Tíminn - 12.09.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Slml 2323.
28. árg.
Reykjavxk, þriðjiidagixm 12. sept. 1944.
86. blað
Erlent ylirlit:
Styrjoldín um
„innra virkið“
í byrjun ágústmánaðar síð-
astliðins lagði eitt enska blaðið
þá spurningu fyrir ýmsa þekkta
stj órnmálamenn, hvenær styrj-
öldinni í Evrópu yrði lokið. Svör
allra þeirra, sem nefndu tiltek-
inn tíma, voru á þá leið, að
henni yrði í seinasta lagi lokið
fyrir næstu áramót. Margir tóku
það samt fram, að þeir ættu þó
aðeins við meginstyrjöldina, en
hins vegar mætti gera ráð fyrir
smáskæruhernaði víða í Þýzka-
landi alllengi eftir að formlegt
vopnahlé væri komið á, því að
æstustu nazistarnir myndu verj -
ast eins lengi og þeir gætu.
Síðan þessu var spáð, hefir rás
styrj aldaratburðanna orðið mun
hraðari en flesta mun þá hafa
órað fyrir. Frakkland er nær allt
gengið Þjóðverjum úr greipum
og meginhluti Belgíu. Svipað er
að segja um Rúmeníu og Búlg-
aríu. Styrjöldinni er lokið um
„ytra virkið“, en svo nefndu
Þjóðverjar Atlantshafsströndina
og víglínuna að austan, eins og
hún var í vor. Styrjöldin um
„innra virkið“ er að hefjast, en
„innra virkið“ hafa Þjóðverjar
nefnt Siegfriedlínuna, Alpafjöll-
in, Karpatafjöllin, austurlanda-
mæri Austur-Prússlands og At-
lantshafsströnd Suður-Noregs,
Danmerkur og Þýzkalands.
Þjóðverjar telja, að baráttan
um „ytra virkið“ hafi aðallega
verið háð til að fá ráðrúm til
að styrkja varnir „innra virkis-
ins“, og séu þær nú orðið ram-
byggilegar. Líklegt er þó, að
þetta sé helzt til borginmann-
lega mælt, en ekki er samt ó-
sennilegt, að Þjóðverjar geti
enn, þrátt fyrir skakkaföll þau
hin miklu að undanförnu, varizt
í „innra virkinu" í 3—4 mánuði.
Eftir því, sem flutningaleiðirnar
lengjast, tekur það Bandamenn
lengri tíma að undirbúa hverja
sókn, en varnir Þjóðverja auð-
veldast að sama skapi.
Það er eigi ólíklegt, að nokkur
keppni sé um það milli Rússa og
Bandamanna, hvorir geti orðið
fyrr i til að rjúfa varnarlínur
„innra virkisins". Rússar hafa
um nokkurra vikna skeið undir-
búið stórsókn inn í Austur-
Prússland, og getur hún hafizt
(Framh. á 4. síðu)
Seinustu fréfttir
Bandamenn hafa tekið borg
irnar Liege og Ostende í Belgíu
og höfuðborg Luxemburgrikis
ins. Þeir hafa brotizt yfir Albert
skurðinn í Belgíu og sækir nú
bæði brezkur og amerískur her
fram til þýzku borgarinnar
Achen og eru aðeins 12—14 km.
frá borginni. Á vígstöðvunum
við Mets, Nancy og Belfort hafa
litlar breytingar orðið, vegna
harðrar mótspyrnu Þjóðverja.
Þjóðverjar verjast enn í Brest,
Lorient, Le Havre, Boulogne
Calais og Dunkirk.
Churchill er kominn vestur
um haf til fundar við Roose-
velt. Munu þeir ræða um friðar
skilmála þá, er Þjóðverjum
verða settir, og styrjöldina við
Japani.
Rússar hafa samið um vopna
hlé við Búlgara og hefir ný
stjórn í Búlgaríu sagt Þjóð
verjum stríð á hendur. Rússar
hafa tekið helztu hafnarborg
irnar í Búlgarím Rússneskur og
enskur her sækir nú inn í
..ansylvaníu.
