Tíminn - 15.09.1944, Blaðsíða 3

87. Mað
TÍMDíN, föstwdaglim 15. sept. 1944,
347
Fiinmtngnr:
Sveínbjörn Jónsson
Snorrastöðum
Sveinbjörn Jónsson bóndi á
Snorrastöðum í KolbeinsstaSa-
hreppl varð^fimmtugur 4. sept.
síðastliðinn.
Við, sem þekktum hann fyrir
25—30 árum, minnumst hans
sem eins hins kátasta og fjör-
ugasta manns, er við höfum
kynnzt. Þá var hann mesti ær-
ingi, hrókur alls góðs fagnaðar,
fljótastur og fimastur okkar
allra, og í kringum hann var
alltaf líf og fjör. Hjá honum
var a.llt leikandi og létt, en allir
alvarlegir hlutir virtust hon-
um óra 'fjarri.
Sú minning virðist í fljótu
bragði samræmast illa við þá
staðreynd, að Sveinbjörn á
Snorrastöðum hefir nú um
fjölda ára verið oddviti sveitar
sinnar, reyndur og ráðsettur
bóndi, og er nú orðinn 50 ára
gamall. En þó er þetta svo. Og
ef farið er-að athuga þetta bet-
ur, er þetta ekki svo undarlegt.
Eðliskostir hans eru þannig, að
hvorttveggja hefir orðiö honum
létt og eðlilegt. Á bak við gleði
og kæti bjó góð greind og ger-
hygli og honum hefir orðið
jafn tamt að beita hvoru-
tveggju eftir því sem við hefir
átt.
Sveinbjörn á Snorrastöðum
hefir alið aldur sinn að mestu
leyti á Snorrastöðum. Þar
bjuggu foreldrar hans, Jón Guð-
mundsson og Sólveig Magnús-
dóttir. Þar var hann hjá móður
sinni og systkinum eftir lát
föður síns unz hann kvæntist
Margréti Jóhannesdóttur frá
Haukatungu og fór sjálfur að
búa þar. Barnakennari í Kol-
beinsstaðahreppi hefir hann
verið s. 1. 20 ár. Fjölda ára var
hann forustumaður í U. M. F.
Eldborg og hann átti . einn
drýgsta þátttinn í stofnun Hér-
aðssambands ungmennafélag-
anna í Snæfellssnesi og var í
stjórn þess fyrstu árin. Ég hefi
unnið að félagsmálum með
fjölda manna, en betri félaga en
Sveinbjörn á Snorrastöðum hefi
ég ekki fundið.
En árin hafa liðið og hann er
orðinn 50 ára. Á þeim merkis-
degi var fjölmenni á heimili
hans. Nemendur hans komu og
færðu honum vandað skrifborð.
Frændur og vinir komu og færðu
honum vind-rafstöð, sem sett
var lipp á heimili hans. Vinsælli
mann í sveit og héraði getur ekki
en hann. Það mun líka vera ein-
kennilega gerður maður, sem
nokkuð að ráði kynnist Svein-
birni á Snorrastöðum, sem ekki
verður vel til hans við þá kynn-
ingu. í öllu starfi hans fyrir sveit
sína og hérað og í öllum félags-
málum hefir öll framkoma hans
mótast af því að hugsa rétt og
vilja vel.
Á þessum tímamótum, er hann
hefir átt hálfrar aldar afmæli,
streyma til hans margar hlýjar
kveðjur og árnaðaróskir á leið
hans eftir hinum siðari aldar-
helmingi.
. ' Guðm. Illugason.
Skáldið á Víðivöllum
(Framh. af 2. síðu)
um orðaleikjum, enda hefir eng-
inn verið honum fremri á því
sviði meðal Vestur-íslendinga
nema Káinn. Alkunn er til
dæmis þessi vísa:
Komir þú í hús, þar sem
kaffi er ekki á borðum
kunnirðu ekki vel við að biðja
um það með orðum,
stattu þá hjá frúnni um stund
án þess að tala,
strjúktu á henni bakið —
og þá fer hún að mala.
En þó að hann sé ríkur af
léttri og græskulausri kímni, á
hann líka til að beina meinyrt-
um skeytum að náunganum, ef
' sá gállinn er á honum og við
þann að eiga, að maklegt sé.
Þar er til dæmis þetta erindi,
sem heitir „Sorglegt slys“:
Hann upp í sig bara ætlaði
að skóða,
en ekki að stofna sér í voða,
sem stundum er nær en
ætlað er —
þá brá honum svo að sjá
hið Ijóta,
varð sjálfrátt að hopa,
en missti fóta
og datt oní kjaftinn á
sjálfum sér.
