Tíminn - 22.08.1944, Qupperneq 1

\
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓR ASKRIFSTOFDR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Síml 2323.
28. árg.
Reykjavík, þrlðjudaginn 22. ágúst 1944
80. blað
Flngfélakostnr landsmanna
eykst hægt og sígandl
Attraeðnr:
Þorleifur í Hólum
Á víðavangi
BARÁTTUAÐFERÐ
SJÁLFSTÆÐISMANNA.
Flugfélag íslands á nú þrjár flug-
vélar og Loltleiðir h.f. eina
Um allt land ríkir nú hinn mesti áhugi um flugmál og flug-
samgöngur hér að stríðinu loknu, enda er það vart að efa, að
flugtæknin mun valda stórfelldri byltingu í samgöngumálum
þjóðarinnar mjög bráðlega. Munu með þeirri samgöngubót opnast
margvíslegir möguleikar til greiðari samskipta og þróttmeira at-
hafnalífs en verið hefir, auk stóraukinna þæginda, tímasparnaðar
og daglegra póstsamgangna. Er hér vissulega fyrir hendi nóg verk-
efni handa hinum ungu mönnum, sem stundað hafa flugnám
Erlent yfirlit:
iltrðirnir í fraktlai
Síðustu viku hefir sókn Banda-
manna á hendur Þjóðverjum í
Frakklandi, bæði að vestan og
sunnan, vakið mesta athygli
allra þeirra tíðinda, er borizt
hafa af stríðinu. Hefir vörn
Þjóðverja reynzt veikari og at-
burðarásin öll orðið skjótari
heldur en þeir áttu von á, er
fylgdust með viðureigninni úr
fjarlægð.
Enn sem komið er, er þó all-
óljóst, hvar Bandamenn hafa
náð yfirtökunum og hvar Þjóð-
verjar kunna enn að hafa yfir-
höndina, enda er víða ekki um
neina samfellda víglínu að ræða.
Leifar hinna miklu þýzku herja,
er kúgað hafa Frakka undan-
farin ár, eru mjög víða aðeins
dreifðir herflokkar, umkringdir
óvinum, og bíða aðeins örlaga
sinna. Bætist það við hina miklu
og þungu sókn innrásarherj-
anna, brezkra, amerískra og
franskra, að heimalið franskra
frelsisvina hefir mjög víða gert
uppreisn og berst af mikilli
grimmd gegn þýzka setuliðinu
og sveitum Vichystjórnarinnar
yíða um land. Hafa uppreisnar-
menn allvíða náð yfirtökunum,
og jafnvel hermt, að þeir séu nú
orðnir mikils ráðandi í Vichy,
sjálfum höfuðstað hinnar
frönsku stjórnar, sem starfað
hefir í skjóli Þjóðverja.
Hefir manntjón Þjóðverja orðið
mikið, enda tókst Bandamönn-
um á einum stað að slá hring
um 100 þúsund manna þýzkt lið.
En margir herja þeirra, sem
hörfað hafa í tæka tíð og um-
flúið innilokun eru samt svo illa
leiknir, að þeir verða Þjóðverj-
um að litlu liði næstu vikur.
Þrátt fyrir þá ringulreið,
sem ríkir í Frakklandi þessa
örlagaríku og sögulegu daga, þá
er það sýnt, að yfirráðum Þjóð-
verja á franskri grund er í þann
veginn lokið, nema þá ef til vill
í nyrztu héruðunum. Þar má
vitaskuld gera ráð fyrir, að
.þýzki herinn verjist af mestu
grimmd, líkt og við prússnesku
landamærin, því að máttur
þýzka hersins er sjálfsagt enn
gífurlega mikill. Öll þýzka þjóð-
in gerir sér það auðvitað fylli-
lega ljóst, að hennar bíða sigr-
aðrar engin sældarkjör, enda
hafa ýmsir forráðamenn Banda-
manna látið það ótvírætt í Ijós,
að nú skuli kné fylgja kviði, en
á hinn bóginn virðist sem þ’órri
Þjóðverja sjái það ekki enn, að
ósigur þeirra er orðinn óum-
flýjanlegur. Meðan svo er ástatt
er ekki annars að vænta en hins
vaskasta viðnáms af háífu Þjóð-
verja, er verður því harðara og
örvæntingarfyllra, sem leikurinn
færist nær þeim, — unz boginn
brestur.