Model hershöfðingi hefir ver-
'F ^kipaður yfirhershöfðingi
v i ja á vesturvígstöðvun
um. Talið er, að von Kluge, sem
áður gegndi því starfi, sé dauð-
ur.
Ræktunarfrv.
Framsóknar-
ilokksins
Frv. heSír veríð lagi
fram í neðri deild
Frumv. Framsóknarflokks-
ins um breytingu jarðræktar-
laganna í þá átt, að bændum
verði gert kleift að koma öll-
um heyskap sínum á véltækt
land, hefir nú verið lagt fram
í neðri deild. Flutningsmenn
eru Páll Zóphóníasson og
Sveinbjörn Högnason.
Frv. þetta var lagt fyrir efri
deild síðastl. vetur og var þá efni
aess ítarlega rakið hér í blaðinu.
Því var þá vísað frá með rök-
studdri dagskrá með þeirri for-
sendu, að „núgildandi jarðrækt-
arlög væru nægileg 10 ára áætl-
un“ og stóðu að henni meiri-
hluti Sjálfstæðisflokksins og
kommúnistar.
Þess ber að vænta, að frv.
Detta njóti meiri skilning þings-
ins nú en síðastl. vetur, því að
sá skilningur fer óðum vaxandi,
að verði ekki sveitirnar studd-
ar til öflugri ræktarfram-
kvæmda, hljóti landbúnaðurinn
stórlega að dragast saman.
Jaf nvel Reykj avíkurbréf ritari
Mbl. lætur svo ummælt síðastl.
sunnudag:
„Ég fæ ekki betur séð, en á
næstu árum þurfi að renna yfir
sveitir landsins hraðstígari
framfarir á sviði ræktunar en
hér hefir áður þekkzt. Því það
sé lífsskilyrði fyrir sveitabúskap
okkar, að framleiðslan verði ekki
eins vinnufrek og hún hefir ver
ið. Þeir, sem ætla sér að halda
fram að framfleyta búi sínu með
útengjaheyskap, eftir gamla
laginu, hljóti áður en varir að
flosna upp, og þær sveitir, sem
verða aftur úr í kapphlaupinu
um aukna nýrækt, leggist brátt
áfram í eyði, að minnsta kosti
um tíma, þangað til þær verði
numdar að nýju.“
Hér er vissulega sagt rétt frá.
Ef það er því ekki ætlun Sjálf-
stæðisflokksins að stuðla að
þeirri öfugþróun í sveitunum,
sem lýst er í þessum bréfkafla,
verður hann að leggja niður
samvinnuna við kommúnista
þessu máli og veita frv. Fram-
sóknarflokksins fullkominn
stuðning. Það er ekki nóg að
skrifa sanngjarnlega um þessi
mál, heldur verða líka verkin að
vera í samræmi við það.
Enginn, sem til þekkir, efast
um, að bændur geri ekki allt, sem
þeir geta gert til að ná áður
greindu markmiði. En það er of
umfangsmikið og fjárfrekt til
þess, að þeir geti innt það af
höndum hjálparlaust. Þess
vegna er það skylda þjóðfélags-
ins að koma þeim til hjálpar og
gera þeim mögulegt að ná þeim
árangri, sem tryggir framtíð
landbúnaðarins.
Vcrklöllin við olíuvcrzlanirnar:
SvikamyUa kommúnísta til
að knýja fram hærra kaup
Kauphækkun hjá mánaðarkaupsmönnum olíuSélaganna á að
vera upphaí allsherjar kauphækkana
Allar líkur benda til þess, að fólks- og vöruflutningar með bif-
reiðum muni stöðvast allra næstu dagana. Stjórn verkamanna-
félagsins Dagsbrún hefir nú lýst yfir samúðarverkfalli hjá Nafta
frá 14. þ. m., en það var eina olíuverzlunin, sem strax gekk að
kröfum Dagsbrúnar og hefir hún því verið ein um benzínsöluna
undanfarið. Þegar samúðarverkfallið hefst hjá Nafta, stöðvast
benzínsalan alveg og hlýtur það að verða til þess, að allir bif-
reiðaflutningar stöðvast fljótlega, Vandræðin, sem af því hljótast,
munu liggja öllum í augum uppi.
