Tíminn - 18.08.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, föstudagiim 18. ágúst 1944
79. blað
Erlent yftrlit:
Innrásín í Suður-
Frakklaud
Ný stórtíðindi hafa gerzt þessa
viku. Mikill liðsafli Bandaríkja-
manna, Breta og Frakka réðust
inn á Suður-Frakkland snemma
að morgni síðastliðinn þriðju-
dag. Hófst innrásin' með gífur-
legum loftárásum á strandvirki
Þjóðverja við Miðjarðarhaf. Síð-
an var fallhlífalið látið svífa til
jarðar. Var það fjölmennt mjög.
Einnig var mikið lið flutt í svif-
Sir Henry Maitland Wilson,
yfirhershöfðingi Bandamanna við Mið-
jarðarhaf. Hann var hœgri hönd
Wavells yfirhersliöfðingja, þegar ítalski
herinn var hrakinn brott úr Libýu.
flugum til innrásarsvæðisins,
og er tilkynnt, að aldrei hafi
aðrir eins liðflutningar átt sér
stað með þeim hætti sem þessa
nótt. í dögun komu herskip
Bandamanna til sögunnar og
hófu skothríð mikla á land upp,
dg nokkru síðar lentu fyrstu inn-
rásarbátarnir við ströndina.
Gengu hersveitirnar á land víðs
vegar milli Nizza og Marselju, og
er talið, að átta hundruð skip að
minnsta kosti hafi verið notuð
við innrásina.
Nokkrum klukkustundum eft-
ir að þetta gerðist gaf Sir Henry
Maitland Wilson, yfirhershöfð-
ingi Bandamanna við Miðjarð-
arhaf, út fyrstu tilkynningu sína
um innrásina — aðeins fáorða
tilkynningu um það, að hún
hefði átt sér stað.
Innrásin gekk mjög greiðlega
frá upphafi, enda munu Þjóð-
verjar hafa verið mjög fáliðaðir
þarna suður frá. Mörg strand-
vígi þeirra voru gersamlega
mannlaus. En víða höfðu þeir þó
allmikinn viðbúnað og veittu
landgöngusveitunum snarpa
mótspyrnu meðan þeir máttu.
Einnig munu þeir hafa valdið
Bandamönnum talsverðu skipa-
tjóni sums staðar.
Innrásarnóttina og morgun-
inn, sem hún hófst, var í sífellu
varpað út frá útvarpsstöðvum
Bandamanna. Var meðal annars
mjög heitið á franska föður-
landsvini að rísa upp gegn Þjóð-
verjum og torvelda þeim vörnina
með margvíslegu móti. Voru
nákvæm fyrirmæli gefin um það,
hvaða baráttuaðferð bezt myndi
henta á hverjum stað. Meðal
annars talaði þá de Gaulle„
foringi Frjálsra Frakka, til
frönsku þjóðarinnar og sagði, að
nú væri tími uppreisnarinnar
kominn. Til franskra verka-
manna beindi hann þeim fyrir-
mælum, að gera allsherjarverk-
fall til þess að gera Þjóðverjum
sem erfiðast fyrir.
Enn sem komið er hefir inn-
rásin gengið mjög að óskum.
Hersveitir Bandamanna eru
komnar 15—20 km. inn í landið,
án þess að Þjóðverjar hafi veitt
neina verulega mótspyrnu. En
í þýzkum fregnum er gefið í
skyn, að hörð átök séu i vænd-
um, hvort sem þar er um annað
en hreystiyrði að ræða. Frakkar
sjálfir eru komu Bandamanna
(Framh. á 4. síðu)
Héraðshátíðir Fram-
sóknarmanna að
Hrainagilí og
Blönduósi
Framsóknarmenn í Eyjafirði
og Austur-Húnavatnssýslu héldu
héraðshátíðir sínar um síðustu
helgi.
Héraðshátíð Framsóknar-
manna í Eyjafirði og á Akureyri
var haldin að Hrafnagili. Eins og
kunnugt er eiga félögin land-
spildu á Hrafnagili, sem Hólm-
geir Þorsteinsson bóndi þar gaf
þeim 1939. Hin síðustu ár hefir
ekki verið hægt að halda þar
samkomur vegna setuliðsbygg-
inga og dvalar setuliðsins þar.
Var þetta því fyrsta samkoma
félaganna, sem þarna var haldin
að nýju. Er aðstaða fyrir úti-
samkomur hin prýðilegasta og
var veður með afbrigðum blítt
samkomudaginn og tókst sam-
koman með ágætum. Munu hafa
sótt hana um 1000 manns.
