Tíminn - 08.09.1944, Page 1

I
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Simar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Rcykjavík, föstudaginn 8. sept. 1944.
85. blað
Landbúnaðar-
vísitalan 1944
Afurðaverðið verður
um 10°|o hærra en í
fyrra
Hag'stofa íslands hefir ný-
lokið útreikningi á vísitölu
landbúnaðarins fyrir 1944.
Samkvæmt honum verður
vísitalan 9.4% hærri en í
fyrra eða 109.4 stig. Aukning-
in stafar nær eingöngu af
hækkuðum kaupgreiðslum.
Hagstofan hefir byggt út-
reikning sinn á þeim grundvelli,
sem vísitölunefndin lagði í fyrra
en aflað sér þó nokkuð nánari
upplýsinga í samráði við nefnd-
ina. Þannig var upplýsinga um
kaupgreiðslur bænda aflað úr
tveimur hreppum úr hverri
‘ sýslu í stað eins áður og upplýs-
inga um tekjur verkamanna úr
11 kaupstöðum og kauptúnum í
stað 6 áður.
Meðaltekjur verkamanna árið
1943 reyndust í Reykjavík 20.132
kr., í öðrum kaupstöðum og
kauptúnum með fleirum en 1000
íbúum 14.482 kr. og í kauptún-
um með færri en 1000 íbúum
9.968 kr. Meðaltekjur verka-
manna í kauptúnum um allt
land urðu þannig 16.812 kr., en
það telst í landbúnaðarvísitöl-
unni kaup bóndans, þó með
þeirri breytingu, sem hlýzt af
annarl dýrtíðarvísitölu á kaup-
tímabili bóndans, en það nær
frá september 1943—ágúst 1944,
og með 6.45% frádætti, er vísi-
tölunefndin var sammála um í
fyrra. Þessar tvær breytingar
urðu þess valdandi nú, að kaup
bóndans er reiknað í vísitölunni
16.031 kr.
Hér fer á eftir stuttlegur sam-
anburður á landbúnaðarvísitöl-
unni nú og í fyrra (talið í kr.):
1943 1944
Kjarnfóður 752 800
Tilb. áburður 374 377
Viðhald fasteigna 582 721
Viðhald verkfæra 356 325
Vextir 900 900
Flutningar 524 524
Lækningar 55 54
Opinber gjöld 48 48
Kaup verkafólks 12.304 13.615
Kaup bóndans 14.500 16.031
Samtals 30.394 33.396
Frá þessu dregst:
Selt fóður 1320 1628
Hestavinna 82 89
Styrkir 185 180
Ýmislegt 435 460
Samtals 2022 2357
í fyrra varð þannig kostnað-
ur við búreksturinn, sem afurða-
verðið þúrfti að bera uppi, kr.
28.377 kr., en verður nú 31.039
kr. Þessi hækkun stafar, eins og
sézt á framangreindu, nær ein-
göngu af hærri kaupgreiðslum
til verkafólks, án þess að gert sé
ráð fyrir meiru aðkeyptu vinnu-
afli, og af hærra kaupi bóndans,
en það stafar af hækkuðu kaup-
gjaldi verkamanna, sem það er
miðað við.
Afurðaverðið.
Samkvæmt þessu hækkar
landbúnaðarvísitalan frá því í
fyrra um 9.4 stig og verður þá
afurðaverðið, sem bændur þurfa
að fá, sem hér segir:
Mjólk (lítrij kr. 1.34y2, nauta-
og alikálfakjöt (kg.) kr. 6.82,
kýrkjöt (kg.) kr. 3.30, húðir
(kg.) kr. 1.75, kjöt af dilkum,
veturgömlu fé og sauðum (kg.)
kr. 7.76, kjöt af öðru fé (kg.) kr.
3.95, gærur (kg.) kr. 2.80, ull
(kg.) kr. 8.50, kartöflur (tn.) kr.
116.00, hrossakjöt (kg.) kr. 3.28,
hrosshúðir (kg.) kr. 1.76.
Dýrtíðarírv.
stjórnarínnar
Það gerír ráð fyrir
uiðurfærslu verðlags
og kaupgjalds, en læt-
ur pó grunnkaupið ó-
bundið
Eins og skýrt var frá í sein-
asta blaði, hefir ríkisstjórnin
lagt fram frv. um ráðstafanir
vegna dýrtíðar o. fl. Frum-
varp þetta er í tveimur köfl-
um, fyrri kafli er um verðlag
landbúhaðarvara og vísitölu,
en síðari kaflinn um eignar-
aukaskatt. Er þar gert ráð
fyrir mun minni eignarauka-
skatti en í frv. því, sem hefir
legið fyrir þinginu undanfar-
ið. Af hálfri milj. kr. er skatt-
urinn t. d. áætlaður 52 þús.
kr. og af einni milj. kr. er
hann áætlaður 127 þús. kr.