Veiðariærakaup
Nýlega fóru til Bretlands á
vegum ríkisstjórnarinnar þeir
Finnur Jónsson alþingismaður
og Davíð Ólafsson fiskimála-
stjóri, í þeim erindum að semja
um aukinn skammt af veiðar
færum og efni í þau. Skammt-
ur sá, er hingað hefir fengizt
undanfarið, er algerlega ófull-
nægjandi og fyrirsjáanlegt, að
ekki verða til nægileg veiðar
færi fyrir næstu vertíð, ef
skammturinn fæst ekki aukinn.
(Samkv. fregn frá viðskipta
málaráðuneytinu).
Forsaga þessa stórfellda flutn-
ingaverkfalls, sem nú virðist
vera að hefjast, er í aðalatriðum
iessi:
Þegar Dagsbrún gerði samn-
inga við atvinnurekendur síð-
astliðinn vetur, var samið um
kaupgjald fyrir alla daglauna-
menn og alla verkamenn og bif-
reiðastjóra, sem hafa^ fasta
vinnu hjá atvinnurekendum, að
olíufélögunum einum undan-
skildum. Við þau var ekkert
samið um mánaðarkaup bif-
reiðastjóra eða annara vei’ka-
manna, sem hafa mánaðarlaun.
Þetta hafði þær afleiðingar, að
bifreiðastjórar olíufélaganna
ui'ðu heldur kauplægri en bif-
reiðarstjórar hjá öðrum at-
vinnurekendum, en verkamenn-
irnir, sem vinna hjá olíufélög-
unum fyrir mánaðarkaup, höfðu
hins vegar sömu laun og mánað-
arkaupsmenn hjá öðrum at-
vinnurekendum, samkv. samn-
ingunum í vetur.
Þegar Dagsbrúnarsamning-
Oliufélögin höfnuðu þessari
kröfu, nema Nafta. Dagsbrún
fyrirskipaði þá verkfall hjá
þeim, sem hefir nú staðið um
nokkurra vikna skeið, en Nafta
hélt verzlun sinni áfram og hefir
því ekki komið til verulegi’ar
flutningastöðvunar enn, vegna
þessa verkfalls.
Eins og skýrt hefir komið
fram í bréfi, sem nokkrir þess-
ara starfsmanna olíufélaganna
hafa skrifað Dagsbrúnarstjórn-
inni, voru umræddar kaupkröf-
ur gerðar og verkfallið hafið, án
þess að leitað væri samþykkis
meirahluta umræddra verka-
manna hjá olíufélögunum.
Nokkru eftir að verkfallið við
olíufélögin hófst, bar sáttasemj-
ari fram miðlunartillögu til
lausnar deilunni. Aðalatriði
' hennar var á þá leið, að bílstjór-
arnir fengju hækkun til sam-
j ræmis við kaup fastlaunaðra
bifreiðastjóra hjá öðrum at-
vinnurekendum, og aðrir mán-
aðarkaupsmenn hjá olíufélög-
arnir voru gerðir í vetur, þótti ^ unum fengu einnig svipað kaup
mörgum undax-legt, að ekki og er hjá öðrum atvinnurekend-
skyldi' jafnframt samið fyrir j um, samkv. Dagsbrúnarsamn-
starfsmenn olíufélaganna, en ingunum í vetur.
það er nú komið í ljós, hvað þar
hefir legið undir steini.
Dagsbrúnarstjórnin lét þetta
mál liggja i kyrþey, þar til kom-
ið var -fram á mitt sumar. Þá
sneri hún sér til olíufélaganna
og gerði kröfur um kauphækkun
fyrir þessa starfsmenn. Kröfur
hennar voru það miklar, að
hefði verið að þeim gengið,
myndu þessir starfsmenn hafa
orðið talsvert launahærri en
mánaðarkaupsmenn hjá öðrum
atvinnurekendum, samkv. Dags-
brúnarsamningunum í vetur.
Þessi miðlunartillaga sátta-
semjara var samþykkt af olíufé-
lögunum, en felld af verkamönn-
unum, eftir að nokkrir þeirra
höfðu verið úrskurðaðir frá
þátttöku i atkvæðagreiðslunni,
þar sem þeir væru ekki í Dags-
brún, og eftir strangan áróður
meðal þeirra verkamanna, sem
atkvæði greiddu, fyrir því að
greiða atkvæði á móti miðlunar-
tillögunni.