í „Hunangsflugum" er einnig
skemmtileg vísa af þessu tagi.
Hún er um flokkana í Kanada
og vinnubrögð þeirra, að dómi
Guttorms, og hljóðar svo:
Fylgi sníkja flokkar tveir,
fárra en ríkra vinir.
Plata, svíkja og pretta þeir
pólitíkar-synir.
í þessu greinarkorni hefir
eingöngu verið dvalið við ljóða-
gerð Guttorms. Hann hefir þó
einnig innt af höndum merki-
legt og allsérstætt starf sem
leikritahöfundur, og mundi það
eitt skapa honum nokkra skáld-
frægð, þótt ekki væri öðru til að
dreifa. Væri það út af fyrir sig
nægt efnil langa grein að fjalla
um leikþætti hans. En það verð-
ur ekki gert af mér að þessu
sinni.
Þessi grein gefur auðvitað litla
hugmynd um Guttorm Gutt-
ormsson og skáldskap hans, og
dæmin, sem nefnd eru, eru öll
tekin af handahófi á víð og dreif
úr bókum hans. En sú er bót í
máli, og það er mín afsökun,
að skáldskapur Guttorms mælir
sjálfur nógsamlega með sér og
höfundi sínum. Ég hefi orðið
þess var, að ýmsir hafa að und-
anförnu verið að spyrjast fyrir
um það, hvort ekki myndi bráð-
um að vænta nýrrar bókar frá
hans hendi. Og nú er hún kom-
in, og þá er skylt, að alþjóð
manna viti það. Hitt vænti ég,
að bóksalarnir okkar sjá um, ef
þeir eru ekki þegar búnir að
gera nauðsynlegar ráðstafanir,
að bókin komi hingað sem allra
fyrst, og nóg verði af henni á
boðstólum, svo að unnendur
Guttorms og skáldskapar hans
eigi þess kost að eignast „Hun-
angsflugurnar" hans fljótlega og
lesa 'sér til skemmtunar og sálu-
bóta. Við íslendingar eru svo
fáir og smáir, að við höfum sízt
af öllu ráð á að ganga á bí
við menningargjafir, sem færð-
ar eru að götu okkar. Við ætt-
um að gefa okkur tíma til þess
að glöggva okkur á þeim víði-
völlum andans, er Guttormur J.
Guttormsson leiðir okkur um í
skáldskap sínum.
J. H.
Þér skuluð lesa þessa bók.
Knúts saga Rasmussens
FRAMHALD
Sums staðar slógust menn í för með þeim ferðalöngunum,
og hópurinn stækkaði eftir því sem sunnar dró. í Úmanak
bættust allmargir Danir í lestina, og í íkerasak var etið og sungið
og dansað í þrjá sólarhringa samfleytt, og söngkór Jens Fleich-
ers kyrjaði fagnaðarljóð meðan nokkur maður gat orði upp
komið.
Loks komust þeir alla leið til Jakobshafnar. Þar sneri Pétur
Freuchen við norður til Týli, en Knútur steig á skipsfjöl.
Árið eftir kom hann aftur til Týli á skipinu „Sækonginum“,
er sægarpur mikill, danskur, Petersen að nafni, stýrði. En koma
skipsins hafði dregizt lengi og var komið langt fram yfir þann
tíma, er nokkur dæmi voru til, að heppnazt hafði að sigla skipi
norður til Týli. En allir biðu hinir rólegustu. Knútur hafði sagt
síðast orða árið áður, að hann myndi koma með skip til Týli
næsta sumar. Semigak gamla spurði fótanda sinn að vísu iðulega,
hvort Knúts væri von þetta árið, en hann líka svaraði ævinlega
hinu sama:
„Eru menn hættir að treysta Knúti?“
Árið eftir, 1921, var lagt af stað í hinn mikla leiðangur til Kan-
ada, er verið hafði draumur Knúts allt frá því, að hann settist
fyrst að í Týli.
Þeim gekk flest í mót í upphafi ferðarinnar. Þetta sama ár
var mikið um dýrðir í Grænlandi af tilefni þess, að þá voru tvær
aldir liðnar frá því, að Hans Egede hóf þar kristniboð sitt. Græn-
landsstjórn sendi þangað stórt skip með hvers konar varning og
farþega. En svo illa vildi til, að það fórst við Úpernivík. Meðal
þess, sem í því var, var allur útbúnaður Knúts og þeirra leið-
angursmanna. Kristján, konungur Dana, hafði ráðizt til Græn-
landsferðar þetta sumar, og var staddur á skipi sínu skammt
þaðan er skip Grænlandsstjórnar fórst. Hann lét þegar halda sem
skjótast á slysstaðinn, til þess að bjarga fólkinu.
