Tíminn - 29.09.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN E>ÓRARINSSON.
ÚTGEPPANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIPSTOFOR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Slmar 2353 og 4373.
APGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOPA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, föstndagliui 29. sept. 1944
91. hlað
Nýti dýrtíðarirumvarp byggt
á tillögum Búnaðarþings
Það er flutt af meirihluta fjárhagsnefndar
í neðri deild
Frlðarvilji kommunista í verki:
Þeir halda áiram verkiöll-
unumogmagna kauphækk-
unarbaráttuna
Hvað lengi á marktaust íríðarskrai þeírra
að feíja víðræðurnar um stjórnarmyndun?
Það hefir aldrei komið betur í ljós en eftir hina drengilegu
framkomu Búnaðarþings, að allt skraf kommúnista um frið og
stjórnarsamvinnu er fláttskapur einn. Ef friðarvilji þeirra hefði
verið á nokkurri alvöru byggður, var það hið minnsta, sem af
þeim mátti vænta, að þeir aflýstu öllum verkföllum og leggðu
niður alla. kauphækkunarbaráttu, en heiðarlegast hefði það verið,
að bjóða fram tilsvarandi lækkun á kaupgjaldi og bændur á
afuröaverðinu. En í stað þess að gera nokkuð slíkt, láta kom-
múnistar margaugJýsa það í blöðum sínum og útvarpinu, að þeir
krefjist tveggja ára kaupsamninga um allsherjar lagfæringu, m.
ö. o. kauphækkun. Jafnframt halda þeir til streitu í vinnudeil-
um, sem yfir standa, ítrustu kröfum sínum um kauphækkun. Það
markmið þeirra að gera enga skynsamlega sætt um þessi mál,
heldur hækka kaupgjaldið, unz hrunið er óumflýjanlegt, virð-
ist því eins augljóst og verða má.
Meirihluti fjárhagsnefndar
neðri deildar, þeir Skúli Guð-
mundsson, Jón Pálmason og
Ásgeir Ásgeirsson, hafa nú
lagt fram frumvarp um dýr-
tíðarráðstafanir, sem eru
byggðar á ályktunum búnað-
arþings um verðlagsmálin.
Er frv. flutt sem bráðabirgða-
ákvæði aftan við dýrtíðarlög-
in frá 1943, enda er þeirri
skipun, sem það ákveður, ekki
ætlað að gilda nema í eitt ár.
Fyrsta umræða um frv. fór
fram í gærkvöldi og var henni
útvarpað.
Frumvarpið er svohljóðandi:
„Bráðabirgðaákvæði.
1. Hækkun sú á verði land-
búnaðarafurða eftir verðlags-
vísitölu samkvæmt lögum um
dýrtíðarráðstafanir frá 14. apríl
1943, sem ganga átti í gildi 15.
sept. 1944, skal falla niður og
verð landbúnaðarafurða á tíma-
bilinu 15. sept. 1944 til jafn-
lengdar 1945 reiknast eftir vísi-
tölu næsta tímabils á undan,
sbr. þó 2. lið.
2. Verði hækkun á kaupgjaldi
á tímabilinu 15. sept. 1945, sem
áhrif hefir á vísitölu landbúnað-
arafurða eða vinnslu- og sölu-
kostnað þeirra, samkvæmt út-
reikningi hagstofunnar, skal
verðlagið hækkað í samræmi
við það. Breytingar þessar skal
hagstofan reikna út mánaðar-
lega, og koma þær til fram-
kvæmda næsta mánuð á eftir.
3. Ríkisstjórnin leggur fram
fé úr ríkissjóði, eftir því sem
með þarf, til þess að halda ó-
breyttu útsöluverði á landbún-
aðarafurðum á innlendum
markaði til 15. sept. 1945. Fjár-
framlag ríkissjóðs í þessu skyni
greiðist mánaðarlega og að öðru
Samkomulag náðist á þeim
grundvelli, að bílstjórar og fast-
ir verkamenn hjá olíufélögunum
fengu grunnkaupshækkun sem
svaraði 21 kr. á mánuði.
Olíufélögin höfðu alltaf boð-
izt til að fallast á þessa kaup-
hækkun til handa bílstjórunum,
þar sem aörir bilstjórar, er líkt
var ástatt um, voru búnir að fá
þessa kauphækkun. Hins vegar
vildu olíufélögin ekki fallast á
kauphækkun hjá fastráðnum
verkamönnum, þar sem þeir
höfðu sama kaup og' sambæri-
legir verkamenn 1 Dagsbrún.
Deilan stóð þvi um kaup þeirra
og svo. ýms fríðindi, sem Dags-
brún gerði kröfu um. Dagsbrún
féll frá öllum kröfum um aukin
fríðindi.
