Tíminn - 01.09.1944, Blaðsíða 3

83. blað
TlMEVlV, föstadaglim 1. sept. 1944
331
Athugasemd víð greínína
„Nýju iotin keisaransct
Grein með ofangreindri fyrir-
sögn eftir Þórð Þorsteinsson á
Grund, birtist í 76. tbl. Tímans
þ. á., sem ádeila á ríkisskatta-
nefnd, vegna þess að hún fyrir-
skipi bændum að telja til tekna
fóður sauðkinda, er þeir kaupa
að haustinu til ásetnings og
fóðra sj£lfir. Finnst grei'narhöf-
undi þetta vera fjarri lagi og
hefir um það mörg orð. Að vísu
liggur í augum uppi að ríkis-
skattanefnd hlýtur að ætlast til
að þetta sé gert, en tilfærð skýr-
ingardæmi, sem höfundur er að
glíma við í fyrri helming grein-
ar sinnar,,og fær út úr sitt af
hverju með sínum aðferðum, eru
samin og send út af yfirskatta-
nefnd Húnavatnssýslu, sem ein
ber ábyrgð á þeim, en ekki ríkis-
skattanefnd. Er þessa getið, til
þess, að greinarhöfundur geti
snúið sér að réttum aðila með
ásakanir sínar.
Það er hvorttveggja að ekki
er unnt í stuttri athugasemd að
rekja í sundur og svara til hlítar
grein hins efnilega, unga bónda.
Þórðar Þorsteinssonar, enda er
þess engin þörf. Ágreiningsatrið-
ið er aðeins eitt, þrátt fyrir allar
umbúðirnar, og er miklu eldra
en ríkisskattanefndin. Og grein-
arhöfundur er vissulega ekki sá
eini, sem við fyrstu yfirsýn hefir
fundist réttara að haga framtali
fóðurtekna á móti fóðuröflunar-
kostnaði á annan veg en yfir-
skattanefnd Húnavatnssýslu
hefir talið að vera ætti. En
reyndin hefir þó orðið sú, að
menn hafa að lokum nær
undantekningarlaust fallizt á
skoðun nefndarinnar. Skal nú
enn sett fram einfalt dæmi, er
sýnir í hverju ágreiningurinn
felst, dæmi er mætti varða
greinarhöfund sjálfan. Setjum
svo að hann í haust hugsi sér að
setja á vetur nákvæmlega sömu
tölu og tegundir búfjár’.sem síð-
astliðið haust, og með því móti
hefði hann 4000 króna hreinar
tekjur af búi sínu. Bústofns-
aukning eða bústofnsrýrnun
komi þá ekki til greina. Gerum
svo ráð fyrir að hann* breyti á-
ætlun sinni þann veg að hann
kaupi 50 lömb i haust til ásetn-
ings á 150 kr. hvert,- samtals fyr-
ir 7500 krónur..Nú hefir hann
heyjað vel og getur sjálfur fóðr-
að lömbin. Látum hann enn-
fremur hafa sína aðferð við
skattframtalið næsta vetur.
Hann færir þá vinstra megin
á búpeningsskýrslueyðublaðið
kaupverð lambana, kr. 7500,00,
en hægra megin koma á móti
því 50 framgengnir gemlingar á
70 kr. hver, samkvæmt ákvörð-
un ríkisskattanefndar, eða kr.
3500,00. Lambakaupið veldur því
4000 króna bústofnsrýrnun, m.
ö. o. etur upp allan hagnað
greinarhöfundar af búi hans.
Þetta telur yfirskattanefnd
Húnavatnssýslu ekki vera rétt-
mætt. Hún lítur svo á, að til-
gangurinn með hinu sérstalca
búfjármati til eignar, sé vissu-
lega ekki sá að hjálpa mönnum
til þess að fela tekjur sínar,
heldur sá einn að halda hóflegu
verði á þessum sérstaka eignar-
lið, sem fyrir lítið breytt atvik
kynni að falla mjög verulega í
verði.
Eitt atriði í grein' höfundar
verður að minnast á sérstaklega,
því það er það sem villir honum
sýn. Hann hefir komið auga á,
sem raunar fleiri hafa séð, að ef
bóndi fjölgar fé sínu af eigin
stofni, þá kunna að falla tekjur
hjá honum undan skatti það ár.
