Tíminn - 18.08.1944, Blaðsíða 2

314
TÍMPíN, íöstiidaginn 18. ágwst 1944
79. blafS
Hvað er iramundan?
Margur hefir áhyggjyr af því,
hvað verða muni um þróun
stjórnmálanna á næstunni hér
á landi.
í heiminum er nú tekizt á um
lýðræði og einræði, um frelsi
annars vegar og harðstjórn og
kúgun hins vegar.
Menn sjá fram á ósigur Þjóð-
verja og Japana, og það hlýtur
að gleðja hvern óspilltan mann.
En hvað verður hér hjá okk-
ur? Auðnast íslendingum að
skapa fyrirmyndarþjóðfélag, þar
sem lýðræði og jafnrétti verður
í heiðri haft?
Eða sundra menn kröftum
sínum framvegis á sama hátt
og nú hefir verið gert í tvö ár,
með þeim árangri, að til upp-
lausnar horfir gersamlega?
Fáum við hér „fullkomnasta
lýðræði í heimi“ að fyrirmynd
kommúnista, þar sem öll stjórn-
málasamtök eru bönnuð, nema
flokkur kommúnista, þar sem
allir frambjóðendur verða að
vera af þeim flokki, jafnframt
því, sem flaggað er með almenn-
um kosningarétti, þar sem full-
komnasta ritskoðun ríkir, til
þess að ekkert sé sagt nema það,
sem ráðandi klíku þykir rétt að
sagt sé?
Fáum við hér ríki stríðsgróða-
valdsins nýja í landinu, þar sem
hinir ríkustu drottna og verjast
öllum skattgreiðslum, þar sem
atvinnuleysi verður eitt aðalein-
kenni þjóðlífsins, þar sem vinn-
an verður þjónn fjármagnsins,
en ekki fjármagnið þjónn vinn-
unnar, þar sem hervald kemur í
stað lýðræðis og frelsis.
Allur þorri laridsmanna er al-
veg fullkomlega mótfallinn því,
að öfgamennirnir til vinstri, geti
komið hér .á einræði, að erlendri
fyrirmynd og játast hjartanlega
vera andvígur því, að stríðs-
gróðamennirnir í landinu ráði
stefnunni framvegis. Þetta er al-
veg áreiðanlegt og þetta er gott
og blessað. En það þarf meira en
að vera andvígur þessu.
Það þarf að gera sér grein
fyrir því, hverjir það eru, sem
vinna að því, að aðrir hvorir
öfgarnir verði ráðandi í stjórn-
málum íslendinga.
Fjölda margir hafa við síðustu
kosningar stuðlað að þeirri upp-
lausn t. d., sem síðan hefir átt
sér stað, án þess að þeir hafi
ætlast til þess, að farið væri með
umboð þeirra á þann hátt, sem
gert var.
Þannig er með fjölda marga
af þeim, sem kusu frambjóðend-
endur Sósíalistaflokksins og
frambjóðendur Sjálfstæðis-
flokksins.
Menn verða að gera sér grein
fyrir því að með því að efla
kommúnista eða láta þá halda
þeirri aðstöðu, sem þeir hafa
nú, þá er unnið markvisst að
því, að innleiða- hér annað hvort
„fullkomnasta lýðræði í heimi“,
þ. e. a. s. einræði og harðstjórn
ákveðinnar flokksklíku, eða þá
harðstjórn, sem beinist gegn
kommúnistum, fyrst sem nauð-
vörn gegn upplausn þeirra, en
síðar fær á sig einkenni aftur-
haldsins, þegar búið er að ganga
af lýðræðinu dauðu í þeim átök-
um, sem kommúnistar koma af
stað.
Þeir, sem efla íhaldið og öfg-
arnar hægra megin, stuðla einn-
ig að því, að aðrar hvorar öfg-
arnar sigri og vinna gegn því,
að hér verði tekin upp sú stjórn-
arstefna, sem tryggt geti frelsi
og jafnrétti.