Starfsmenn olíufélaganna hafa
áður notið ýmsra ósamnings-
bundinna fríðinda, og vildi
Dagsbrún, að þau yrðu gerð
samningsbundin nú. Olíufélögin
höfnuðu því og féll Dagsbrún að
lokum frá þeirri kröfu. Olíu-
félögin geta því hæglega svipt
verkamennina þessum fríðind-
um og yrði þá hlutur þeirra
heldur lakari eftir en áður, þrátt
fyrir hækkunina. Mun þetta vera
til athugunar hjá olíufélögunum
og yrði sú niðurstaðan, hefðu
verkamennirnir raunverulega
tap af þessu verkfalli, sem
leyti á sama hátt og verið hefir.
4. Ríkisstjórnin greiðir verð-
uppbætur á útfluttar landbún-
aöarafurðir á tímabilinu 15. sept.
1944 til jafnlengdar árið 1945,
eftir því. sem með þarf, til þess
að framleiðendur fái verð fyrir
þær samkvæmt 1. og 2. lið þess-
ara laga. Verðuppbæturnar
greiðist útflytjendum, um leið
og kaupendur borga vörurnar.
5. Bráðabirgðaákvæði þessi
halda gildi sínu til 15. sept.
1945 þrátt fyrir ákvæði 3. mál-
gr. 4. gr. laganna.“
Sama daginn og áðurgreint
frv. var lagt fyrir þingið, lagði
áðurgreindur meirihluti fjár-
hagsnefndar n. d. fram þings-
ályktunartillögu um dýrtíðar-
málið í sameinuðu þingi, er var
samþykkt mótatkvæðalaust. Til-
lagan var svohljóðandi:
„Sameinað Alþingi felur rík-
isstjórninni að halda óbreyttu
útsöluverði á landbúnaðarafurð-
um meö ríkisframlagi, þar til
frumvarpið á þingskjali 367 hef-
ir fengið afgreiðslu í þinginu11.
Tillögunni fylgdi svohljóðandi
greinargerð:
Frumvarp það um breytingar
á dýrtíðarlögunum frá 14. apríl
1944, sem fram er lagt á Alþingi
í dag og byggt er á samþykkt
um verðlagsmálin á búnaðar-
þingi, felur í sér ákvarðanir um
verð á landbúnaðarafurðum til
15. sept. 1945. En þar sem gera
má ráð fyrir, að afgreiðsla á
frumv. í þinginu taki nokkra
daga, er óhjákvæmilegt að gera
bráðabirgðaráðstafanir til að af-
stýra hækkun á verðlagi á þess-
um vörum, meðan á meðferð
málsins stendur. Er því tillaga
þessi fram borin.
kommúnistar neyddu þá út í,
þótt alveg sé sleppt launatapinu
þann tíma er verkfallið stóð.
yfir.
Allt benti til þess, að Dagsbrún
hefði orðið að falla frá ölíum
kröfum sínum, ef verkfallið
hefði staðið nokkuð lengur.
Ástæðan til þess að samið var
nú þegar, var aðallega sú, að
fyrirtæki Héðins Valdimarsson-
ar, Oliuverzlun íslands, hafði í
hótunum um að gera sérsamn-
ing. Sést hér, sem oftar, að ekki
skiptir minna máli fyrir at-
vinnurekendur að hafa góða
einingu en kommúnistana, ef
þeir ætla að veita viðnám gegn
þeirri kauphækkunarbaráttu,
sem kommúnistar nú heyja gegn
fyrirtækjum þeirra og öllu at-
vinnulífi landsmanna.
Nýr flugbátur
Flngfélag íslands hefir fest
kaup á stórum flugbát, 20—24
farþega. Hefir Örn Johnson þeg-
ar tekið á móti honum vestra,
og mun fljúga honum hingað
með aðstoð fleiri manna.
Flugbáturinn mun verá lítils-
háttar notaður og þarf nokkurra
breytinga við, áður en hann verð
ur tekinn til notkunar.
Finnur Jónsson
al|iingismaður
Einn af helztu leiðtogum Al-
þýðuflokksins, Finnur Jónsson
alþingismaður, átti fimmtugsaf-
mæli í gær.
Finnur er fæddur norður á
Melrakkasléttu, en er ættaður úr
Eyjafirði. Hann ólst upp á Ak-
ureyri og stundaði ýmsa vinnu
í uppvextinum. Hann la’uk námi
við gagnfræðaskólann á Akun-
eyri 1910 og var árin 1910—18
póstþjónn á Akureyri. Työ næstu
árin fékkst hann við verzlun,
en 1920 varð hann póstmeistari
á ísafirði og gegndi því starfi
til 1928.