Sé hér um veilu að ræða í nú-
verandi skattalöggjöf og fram-
talsreglum, lægi næst að leið-
rátta hana ef unnt er. En hitt
tekur ekki -nokkru tali, að fara
að færa fullkomlega rökréttar
framtalsreglur til samræmis við
veilur eða villur, sem fram
kynnu að geta komið í framtali.
Er þessu skotið fram í allri vin-
semd til athugunar fyrir grein-
arhöfund, en er ekki tillaga .frá
mér um laga- eða. reglugerðar-
breytingu, varðandi það átriði,
sem á var drepið. Slík tillaga
yrði að byggjast á nákvæmri
íhugun margra atriða, er til
greina koma. Störf mín í yfir-
skattanefnd hafa fram að þessu
ekki gefið mér verulegt tilefni
til heilabrota um þessi atriði. En
grein Þórðar Þorsteinssonar ger-
ir það að vissu leyti. Það ér ó-
æskilegt að mönnum geti fundizt
að þeir séu órétti beittir.
Guðbr. ísberg.
arafélags Eyjafjarðar. Hér er
mikið og aðkallandi verkefni
fyrir höndum. Almenna uppeld-
islega fræðslu verður ‘að leiða
um byggð og borg eins og raf-
orkuna. Hvort tveggja verður
að lýsa og ylja heimilin og sálir
barnanna, sem þar eru að alast
upp, og eftir þennan tiltölulega
langa formála fyrir stúttu máli,
vil ég þá koma að höfuðefni
þessarar greinar, sem eru þá um
leið eins konar tillögur um meiri
og fullkomnari almenna upp-
eldisfræðslu.
Ríkið stofni eins konar upp-
eldismálaráð, er hefði með
höndum yfirstjórn uppeldismál-
anna — þó ekki skólanna —. í
því gætu átt sæti t. d. væntan-
legur prófessor í uppeldisfræði
við háskólann, fræðslumála-
stjóri, skólastjóri kennaraskól-
ans, formaður Sambands ís-
lenzkra barnakennara og stjórn-
skipaður formaður með uppeld-
isfræðilega menntun. Stofnun
þessi gæti svo starfað í sam-
bandi við fræðslumálaskrifstof-
una, verið ein deild hennar með
1—3 uppeldisfræðingum í þjón-
ustu sinni, er störfuðu á svipað-
an hátt og íþróttafulltrúinn
gerir nú. Starf uppeldismála-
ráðsins yrði ekki mikið, aðallega
að ráða í þjónustu sína sérfræð-
inga í uppeldismálum, setja
þeim starfsreglur o. s. frv.
Hlutverk uppeldisfræðinganna
væri aftur það, að skipuleggja
uppeldisfræðsluna í skólum
landsins, ekki aðeins í öllum
kvennaskólum og kennaraskól-
anum, h'eldur einnig í gagn-
fræða- og héraðsskólum. Enn-
fremur myndu þeir efna til
námskeiða út um land í hag-
nýtri uppeldisfræði, heilsuvernd
barna o. fl., einig annast
fræðslu í sérstökum útvarps-
þáttum og prentuðu máli. Þeir
þyrftu að ferðast á milli skól-
anna, leiðbeina og hvetja. Þá
gætu þeir unnið mikilvægt starf
fyrir barnaskólana með því að
semja og gefa leiðbeiningar um
gáfnapróf, og jafnvel haft á
hendi athuganir og leiðbeining-
ar um stöðuval unglinga o. s. frv.
Verkefnin eru óteljandi, og ég
efa ekki, að ungir og áhugasamir
uppeldisfræðingar myndu vinna
uppeldismálunum í landinu ó-
metanlegt gagn, ef þeim væri
sköpuð einhver slík aðstaða, sem
hér er minnst á. Við eigum
nokkra slíka menn og aðrir eru
að mennta sig ytra í þessari
grein. Þeim mönnum þarf að fá
verkefni, þar sem kunnátta
þeirra og hæfileikar fá að njóta
sín.