Fyrri kafli frv., sem fjallar um
sjálfa dýrtíðina og er því aðal-
efni frv., hljóðar svo:
„1. gr. Frá 15. september 1944
skulu landbúnaðarafurðir verð-
lagðar á þann hátt, að reiknað
sé aðeins með 90% af landbún-
aðarvísitölu, sem í gildi kemur
þann dag, samkvæmt útreikn-
ingi Hagstofunnar.
Ríkisstjórninni er heimilað,
með framlagi úr ríkissjóði til 31.
desember 1944, að halda óbreyttu
verðlagi á landbúnaðarvörum,
eins og það var 1. september
1944.
2. gr. Engin dýrtíðaruppbót
skal greidd með hærri vísitölu
en 270 stig.
3. gr. Frá byrjun næsta mán-
aðar eftir gildistöku laga þess-
ara, skulu laun eða kaup fyrir
hvaða starf sem vera skal, eða
annað sem dýrtíðaruppbót hefir
verið greidd af, reiknuð með að-
eins 95% af gildandi fram-
færsluvísitölu, þó aldrei af
hærri vísitölu en 270 stig, sbr.
2. gr. Næsta mánuð á eftir skal
reiknað með 90% af gildandi
vísitölu og þar til öðru vísa kann
að verða ákveðið. Brot gegn
þessu varðar sektum.
4. gr. Fari framfærsluvísitala
yfir 270 stig, skal verð landbún-
aðarafurða til framleiðenda
lækka í sömu hlutföllum og dýr-
tíðaruppbót skerðist vegna há-
marksbindingar vísitölu í sam-
bandi við kaupgreiðslur, sbr. 2.
gr.
5. gr. Engin dýrtíðaruppbót
skal greidd af kauphækkunum,
sem fara fram á tímabilinu 1.
september 1944 til 1. júlK 1945.“
Samkvæmt þessu er gert ráð
fyrir jafnri niðurfærslu af-
urðaverðs og kaupgjalds, þannig
að afurðaverðið er, lækkað um
10% og kaupgjaldið (bæði
grunnlaun og dýrtíðaruppbót)
um 10%. Hins vegar er eigi
tryggt, að þessi niðurfærsla
(Framh. á 4. síðu)
Myndir þessar eru af Ölfusárbrúnni eftir að hún brast. Fremri myndin er tekin austan brúarinnar og sést ann-
ar bíllinn á flúðunum, sem eru í ánni. Aftari myndin er tekin vestan árinnar.
Atmar burðarsfrengur Olfusárbrúar bilar
og tvær bifreiðar steypast í ána
011 bifreiðaumierd mun slöðvast víð ána langan tíma
Aðfaranótt miðvikudags síðastliðins klukkan um tvö bilaði fest?
ing annars aðalburðarstrengs Ölfusárbrúar, er tvær vörubifreiðir
frá Kaupfélagi Árnesinga voru á leið yfir hana. Steyptust báðar
bifreiðirnar í ána, en bifreiðastjórarnir björguðust báðir eftir
mikið volk, annar nokkuð meiddur. Annað fólk var ekki í bifreið-
unum.
Enn sem komið er hangir brúin uppi á öðrum burðarstrengn-
um, en talið er, að hún muni hrynja alveg, ef hvessir. Öll umferð
yfir hana er að sjálfsögðu stöðvuð, en fólk og farangur er ferjað
yfir ána skammt fyrir neðan brúna. Eina leiðin, sem nú er fær
bifreiðum af Suðurláglendinu austan Hvítár og Öifusár, er um
brúna á Hvítá á Brúarhlöðum. Er sú leið ógreiðfær á köflum og
325 kílómetrum lengri frá Selfossi til Reykjavíkur, en hin leiðin.
Að undanförnu hefir Ölfusár- 1
brú þótt orðin mjög ótrygg. Var :
hvort tveggja, að hún var orðin |
meira en 50 ára gömul og slitin
af hinni gífurlega miklu umferð,
sem um hana hefir verið alla
tíma árs, auk þess, sem hún mun
upphaflega alls ekki ,hafa verið
gerð með hliðsjón af svo þung-
um farartækjum, sem nú eru
notuð.