Það er hart að bollaleggingar
eins og þessar skuli eiga rétt á
sér um þær mundir, sem fjöldi
manna fórnar lífi sínu, til þess
að kveða niður ofbeldi og yfir-
gang, og vitrustu og góðgjörn-
ustu menn í helztu lýðræðis-
löndunum gera sér vonir um
að takast muni þar, að koma
á fjölmörgum umbótum í þjóð-
félagsháttum, án þess að glata
hinu pólitíska frelsi.
En það bjargar engum, þótt
höfðinu sé stungið í sandinn, og
það er kannske ein aðalástæðan
til þess hvernig gengið hefir hér
hjá okkur, að menn geta ekki
(Framh. á 3. s’.Cu)
íþróttamóf ungmeQnalélaganna
í 74. tölublaði Tímans var skýrt frá íþróttamótum allmargra
ungmennasambanda í sumar og árangri þeim, er þar náðist. Hér
er enn skýrt frá íþróttamótum þriggja héraðssambanda og eins
ungmennafélags.
Héraðsmót Ungmeima-
sambands Skaga-
f jarðar.
Héraðs- og íþróttamót Ung-
mennasambands -Skagafj., sem
var jafnframt aðal lýðveldis-
hátíð sýslunnar, fór fram á
Sauðárkróki 17. júní Hófst það
með guðsþjónustu kl. 1 e. h. Sr.
Helgi Konráðsson prédikaði. Síð-
an var gengið í skrúðgöngu út á
íþróttavöll. Þar fluttu ræður:
Gísli Magnússon bóndi Eyhild-
arholti og sr. Halldór Kolbeins
Mælifelli. Karlakórarnir Heimir
og Ásbirningar sungu. Þá hófst
hópsýning 46 fimleikamanna
undir stjórn Kára Steinssonar
íþróttakennara.
Að sýningu lokinni fór fram
íþróttakeppni og tóku þessi fé-
lög þátt í henni og hlutu eftir-
greind stig: Umf. Tindastóll
Sauðárkróki 29 stig. Umf. Hjalti
Hjaltadal 13 stig. Umf. Framför
Lýtingsstaðahreppi 10 stig. Umf.
Staðarhrepps 6 stig og Umf.
Höfðstrendingur Hofshreppi 1
stig.
Úrslit í einstökum íþrótta-
greinum urðu þessi:
100 m. hlaup:
Ottó Geir Þorvaldsson (T)
11,6 sek. Jóhann Eymundsson
(F) 12,2 sek. '
400 m. hiaup:
Ottó Geir Þorvaldsson (T)
59,4 sek. Sveinbjörn Jónsson (S)
61,0 sek.
3000 m. hlaup:
Steinbjörn Jónsson (S) 10.25,8
sek. Jóhannes Gíslason (T)
10.30,0 sek.
«
Hástökk:
Árni Guðmundsson (T) 1.51
m. Guðmundur Stefánsson (Hj)
l, 49 m.
Langstökk:
Árni Guðmundssón (T) 5,86
m. Ottó G. Þorvaldsson (T) 5,55
m.
Þrístökk:
Guðmundur Stefánsson (Hj)
12,11 m. Árni Guðmundsson (T)
11,58 m.
Kúluvarp:
Eiríkur Jónsson (T) 10,86 m.
Garðar Björnsson (Hj) 10,56 m.
Kringlukast:
Júlíus Friðriksson (T) 32,52 m.
Marinó Sigurðsson (F) 28,46 m.
Spjótkast:
Sigfús Steindórsson (F) 33,60
m. Árni Guðmundsson (T) 33,37
m.
4X100 m. boðhlaup:
1. sveit umf. Tindastóll 52,5
sek. 2. sveit umf. Hjalti 62,0 sek.
Fjölmenni sótti mótið, og var
veður sæmilegt.
Hcraðsmót Ungmeima-
sambands Dalamanna.
Héraðsmót Ungmennasam-
bands Dalamanna var haldið við
Sælingsdalslaug 23. júlí. Formað-
ur sambandsins, Halldór Sig-
urðsson, bóndi að Staðarfelli,
setti mótið og stjórnaði því.