Búnaðarfélag íslands hefir
ráðunauta f sauðfjárrækt, naut-
griparækt, hrossarækt, loðdýra-
rækt og' fiskirækt. íslenzka lýð-
veldið hefir engan ráðunaut í
mannrækt, eins og það skipti
svo miklu minna með uppeldi
barnanna í landinu en nytjadýr-
anna. Bændurnir læra allar teg-
undir búvísinda, konurnar læra
hannyrðir og matargerð, hvort
tveggja nauðsynlegt, en fæstir
fá þær nokkra verulega fræðslu
í barnauppeldi, barnasálarfræði,
meðferð ungbarna, og andlegri
og líkamlegri heilsuvernd þeirra.
Ég þykist hafa veitt því at-
hýgli, að stofnun iþróttafull-
trúastarfsins í sambandi við
fræðslumálaskrifstofuna hafi
markað tímamót í sögu íþrótta-
iðkananna í skólum landsins,
svo mjög hefir þeim fleygt fram
síðan þessi maður hóf starf sitt.
Ég þykist vera þess viss, að hið
sama myndi gerast, ef ungir
uppeldisfræðingar féngju að
neyta krafta sinna og hæfileika
við svipuð skilyrði. En auk þessa
á svo að stofna deild uppeldis-
vísinda í háskólanum og þangað
eiga helzt allír barnakennarar
að sækja uppeldisfræðilega
þekkingu í viðbót við það, sem
þeir nema í kennaraskólanum,
og þar með verða hæfir til leið-
(Framh. á 4. síðu)
Knúts saga Rasmussens
FRAMHALD , -
[Um tveggja mánaða skeið hefir orðið hlé á því, að Tíminn flytti síðari
hluta þáttarins um Knút Rasmussen. Hér er nú tekinn upp þráðurinn
þar sem frá var horfið. Lýkur frásögninni væntanlega nálægt næstu
mánaðamótum. — Þessi þátturinn er, eins og áður hefir verið tekið
fram, byggður á bók hins kunna danska rithöfundar, Péturs Freuchens,
„Knud Rasmussen som jeg husker ham.“ En Pétur-var nánasti vinur
og samstarfsmaður Knúts um langt skeið, eins og fram kemur í frá-
sögninni. — Sögunni var þar síðast komið, er þeir voru á heimleið vestur
yfir GrænlandsjökulJ
Dag einn varð hópur sauðnauta á leið þeirra félaga, alls níu
dýr. Kjötbirgðir þeirra voru mjög til þurrðar gengnar, og það,
sfem verra var: þeir áttu aðeins sjö skot í eigu sinni. Með þeim
tókst þeim að fella fimm dýr. Þau fjögur, sem uppi stóðu, voru
kvígur, sem þeir reyndu nú að hrekja brott. En það tókst ekki.
Kjötið urðu þeir á hinn bóginn að fá, úr því að þeir voru búnir
að eyða síðustu skotum sínum á dýrin, svo að nú voru góð ráð
dýr. Eftir nokkra umhugsun tók Knútur það til bragðs, að hann
batt sveðju, er hann bar jafnan við belti sér, framan á hlaupið
á byssu sinni og réðist síðan gegn kvígunum með þetta að vopni.
Gerði hann snarpa atlögu að þeim og tókst að leggja þær allar
að velli á svipstundu. Þurfti þó til þess mikinn fimleik, því að
vopnið var lélegt, en sauðnaut ill viðureignar, þegar á þau er
sótt. Meðan þeir slógu tjöldum eftir þessa mannraun varð þeim
tiðrætt um mat. Knútur spurði:
„Hvaða mat myndirðu nú óska, að þú fengið í kvöld, ef þú
mættir kjósa?“
„Ja, nú er vandsvarað," anzaði Pétur Freuchen.
„Hvað segirðu um fallegan bita af sauðnautaketi?“ spurði þá
Knútur. „Geturðu eiginlega látið þér detta nokkuð betra í hug?“
„Nei, það get ég raunar ekki,“ sagði þá Pétur Freuchen.
Þetta lýsir hvort tveggja vel, sauðnautakjötinu og Knúti.
En svo fóíu erfiðir tímar i hönd. Knútur fékk illt fótarmein.
Hann barðist lengi gegn sjúkleika sínum, en versnaði skjótt.
