Tíminn - 22.09.1944, Blaðsíða 3

89. blað
TlMEViV, föstadaginn 32. sept. 1944
355
Þormóður EyjóHsson:
Rauðkumálið enn
að gefnn tilefni
Blaðið „Neisti" á Siglufirði I
birtir 17. þ. m. frásögn um
stækkun síldarverksmiðjunnar
Rauðku í 10 þús. mála afköst á
sólarhring og tillögu þeirra
Finns Jónssonar og Jóns Þórð-
arsonar, er meirihluta samþykki
náði í Ríkisverksmiðjustjórn, um
að leyfi til stækkunar yrði
veitt „að fengnum þeim upplýs-
ingum, að'bæjarstjórn Siglu-
fjarðar hyggst nú þegar að haga
innkaupum á ýmsum vélum til
stækkunar sldarverksmiðjunnar
Rauðku þannig, að auðvelt verði
að auka afköst hennar upp í
10.000 mála vinnslu á sólarhring
og mun hafa nægilega stórt
vélahús til slíkrar stækkunar".
Eins og allir sjá felst aðeins
þetta eitt í þessari tillögu:
„Látum bæjarstjórn Siglu-
fjarðar gera það sem henni
sýnist."
Minni hluti verksmiðjustjórn-
arinnár og framkvæmdastjóri,
leit hins vegar svo á, að í því
skyni leitaði ríkisstjórn álits
verksmiðjustjórnar um verk-
smiðjubygginguna, að verk-
smiðjustjórnin færði fram rök
fyrir því hvað rétt væri og skyn-
samlegast að gera frá þjóðhags-
legu sjónarmiði í verksmiðju-
byggingarmálunum.
Það var þetta, sem við Sveinn
Benediktsson leituðumst við að
gera, en þau rök vill „Neisti" vit-
anlega ekki birta, því hefði hann
gert það, mundi honum veitast
örðugra að fullyrða, að þau væru
aðeins illgjarn fjandskapur gegn
verksmiðjunni eða jafnvel bæj-
arfélaginu.
En fjölmargir bæjarbúar
munu nú samt óska eftir að
heyra þau, og skulu þau því birt
hér eins og þau eru bókuð í
gerðabók Ríkisverksmiðjustjórn-
ar þ. i8. júlí s. 1.:
„Þar sem því er yfirlýst af
stjórn verksmiðjunnar Rauðku,
að hún hafi ekki lánsfé né að-
stæður til þess að reisa verk-
smiðju með 10.000 mála afköst-
um á sólarhring, að svo stöddu,
en stjórn S. R. telur það eitt af
grundvallaratriðum fyrir leyfis-
veittingu, að slík aðstaða sé fyrir
hendi, þegar leyfi skal veita, þá
getur verksmiðjustjórnin ekki
mælt með því að hækka leyfis-
veitingu til Rauðku úr 5000 mál-
um, sem þegar er veitt leyfi fyr-
ir, upp í 10.000 mál.
Einnig vill verksmiðjustjórnin
benda á, að nú þegar hefir verið
ákveðið og er verið að vinna aö
stórkostlegri aukningu á síldar-
verksmiðjuafköstunum í land-
inu, bæði með byggingum nýrra
verksmiðja og stækkun á þeim,
sem fyrir eru.
Árið 1942 voru heildarafköst
síldarverksmiðjanna í landinu
37.200 mál á sólarhring. Síðan
hefir verið reist verksm. á Ing-
ólfsfirði með 2000 mála afköst-
um. Síldarverksmiðjur ríkisins
hafa þegar hafið undirbúning og
framkvæmdir að stækkun S. R.
á Siglufirði 3500—4000 mál, sem
áætlað er að kosti 1 y2—2 milj.
króna. Þá stendur og fyrir dyr-
um bygging á 10.000 mála verk-
smiðju S. R. á Siglufirði. Einnig
er kunnugt, að Kveldulfur hefir
hafið framkvæmdir til þess að
stækka Hjalteyrarverksmiðjuna
úr 5000 rriála afköstum upp í
10.000 mála afköst fyrir næstu
síldarvertíð. Loks hefir stjórn
Rauðku hafið byggingu á 5000
mála verksmiðju á Siglufirði í
stað 800 mála.