Sú stund virðist nú ekki fjarri,
að París — hin sögufræga vagga
frelsisins, hjarta Frakklands —
losni úr helgreipum Þjóðverja.
Herma fregnir, að framsveitir
Bandamanna séu þegar komnar
inn í úthverfi borgarinnar að
suðvestan og eigi það í orustum
við þýzkt lið. í sjálfri borginni
hafa einnig verið blóðugir bar-
dagar víða síðan á sunnudag, að
hópar borgarbúa risu upp gegn
setuliði Þjóðverja og lögðu til
atlögu gegn því og létu sér að
vopni verða hvaðeina, er til náð-
ist. Gerðu Þjóðverjar sjálfir
uppskátt um þessa uppreisnaiv
tilraun á sunnudagskvöld, skor-
sfFramh. á 4. síSu)
undanfarin ár.
Það er og fagnaðarefni, þegar
flugvélakosturinn eykst. Nú ný-
lega hefir Flugfélag íslands tek-
ið til afnota nýjustu flugvél sína,
T.F. 150, brezka flugvél frá De
Havillandverksmiðjunum svo-
nefndu, er meðal annars fram-
leiða hinar frægu Mosquito-
hernaðarflugvélar. Er þetta tví-
þekja, knúin tveim hreyflum, er
hvor hefir 200 hestafla orku.
Getur hún flogið sex klukku-
stundir með sex farþega og
flutning, án þess að taka nýjan
forða eldsneytis. En á stuttum
leiðum getur hún borið átta far-
þega.
Öll er vélin búin nýtízku tækj -
um, stólar allir klæddir gráu
skinni og loftræsting mjög góð
og getur hver farþegi temprað
hana eftir vild.
Vélamenn og aðrir starfs-
menn flugfélagsins unnu að
samsetningu véiarinnar hér, og
tók það starf þá hálfan mánuð.
Svo senr kunnugt er, ej Örn
Johnson, framkvæmdastjóri fé-
lagsins, nú í Bandaríkjunum.
Vinnur hann að kaupum á sjó-
flugvél eða flugbáti, en félagið
á nú enga sjóflugvél. Ekki er enn
vitað um, hversu stór vél þessi
verður, en vonazt er til, að vél
þessi geti komið hingað til lands-
ins á komandi hausti eð'a þá
snemma í vetur.
Takist Erni að kaupa slíka vél,
er hugmyndin að hún haldi uppi
ferðum til Austfjarða og Vest-
fjarða, en þar eru aðstæður allar
til byggingar flugvalla mjög erf-
iðar.
Flugfélag íslands á nú þrjár
flugvélar. Eru þær allar tví-
hreyfla.
Hve þegar kveður mikið að
flugsamgöngum hér á landi má
nokkuð marka af því, að í júlí-
mánuði einum fluttu flugvélar
Flúgfélags íslands 850 farþega,
auk 225 kg. pósts og nokkuð af
öðrum flutningi. Voru þær alls á
lofti 190 klukkustundir. Skiptast
ferðir þeirra svo, að til Horna-
fjarðar var flogið 4 sinnum, til
Akueyrar 58 sinnum og 10 sinn-
um upp í Borgarfjörð.
Því miður hefir blaðið ekki
fyrir hendi hliðstæðar tölur um
ferðir og flutninga Loftleiða h.f.,
sem starfað hefir mjög ötullega
að flugmálum hér síðan þaö var
stofnað síðastl. vetur eftir heim--
komu* nokkurra ungra flug-
manna, er þá komu vestan um
haf að nýloknu námi. Það hefir
þó aðeins á að skipa 1 sjóflug-
vél enn sem komið er, en mun
vera búið að festa kaup á tveim
til viðbótar vestan hafs, og er
önnur þeirra landflugvél, en hin
á að geta lent bæði á landi og’
sjó eftir vild. Munu báðar þessar
flugvélar væntanlegar til lands-
ins innan skamms.