Er af þessu ljóst, að kommún-
istar berjast hér ekki fyrir sam-
(Framh. á 4. síðu)
Frægir fjármálaráðherrar
Onnur svika-
mylla í Hafn-
arfirði
lllíf lielmtai* hærra
kaup en Dagsbrún.
Síðastl. sunnudag hófst
verkfall við alla verkamanna-
vinnu í Hafnarfirði sam-
kvæmt fyrirskipun stjórnar
verkamannafélagsins Hlífar.
Verkfall þetta er af sama toga
spunnið og verkfall Dags-
brúnar hjá olíufélögunum hér
þ. e. a. s. tilgangur þess er að
knýja fram hærra kaup á ein-
um stað en sambærilegir
starfsmenn hafa annars stað-
ar, svo að þeir geti komið á
eftir og heimtað samræm-
ingu, og kauphækkunarskrið-
an haldi þannig stanzlaust á-
fram.
Á síðastl. vetri sagði Dagsbrún
upp kaupsamningum með
þeirri foi’sendu, að kaupið væri
lægra í Reykjavík en í Hafnar-
firði. Lauk þeirri deilu þannig,
að Dagsbrún fékk atvinnurek
endur til að fallast á svipað
kaup og í Hafnarfirði. Þetta
leiddi til þess, að verkamanna-
félagið Hlíf í Hafnarfirði sagði
upp samningum í sumar.*Þegar
til samningsviðræðna kom, buðu
atvinnurekendur í Hafnarfirði
upp á nákvæmlega sama kaup
og kjör og Dagsbrúnai’menn
hafa í Rvík. Stjórn Hlífar neit
aði að ganga að þessu tilboði og
gerði kröfur um ýmsar breyting-
ar, m. a. að kaffihlé yrði 30 mín.
í stað 20 mínútum, næturvinna
byrjaði kl. 7 í stað kl. 8 o. fl. At-
vinnurekendur höfnuðu þessum
kröfum og fyrirskipaði þá stjórn
Hlífar verkfall.
Það má telja víst, að yrði geng-
ið þessum kröfum Hlífar, myndi
Dagsbrún fara strax af stað
næsta vetur, heimta sams konar
breytingar og Hlíf hefði fengið
og einhverjar fleiri, og þegar
það væri fengið fram, myndi
Hlíf fara aftur á stúfana og
heimta sömu kjarabætur og
Dagsbrún hefði fengið og eitt
hvað nýtt til viðbótar. Þaning
myndi svikamyllan í kaupgjalds
málunum halda áfram viðstöðu-
laust.
Ef atvinnurekendur standa ekki
vel á verði gegn þessum starfs-
háttum kommúnista nú, bæði
olíudeilunni, Hlífardeilunni og
svipuðum deilum, geta þeir
kennt sjálfum sér um afleiðing
arnar, sem af því munu hljótast
Á mynd þessari sjást tveir helztu fjármálaráðherrarnir, er sátu gjaldeyris-
ráðstefnuna, sem lialdin var í Bretton Woods í Bandaríkjunum fyrir
skömmu og íslendingar tóku þátt í. Þeir eru Kung fjármálaráðherra Klna
og Morgenthau fjármálaráðherra Bandaríkjanna.
Ferðalag fiorsefta
Forseti íslands hefir verið
ferð um Suðurlandsundirlendið
um helgina og voru helztu við
komustaðir hans Vík í Mýrdal
Stórólfshvoll og Selfoss. For
ráðamenn sýslufélaganna tóku
allsstaðar á móti honum og voru
honum haldin vegleg samsæti.
dag og á morgun mun forset
inn heimsækja Hafnarfjörð og
Gullbringu- og Kjósarsýslur.
Á víðavangi
GAMALL RÓGSÖNGUR
KYRJAÐUR ENN.