Bernharð Stefánsson alþm.
setti samkomuna með ræðu og
stjórnaði henni. Þá fluttu ræð-
ur Steingrímur Steinþórsson
búnaðarmálastjóri og Jóhann
Frímann ritstjóri. Lúðrasveit
Akureyrar, undir stjórn Jakobs
Trygjjvasonar, lék á milli ræð-
anna. Að lokum var stiginn dans
(Framh. á 4. síðu)
Sænsku Hskiskípín
50 rútnl. bálar kosla
212 [»ús. sænskar kr.
80 rúml. 266 pús
í framhaldi af tilkynningu
ráðuneytisins frá 11. maí s. 1.,
um smíði fiskiskipa í Svíþjóð,
vill ráðuneytið gefa almenningi
eftirfarandi upplýsingar um
þetta mál.
Sendiráð íslands í Stolckhólmi
hefir undanfarna mánuði starf-
að að öflun fjölda tilboða frá
sænskum skipasmíðastöðvum í
smíði téðra fiskiskipa, svo og
tilboða í aðalvélar og hjálpar-
vélar. Fyrir nokkrum dögum
hafa tilboð borizt í þá 45 báta,
sem nú er leyfi fyrir að byggðir
verði. Fiskifélag fslands hefir
haft tilboð þessi til athugunar,
og er það álit þess, að tilboð
Föreningen Sveriges mindre
Varv í Gautaborg sé lang hag-
kvæmast í smíði bátanna, og
hagkvæmasta vélatilboðið sé
frá A/B. Atlas Dissel í Stokk-
hólmi.
Verð skipa og véla verður ca.
í' sænskum kr. sem hér segir:
50 rúml. bátar:
Skipsskrokkar með tilheyrandi
kr. 145.000,00.
Aðalvél og hjálparvélar kr.
67.000,00.
80 rúml. bátar: -
Skipsskrokkar með tilheyrandi
kr. 193.000,00.
Aðalvél og hjálparvél kr.
73.000,00.
Við þessa kostnaðarliði bæt-
ast ca. 5% til þess að standa
straum af eftirliti með smíði og
annar óhjákvæmilegur kostnað-
ur.
Framangreint skipasmíða-
samband hefir skuldbundið sig
til að afljenda alla bátana 45
að tölu innan 12 mánaða frá
undirskrift samnings, en af-
greiðslutími véla verður allt að
19 mánuðir.
í þessu sambandi vill ráðu-
neytið láta þess getið, að gerð-
ar hafa verið ítarlegar tilraunir
til þess að fá togara smíðaða i
Englandi og Svíþjóð. Enn sem
komið er hafa þessar tilraunir
ekki borið árangur, en þeim
verður haldið áfram.
Fimmfaldur grasvöxtur á
euglmu, sem boriö var á
Tilraunir Unnsteins Ólafissonar,
skólastjóra Gardyrkjuskólans
Unnsteinn Ólafsson, skólastjóri Garðyrkjuskólans í Hveragerði,
hefir í sumar gert athyglisverðar tilraunir um notkun tilbúins
áburðar á engjalönd. Hefir árangur tilrauna þessara orðið sá,
að þar sem 600 kg. áburðar voru borin á hektara, hefir heyfallið
5—6-faldazt, miðað við sams konar engi, sem ekki var borið á,
uuk þess sem sjáifsagt er allmikill gæðamunur á heyinu.
Fréttamaður frá Tímanum
brá sér í fyrradag austur í Ölfus
til þess að kynna sér tilraunir
þessar og árangur þeirra, þar eð
hér er um að ræða nýjung, er
getur haft mikla hagræna þýð-
ingu fyrir bændur víða um land,
ekki sízt þegar áburðarvinnslan
verður orðin innlend og áburð-
arkaupin krefjast ekki lengur
erlends gjaldeyris, heldur skapa
aukið starfslíf í landinu sjálfu.
Tilraunir þessar voru gerðar á
stórri engjaspildu, er Lambeyja
nefnist og er í Ölfusá fyrir neð-
an Arnarbæli í Ölfusi. Landið er
þurrlent og vaxið gulstör, sem
hefir sprottið illa undanfarið.
Síðastliðið vor lét Unnsteinn Ól-
afsson skólastjóri bera þar
Ammophos og brennisteinssúrt
ammoníak á tíu tilraunareiti, en
aðrar spildur voru látnar vera
án áburðar. eins og verið hefir.