Finnur varð snemma áhuga-
samur stuðningsmaður verka-
lýðshreyfingarinnar. Varð hann
fljótlega forustumaður verka-
lýðsfélagsins Baldur á ísafirði
eftir að hann korn þangað og
var formaður þess á annan ára-
tug. Var félagið næsta veik-
burða, er hann tók við forustu
þess, en var orðið traust og á-
hrifaríkt, er hann lét af forustu
þess. Barátta hans fyrir eflingu
félagsins var einhver sú harðasta
og torsóttasta, sem hér hefir
þekkst, og sást þá vel, að Finnur
var málafylgjumaður mikill. Fé-
lagið Baldur hefir jafnan verið
eitt merkasta og ál^yrgasta
verkalýðsfélag landsins, eins og
sást m. a. nú í haust, er það
hafnaði þeim fyrirmælum kom^
múnista að segja upp samning-
unum. Jafnframt starfi sínu
fyrir Baldur, studdi Finnur
verklýðshreyfinguna á Vest-
fjörðum með ráðum og dáð,
stofnaði allmörg félög og síðan
Alþýðusamband Vestfjarða, er
hann veitti formennsku um all-
langt skeið.
Árið 1921 var Finnur kosinn
í bæjarstjórn ísafjarðar og hef-
ir átt þar sæti síðan. Alþýðu-
flokkurinn hefir haldið meiri-
hluta í bæjarstjórninni þar um
jgfnlangt skeið. Ýmsum sagðist
illa hugur um þessa fyrstu jafn-
aðarmannastjórn á íslandi, en
þær hrakspár hafa eigi rætzt.
Undir forustu Alþýðuflokksins
hefir verið ráðizt í ýmsar merkar
framkvæmdir á ísafirði, er öðr-
um bæjarfélögum mætti vera til
fyrirmyndar, en merkust þeirra
er þó Samvinnufélag ísfirðinga,
sem var stofnað 1928 og rétti við
aftur útgerðina í bænum, er
frjálsa samkeppnin hafði skilið
við hana í kalda koli. Finnur var
ráðinn framkvæmdastjóri þess
í byrjun og gegnir því starfi
enn. Samvinnufélag ísfirðinga
hefir verið ísafjarðarbæ ómet-
Kommúnistar hafa um nokk-
urra vikna skeið undanfarið
dregið viðræðurnar um myndun
„allra flokka stjórnar“ á því, að
þeir væru reiðubúnir til að semja
um festingu kaupgjalds í land-
inu um tiltekinn tíma, þó með
þeim undantekningum, að lægst
launuðu félögin fengju hækkun
til samræmingar. Fulltrúar at-
vinnurekenda hafa ekki tekið
þessu fjarri og hafa því dregiö
viðræðurnar á langinn, án þess
þó að fá nokkuð nánari svör frá
kommúnistum. Virðist hér því
bersýnilega vera um skelmis-
bragö kommúnista að ræða til
'að draga allt á langmn og
hindra allar raunhæfar aðgerðir.
Það, sem virðist tala miklu
skýrara máli en þessi hálú fyrir-
heit kommúnista í samninga-
nefndinni, eru verk þeirra
sjálfra í kaupgjaldsmálunum á
sama tíma. Þeir siga hverju
verklýðsfélaginu á fætur öðru út
í verkfall og velja einmitt til
þess ýms þau félögin, þar sem
launakjörin eru orðin einna bezt.
Þessi félög eru ekki látin gera
kröfur um einhverjar smáræðis
lagfæringar til samræmingar,
heldur eru þau látin gera stór-
anlegur styrkur og á Finnur
vitanlega ekki minnstan þátt í,
hve vel það hefir tekizt.
Finnur varð þingmaður fyrir
ísafjarðarkaupstað 1933 og hefir
verið það síðan. Hann hefir ver-
ið atkvæðamikill þingmaður,
einkum í málum sjávarútvegs-
ins. Hefir hann átt meiri eða
minni þátt í flestum helztu lög-
gjafarákvæðum um sjávarút-
vegsmál, er sett hafa verið í
þingmannstíð hans.
Auk framangreindra starfa
hefir’ Finnur haft ýms önnur
mikilvæg störf á hendi, t. d.
verið formaður síldarútvegs-
nefndar, sem komið hefir föstu
og hagkvæmu skipulagi á síld-
arverzlunina, er var áður í
fyllsta öngþveiti. Um alllangt
skeið hefir hann átt sæti í stjórn
síldarverksmiðja rikisins.