Ræður fluttu: Þorleifur Bjarna-
son námsstjóri og Þorsteinn Ein-
arsson íþróttafulltrúi. Ávörp
fluttu: Jón Emil Guðjónsson og
Guðmundur Einarsson, Anna
Þórhallsdóttir og Kristín Einars-
dóttir sungu einsöngva og tví-
söngva með aðstoð Jóhanns
Tryggvasonar.
Úrslit í íþróttakeppninnj urðu
þessi:
50 m. bringusund drengja:
Einar Jónsson (Unnur Djúp-
úðga) 46,4 sek. Stefnir Sigurðs-
son (Dögun) 48,4 sek.
100 m. sund karla (frjáls aðf.):
Kristján Benediktsson (Stjarn-
an) 1,22,3 mín. Torfi Magnússon
(Stjarnan) 1,22,5 mín.
80 m. hlaup drengja):
Bragi Húnfjörð (Dögun) 10.4
sek. Sturla Þórðarson (Dögun)
10.9 sek.
* ✓
100 m. hlaup karla:
Kristján Benediktsson (Stjarn-
an) 12,7 sek. Torfi Magnússon
(Stjarnan) 13,0 sek..
Langstökk:
Kristján Benediktsson (Stjarn-
an) 5,65 m. Ólafur Guðbrands-
son (Ólafur Pá) 5,19 m.
Hástökk:
Kristján Benediktsson (Stjarn-
an) 1,55 m. Jakob Jakobsson
(Stjarnan) 1,43 m.
2000 m. hlaup drengja:
Stefnir Sigurðsson (Dögun)
7,16 mín. Þorsteinn Pétursson
(Dögun) 7,16,4 mín.
3000 m. hlaup:
Gísli Ingimundarson (Stjarn-
an) 10,40,7 mín. Jakob Jakobs-
son (Stjarnan) 11,13,4 mín.
Stig félaga:
1. Stjarnan 47 stig. 2. Dögun
19 stig. 3. Ólafur Pá 7 stig.
4. Unnur Djúpúðga 4 stig. 5. Von
0 stig.
Stigahæstu menn:
1. Kristján Benediktsson
(Stjarnan) 16 stig. 2. Torfi
Magnússon (Stjarnan) 9 stig.
3. Ólafur Guðbrandsson (Ólafur
Pá) 7 stig.
Mótið var mjög fjölmennt og
fór hið bezta fram.
Héraðsmót Ungmeiina-
sambands Norður-
Þingeyinga.
Héraðsmót Ungmennasam-
bands Norður-Þingeyinga var
haldið í Ásbyrgi sunnudag-
inn 9. júlí og hófst kl. 2. Björn
Þórarinsson í Kílakoti, formaður
sambandsins, setti mótið og
stjórnaði því. ðæður og ávörp
fluttu Einar Kristjánsson, Her-
mundarfelli, Grímur Norðdahl,
Reykjavík og Björn Guðmunds-
son hreppstjóri, Lóni. Valdimar
Helgason leikari í Reykjavík las
upp. Á milli þess að ræður voru
fluttar var almennur söngur
samkomugesta. Því næst fór
fram íþróttakeppni og urðu úr-
slit þessi:
100 m. hlaup (Þátttak. 7):
Friðrik Jónsson U.M.F. Öxfirð-
inga 12,1 sek., Þorkell Halldórs-
son U.M.F. Keldhverfinga- 12,4
sek,
Langstökk (Þátttak. 9):
Friðrik Jónsson U.M.F. Öxfirð-
Fiml&ika hópsýningin á Þingvöllum 17. júní 1944.
Þátttakendur í henni voru 170 )rá íþróttafélögum og skólum í Reykjavík og
15 þeirra voru frá Umf. Skeiðamanna. Stjórnandi var Vignir Andrésson, jim-
leikakennari í Reykjavík. Þetta var ein hin fjölmennasta og glœsilegasta
hópsýning, sem sézt hefir, enda vakti liún óskipta athygli þeirra þúsunda,
er til Þingvalla sóttu 17. júní.
inga 5,63 m., Grímur Jónsson U.
