Tíminn - 05.09.1944, Page 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPFANDI:
PR AMSÓKN ARPLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Slmar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTOFDR: '
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 oK 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
Reykjavík, þrlðjjudagmii 5. sept. 1944
Roosevelt forseti Bandaríkjanna og Sveinn Björnsson forseti íslands rœöast'viö í Hvíta húsinu (i Washington).
Athyglisverð nmmœii »The New York Times«
í
.Þannig eiga lvðveldismenn að tala‘
Vesturför forsetans og utanríkismálaráðherrans hef-
ir aflað pjóðinni aukins álits og vínsælda vestanhafs
Ummæli ameríska stórblaðsins „The New York Times“, nm!
vesturför forseta og utanríkismálaráðherra íslands staðfesta full-
komlega það, sem áður hefir verið sagt hér í blaðinu, að ferðin
myndi verða íslendingum til mikils gagns og sæmdarauka, og
þá ekki sízt hin háttvísa og einarðlega yfirlýsing utanríkismála-
ráðherrans um afstöðu íslendinga, er hann flutti á fundi blaða-
mannanna í Washington.
Þessi ummæli „The New York Times“ eru eigi minnst athyglis-
verð vegna þess, að þetta er að flestra dómi áhrifamesta og mik-
ilsvirtasta blað Bandaríkjamanna og er eitt útbreiddasta blaðið
þar í landi. „The New York Times“ hefir ekki ósvipaða aðstöðu
og „The Times“ í Bretlandi, en er tiltölulega útbreiddara.
28. árg.
Erlciit yfirlit;
Hernaðaráætl
un, sem brást
Á síðastl. vori gekk þrálátur
orðrómur þess efnis, að mikill
ágreiningur væri milli þýzku
hershöfðingjanna og nazista um
það, hvernig mæta .ætti innrás
Bandamanna. Sagt var, að hers-
höfðingjarnir, einkum þó von
Rundstedt, sem þá stjórnaði
þýzka hernum í Frakklandi, vildi
eigi tefla fram miklum her gegn
innrásarhernum í fyrstu, heldur
aðeins tefja fyrir framsókn
hans, meðan Þjóðverjar kæmu
aðalhernum undan til Þýzka-
lands. Von Rundstedt virtist
þannig vera ljóst, að Þjóðverjar
gætu ekki varið Frakkland til
langframa og þess vegna væri
bezt að hætta ekki neinu liði við
vörn þess, heldur eiga þann her-
afla sem óskertastan til að verja
Þýzkaland. Nazistaforingjarnar
voru hins vegar sagðfr .bjart-
sýnni. Þeir gerðu sér vonir um
að geta stökkt innrásarhernum
aftur í sjóinn og álitu því ráð-
legast að tefla aðalher Þjóðverja
í Vestur-Evrópu strax gegn hon-
um-
Það er augljóst, að nazistar
báru hærra hluta í þessari deilu-
Von Rundstedt var sviptur her-
stjórninni í Frakklandi og von
Kluge, sem var þægari nazistum,
settur í stað hans- Hernaðar-
áætlun nazista var fylgt út í
yztu æsar. Meginherafla Þjóð-
verja var beitt í Normandi. Þar
var allt sett á eitt‘*spil. Þær von-
ir, sem Þjóðverjar höfðu borið
til þess, briistu algerlega. Á tæp-
um þrem mánuðum höfðu þeir
tapað um 400 þús. hermanna og
munu sennilega tapa 100—200
þús. hermanna til viðbótar í
Frakklandi.
Afleiðingarnar af þessari mis-
heppnuðu hernaðaráætlun eru
augljósar. Eftir að vörnin í Nor-
mandí brást, gátu Þjóðverjar
hvergi ta-fið fyrir Bandamönn-
um í Fraklandi. Segja má því,
að Bandamenn hafi sótt fram
með eldingarhraða síðan. Nær
allt Frakkland, nema lítill hluti
Mið-Frakklands meðfram Sviss
og lítill hluti Ermarsundsstrand-
arinnar eru nú á valdi Banda-
manna. Hersveitir Bandamanna
hafa farið inn í Belgíu og tekið
Brussel og nálgast óðum-landa-
mæri Hollands. Þá mega þeir
heita komnir að þýzku landa-
mærunum við Luxemberg. Vörn
Þjóðverja virðist öll í molum.
Nú hefði verið betra og hafa
herinn, sem tapaðist í Frakk-
landi, til að verja heimalandið.
Eigi verður um það sagt, hvort
Þjóðverjum tekst um hríð að
verja vesturlandamærin. Heima-
herinn er sennilega lítill, því að
allstór hluti hans er kominn til
Austur-Prússlands og Póllands
og getur eigi þaðan farið. Vafa-
laust kveðja Þjóðverjar nú heim
her sinn frá Balkanlöndunum og
Noregi, en þeim her verður ekki
strax komið við til að verja
heimalandið. Þýzka herstjórnin
er nú í meiri kröggum en nokkru
sinni fyrr.