Sumarið 1946 er því líklegt að
heildarafköst síldarverksmiðj-
anna í landinu hafi verið aukin
um ca. 26.000 mál frá því, sem
þau voru 1942. Er gert ráð fyrir,
að þá (1946) hafi ekki unnist
tími til þess að reisa hinar nýju
síldarverksmiðjur samkvæmt á-
kvörðun Alþingis 1942 á Raufar-
höfn, á .Húsavík, Sauðárkróki,
Höfðakaupstað og Hólmavík,
með samtals 29. þús. mála af-
köstum 4 sólarhring. Ennfremur
gerum við ráð fyrir að árið 1946
muni ekki vera búið að fram-
kvæma stækkun samkvæmt
veittum leyfum til Óskars Hall-
dórssonar 5000, Dagverðareyrar
3000 mál, Djúpavík 5000 mál og
Ingólfsfjarðar 3000 mál, eða
samtals 16.000 mál. En í náinni
framtíð gerum við skv. framan-
sögðu ráð fyrir eftirtöldum af-
köstum síldarverksmiðjanna í
landinu:
mál
Heildarafköst 1942 37.200
Afkastaaukn. 1942—46 25.000
Afkastaaukn. S. R. skv.
lögum 29.000
Afkastaaukp. einkaverk-
smiðja skv. leyfum at-
vinnumálaráðherra 16.000
Samtals 107.200
Samkvæmt þessu er óhætt að
gera ráð fyrir að verksmiðjuaf-
köstin í landinu verði allt að
því þrefölduð í náinni framtíð
frá því, sem þau voru 1942.
Teljum við, að með þessum
ráðstöfunum og ákvörðunum
hafi verið vel séð fyrir stækkun
á síldarverksmiðjunum í bráð-
ina, og að frekari leyfiíveiting-
ar geti, eins og sakir standa,
orðið til þess að trufla fram-
kvæmdir á hinni fyrirhuguöu
aukningu.“
Sveinn Benediktsson.
Þormóður Eyjólfsson."
Þormóður Eyjólfsson lét enn-
fremur bóka:
. „Auk framanritaðs rökstuðn-
ings okkar Sveins Benediktsson-
ar fyrir neitun um stækkun
Rauðku vil ég taka þetta fram:
Ég fæ ekki betur séð en það,
að byggja slíka verksmiðju sem
þessa á topppunkti dýrtíðarinn-
ar, sé hið m*esta fjárhagslegt
óvit. Stofnkostnaður hennar
mundi verða fjór- til fimmfald-
ur við stofnkostnað þeirra verk-
smiðja af sömu stærð, sem eru
fyrir í landinu. Þær hafa auk
þess, sérstaklega í byrjun nú-
verandi styrjaldar, haft tæki-
færi til að lækka skuldir sínar
mjög verulega og safna sér öfl-
ugurn sjóðum. Engar líkur benda
til að um neinn verulegan rekst-
urs-hagnað geti verið að ræða
á næstu árum fyrir síldarverk-
smiðjurnar í landinu, meðfram
þegar þess er gætt, að nú fjölg-
ar árlega þeim skipum hjá ríkis-
verksmiðjunum, sem leggja síld-
ina inn til vinnslu, (1938 var 1
skip í vinnslu, nú eru þau 28),
en aðrar verksmiðjur verða vit-
anlega að vera samkeppnisfær-
ar við ríkisverksmiðjurnar um
hráefnisverð. Þá má minna á
það að alltaf hlýtur þessi verk-
smiðjurekstur að verða öðru-
hvoru fyrir þungum áföllum.
Það koma veiðileysisár og mark-
aðshrun o. fl. Það segir sig sjálft,
að verksmiðja, sem er að burð-
ast með fjölda margar miljónir
króna skuldir, vegna óeölilegs
stofnkostnaðar, en hefir enga
sjóði til tryggingar, getur ekki
staðist slíkt, en bæj arfélagið alls
ómegnugt að standa straum af
henni. Mundi þá vart geta farið
á annan veg en að ríkið yrði að
hlaupa undir bagga með Siglu-
fjarðarbæ eða yfirtaka verk-
smiðjuna með allt of háu verði,
samanborið við þann byggingar-
kostnað, sem S. R. hefir haft og
mun hafa í framtíðinni. Það
verður því að teljast þjóðhags-
lega séð rangt að leyfa meiri
stækkun fyrir Rauðku en hún
hefir, því það er þegar 5000 mál-
um of mikið, þegar byggingin er
framkvæmd á þessum tíma.