M.F. Öxfirðinga 5,29 m.
Þrístökk (Þátttak. 8):
Grímur Jónsson U.M.F. Öxfirð-
inga 11,52 m., Árni Sigurðsson
U.M.F.- Núpsveitunga 11,42.
Hástökk (Þátttak. 10):
Björn Jónsson U.M.F. Öxfirð-
inga 1,47 m., Stefán Jónsson U.
M.F. Öxfirðinga 1,47.
800 m. hlaup (Þátttak. 3):
Þorgeir Þórarinsson U. M. F.
Keldhverfinga 2,18,7 mín., Si^-
urður Jónsson U.M.F. Keldhverf-
inga 2,20 mín. •
U.M.F. Öxfirðinga vann mótið
með 17 stigum, U.M.F. Ke^d-
hverfinga fékk 9 stig. Friðrik
Jónsson hlaut 6 stig og Grímur
Jónsson 5 stig. — Að lokum var
stiginn dans til kl. 3 um nóttina.
Mótið sóttu um 750 manns. Veð-
ur var þurrt, en sólar naut ekki.
Iþróttaiiiót á Lofts-
staðabökknm.
Sunnudaginn 30. júlí var í-
þróttamót haldið á Loftsstaða-
bökkum í Árnessýslu. Ung-
mennafélögin Samhygð og Vaka
kepptu þar í frjálsum íþróttum
og ísl. glímu, Þessi urðu helztu
úrslit mótsins: .
Kúluvarp: Guðmundur ' Á-
gústsson' V. 12,88 m., Bjarni Á-
gústsson V. 10,63 m., Andrés Sig-
hvatsson S. 10,20 m.
Langstökk: Guðm. Ágústsson
V. 6,14 m., Steindór Sighvatsson
S. 6,02 m., Sigurður Guðmunds-
son V. 5,86 m.
Hástökk: Guðm. Ágústsson V.
1,58 m., Árni Guðmundsson S.
1,53 m., Steindór Sighvatsson S.
1,53 m. í
Þrístökk: Guðm. Ágústsson V.
13,04 m., Jóhannes Guðmunds-
son S. 12,92 m., Steindór Sig-
hvatsson S. 12,55 m.
100 m. hlaup: Guðm. Ágústs-
son V. 12,1 sek. í undanrás 12
sek.),Þórður Þorgeirsson V 12,1
sek., Jóhannes Guðmundsson S.
12,3 sek.
Stangarstökk: Steindór Sig-
hvatsson S. 2,73 m., Andrés Sig-
hvatsson S. 2,63 m., Guðmundur
Oddsson S. 2,63 m.
800 m. hlaup: Þórður Þorgeirs-
son V. 2,17,1 mín., Sigurður Ól-
afsson S. 2,25,6 mín., Sigurjón
Guðmundsson V. 2,32,6 mín.
ísl. glíma: Einar Ingimundar-
son V. 3 vinn., Sigurjón Guð-
mundsson V. 2 vinn., Andrés
Sighvatsson S. 1 vinn.
Vallaraðstæður voru ekki að
öllu leyti löglegar, og vindur var
keppendum til hagræðis í lang-
stökld, þrístþkki og 100 metra
hlaupi. í stangarstökki var
hlaupið móti vindi.
Umf. Vaka vann mótið meö
29 stigum gegn 19. Hinn vel-
þekkti glímukappi íslands, Guð-
mundur Ágústsson í Hróarsholti
hlaut flest stig, 15 alls.
