála í heiminum yfirleitt
eftir stríðið. Voru samþykktir
gerðar um báðar þessar stofn-
anir, en ekki er til þess ætl-
azt, að þær komi til fram-
kvæmda fyrr en þær hafa verið
staðfestar af hlutaðeigandi rík
isstjórnum, þar eð fulltrúar
(Framh. á 4. síðu)
Á víðavangi
RÓGUR ÍHALDSINS.
Morgunblaðið og íhaldsliðið
hélt uppi persónulegum árásum
og brigslum á hendur Hermanni
Jónassyni um mörg ár — þótt
árangurinn yrði öfugur við til-
ganginn.
Árni frá Múla skýrði frá þvi
í blaði sínu, að Sjálfstæðisflokk-
urinn teldi beinar árásir óhent-
ugar bardagaaðferðir. Þeim er
hægt að mæta, á þeim er hægt
að taka, þær er hægt að reka
öfugar ofan í ósannindamennina
Árni sagði, að íhaldið teldi slef-
sögurnar miklu þægilegri bar-
dagaaðferð. Stundum er þeim
dreift mann frá manni, en
stundum tæpa flokksblöðin á
róginum ’ hvað eftir annað, og
síðan fullkomna slefberarnir
sögur og bera þær manna á með-
al. Árni þekkir sína, og þann
sagði í blaði sínu, að hann teldi
sér nauðsynlegra en allt annað
að komast á snoðir um róginn,
er settur væri í gang um sig, og
hnekkja honum í blaðinu.
SKATTAR HERMANNS
Eitt af því, sem Mbl. hefir
ánægju af að smjatta á-og glósa
með, eru skattgreiðslur Her-
manns Jónassonar. Einkum er
það hinn lági eignarskattur
Hermanns Jónassonar, sem þyk-
ir hentugt rógsefni.
Sleppum því’nú alveg, hve trú-
legt það er, að menn svíkji eign-
arskatt, ekki hærri en hann er.
En hitt er aðalatriðið, að ef hér
er ekki á ferðinni einstök fávísi,
hlýtur að vera blásið að rógnum
í þeirri trú, að fólk almennt
átti sig ekki á ákvæðum skatta-
laganna. Þar er lögboðið að telja
fasteignir fram með fasteigna-
mati. Ef skattþegn á margar
fasteignir og skuldar sömu upp-
hæð og eignirnar eru metnar á,
að fasteignamati, á skattþegn-
inn nákvæmlega ekki neitt, sam-
kvæmt réttu skattaframtali.
Þessi skattþegn getur verið, og
er nú, sterkefnaður. í skatt-
skránni eru af þessum ástæðum
hundruð manna, og jafnvel þús.,
er borga mjög lágan eða engan
eignarskatt, þótt þeir hafi talið
rétt og samvizkusamlega fram
og séu í rauninni rikir menn.
Einn slíkur maður seldi fast-
eignir sínar síðastliðinn vetur,
gaf síðan hundruð þúsunda og
átti stóreignir eftir. Og það er
ekkert leyndarmál, hvað sem
efnum Hermanns Jónassonar
annars líður, að eignir hans eru
fasteignir, lágt metnar.
GÓÐ RÁÐ.
Þessar skýringar munu nægja
flestum, enda auðskiljanlegar,
og menn hafa dæmin fyrir fram-
an sig á mörgum stöðum. En
setjum svo, að Morgunblaðinu
nægi ekki þessi skýring, og hin-
ar þrálátu áhyggjur þess út
af eignum Hermanns Jónas-
sonar haldi áfram að stríða á
það — væri þá ekki ráð að benda
Sjálfst^eðismeirihlutanum í nið-
urjöfnunarnefnd Reykjavíkur
eða fulltrúunum í yfirskatta-
nefnd á þessar eignir. Það ætti
þá einnig að voga að bera þetta
á Hermann Jónasson berum orð-
um, í stað þess að þieita dylgjum
og glósum, og sjá, hvort hann
þorir að láta málið fara fyrir
dómstólana.
Þetta væri gott ráð til þess
að fá málið upplýst á óyggjandi
hátt. En kannske hér sé aðeins
á ferðinni ein af þessum íhalds-
slefsögum, sem ekki er ætlazt
til, að hægt sé að henda reiður
á, — ein af þeirri tegund eftir-
lætisvopna Sj álfstæðisflokksins,
sem Árni frá Múla lýsti svo eft-
irminnilega.
HERNAÐARAÐFERÐIR
ÍHALDSINS.
Menn leiða af sér grun með
ýmsum aðferðum. Hvernig
stendur á því, að inneignir er-
lendis og margt fleira bendir
(Framh. á 4. síðu)