Segja kunnugir, að hún hafi
jafnvel verið tekin að hallast til
muna, og muni sá burðarstreng-
urinn, er nú gaf alveg eftir, hafa
verið að smáslakna.
Á síðastliðnu vori fór fram
verkfræðileg athugun á brúnni.
Höfðu þá verið settar nýjar og
traustari hengistengur á allan
miðhluta brúarinnar, en allar
hengistengur brúarinnar voru
endurnýjaðar í fyrra. Jafnframt
setti vegamálastjóri í sumar sér-
stakar reglur um umferð um
Ölfusárbrú. Var þá meðal ann-
ars bannað, að þyngri bifreiðir
en sex smálestir færu um hana
og mælt svo fyrir, að fólk úr
farþegabifreiðum skyldi jafnan
ganga hana. Eftirlit mun hins
vegar ekki hafa verið haft með
því, að þessum fyrirmælum væri
hlýtt.
Bifreiðir þær, sem brúin bil-
aði undir, voru að koma frá
Reykjavík. Var önnur þeirra bif-
reiðin X 47, er Jón I. Guð-
mundsson stýrði, en hin X 14,
sem , Guðlaugur Magnússon
stýrði. Hafði sú síðarnefnda
bilað hjá Árbæ, sem er nokkuð
ofan við Elliðaár,og var bifreiðin
X 47 send eftir henni og skyldi
draga hana austur. Bifreiðin
X 47-var 3,5 smálestir og voru á
henni tómir mjólkurbrúsar, en
hin 2 smálestir, og var hún hlað-
in vörum. Er talið, að bifreið-
irnar hafi til samans verið um
10 smálestir með farmi.
Þegar komið var að Ölfusár-
brú, námu þeir félagar staðar
og i’æddu um það, hvort X 47
ættu að leggja á brúna með bil-
uðu bifreiðina í eftirdragi. Urðu
þeir á eitt sáttir með það, enda
ekki annars kostur, ef þeir áttu
að koma henni austur yfir ána.
Strengurinn, sem milli bifreið-
anna var, mun hafa verið um
níu faðma langur. Þegar fremri
bifreiðin var komin út á vel
miðja brúna, fundu mennirnir,
að bifreiðirnar köstuðust snögg-
lega til og í sömu svipan heyrð-
ist buldur og brothljóð. Vissu
mennirnir eigi fyrr til en þeir
höfðu steypzt niður í ána.
Jón Guðmundsson telur, að
bifreið hans hafi hrapað á hvolfi
niður í ána, en þar eð þarna er
straumur allmikill muni hún
(Framh. á 4. síðu)

ÍÉÉiSlt a
TRYGGVI GUNNARSSON,
er kom Ölfusárbrú upp fyrir 53 árum.
JÓN I. GUÐMUNDSSON
Þórarínn Jónsson á
Hjaltabakka látínn
Þórarinn Jónsson bóndi á
Hjaltabakka, fyrrum alþingis-
maður, lézt aðfaranótt 6. þ. m.,
74 ára að aldri.
Þójrarinn fæddist 6. febrúar
1870 í Geitagili í Skagafirði.
Hann bjó lengi miklu myndar-
búi á Hjaltabakka i Húnavatns-
sýslu og var jafnan kenndur við
bæ sinn. Hann sat á þingi sem
konungkjörinn þingmaður árin
1905—1907. Þingmaður Hún
vetninga var hann árin 1912—
1913 og 1916—1927. — Þórarinn
var atkvæðamikill þingmaður.
í sveit sinni gegndi hann
fjölda mörgum trúnaðarstörf-
um. Með Þórarni er til moldar
hniginn einn af atkvæðamestu
mönnum íslenzkrar bænda-
stéttar.
Áður en gengið var til da,g-
skrár í neðri deild í fyrradag,
minntist forseti Þórarins á
Hjaltabakka með nokkrum orð-
um. Að því búnu vottuðu þing-
menn hinum látna virðingu sína
með því að rísa úr sætum.
Seínustu erL iréttir
GUÐLAUGUR MAGNUSSON
Sókn Bandamanna á vestur-
vígstöðvunum miðar stöðugt vel
áfram. Brezki herinn, sem tók
Brússel, hefir nú tekið borgirn-
ar Antwerpen og Gent í Belgíu
og hefir farið yfir hollenzku
landamærin. Sunnar er Banda-
ríkjaherinn kominn inn í Lux-
emburg og er hann kominn fast
að borgunum Metz og Nancy
þar sem Þjóðverjar veita harða
(Framh. á 4. síðu)

Á víðavangi
GEFIÐ UNDIR FÓTINN.