Kraftaverk nútímans
Grein þessi er eftir ástralskan blaðamann, William Holt
að nafni, og segir hann þar frá komu sinni í starfsstöð eina,
þar sem hið nýja undralyf, pensillínið, var framleitt. Það
var enskur maður, prófessor Fleming, er fyrstur uppgötvaði
þetta lyf. Pensillínið hefir þegar verið mikið notað erlendis
og gefið mjög góða raun, en hér á landi höfum við lítið haft
af því að segja, enn sem komið er. Þó var fyrsta íslenzka
sjúklingnum — manni, er fengið hafði blóðeitrun — gefið
pensillín í Landsspítalanum nú fyrir fáum dögum. Hafa
hlutaðeigandi stjórnarvöld gert ráðstafanir til þess að fá
hæfilegar birgðir af lyfinu sendar hingað loftleiðis frá Vest-
urheimi. En sá galli er á því, að það geymist aðeins þrjá
mánuði óskemmt, og er því óhjákvæmilegt að afla þess með
stuttu millibili og hraða flutningi þess til ákvörðunarstaðar.
Nýlega kom ég í geysistóra
starfsstöð, þar sem flokkur
lækna og vísindamanna og fjöldi
fólks í þjónustu hersins vinnur
að ræktun og uppeldi sérstaks
gerlagróðurs, gerir tilraunir með
hann, elur hann á því, sem hann
þrífst bezt á, sér honum fyrir
heppilegum hita og verndar
hann gegn hvers konar grandi.
Og það er líka þess vert að
hlynna að þessum gerlagróðri,
því að það er úr honum, sem
unnið er hið nýja undralyf, pen-
sillínið, er nú reynist læknun-
um eitt ómetanlegast vopn í bar-
áttu þeirra við sjúkdóma og
dauða. Á vígvöllunum hefir það
reynzt mjög áhrifaríkt til varn-
ar gegn drepi í sárum, meðal
annars. Með því hefir einnig
tekizt að vinna það kraftaverk,
að lækna sjúklinga, sem þjáð-
ust af langvarandi beinabólgu,
og loks hefir það reynzt mjög
áhrifaríkt læknislyf gegn blóð-
eitrun, lungnabólgu og heila-
himnubólgu.
Ranhsóknarstöðin, sem ég
kom í, er sjálfsagt einhver kyn-
legasta stofnun, sem hægt er
að hugsa sér, að starfi í þjón-
ustu hers. Þeir rækta gerlagróð-
urinn í flöskum, sem eru um
það bil eitt fet að vídd, ofan á
næringarmiklu kjötseyði, sem
blandað er sykri og salti. Gerl-
arnir eru þó ekki ræktaðir,
végna þeirra sjálfra bókstaf-
lega, — enn sem komið er að
minnsta kosti — heldur er það
efni, er þeir gefa frá sér, sem
verið er að sækjast eftir. Gerl-
unum er því fleygt, er þeir hafa
framleitt það af þessu efni, er
þeir megna að framleiða, og lyf-
ið unnið úr séyðinu. í stöðinni,
sem ég kom í, var þessi vinnsla
rekin í stórum stíl. Ég gekk eftir
geysilöngum skálum, þar sem
flaska stóð við flösku á hillum
til beggja hliða. Innihald þeirra
var áþekkt sírópi á litinn, og
ofan á leginum unnu pensillín-
gerlarnir sitt nytjastarf.
í einni deildinni voru stúlk-
ur í hvítum frökkum að hella
leginum, sem innihélt hið dýr-
mæta lyf, á kúta, er síðan voru
sendir í aðra deild til vinnslu.
Þar var pensillínið skilið frá,
hreinsað, þurrkað og búið um
það. Aðrar stúlkur störfuðu að
því að þvo og gerilsneyða flösk-
urnar, sem síðan voru notaðar
við áframhaldandi gerlaræktun.
Gerlasporarnir eru fyrst
fóstraðir í bölum í þykku hlaupi,
sem unnið er úr þangi. Þegar
þeir hafa náð vissum þroska,
eru þeir teknir úr þessum böl-
um, hlaupið leyst upp og síðan
er öllu saman dælt með dælum,
af svipaðri gerð og málarar nota,
í flöskurnar, sem seyðið er í.