Áburðarska^mmtarnir voru
mismunandi — sem svaraði 150
—600 kg. á hektara. Til saman-
burðar má geta þéss, að mjög
algengt er að bera einn poka á
eina dagsláttu í túni, eða 300 kg.
á hektara, en mest eru notuð
600 kg. á hektara, eins og Unn-
steinn notaði á engireiti þá, er
mestan áburð fengu.
Árangurinn af þessúm tilraun-
um virðist vera sá, að þar sem
mest var borið á, hafi heyfallið
5—6-faldazt, og hlutfallsleg við
það er aukningin, þar se.m
minna var borið á. Brennisteins-
súrt ammoníak virðist þó gefa
mun betri raun en Ammophos,
og þarf tiltölulega lítinn skammt
af því til þess að tvöfalda gras-
vöxtinn.
Auk þess sem grasvöxturinn
eykst stórum við áburðinn, virð-
ist grasið einnig mun kjarn-
meira. Störin verður dökkgræn,
þróttmikil og safarík, og benda
allar líkur til þess, að hún hafi
meira fóðurgildi en stör, sem
vex á áburðarlausu landi. Mun
rannsóknarstofa háskólans láta
fram fara athugun á því, hvaða
munur sé á fóðurgildi þeirrar
starar, er fengið hefir tilbúinn
áburð, og hinnar, er einskis til-
búins áburðar hefir notið.
Af árangri þessara tilrauna
vii'ðist óhætt að draga þá álykt-
un, þótt hér sé aðeins við aðeins
við eins ár reynslu að styðjast,
að á jörðum, þar sem um þurr-
lenda og véltæka engjateiga er
að ræða, muni borga sig betur
að bera á þá tilbúinn áburð til
vaxtarauka heldur en nýta
þýfðar eða blautar engjar. Sums
staðar hér á landi eru geysivíð-
lend engjaflæmi, sem vafalítið
mætti, með hæfilegu magni af
heppilegum áburði, láta verða
að margföldu gagni miðað við
það, sem nú er. Væri slík nytj-
un góðra, véltækra engja
sjálfsagt mun hagkvæmari en
ræktun og nýting lélegs lands,
til dæmis jafnvel illra fram-
ræstra, grýttra qg ógreiðfærra
túna.
Sé tilbúinn áburður borinn
snemma vors á stararengi má
vafalaust byrja áð slá þau eins
snemma og tún, flest ár að
minnsta kosti. Þar sem um á-
veituengjar er að ræða mun þó
heppilegra að láta vatn standa
á engjunum fyrri hluta vors og
bera síðan á, þegar vatninu hef-
ir verið hleypt af.
Vitaskuld þarfnast þetta ný-
mæli frekara rannsóknar, enda
verður tilraununum sjálfsagt
haldið áfram. Á þessu stigi er
ekki hægt að fullyrða neitt um
það, á hvern hátt slík nýbreytni
gæti orðið búnaðinum að mestu
gagni, sízt i einstökum atriðum,
og verða áframhaldandi til-
raunir og aukin reynsla að skera
úr um slíkt.
Gutmar Björusson
selur blað sítt
Mínneota Mascot
Nýlega urðu eigandaskipti á
blaðinu_„Minneota Mascot“, sem
Vestur-íslendingurinn Gunnar
Björnsson hefir verið eigandi að
síðastliðinn 50 ár. Núverandi
eigandi blaðsins er einnig Vest-
ur-íslendingur, Ragnar Gutt-
ormsson að nafni. Ragnar starf-
aði við blaðið sem unglingur og
var síðastliðið ár ritstjóri þess.
„Minneota Mascot“ er frægt
meðal íslendinga vestan hafs,
sökum þess að fjórir afbragðs
blaðamenn af íslenzkum ættum,
þeir Gunnar Björnsson og synir
hans Valdimar, Hjálmar og
Björn, hófu starfsferil sinn við
það. Gunnar Björnsson festi
kaup á blaðinu ásamt öðrum
manni árið 1895, en varð brátt
einn eigandi og ritstjóri þess. Er
synir hans, sem störfuðu við
blaðið á skólaárum sínum, höfðu
lokið námi við Minnesota Uni-
versity, sneru þeir aftur til
blaðsins og gerðust ritstjórar
þess hver á fætur öðrum.