Morgunblaðið er enn einu
sinni byrjað að kyrja hinn gamla
áróðurssöng sinn, að Framsókn-
armenn séu fjandmenn Reyk-
víkinga og hafi reynt á stjórnar-
árurn sínum að gera þeim allt
til miska. Þeir hafi einnig feng-
ið Alþýðuflokkinn til að vinna á
sama hátt og þess vegna hafi
hann tapað fylgi sínu hér í bæn-
um.
Það skal látið liggja milli
hluta, hvort þetta söngl Mbl.
stafar heldur af því, að það
hyggst að bæta sambúðina milli
Sj álfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins eða ætlar að af-
saka aukna samvinnu við
kommúnista. Hitt er aftur á móti
greinilegt, að Mbl. hefir ekki enn
týnt því trúaratriði nazista, að
ósannindin gefist því betur, sem
xau eru oftar endurtekin.
Fátt sýnir betur, hversu fjarri
sannleikanum þessi ummæli
Mbl. eru, að það forðast nú eins
og endranær að nefna ákveðin
dæmi til sönnunar. Reynsla
xess er nefnilega sú, að hafi það
nefnt ákveðin dæmi, hefir reynzt
auðveldara að afhjúpa ósann-
indi þess.
Það er t. d. kunnugt, að Mbl.
átaldi Framsóknarmenn fyrir,
að ekki hefði vei’ið byggt nógu
mikið í Reykjavík fyrir stríðið.
Borgarstjórinn í Reykjavík hefir
nýlega hrakað þennan óhróður,
xar sem hann lét eftirfarandi
orð falla á seinasta bæjarstjórn-
arfundi, samkv. frásögn Mbl.
sjálfs:
„Siðustu tiu árin fyrir stríð
voru byggðar að meðaltali 230
íbúðir á ári. Þetta fullnægði það
vel þörfinni að erfitt var þá að
leigja íbúðir í gömlum timbur-
húsum.“
Svona mætti nefna mörg fleiri
dæmi, þó að því verði sleppt nú.
En að endingu skal enn einu
sinni skorað á Mbl. að nefna
ákveðin dæmi, er sanni fjand-
skap Framsóknarflokksins við
Reykvíkinga, ef það vill ekki
góðfúslega viðurkenna, að þetta
fleipur þess er fullkomin firra
og staðleysa.
BRAGÐ ER AÐ, ÞÁ BARNIÐ
FINNUR.
Alþýðublaðið gerir verkfallið
í Hafnarfirði að umræðuefni
síðastl. sunnudag, og fordæmir
það harðlega. Jafnframt segir
blaðið:
„Það er bersýnilegt, að hér er
aðeins barizt fyrir því að geta
komið á vinnustöðvun, en þessi
viðleitni sýnir sig í fleiri deil-
um, sem nú eru uppi, eins og t.
d. því, að Dagsbrún ætlar að
stöðva alla benzínsölu hjá Nafta,
sem félagið hefir þó fulla samn-
inga við — og stöðva þar með
allar bifreiðar í bænum og
svifta hundruð og jafnvel þús-
undir manna atvinnu vegna\
deilu, sem rúmlega 20 menn eiga
í við tvö olíufélög.
Og með hliðsjón af hinni fá-
ránlegustu Iðjudeilu — má segja
að kommúnistar hafi efnt til
samræmdra hernaðaraðgerða,
ekki fyrst og fremst gegn at-
vinnurekendum, heldur fyrst og
fremst gegn verkafólkinu, sem
þeir fara með eins og leiksoppa.
Sýnir framkoma kommúnista i
stjórn Hlífar þetta ljóslega.
Upphaf og allt skipulag þess-
ara deilna kemur öllum þeim
verkalýð, sem byggt hefir upp
íslenzk verkalýðsfélög á óvart.
Hann kannast ekki við þessar
aðfarir, enda hefir þeim ekki
verið beitt fyrr.“
Alþýðublaðinu hefir jafnan
þótt sér skylt að standa með
kröfum verkalýðsfélaganna, þó
að þær hafi stundum verið ó-
fyrirleitnar, en samt er svo kom-
ið, að það treystir sér ekki til
að mæla bót þeim ofsa, sem nú
er sýndur. Má um það segja, að
bragð er að, þá barnið finnur.
(Framh. á 4. síðu)