En jafnframt því, sem flug-
vélakostur landsmanna er auk-
inn, þarf að gera ýmsar aðrar
ráðstafanir til þess að auka þau
afnot, er landsmenn geta haft
af flugsamgöngunum og gera
þær tryggari og öruggari. Koma
þar ekki aðeins til greina nýir
og bættir flugvellir víða um land,
heldur og miðunarstöðvar, sem
að sínu leyti eru jafn nauðsyn-
legar flugsamgöngunum og vitar
og sjómerki eru sjófarendum í
myrkri og, dimmviðri. En það
starf er ekki hægt að ætlast til
að einstök félög eða fyrirtæki
leysi af hendi, heldur verður
ríkið að koma þar til skjalanna
á sama hátt og það greiðir fyrir
öðrum samgöngum, bæði á sjó
og landi. Gildir þar 'einu hvort
heldur flugsamgöngurnar verða
látnar halda áfram að þróast
með þeim hætti, sem nú er, eða
rikisvaldið grípur þar inn í og
sameinar starfskraftana og
tryggir sér viss ítök um skipu-
lag og rekstur hinna byrjandi
flugsamgangna, þannig að þær
verði miðaðar við þjóðarþörf en
ekki innbyrðis samkeppni milli
félaga eða fyrirtækja.
Forseli íslands
fer á fund
Roosevelts
Forseti íslands fer í þessari
viku stutta ferð til Bandaríkj-
anna. Mun hann sitja boð Roose-
velts' forseta í Hvíta húsinu í
Washington og verða gestur
Bandaríkjastjórnar meðan hann
dvelur þar í landi.
Utanríkisráðherra Vilhjálmur
Þór verður í för með forseta og
auk hans Pétur Eggerz forseta-
ritari og Bjarni Guðmundsson
blaðafulltrúi.
Af þessum sökum verður för
forseta íslands um Suðurland,
sem ráðgerð hafði verið, frestað
fram í næsta mánuð.
Alþingí kvatt saman
Á ríkisráðsfundi, sem haldinn
var síðastliðinn fimmtudag, var
gefið út forsetabréf, _er stefnir
Alþingi saman til framhalds-
funda laugardaginn 2. septem-
ber næstkomandi klukkan 1,30
eftir hádegi.
Verzlunarföfnuð-
urinn óhagstæð-
ur um 4,9 milj. kr.
Verzlunarjöfnuðurinn varð ó-
hagstæður um 4,9 miljónir króna
fyrri helming þessa árs.
Alls hefir verið innflutt sjö
fyrstu mánuði ársins fyrir 137,4
milj. króna, en út fyrir 132,5
miljónir.
Á sama tíma í fyrra voru vör-
ur fluttar inn fyrir 137,9 milj.
króna,' en út fyrir 139,8 milj. kr.
og hefir verzlunarjöfnuðurinn
þá verið hagstæður um tæpar
2 milj. kr.
í júlímánuði þessa árs varð
verzlunarjöfnuðurinn óhagstæð-
ur um 5,8 milj. kr. Nam inn-
flutningurinn í þeim mánuði
22,8 milj. kr., en útflutningurinn
17,0 milj. kr.
Þorleifur Jónsson í Hólum i Hornafirði, fyrrverandi alþingismað-
ur Austur-Skaftfellinga, varð áttrœður í gœr. Hann fœddist l
Hólum, þar sem foreldrar hans bjuggu, hinn 21. ágúst 1864. Ólst
%
hann þar upp, en fór ungur til náms í Möðruvallaskóla, 1881—1882.