Seinustu fréttir
Vopnahlé milli Finna og Rússa
hófst í gærmorgun og eru frið-
arumleitanir hafnar. Þjóðverj-
ar hafa lofað að flytja her sinn
úr Finnlandi og eru byrjaðir á
flutningunum.
• •
Gotneska varnarlínan, sem
Þjóðverjar höfðu komið sér upp
á Ítalíuvígstöðvunum, var rofin
um helgina á Adriahafsströnd.
Bandamenn sækja þar fram til
Pófljótsins.
Oíbeldi kommúmsta
í Dagsbrúa
BréS Srá starSsmösmum
olíuSélaganna
Bréf, sem 23 af 33 verka-
mönnum, er vinna fyrir mán-
aðarkaup hjá olíufélögunum,
hafa ýmist ritað stjórn verka-
mannafélagsins Dagsbrúnar
eða lýst sig samþykka, varpar
skýru ljósi yfir starfsaðferðir
þeirra manna, sem stjórna
verklýðshreyfingunni síðan
Sjálfstæðismenn hjálpuðu til
að brjóta forustu Alþýðu-
flokksins þar á bak aftur.
Eins og kunnugt er, fyrirskip-
aði stjórn Dagsbrúnar bílstjór-
um og mánaðarkaupsmönnum
oliufélaganna að leggja niður
vinnu, nema þeir fengju kaup-
hækkun, en ekkert olíufélagið
féllst á hana nema Nafta. Hefir
því verið verkfall hjá olíufélög-
unum um skeið og horfir því
víða til mikilla vandræða út um
land, m. a. er fólk ljóslaust í
ýmsum sveitum.
Bréfið, sem áðurgreindir níán-
aðarkaupsmenn olíufélaganna
hafa ritað Dagsbrún í þessu til-
efni, er svohljóðandi:
„Við undirritaðir mánaðar-
kaupsmenn hjá h.f. „Shell“ á
fslandi, viljum hér með mót*
mæla eftirfarandi atriðum við
stjórn Verkamannafélagsins
„Dagsbrújiar":
1) Að samningum okkar við
h.f. „Shell“ var sagt upp, án
þess að samþykkis okkar værl
áður leitað.
2) Að við vorum ekki hafðir
með í ráðum um samningu upp-
kasts að nýjum samningi, og eru
þær tillögur því ekki byggðar á
okkar óskum.
3) Að vinna var stöðvuð hjá
h. f. „Shell“, án þess að álits
okkar væri leitað, eða við fengj-
um að greiða atkvæði um það,
hvort vinna skyldi lögð niður.
Þar sem við teljum, að samn-
ingur okkar við h.f. „Shell“ sé
fyrst og fremst hagsmunamál
okkar, virðist okkur það ein-
kennilegt, að með öllu hefir
verið gengið fram hjá okkur,
eins og áður hefir verið sagt.
Það er því ósk okkar, að stjórn
Verkamannafélagsins „Dags-
brún“ svipti okkur ekki réttin-
um til þess að ráða sjálfir kjör-
um okkar og veiti okkur því
heimild til þess að framlengja
gamla samninginn að viðbætt-
um hjálögðum breytingum, sem
við teljum okkur ánægða með
og uppfylla óskir okkar.
Svar óskast sem fyrst, svo að
vinna geti hafizt án tafar.“
Bréf þetta hefir stjórn Dags-
brúnar ekki haft að neinu. Má
gleggst af þessu marka, hvert
skoðanafrelsi það er, sem Sjálf-
stæðismenn hafa hjálpað kom-
múnistum til að skapa innan
verkalýðsfélaganna, þegar þeir
brutu Alþýðuflokkinn jiar á bak
aftur.
Verkföllin breiðast út.
Um 950 manns hér í bænum
eiga nú í verkfalli. Verkfall Iðju,
sem hefir staðið síðan 1. ágúst,
nær til um 700 manns. Um síð-
ustu mánaðamót hafa svo þessi
félög hafið verkföll: Félag járn-
smiða, sem hefir um 120—130
félagsmenn, félag skipasmiða,
sem telur um 30 manns, félag
klæðskera, sem hefir látið 50—
60 manns á hraðsaumastofum
leggja niður vinnu, og svo hafa
um 40 mánaðarkaupsmenn hjá
olíufélögunum orðið að leggja
niður vinnu, eins og áður er sagt
frá.
" Fjölmörg félög hér í bænum
og út um land hafa svo sagt upp
samningum frá 1. okt.
Þessi ummæli „New York
Times“, er birtust í blaðinu 29.