Þormóður Eyjólfsson.“
í þessu áliti til ríkisstjórnar
fer ég ekki neitt út í það, sem
hlýtur að vera mikilvægt atriði
í augum allra hugsandi Siglfirð-
inga, að engin afsakanleg
ástæða getur verið til þess fyrir
bæinn, að leggja út í áhættu-
fyrirtæki til þess að auka sum-
aratvinnu, því hana skortir hér
yfirleitt ekki. Hitt ætti bæjar-
stjórn að telja sitt höfuðvið-
fangsefni, að tryggja afkomu og
öryggi almennings í bænum
með stöðugri, arðgæfri vetrar-
atvinnu. Það er íhugunarefni,
sem skammarlega hefir verið
vanrækt og tækifærum sleppt,
sem óvíst er að auðveldlega komi
aftur eins og nú er komið mál-
um.
Fyrsta þætti Rauðkubygging-
armálsins virðist nú lokiö með
Samhand ísl. santvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar,
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
Tílkynníng
Landbúnaðarráöuneytið hefir tjáð Kjötverðlagsnefnd, að sam-
kvæmt þingsályk-tun frá 14. þ. m. um verðlækkun á vörum inn-
anlands, hafi það ákveðið að verð á nýju kindakjöti skuli vera
óbreytt frá því sem það var fyrir 15. september s. 1. til 23. sama
mánaðar, að þeim degi meðtöldum. Verðið verður sem hér segir:
- "J
1) Heidsöluverð til smásala á dilkakjöti kr. 5,75.
2) Smásöluverð á dilkakjöti (súpukjöti) kr. 6,50.
Sláturleyfishöfum og trúnaðarmönnum Kjötverðlagsnefndar er
skylt að halda nákvæmar skýrslur um kjötsöluna á þessu tíma-
bili og senda Kjötverðlagsnefnd skeyti um hana að kvöldi 23.
september.
Ennfremur er smásölum skylt að færa tvíritaðar frumbækur um
alla kjötsölu og' skal annað eintakið afhent trúnaðarmönnum
Kjötverðlagsnefndar utan Reykjavíkur og í skrifstofu nefndar-
innar í Reykjavík.
Ríkissjóðúr greiðir kjötframleiðendum bætur vegna þessara
ráðstafana, sé það kjöt sem selt verður til neytenda.
Kjoíverðlagsnefnd.
Masonite
«
olíusoðið, 8 mm. þykkt, hentugt í skilrúms-
veggi, einnig í stað gólfdúks.
H.f. Siíppfélagíð í Reykjavík.
íbúdarhús tíl sölu
Tll söln cr vandað sícinliii.s í Kópavogi.
í húsinii cr rafmagn til ljúsa oj* hitunar.
Sömuleiðis vatnsleiðsla.
Upplýsingar gefur Búnaðarbaitki íslands.
O p A L
Rœstiduft —
er fyrir nokkru komlð á
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
di-júgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
\otið
O P A L rœstiduft
sigri Rauðkumanna. Svo vel
ann ég Siglufjárðarbæ, að þess
vildi ég af alhug óska, að þessi
I verksmiðjubygging yrði honum
ekki slík fjörráð, sem honum ó-
neitanlega virðast nú búin.
24. ágúst 1944.
Þormóður Eyjólfsson.
Bókaskrá:
Ritsafn Jóns Trausta I—VI.
Fimmta og sjötta bindi ritsafnsins er nú í prentun og koma
út síðar á árinu. Eru þá enn óútkomin tvö bindi af heildar-
útgáfunni á verkum Jóns Trausta, og koma þau út á næsta
ári. — Ritsafnið fæst bæði óinnbundið og í handunnu, for-
kunnarvönduðu skinnbandi.
Kvæði og sögur,
vönduð heildarútgáfa á verkum hins vinsæla skálds Jóhanns
Gunnars Sigurðssonar.
Eiiiinýall, Framnýall, Viðnýall og Sannýall
eftir dr. llelga Pjeturss.
Fyrsta bindi Nýals er nú löngu uppselt, en þau fjögur bindi
Nýals, sem hér eru talin, fást enn. Sum þeirra eru þó alveg
á þrotum.
Norðm* um liöf og Suður um höf
eru tvær bækur eftir Sigurgeir Einarsson. Fjallar sú fyrri
um rannsóknarferðir til Norðurheimskautsins, en sú síðari
um rannsóknarferðir til Suðurheimskautsins. Stórfróðlegar
bækur og skemmtilegar.
Jónmnndiir í Geisladal,
skáldsaga eftir Ármann Kr. Einarsson. Þetta er fyrsta stóra
skáldsaga Ármanns og gefur góðar vonir um höfundinn.
Saga o» dulspeki og Spádómarnir um ísland,
eftir Jónas Guömundsson. Síðasta bók höfundarins Vörðu-
brot, sem einnig fjallaði um forspár þær, sem grundvall-
ast á útreikningum á píramídanum mikla, er nú algerlega
uppseld.