Við „Minneota Mascot“ hlutu
þrír synir Gunnars fyrstu til-
sögn í blaðamennsku. Hjálmar
er nú ritstjóri „Minneapolis Star
Journal", Valdimar starfar sem
blaðafulltrúi Bandaríkjahers á
íslandi og er vel kunnur í
Minneapolis fyrir útvarpsfyrir-
lestra^sína, Björn, sem var próf.
í blaðamennsku við Grand Forks
í Norður-Dakota, starfar nú sem
fréttaritari NBC í Stokkhólmi.
Þjóðræknisfél. þakkar
Utanríkisráðherra barst á
miðvikudagsmorgun skeyti frá
stjórnarnefnd Þjóðræknisfélags
íslendinga í Vesturheimi. Er
skeytið á þessa leið:
„Þjóðræknisfélagið vottar for-
seta íslands, ríkisstjórn og þjóð
hjartfólgnar þakkir fyrir fram-
úrskarandi viðtökur og fyrir-
greiðslu í sambandi við heim-
sókn fulltrúa síns og Vestur-
íslendinga á lýðveldishátíðinni.
Hugheilar kveðjur".
Ymsir. lesendur Tímans, er
kynntust dr. Beck í sumar, hafa
beðið blaðið að færa honum
kveðjur, og er það hér með gert.
Innlent endurtryggíng-
arfélag í undirbúningi
Fimm miljóna króna hagnaður af innlendum
slríðslryggingum
Fyrir fimm árum var hér komið á laggirnar stofnun, sem
hafa skyldi meö höndum tryggingar íslenzkra skipshafna vegna
stríöshættu. Um síöastliöin áramót var hagnaöurinn af þessari
starfsemi orðinn rösklega fimm miljónir króna, og hefir nú
verið ákveöið' aö nota þenna sjóð sem stofnfé innlends endur-
tryggingafélags. Er meö því stigið merkilegt spor í þá átt að
skapa alíslenzkt tryggingakerfi.
A árinu 1939 var stofnað
tryggingafélag til þess að
tryggja skipshafnir á íslenzkum
skipum gegn ófriðarhættu. Félag
þetta var nefnt „Stríöstrygg-
ingafélag íslenzkra skipshafna,“
og var stofnað með áhættufjár-
framlagi frá íslenzka ríkinu,
bönkunum, íslenzkum trygg-
ingafólögum og framlögum frá
einstökum útgerðarmönnum.
Upphaflega var til þess ætlazt,
að félag þetta yrði leyst upp,
þegar hlutverki þess væri lokið,
og voru ákvæði í reglugerð nr. 33
frá 12. marz 1941 um úthlutun
tekjuafgangs og skiptingú á
eignum félagsins.
Með lögum nr. 106 30. desem-
ber 1943 var gerð sú breyting á
tilgangi félagsins, að þegar
stjórn þess teldi núverandi aðal-
hlutverki þess lokið, skyldi nota
sjóði þess sem fjárhagsgrund-
völl almennra endurtrygginga í
landinu, einkum sjóvátrygginga,
eins og ákveðið yrði í lögum.
í samræmi við þetta hefir
hagur félagsins verið gerður upp
til síðastliðinna áramóta, og er
hreinn hagnaður af starfsemi
félagsins þá þegar orðinn fullar
fimm miljónir króna.
Hefði félags þessa ekki notið
við, hefði sennilega allt þetta fé
og jafnvel meira runnið út úr
landinu, þar sem félagið hefir
nokkrum sinnum beitt áhrifum
sínum til iðgjaldalækkunar á
markaðinum í Lundúnum. Sam-
tímis hefir tilvera félagsins bætt
aðstöðu hinna tryggðu.
Hér hefir þannig komizt til
framkvæmda eitt af stefnu-
skrármálum Framsóknarflokks-
ins um að gera sem mest af
tryggingum innlent.
Afkoma þessa félags bregður
skörpu ljósi yfir það, hvílíkur
þjóðarhagur er að innlendri
tryggingastarfsemi, og mætti
verða til þess, að ekki dragist
lengur að gera raunhæfar ráð
stafanir til þess að allar íslenzk-
ar tryggingar komizt í hendur
íslendinga sjálfra.
Skyldi enginn ætla, að trygg-
ingastarfsemi annara þjóða sé
nein góðgerðastarfsemi, þótt
hún að sjálfsögðu hafi orðið
okkar þjóð að liði sem skynsam
leg fyrirhyggja. En þessa fyrir
hyggju þyrftum við að fara að
hafa sjálfir, og ætti ekki að
fresta aðgerðum. Því fyrr því
betra.