í aðalritstjórnargrein Þjóð-
viljans í gær segir orðrétt:
„Sósíalistaflokkurinn hefir
alltaf miðað allt sitt umtal og
samninga um þátttöku i ríkis-
stjórn við málefni og stefnu, en
ekki við menn og flokka. Sósíal-
istaflokkurinn hefir frá því
hann var stofnaður haft það á
stefnuskrá sinni að vera reiðu-
búinn til samstarfs við menn úr
hvaða flokk eða stétt sem væri
að velferðarmálum fólksins. Ef
menn, sem kalla sig „íhalds-
menn“, eru reiðubúnir til að
vinna að velferðarmálum fólks-
ins, — en menn, sem kalla sig
„framsækna“ eða jafnvel há-
marxistiska, eru ekki reiðubúnir
til slíks, heldur vilja vinna á
móti velferð fólksins, — þá er
eðlilegt fyrir alþýðuna að reyna
samstarf við þá, sem samstarf
vilja um hennar hagsmunamál,
hvað sem þeir kalla sig.“
Þessi ummæli Þjóðviljans
verða vart skilmn öðru vísi en
að hann sé annaðhvort að und-
irbúa liðsmenn sína undir full-
komna samvinnu við forkólfa
Sjálfstæðisflokkinn ellegar að
hann sé smeykur um, að þeir séu
farnir að þreytast í sa.mstarf-
inu um upplausn þjóðfélagsins,
sem haldizt hefir milli þeirra og
kommúnista að undanförnu, og
iess vegna þurfi að gefa þeim
rækilega undir fótinn. En hvor
sem tilgangur Þjóðviljans held-
ur er, þá eru þessi ummæli
blaðsins lærdómsrík fyrir alla
3á, sem hafa haldið, að komm-
únistar berðust fyrst og fremst
fyrir vinstra samstarfi og um-
bótastjórn.
Á SAMVINNUHREYFINGIN
AÐ VERA KLOFIN?
Nokkrir sérvitringár hafa und-
arfarið fengið geðvonzkuköst út
af því, að Kaupfélag Reykjavík-
ur og Pöntunarfélag verka-
manna í Reykjavík og víðar,
voru sameinuð í Kron. Samein-
ing þessi varð til þess, að sam-
vinnuhreyfingin varð öflugt vald
í smásöluviðskiptum Reykvík-
inga og hefir haft mikil áhrif á
smásöluverzlun i bænum æ síð-
an til ómetanlegs hagræðis fyr-
ir alla bæjarmenn. Að þessari
sameiningu stóðu samvinnu-
menn úr Kaupfélagi Reykjavík-
ur, sem ekki vildu klofna sam-
vinnuhreyfingu. Þessari samein-
ingu voru fylgjandi m. a. Sig-
urður Kristinsson, Vilhjálmur
Þór, Guðbrandur Magnússon og
Eysteinn Jónsson. Jónas Jónsson
var einnig með sameiningu.
Sérvitringum er ekki of gott
að hrósa sér af því, að þeir hafi
viljað halda klofinni kaupfé-
lagshreyfingunni í Reykjavík.
Kannske rætist klofningsdraum-
ur þeirra, ef klofningsmenn
kommúnista verða nógu sterkir,
til þess að kljúfa á ný.
UNDIRLÆGJUSKAPUR
ÞJÓÐVILJANS.
Þjóðviljinn hefir enn einu
sinni sýnt, hve mikill er undir-
lægjuháttur hans við Rússa. Öll
frelsisunnandi blöð hafa lýst
fyllstu samúð sinni með pólska
frelsishernum, sem berst hinni
hetjulegu baráttu í Varsjá gegn
ofurefli nazista og hefir þannig
veitt Rússum mikilvægan stuðn-
ing. Rússar hafa hins vegar enga
aðstoð viljað veita honum vegna
þess, að hann er undir yfir-
stjórn pólsku útlagastjórnarinn-
ar í London og hefir honum því
engin hjálp borizt, nema her-
gögn þau, sem Bretar hafa getað
sent honum loftleiðis. Hefir þessi
harðýðgi Rússa mælst hvar-
vetna illa fyrir og fáir orðið til
að mæla henni bót, nema yfir-
lýst kommúnistablöð. Þjóðvilj-
inn hefir undanfarið ekki viljað
telja sig það,en nú hefir hann þó
enn einu sinni afhjúpað sig. í
síðasta miðvikudagsblaði hans
(Framh. á 4. síðu)