Eftir fáar stundir sjást þess
merki, að gerlagróðurinn er
tekinn að dafna ofan á seyðinu,
og eftir tíu daga, eða því sem
næst, er komin þykk, grá skóf
ofan á löginn. Gerlarnir þrífast
bezt við visst hitastig, og er
loftinu haldið á sífelldri hring-
rás með gríðarstórum vind-
snældum. Baðmull er troðið í
stútinn á flöskunum til þess að
forða því, að aðrir sporar eða
gerlar en þar eiga að vera,
komizt niður í þær, án þess þó
að pensíllíngerlunum sé meinað
þess lofts, sem þeir þurfa.
Þegar hellt er úr flöskunum,
situr kjórinn eftir. Stúlkurnar
veiða hann upp úr og fleygja
honum. Þefurinn í stofunum,
þar sem þær eru að starfi, minn-
ir á gorkúlur. Að litnum til er
lögurinn orðinn ekki ósvipaður
sterku öli.
Loks var mér sýnt lítið glas,
sem í var á að gizka hálf fing-
urbjörg af gulu dufti. Það var
. pensillín í því ástandi, sem það
er sent út til læknisnota. Þegar
pensillínið er notað, er stútur-
inn, brotinn af glösunum, sem
það er goymt í, soðnu vatni
hellt í þau og upplausninni síð-
an dælt í sjúklingana.
Framleiðsla Breta á pensill-
íni er þegar orðin allmikil. Þessi
stöð, sem ég skoðaði, er aðeins
ein af mörgum, þar sem pensill-
ín er framleitt. Margar fleiri er
verið að stofnsetja og þær taka
til starfa jafnskjótt og þær hafa
verið búnar nauðsynlegum tækj-
um og fólk þjálfað til starfa
þar. Flöskur þær, sem gerla-
gróðurinn er ræktaður í, eru
nú búnar til í hundraða þús-
unda tali, og gerlagróðurinn,
sem nauðsynlegur er til þess að
framleiða lyfið, er alinn upp í
stórum stíl. Innan fárra mán-
aða mun þetta gerlauppeldi ha'fa
færzt gífurlega í aukana.
Tilbúningur pensillínsins hef-
ir þó reynzt vísindamönnum
ótrúlega örðugur. Þegar unnt
var að fara að nota það, stóð
hin mikla leiftursókn Þjóðverja
sem hæst, og Bretar stóðu einir
uppi með vopn í hönd andspænis
hinum geigvænlega óvini. Eng-
in brezk verksmiðja treystist
til þess að takast á hendur stór-
framleiðslu pensillíns, eins og
þá stóðu sakir.
Ræktun gerlagróðursins var
svo skammt á veg kómin, að
það eitt að ala upp gnægð gerla
til framleiðslunnar var ærið
verkefni.
Lækningatilraunir, sem verið
var að gera, runnu stundum út
í sandinn vegna þess, að lyfið
þraut, áður en þeim var lokið.
Þannig dó eitt sinn sjúklingur,
sem virtist þó vera á batavegi,
í höndum læknanna, er pensil-
lín-birgðirnar voru þrotnar, áð-
ur en tími vannst til þess að fá
viðbót.
En nú er notkun þessa undra-
lyfs í þann veginn að færast á
það stig, að unnt sé að nota
gerlagróðurinn sjálfan til lækn-
inganna í stað efnis þess, sem
hann gefur frá sér. Hafa árang-
ursríkar tilraunir í þá átt verið
gerðar. Jafnframt vinna fjöl-
margir vísindamenn kappsam-
lega að því að rannsaka efna-
samsetningu þessa undralyfs í
þeirri von, að fyrr eöa síðar verði
hægt að framleiða það í svo
stórum stil sem vill á efnafræði-
legan hátt.
Brezka stjórnin hefir skipað
nefnd sérfræðinga til þess að
stjórna og hafa umsjón með
þeim tilraunum, sem gerðar eru
og ráðlegt þykir að gera, og
tryggja sem bezta samvinnu og
beztan árangur. Og enn er
ekki nema hálfsögð sagan af því,
hvaða þýðingu uppgötvun og
notkun pensillínsins getur haft
á sviði læknisfræðinnar.