Eftir það stundaði hann um hríð barnakennslii i Nesjum, en hóf
búskap í Hólum árið 1890, þá nýlega kvœntur Sigurborgu Sigurðar-
dóttur frá Krossbœjargerði í Nesjum. Lézt hún árið 1935. Þeim
Þcrleifi og Sigurborgu varð sjö barna auðið. Voru þau: Þorbergur
alþingismaður og bóndi í Hólum, er lézt árið 1939, á bezta aldri,
Jón listmálari í Reykjavik, Anna húsfreyja í Hólum, Þötbjörg
húsfreyja á Akureyri, Páll sóknarprestur á Skinnastað í Öxarfirði,
Hauliur skrifstofustjóri í Búnaðarbankanum og Rósa húsfreyja og
listbókbindari á Akureyri.
Þorleifur. í Hólum var þingmaður Austur-Skaftfellinga rúmlega
c.ldarfjórðung (1908—1934). Hann skýpaði sér framan af í fylk-
ingar hinna gömlu Sjálfstœðismanna, en varð síðar. einn af stofn-
endum og ótrauðustu frumherjum Framsóknarflokksins og óhvik-
ull baráttumaður hans œ síðan.
Þorleifur var. skipaður hreppstjóri Nesjahrepps þegar fyrsta bú-
skaparár sitt, 1890, og hefir gegnt því starfi í 54 ár. Sýslunefnd-
armaður hefir hann verið í 45 ár og formaður stjórnar Kaupfé-
lags Austur-Skaftfellinga frá stofnun þess, 1919. Þá hefir hann
og verið formaður fasteignarhatsnefndar og umboðsmaður jarða
í rikiseign austur þar, og mörgum fleiri trúnaðarstörfum hefir
hann gegnt, sem of langt yrði upp að telja.
Þorleifur l Hólum hefir jafnan notið óskoraðs trausts og mik-
illa vinsœlda, bœði meðal samherja og andstœðinga, og ber. margt
til þess. Hann er gáfaður maður og réttsýnn, samvizkusamur og
vandvírkur svo af ber. Að eölisfari er hann mjög hlédrœgur, en
óvenjulegir mannkostir hafa leitt hann til sjálfsagðrar forustu
í málefnum héraðsins og margvíslegrar þjónustu við land og þjóð.
Hefir hans leiðsögn jafnan gefizt vel og verið gott að hlíta ráðum
hans.
Þorleifur í Hólum hóf þjóðmálastarf sitt í hita sjálfstœðisbar-
áttunnar 1908 og skipaði sér þá við hlið þeirra, er gerðu harðastar.
kröfur í frelsismálum þjóðarinnar. Þegar sá þáttur viðreisnarbar-
áttunnar var að enda, kaus hann sér stöðu í fylkíngarbrjósti
þeirra manna, sem áttu mestan hlut l því að skapa glœsilegasta
framfaratimabilið í sögu þjóðarinnar. Hélt hann þar vel á öllum
málum og ávallt drengilega, hversu hörð sem baráttan var. í
sumar kom það í hlut han's, að stjórna atkvœðagreiðslunni um
lýðveldisstofnunina l héraði sínu og síðar að taka á móti fyrsta
forseta íslands fyrir hönd héraðsbúa. Hefir það hvort tveggja
verið í ánœgjulegu samrœmi við œvilanga þjóðmálabaráttu hans
og sívakandi áhuga um hag og heill þjóðarinnar.
Þótt Þorleifur í Hólum sé nú orðinn áttrœður að árum, er hann
enn jafn ungur í anda, frjálslyndur og sókndjarfur sem fyrr.
Tíminn og Framsóknarflokkurinn þakka honum tíbi miklu og
margvíslegu störf, er hann hefir á sig lagt, alþjóð til heilla, og
árna honum alls velfarnaðar á komandi árum. Undír það munu
margir taka.
Heill hinum áttrœða forvígismanni í frelsis- og framfarabar-
áttu íslendinga.