En þrátt fyrir þetta áfall, að allur útbúnaðurinn, sem kom frá
Danmörku, skyldi tapast, lét Knútur ekki bilbug á sér finna.
Þeir Pétur héldu norður til Týli, viðuðu að sér því, er þeir gátu,
í stað þess, sem tapazt hafði, og tók á skip sitt, „Sækonginn“,
þrenn Eskimóahjón og einn ungan pilt, Bátsmanninn, sem fyrr
hefir Verið nefndur. Þetta fólk skyldi fara með þeim hina fyrir-
huguðu langferð vestur til Kanada, ásamt Navarönu, hinni græn-
lenzku konu Péturs Freuchen, og nokkrum dönskum vísinda-
mönnum.
En exrn varð ógæfan á vegi þeirrá. Navarana, kona Péturs
Freuchens, dó í Úpernivík. Spanska veikin hafði borizt þangað til
byggðarinnar og höggvið stórt skarð í hinar varnarlitlu fylking-
er Eskimóanna. Þegar þeir félagar komu til Gódvon, veiktust
allir Eskimóarnir, sem voru í fylgd með þeim, og varð ekki annars
úrkostar en að þeir leggðust í sjúkrahús bæjarins. Bezti veiði-
maðurinn, Iggíangúak, lézt þar, en hinir urðu ekki heilir heilsu
íyrr en eftir langan tíma. Þannig voru tveir úr leiðangrinum
fallnir í valinn áður en hann hófst.
Knútur tók sér þessi dauðsföll mjög nærri. Þegar hann frétti
lát Iggíangúaks, gekk hann niður í fjöru, settist þar á stein og
grét eins og barn. Með honum hafði hann verið að bjarndýra-
veiðum á Melvilleflóa, og með honum hafði hann grandað ná-
hveli við nyrztu strendur Grænlands. Þeir voru tengdir svo
traustum böndum, að eigi urðu slitin sársaukalaust.
Loks varð þó fólkið ferðafært, og þeir gátu látið í haf á „Sæ-
konginum“. Þessi ferð var nefnd fimmti Týlileiðangurinn, og
með honum er talið, að Knútur Rasmussen hafi unnið stærsta
afrek sitt.
Þeir hrepptu ísa og torleiði og leit oft illa út um framhald ferð-
arinnar, en fyrir harðfengi og dug þeirra allra, en þó fyrst og
íremst Petersens skipstjóra, náðu þeir landi vestan Hudsons-
sunds. Þar skipuðu þeir farangri sínum upp á ey eina skammt
aústan við Southamptoney. Nefndu þeir hana Danaey, og reistu
sér þar bækistöð, er þeir kölluðu Vindbefginn, því að dragsúgur
þótti þar mikill, ef eitthvað kulaði. í þessu húsi settust þau að
í'jórtán, en Petersen skipstjóri og menn hans héldu aftur til
Grænlands á „Sækonginum“, eins og ráð hafði verið fyrir gert.
Ætluðu leiðangursmenn að fara á sleðum frá Danaey.
Eskimóarnir á eyjunum vestan Davissunds eru að sumu leyti frá-
brugðnir grænlenzku Eskimóunum, og meðal annars er mál þeirra
nokkuð á annan veg en eskimósku Grænlendinganna. En ekki
hafði Knútur verið nema einn eða tvo daga meðal Eskimóaflokk-
anna, sem þeir hittu þarna á eylöndunum, er hann skildi þá orðið
til fullnustu og gat meira að segja talað reiprennandi við þá.
Komst hann og þeir félagar allir í mjög náin kynni við Eskimóa af
ýmsum ættstofnum í þessari löngu ferð, enda höfðu þeir mun
betri skilyrði til þess en allir hvítir menn aðrir, sem um þessar
slóðir hafa ferðazt, sökum langrar og mikillar þekkingar á Eski-
móum, siðum þeirra og hugsunarhætti og fullkominnar málkunn-
áttu og eskimósks uppruna foringjans. Knútur gat fengið þá til
þess að segja sér fjölmarga hluti, sem eigi höfðu áður verið á viti
nokkurs hvíts manns. í bókum þeim, sem skrifaðar voru um þessa
ferð, var skoðunum og hugmyndum Eskimóa um lífið og tilver-
una lýst svo vel, að engin önnur rit eða rannsóknir eru þar til
samjafnaðar.