ágúst síðastl., hljóða á þessa
leið:
„Tekið verður opinberlega á
móti herra Sveini Björnssyni
forseta íslands í ráðhúsinu í
dag. En móttökurnar í þessari
borg og þessu landi eru meir en
fyrir siðasakir og forms vegna.
Hann er þjóðhöfðingi hins nýja
lýðveldis, sem hin þúsund ára
gamla þjóð hefir stofnað með
sér. ísland, sem áður fyrr átti
margt af hetjum og skáldum, er
á vorum dögum land bænda og
fiskimanna, svipað hinu forna
Nýja Englandi, og þar býr frjáls
og óháð þjóð. Danmörk réði ís-
landi í margar aldir, en landið
öðlaðist heimastjórn eftir langa
baráttu 1874. 1918 varð landið
sérstakt konungsríki, og myndi
sambandslagasamningurinn
hafa runnið út 1943, en 1941
samþykktu íslendingar einróma
skilnað.
Hið þýzka hernám Danmerkur
og gremja út af því var aðal-
ástæða skilnaðarins. Herra
Björnsson hafði veriö sendi-
herra í Kaupmannahöfn, hann
hafði tekið þátt í ráðstefnum
þeim, sem Norðurlönd og Finn-
land héldu í þeirri von að geta
varðveitt hlutleysi sitt. Hann
var kjörinn ríkisstjóri og endur-
kosinn tvívegis. Forseti var hann
kjörinn í júní'.
Bretar komu í veg fyrir þýzkt
hernám með þvi að hernema ís-
land. Amerlskur her kom í kjöl-
far þeirra með hervernd. íslend-
ingar, sem fyrir reynslu sakir
eru tortryggnir menn, höfðu í
fyrstu illan bifur á þessu, en vin-
átta og skilningur uxu, þegar
þeir sannfærðust um að vér höf-
um eigi landvinninga í huga.
Samt munu þeir efalaust fagna
því, er þeir fá aftur frj^ls um-
ráð yfir landi sínu. Er það eðli-
legt og virðingarvert.
íslendingar, sem setzt hafa að
í Bandaríkjunum, eru þekktir að
þvi að vera skapfastir menn og
heiðarlegir. Vilhjálmur Þór, ut-
anríkisráðherra, sem fylgir
Sveini forseta Björnssyni á
ferðalaginu, hefir sagt:
Vér höfum ríka sjálfstæðis-
kennd og vér stofnuðum ekki
lýðveldi vort í þeim tilgangi að
verða ófrjálsari en áður. Vér
ætlum oss að eiga land vort allt
og án erlendrar íhlutunar".
Þannig eiga lýðveldismenn
að tala. Eykur þaö virðingu vora
fyrir hinum merku og virðulegu
gestum.“
Þessi ummæli „The New York
Times“ sýna svo vel, hve ís-
lenzku þjóðinni hefir verið mik-
ill ávinningur að hinni smekk-
vísu og ákveðnu yfirlýsingu ut-
anríkismálaráðherrans, að fleiri
orð eru óþörf í því sambandi.
Hin frjálslynda stórþjóð Vestur-
álfunnar hefir bersýnilega
kunnað vel að meta hina drengi-
legu hreinskilni utanríkismála-
ráðherrans, en á sama hátt
munu henni falla illa dylgjur
þær og tortryggni, sem stöðugt
er alið á í hennar garð í blöð-
um kommúnista og aðalmál-
gagni Sjálfstæðisflokksins.
Morgunblaðið, sem unnið hefir
Forsetínn og utanrík*
ismálaráðherrann
komnír heím
Forseti íslands, herra Sveinn
Björnsson, utanríkisráðherra
Vilhjálmur Þór og förunautar
þeirra komu heim úr vestur-
förinni síðastl. laugardagsmorg-
un. Frú Georgia Björnsson, frú
Rannveig Þór og konur sam-
ferðamanna þeirra tóku á móti
þeim á flugvellinum. Björn Ól-
afsson fjármálaráðherra og
Agnar Kl. Jónsson skrifstofu-
stjóri fögnuðu þeim af hálfu rík-
isstjórnarinnar. Auk þess voru
Louis Dreyfus sendiherra og
frú, Key hershöfðingi og aðrir
yfirmenn hers og flughers við-
staddir.
Ferðalagið gekk mjög vel og
algerlega eftir þeirri áætlun,
sem gerð hafði verið.
Alþingi komið saman
Stjórnln - leggur Iram
frv. um dýrtíðarmálið
Alþingi kom aftur saman
til funda kl. iy2 e. h. síðastl.
laugardag.
Fyrsti fundur þess að þessu
sinni var mjög fámennur. Marg-
ir þingmenn utan af landi voru
ókomnir og ýmsir þingmenn bú-
settir í bænum voru í skemmti-
ferðalögum. Munu slík ferðalög
um þingtímann ekki auka hróð-
ur þingsins.