Varð hann þá að liggja alveg fyrir og var mjög þjáður. En
þrátt fyrir þjáningarnar var hugur hans allur við ferðalagið,
og einn daginn kvað hann upp úr með það, að hann teldi óhjá-
kvæmilegt, að Pétur héldi áfram með annan Eskimóann, en
sjálfur hugðist hann að hafa vetursetu þar sem hann var kom-
inn, ásamt hinum Eskimóanum. Gerði hann ráð fyrir að komast
heim til Týli með vorinu, en Pétur skyldi koma uppdráttum og
dagbókum leiðangursins til mannabyggða.
Og það fylgdi hugur máli, þegar Knútur afréð eitthvað. Pétur
Freuchen setti sig þó upp á móti'þessari ákvörðun, því að hann
sá gerla, i hvílíka hættu Knútur var hér að stofna sér. Niður-
staðan vár sú, að. framkvæmdum var frestað um vikuskeið. Ef
allt sæti þá við sama, skyldi Pétur yfirgefa Knút.
En nú brá svo við, að Knúti fór að batna, og að viku liðinni
átti að heita að hann væri orðinn ferðafær. Þó var hanp mjög
þungt háldinn, og sögðu félagar hans, að sjaldan hefðu þeir séð
andlit manns jafn herpt af þjáningum.
Þeir höfðu aðeins tvo sleða og þrettán hunda. Pétur Freuchen
gekk á undan á skíðum. Síðan kom annar Eskiihóinn, Uvdlúríak
— Stjarnan —, með Knút á sleða, sem þeir beittu sjö hundum
fyrir, en hinn fylgdarmaðurinn, Inúkitók, rak lestina á sleða,
er hinir hundarnir sex drógu. Knútur lá á bakinu með lokuð
augu, náfölur í framan. Oft urðu jökulsprungur og aðrar tor-
færur á leið þessara bágstöddu ferðalanga, er þá áttu oft fullt
í fangi með að komast leiðar sinnar með sleðana. Sætti Knútur
þá oft annari aðbúð en sjúklingi hentaði. En það heyrðist aldrei
nokkur stuna líða frá vörum Knúts, á hverju sem gekk.
Einu sinni valt sleðinn, sem Knútur var á, og hann slengdist
á grúfu í fönnina. Hann skreiddist á fjórar fætur og sagði:
„Þetta var ekki meira en svo þægilegt."
En þrátt fyrir erfiðleika ferðalagsins fór honum heldur batn-
andi, og þegar þeir komu loks til vesturstrandarinnar eftir 25
daga útivist, var hann orðinn svo hress, að hann gat gengið
síðustu 20 kílómetrana heim að Týli. En þótt þeir félagar allir
væru fegnir ferðalokunum, fór samt fjarri, að hátt væri á þeim
risið, er eigi var heldur von eftir alla þá hrakninga, sem þeir
höfðu þolað. Aðeins fimm hundar komu með þeim úr þessari
svaðilför. Hinir voru allir dauðir — og suma höfðu þeir néyðst
til þess að leggja sér til munns eða gefa hinum hundunum, til
þess að halda lífinu í þeim síðustu.
Fögnuði manna í Týli verður ekki með orðum lýst. Margir
höfðu verið farnir að örvænta um það, að þeim Knúti og föru-
nautum hans myndi verða afturkomu auðið. Allir, sém einhverju
höfðu að miðla, komu og færðu þeim að gjöf bezta matinn, sem
þeir áttu í búi sínu: hvalspik og húðarlengjur og grænúldna
æðarfugla. Knútur lék við hvern sinn fingur, þótt aðþrengdur
væri, og sagði langar og skemmtilegar sögur af ferðalaginu.
Kvenfólkið veinaði af hlátri, er hann lýsti aðförum þeirra fé-
laga, þegar þeir voru að bæta skóna sína og gera við fötin.
Þetta ár voru ísalög mikil, og ekkert skip komst til Týli um
sumarið. Knútur varð að takast á hendur nýja sleðaferð — að
þessu sinni suður yfir Melvilleflóa til Holsteinsborgar — til
þess að geta komizt yfir hafið til Danmerkur.
Pétur réðst einnig til heimferðar með honum. Varð þettá hin
skemmtilegasta ferð, og gerðust mörg ævintýri, er síðar var
gott að minnast. Við Melvilleflóann elti Knútur til dæmis ís-
björn út á veikan nýís, og lauk þeim eltingaleik þannig, að ís-
inn brotnaði og báðir fóru í sjóinn og missti Knútur byssu sína.