Jafnframt gerðu þeir félagar merkar þjóðfræðirannsóknir og
söfnuðu miklu af hvers konar verndar- og töfragripum og áhöld-
um, sem notuð eru meðal Eskimóa á hinu óravíða svæði, sem
þeir búa á, allt frá eylöndunum vestan Grænlandsstrandar alla
leið til Beringssunds.
Oft var erfitt að fá fólkið til þess að láfa verndar- og töfra-
gripi sína af höndum af frjálsum vilja. En Knútur kunni ótal
ráð til þess, þótt engum öðrum yrði neitt ágengt. Hér er ein smá-
saga, sem sýnir, hvernig viðskiptin fóru stund\pn fram.
Gamall særingamaður kom á fund þeirra Knúts. Hann var
spakur að viti og hvert hans orö var þrungið spámannlegri vizku.
Hann hafði meðferðis margt töfragripa, og var ekki við það
komandi, að hann léti neinn þeirra af höndum.
Þá bauð Knútur honum að etja kappi við sig.
„Ég læt vatn loga“, sagði Knútúr og hellti spíritus á gólfið
og kveikti í.
Særingamaðurinn horfði undrandi á þessi firn.
„Ég læt einnig loftið loga“, ságði Knútur og kveikti í dufti,
sem ætlað var til nota við myndatöku i myrkri.
Þá sá mannauminginn sitt óvænna.
„Nei, nei“, hrópaði Knútur. „Það er ekki allt búið“.
Svo þreif hann í annan handlegginn á honum og hljóp með
hann þrjá hringi kringum húskofann og öskraði:
„Nú svipti ég þakinu af húsinu, ef þú heldur enn, að þínir
hjálparandar séu máttugri en mínir“.
Samband ísl. samvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar.
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
Innilega þökkum við öllum, sem sýndu okkur vinsemd
og samúð við andlát og jarðarför föður okkar, tengdaföð-
ur og bróður míns,
Ólafs Bergssonar,
Skriðufelli.
Jóhann Ólafsson. Þórdís Björnsdóttir.
Bergný Ólafsdóttir. Guðvaldur Jónsson.
Magnús Bergsson.
Hjartans þakklæti viljum við flytja öllum þeim, er auð-
sýndu okkur samúð og vinarhug við fráfall og jarðarför
Ágústu Jónsdóttui*,
frá Lambhústúni Biskupstungum.
Fyrir hönd mína og annarra vandamanna
BJARNI GÍSLASON.
——— ---------------—.—
Innilega þakka ég öllum vinum og vandamönnum, er
heiðruðu mig og glöddu d fimmtugsafmœli mínu 4. sept.
s. I., með heimsóknum, gjöfum og afmœlisskeytum. —
Nemendum mínum eldri og yngri fœri ég sérstakar þakkir
fyrir hlýjar kveðjur og höfðinglega gjöf.
Ég óska ykkur farsœldar og bið Guð að blessa ykk-
ur öll!
SVEINBJÖRN JÓNSSON, Snorrastöðum.
PUDLO
vatiisþéttiefni í steinsteypu, múrluiðun og út-
kúst (hvíttun), fyrirliggjandi.
S0G1N H.F.
Höfðatún 3. Sími 5653.
Orðsending:
til innheimtumanna Tímaus.
Þar sem nú er alllangt liðið frá gjalddaga Tímans (1.
júlí), þá eru þeir innheimtumenn blaðsins, sem ekki
hafa ennþá sent skilagreinar, vinsamlega beðnir að
gera það hið allra fyrsta.
Innheimta Tínians.
Unglínga vantar
til að bcra Tímann út til áskrifenda í Austur-
hænum, frá 1. sept. n. k. T-alið við afgreitfsl-
una, Lindargötu 9 a. Sími 3333.
GÆFAN
fylgir trúlofunarhringunum
frá
SIGURÞÓR, HAFNARSTR. 4.
Sent mót póstkröfu.
Sendið nákvæmt mál.
Fylgízt með
Allir, sem íylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Gerist áskrifendur, séuð þið
það ekki ennþá. Sími 2323.
Kaldhremsað
Þorskalýsí
Heil og hálfflöskur með vægu
verði handa læknum, hjúkrun-
arfélögum, kvenfélögum og
barnaskólum.
— Sendum um land allt. —
SeyðísSjarðarApótek
Vinnið ötullega fyriv
Timann,