Stund milli stríða,
ljóðabók eftir Jón úr Vör, ungt og efnilegt ljóðskáld.
Norðanveðrið og llppliaf Aradætra,
tvær skemmtisögur eftir Ólaf við Faxafen.
Bláa eyjan
eftir William Stead. Einhver allra kunnasta bók, sem rituð
hefir verið um framhaldslífið og andaheiminn, þýdd af
Hallgr. Jónssyni fyrrv. skólastjóra.
FiisTaruir og’ nýr kynstofu
bók fyrir sjúka og sorgmædda, þýdd af Hallgr. Jónssyni.
\ýr lieimur
eftir Wendell L. Willkie. Víðkunn bók um vandamál mann-
kynsins og þann heim, er rísa skal úr rústum styrjaldar-
innar, þýdd af Jóni Helgasyni blaðamanni.
Spænskar smásögur,
úrval úr spænskum bókmenntum með bókmenntasögulegum
inngangi eftir Þórhall Þorgilsson magister.
Glas læknir,
skáldsaga eftir Hjalmar Söderberg, einn kunnasta nútíma-
höfund Svía, þýdd af Þórarni Guðnasyni lælcni.
Sír. Jekyll og mr. Hydc,
hin víðkunna og ódauðlega skáldsaga R. L. Stevenson um
tvískiptingu persónuleikans, þýdd af Jóni Helgasyni blaða-
manni.
Sorrcl og sonur,
skáldsaga eftir hinn kunna brezka höfund Warwick Deeping,
þýdd af Helga Sæmundssyni blaðamanni.
*
Vlð sem viiinum eldliússtörfin,
hin víðkunna og vinsæla skemmtisaga Sigrid Boo. Saga
þessi kom út á íslenzku fyrir rúmum áratug og seldist þá
upp á einum mánuði.
Máfuriun,
skáldsaga eftir Daphne du Maurier, höfund „Rebekku".
Lady Ilamilton
eftir H. V. Schumacher, ævisaga ástmeyjar Nelsons flota-
foringja, þýdd af Magnúsi Magnússyni ritstjóra.
Milljóiiamæriiigur í atviimuleit,
skemmtisaga eftir Oppenheim.
trtiiif,
handbók í ferðamennsku, tekin saman af Jóni Oddgeir
Jónssyni, skrifuð af tíu þjóðkunnum mönnum.
Bílabókin,
handbók bifreiðarstjóra, ásamt lögum og reglum um bif-
reiðaakstur, korti af bílvegum, gistihúsum og benzínsölu-
stöðum, og skrá yfir vegalengdir.
Barnabækur:
Mjaðveig Mánadóttir, Hans Karlsson, Bakkabræður, allar úr
þjóðsögum Jóns Árnasonar, prýddar myndum eftir Jóhann
Briem listmálara og Fanneyju Jónsdóttur. — Ólafur lilju-
rós, skrautútgáfa á þjóðkvæðinu með myndum eftir Fann-
eyju Jónsdóttur. — Eskimóadrengurinn, þýdd af Ragnari
Jóhannessyni, prýdd miklum fjölda mynda og litmynda, er
í prentun.
Eftirtaldar bœhur eru í prentun:
Skútuöldin, mikið ritverk í tveim bindum, um sögu þilskipaút-
gerðar á íslandi, eftir Gils Guðmundsson, prýtt um 400
myndum og uppdráttum. Kemur út í nóvembermánuði.
Ættu menn að tryggja sér eintak af þessari stórmerku og
sérstæðu bók hjá útgáfunni.
Biskupasögur hinar eldri, búnar undir prentun af Vilhjálmi Þ.
Gíslasyni skólastjóra.
Konan og ástin, safn spakmæla, þýdd af Jóni Helgasyni blaða-
manni; kemur út fyrir jólin.
í straumi örlaganna, ein nýjasta bók hinnar heimsfrægu skáld-
konu Vicki Baum.
Herbert Crump og kona hans, heimsfræg skáldsaga eftir Ludwig
Lewisohn, einn kunnasta núlifandi rithöfund vestan hafs.
Fyrirheitna landið, stórbrotin skáldsaga um landnám Búanna 1
Suður-Afríku, eftir Stuart Cloete.
Framantaldar bækur fást hjá bóksölum um land allt eða beint
frá útgefanda.
Bókaúig. Gudjóns Ó. Gudjónssonar
Reykjavík.