Busluðu þeir um hríð í sömu vökinni, björninn og maðurinn. Þá
bar að Eskimóann. Hann varð mjög óttasleginn og ætlaði að
skjóta á björninn. Þá varð Knútur reiður. Hann greip báðum
liöndum í skörina og öskraði:
„Heldurðu, að ég hafi lagt það á mig að elta björninn og
detta hér í vökina til þess að láta svo óvalinn dóna skjóta dýrið
fyrir augunum á mér? — Fáðu mér byssuna þína, segi ég, þvi
að þetta er minn björn.“
Eskimóinn varð ennþá hræddari við Knút en björninn. Hann
dró hann í skyndingu upp á skörina, og Knútur þreif byssuna
umsvifaláust af lífgjafa sínum og skaut björninn.
Á þessu ferðalagi komu þeir við hjá nýlendustjóra einum í smá-
þorpi norðarlega á vesturströndinni. Hann tók eins vel á móti
gestunum og hann kunni, en heldur var þó fáréttað á matborð-
iriu. Það, sem nýlendustjórinn hafði bezt að bjóða, var rúgbrauð,
en þó aðeins af skornum skammti. Pétur Freuchen mataðist nær
eingöngu á skipskexi, er nóg virtist til af.' Knútur hámaði aftur
á móti í sig rúgbrauðið.
Húsbóndinn var viðræðugóður, og einkum gerði hann tíðrætt
um blæðingar. Loks bar hann fram þá óvæntu staðhæfingu, að
ekkert væri jafn vel fallið til þess að stöðva blóðrás og deig.
Samband ísl. smntnnnufélaga. '
SAMVINNUMKNN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar.
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
O B A 1
Rœstlduft
er fyrir nokkru komið á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
O P A L rœstiduft
Samkv. 86. gr. lögreglusamþykktar Reykjavíkur er
óheimilt að skilja e'ftir á almannafæri muni, er valda
óþrifnaði, tálmunum eða óprýði. Hreinsun og þrott-
flutningur slíkra muna af bæjarsvæðinu fer fram
um þessar mundir á ábyrgð og kostan eiganda, en
öllu því, sem lögreglan telur lítið verðmæti í, verður
fleygt.
Ennfremur er hús- og lóðaeigendum skylt, skv. 92.
fr. lögreglusamþykktarinnar, að sjá um að haldið sé
hreinum portum og annarri óbyggðri lóð í kringum
hús þeirra, eða óbyggðri lóð, þar á meðal rústum.
Hreinsun á götum og lóðum í Rauðárholti og Höfða-
hverfi hefst 1. sept. n. k. Verða fluttir af því slíkir
munir, er að ofan getur, hafi þeim eigi verið ráð-
stafað af eigendunum áður.
Löfireylustjjórinn í Reyhjjavík.
Tílkynníng
um kartöiluverð.
Verðlagsnefnd garðávaxta hefir tilkynnt ráðuneytinu að
hún hafi ákveðið að heildsöluverð á kartöflum skuli frá
og með 30. þessa mánaðar verá kr. 138,00 hver 100 kg. og
smásöluverð frá sama tíma kr. 1,70 hvert kg. og gildir
hvort tveggja fyrst um sinn þar til öðru vísi verður ákveðið.
Ráðuneytið hefir í tilefni þessa ákveðið, samkvæmt heim-
ild í lögum nr. 42 1943 um dýrtíðarráðstafanir, að smá-
söluverð á kartöflum skuli ekki vera hærra fyrst um sinn
en kr. 1,30 hvert kg. og heildsöluverð kr. 104,00 hver 100 kg.
Jafnframt hefir ráðuneytiö falið Grænmetisverzlun ríkis-
ins að kaupa eftir þvi sem markaðsástand og aðrar ástæður
leyfa, eða semja við aðra um að kaupa þær kartöflur, sem
framleiðendur í landinu kunna að vilja selja af þessa árs
.uppskeru.
Grænmétisverzlunin getur sett nánarai ákvæði um vöru-
gæði, móttöku og annað, er við Kemur kaupum á kartöflum.
Atvinnu- o<y saniqöitpntálaráðunet/íið,
29. ágást 1944.