Á víðavangi
,GÁINN“ HUGSAR UPPHÁTT.
Einn aðalstjórnmálaritari Mbl.
kallar sig Gáin og segist rita „af
sjónarhóli sveitamanns." Hann
ritar ekki óliðlega, og er ef til
vill stundum dálítið hreinskiln-
ari en hinir. Eða er það kannske
eitthvað annað en hreinskilni?
Þann 16. ág. ritar hann mjög
um, hversu ægilegt það væri, ef
Framsóknarfl. og Alþýðuflokk-
urinn mynduðu stjórn saman,
eins og var árin 1928—’31 og 1934
—’37. Síðan segir hann mjög
rogginn: „Sem betur fer, kemur
skipan Alþingis eins og hún er
nú í veg fyrir, að slíkt endurtaki
sig.“ Það er sem sé öllu óhætt.
Það eru nógu margir kommúnist-
ar á Alþingi til þess að sjá fyrir
því, að ekki verði farið að mynda
umbótastjórnir, sem fara í taug-
arnar á íhaldsmönnum. Menn
geta sofið rólegir þess vegna. að
dómi Gáins. Það hefir tekizt að
efla svo kommúnistana, að þeirri
hættu hefir verið bægt frá!
SAMSTJÓRN KOMMÚNISTA
OG ÍHALDSMANNA.
En svo, ja — svo er eins og Gá-
inn verði hugsi. — Hann segir:
„En Alþingi verður að rækja þá
fyrstu og æðstu skyldu, að
mynda starfhæfa ríkisstjórn.“
En eftir nokkra umhugsun
hressist Gáinn á ný og hefir nú
fundið lausnina, og hún er þessi
orðrétt: „Krafa þjóðarinnar nú
er sú, að þeir tveir flokkar, sem
mynda meirihluta Alþingis i stað
stjórnarflokkanna áður, hafi
forystu um stjórnarmyndun,
enda þótt, ekki sé óeðlilegt, að
hinir fái líka að vera með, til
að bæta fyrir sínar mörgu, gömlu
syndir“!!!
Það er bitastætt í þessari
klausu. %
Fyrst er nú það, að „af sjón-
arhóli sveitamanns“ er þess
krafizt, að Sjálfstæðismenn og
kommúnistar myndi stjórn í
stað stjórnarflokkanna áður, þ.
e. Framsóknarfl. óg Alþýðufl.
f fljótu bragði mun sumum koma
á óvart þessi skoðun Gáins á
kommúnistum og tröllatrú hans
á því, hve þeir séu til margra
hluta nytsamlegir. En þetta er
ekkert undarlegt og þarf eng-
um að koma á óvart. Gáinn þessi
stendur sem sé ekki á sjónarhóli
sveitamanns. Hann er einn af
þeim íhaldsmönnum, sem und-
anfarin ár hafa hlaðið undir
kommúnista, með þvi aö koma
í veg íyrir umbótastjórn í land-
inu og til þess að geta leikið list-
ir sínar og gróðabrögð óáreittir
af „bitlingasjúkum" umbóta-
mönnum.
En hvar skyldi sá maður finn-
ast í sveit, sem væntir úrlausnar
á vandamálum þeim, sem nú
eru framundan, með samstjórn
kommúnista og Sjálfstæðis-
manna? Það væri fróðlegt, ef
hann vildi gefa sig fram.
NÚ FÉKKST ÞAÐ STAÐFEST.
Aumingja Gáinn. Honum hefir
örðið það á, að hugsa upphátt
í Mbl. og staðfesta þaö fullkom-
lega, sem Framsóknarfl. og Al-
þýðufl. hafa haldið fram und-
anfarin ár um stuðning Sjálf-
stæðismanna við kommúnista og
hinar barnalegu framtíðaráætl-
anir íhaldsforkólfanna í því
sambandi.
Ýmsir kjósendur Sjálfstæðis-
manna hafa ekki viljað trúa
því, að íhaldsforkólfarnir hafi
beinlínis eflt kommúnista und-
anfarin ár. Þeir ættu þó að vita,
að þetta er rétt. Gáinn er ljóst
dæmi um þenna hugsunarhátt,
og takið eftir því hvað hann er
rogginn, þegar hann minnist
þess, að Alþfl. og Framsóknarfl.
hafi ekki lengur meii-ihluta á
Alþingi, — þökk sé kommúnist-
um.. — ,
(Framh. á 4. síðu)