Á þessum fundi var lagt fram
stjórnarfrv. um framboð og kjör
forseta. Þá hefir stjórnin lagt
fram írv. um dýrtíðarmálin, og
verður þess nánar getið i næsta
blaði.
sér ógleymanlega skömm með
skrifum sínum um þetta ferða-
lag, — líkt og þingmennirnir,
sem skiluðu auðum seðlum á
(Framh. á 4. sl3u)
84. blað
Á víðavangi
VERÐA KOSNINGAR
í HAUST?
Talsverður orðrómur gengur
um það, að Sjálfstæðismenn og
kommúnistar vilji knýja fram
kosningar í haust. Kommúnistar
eru sagðir vilja fá kosningar áð-
ur en afleiðingarnar af kaup-
gjaldsstreitum þeirra eru fylli-
lega komnar í ljós eða séð er til
hlítar, hvernig Rússar ætla að
búa aö smáþjóðunum í nágrenni
sínu. Forráðamenn Sjálfstæðis-
flokkins óttast, að Vísisdeild
flokksins geti vaxið fylgi og hin-
ir mörgu óánægðu menn flokks-
ins kunni að sameinast um nýja
flokksmyndun. Þess vegna sé
bezt að knýja fram skyndi-
kosningar áður en slik hreyfing
fái grafið um sig. Flokkurinn
mun og telja sér lítinn hag í
því, að málin skýrist betur áður
en til kosninga er gengið.
Það er talið til marks um þetta
sameiginlega ráðabrugg íhalds-
manna og kommúnista, að Gísli
Jónsson hefir aftur látið hefjast
handa um bryggjugerð í Flatey,
þótt ekki sé það í stórum stíl,
enda segir hann, að aðalverkið
eigi að vinnast naésta sumar.
Gísli lét byrja á þessu- sama
verki fyrir kosningarnar 1942, en
lét hætta því næstum strax eftir
kosningarnar.
ENGIN NÝ STJÓRN ÁN
KOMMÚNISTA!
í grein,_ sem Jón Pálmason
skrifar í Morgunblaðið á laug-
ardaginn, kemur það greini-
lega fram, að bræðalag forkólfa
Sjálfstæðisflokksins og kom-
múnista er hú orðið svo náið,
aö þeim fyrrnefndu finnst ekki
koma til mála að mynda nýja
stjórn, án þátttöku kommúnista.
Jón segir:
„Tilraunir Sjálfstæðismanna
fyr og síðar frá síðustu kosn-
ingum hafa verið bundnar við
allra flokka ríkisstjórn. Þær
hafa miðazt við þjóðareiningu
með því höfuð markrrtiði að
fleyta þjóðarskútunni yfir
öldurót stríðsáranna og sætta
þau deilumál(!! ),sem beint og ó-
beint eru tengd við stríðið og
þær breytingar, sem það held-
ur.“
Jón lætur jafnframt uppi þá
skoðun, að tajkist eigi slík stjórn-
arsamvinna, sé ekki um annað
að ræða en haustkosningar. Það
á svo sem ekki lítið að kosta,
ef það heppnast ekki að komast
í hjónasæng með kommúnist-
um!
ENGIN NÝ STJÓRN, ÁN
ÍHALDSINS!
Þjóðviljinn hefir ekki látið á
sér standa að svara þessari ást-
arjátningu Jóns. í forustugrein
blaðsins á sunnudaginn segir,
að annaðhvort verði að mynda
þjóðstjórn eða að láta kosningar
fara fram. Það er ekki lengur
rætt um vinstri stjórn í blaðinu
því. Nú er allt. ómögulegt, án í-
haldsins!
Þjóðviljinn segir orðrétt:
„Annað hvort koma fulltrúar
allra stétta og flokka á Alþingi
sér saman um að nota þessi
tækifæri og láta reynsluna skera
úr því, hvort atvinnuvegirnir
muni þá ekki bera jafnvel betri
lífsafkomu en nú, — eða alþýð-
an, meirihluti þjóðarinnar, verð-
ur að reyna þetta ein og rann-
saka með nýjum kosningum,
hvort ekki sé grundvöllur fyrir
slíka stjórn.“
Þarna hafa menn aðstöðu
kommúnista \hreina og klára.
Það kemur engin vinstri stjórn
til mála fyrir kosningar eða nein
önnur stjórn, nema íhaldið sé
með í henni. Annars verða kosn
ingar að fara fram. Hins vegar
þykir ekki rétt að afneita vinstri
stjórn eða telja samstarf við I-
haldið eins ómissandi eftir kosn-
ingarnar, því að gott getur verið
að flagga með vinstri stjórn í
kosningabaráttunni, líkt og
(Framh. á 4. síSu)