Morgunblaðið hefir að undan-
förnu haldið uppi þrálátum rógi
og slúðri um Vigfús Guðmunds-
son gestgjafa og veitingaskála
hans að Hreðavatni. Fyrst í stað
beitti það þó dylgjum einum og
nefndi engin nöfn, enda er það
í samræmi við hina frægu lýs-
ingu Árna frá Múla á baráttu-
aðferðum Sjálfstæðisflokksins,
er hann segir, að hafi meiri trú á j
rógi, dylgjum og glósum, bæði
leynt og ljóst, heldur en rök-
studdum ádeilum á andstæðing-
ana. Hefir Morgunblaðið enn
einu sinni sýnt og sannað, að
þessi lýsing Árna á við rök að
styöjast.
En þótt nafn Vigfúsar Guð-
mundssonar væri hvergi nefnt í
fyrstu níðgrein Morgunblaðsins,
voru innan um dylgjurnar setn-
ingar, sem sýndu ljóslega við
hvern var átt. Þannig var talað
um gestgjafa, serft-væri „ein af
höfuðstoðum eins umbótaflokks-
ins í landinu“, einn af „stafn-
búum“ hans og „frægur æsku-
lýðsleiðtogi". Eftir þetta þykist
Mbl. undrast það, að menn skilji
við hvern sé átt í slúðursögum
þess. Nú eru þessar slefsögur
komnar í ísafold líka, og er
helzta ráðningin á því sú, að
reyna eigi m. a. að berja í brest-
ina fyrir ritstjóra ísafoldar, Jón
Pálmason, sem mestar hrakfar-
irnar fór fyrir V. G. s. 1. vetur.
ÖFUNDSÝKI?
En einnig virðist Morgunblað-
ið ákaflega öfundsjúkt yfir þeim
vinsældum, er V. G. nýtur, ekki
sízt meðal æskulýðsins, og ger-
ist grátt af öfund yfir þeirri
miklu aðsókn, sem er að hinum
fagra ferðamannastað, Hreða-
vatni. En Mbl. og ísafold þurfa
áreiðanlega að teygja betur úr
rógstungum sínum, ef þær eiga
að hafa áhrif á vinsældir V. G.
og aðsókn að veitingastað hans,
Hreðavatnsskála. En innrætið
leynir sér ekki.
Á VILLIGÖTUM.
Annars kann fleira að valda
því, að Morgunblaðinu og ísa-
fold ’ finnst sérstök ástæða til
þess að leggja Vigfús Guð-
mundsson í einelti með níði og
dylgjum. Vigfús gekk ungur í
flokk þeirra manna, sem vilja
skapa á þessu landi betri lífs-
kjör, meiri menningu og bjart-
ari framtíð alþjóð til handa.
Hann hefir verið hugsjónum
sínum trúr, þótt annað hefði
sjálfsagt oft verið þægilegra og
gróðavænlegra. Það hefir aldrei
neinu umþokað, hversu eitru?
skeyti sem íhaldsliðið hefir sent
honum, og munu þessar stung-
ur Morgunblaðsritstjórans nú
litlu áorka í því efni.
En Valtýr hóf aftur á móti
landsmálaferil sinn með því að
ganga á mála hjá peningavald-
inu í landinu. Þar hefir sjálfsagt
verið vel borgað, og stríðsgróða-
mennirnir frá fyrra stríði þurftu
viðvikalipran þjón til þess að
verja sérréttindi sín.
Nú líta þeir, sem hófu afskipti
af þjóðmálum eftir heimsstyrj-
öldina fyrri, yfir farinn veg.
Svipaðir tímar eru komnir í
annað sinn. En hú er orðið of
seint fyrir þá, sem fyrir tuttugu
árum kusu heldur peninga en
hugsjónir, að snúa við. En þá
gerir ekki nema illt verra að
níða og rægja þá, sem ekki létu
ginnast til þess að verzla með
hugsjónir sínar. Það er ekki ein-
kenni sannrar iðrunar, heldur
gremjuþrunginnar mannvonzku,
og má ritstjóri Morgunblaðsins
enn um sinn vorkennast á villi-
götum sínum undir sinni gömlu
syndabyrði.
\