Þótt menn geti greint á um
stefnu Finns Jónssonar og ýms
störf hans,og mörgum þyki hann
óvæginn sem andstæðingur,
verður því ekki neitað, að hann
er mikill dugnaðarmaður og
framfaramaður og að verkalýðs-
stéttin á öruggan og traustan
málsvara, þar sem hann er.
felldar kröfur um kauphækkanir
og önnur fríðindi. ' Þegar þau
hafa svo komið kröfum sínum
fram, verða önnur félög látin
heimta kauphækkanir á eftir.
Ef nokkur alvara hefði verið
í áðurnefndu tilboði kommúnista
í samninganefndinni, hefði á-
kvörðun búnaðarþings átt að
breyta stórlega afstöðu þeirra í
þessum málum. Það hefði verið
það alla minnsta, að þeir aflýstu
verkföllunum. En því er síður en
svo að heilsa. í félögunum, sem
njóta nú einna beztra kjara, t. d.
járnsmiðafélaginu og prentara-
félaginu, hafa þeir aldrei verið
kröfuharðari en nú.
Sá dráttur, sem hefir orðiö á
því í samninganefndinni, að
knýja kommúnista til að lýsa
þar skýlausri afstöðu í þessum
málum og láta úrslit samning^
anna fara eftir því, gat verið
réttlætanlegur meðan beðið var
eftir ákvörðun Búnaðarþings.Nú
er ákvörðun þess komin og herð-
ir kröfuna um aukinn þegnskap
forráðamanna verklýðssamtak-
anna. Þess vegna verður ekki
lengur beðið eftir því, að komm-
únistar séu látnir svara skýrt og
greinilega: Vilja þeir þann frið,
sem þeir lofa svo réttilega og
aflýsa þá öllum verkföllum og
kauphækkunarbrölti, eða vilja
þeir heldur halda áfram kaup-
hækkunarbaráttu sinni til eyöi-
leggingar öllu atvinnulífi og
framtaki í landinu? Úrslit við-
ræðnanna um myndun þjóð-
stjórnar verður að velta á þessu
svari þeirra. Ef þeir taka þann
kostinn, sem betri er, þá er það
gott og því betra.sem það er fyrr
gert. En velji þeir þann kostinn,
sem verri er og verk þeirra
benda til, að þeir muni velja, þá
ættu samtöl við þá ekki að
standa lengur í vegi þess, að
önnur úrræði séu reynd.
„Pétur Gautur”
í Idnó á ný
Leikfélag Reykjavíkur hefir
hafið að -nýju sýningar á Pétri
Gaut eftir Henrik Ibsen.
Allmikið hefir verið breytt um
hlutverk og leikendur frá því í
vor. Frú Gerd Grieg hefir verið
hér í Reykjavík og æft leikendur
að 'nýju og undirbúið sýningar,
en hyggst annars að starfa á Ak-
ureyri meðan hún dvelur hér á
landi.
Á víSavangi
AFSTAÐA FJÁRMÁLARÁÐ-
HERRA.
Fjármálaráðherrann hefir-nú
berlega sýnt, að áhugi hans fyr-
ir því að stöðva dýrtíðina' hefir
ekki verið slíkur, sem hann hef-
ir viljað vera láta. Meðan ekki
var nein lausn sjáanleg á dýr-
tíðarmálinu, þóttist hann vera
fullur af^óðum áhuga og blað
hans, Vísir, flutti hverja grein-
ína á fætur annari um nauð-
syn ráðstafana til að stöðva dýr-
tíðina. Þegar málið kemst svo á
það stig fyrir framsýni og þegn-
skap bænda, að öngþveiti og
fjármálahruni verður afstýrt,
fyllist ráðherrann andúð og úlf-
úð og blað hans gerir allt til að
ófrægja gerðir búnaðarþings,
brigslar því um undirlægjuskap
við kommúnista og gerir sem
mestan veg þeirra, sem reyna að
vekja fjandskap bænda gegn
þessum ráðstöfunum.
Það mætti vel álykta af þess-
ari framkomu ráðherrans, að
hann vilji helzt sigla dýrtíðar-
málunum í fullkomið st'rand.
Hann ber fram frv., sem er fyr-
irfram vitað, að ekki er þing-
meirihluti fyrir. Hann vill ekki
leita samvinnu við þingið um
neina aðra leið og lætur stjórn-
ina biðjast lausnar.Þegar bænd-
urnir hafa bent á leið til lausn-
ar og þingið fellst á hana, lætur
hann ófrægja hana og gengur
þar svo vel fram, að hann sendir
sérstakan blaðamann (Arnald
Jónsson) á Selfossbíófundinn.
Ráðherrann virðist m. ö. o.
hafa alveg sömu afstöðuna og
kommúnistarnir, þ. e. að látast
vilja stöðva dýrtíðina, en vera
samt á móti öllu, sem gert er,
og gera hana þannig óviðráðan-
lega; Upp úr slíku öngþveiti
kynni vitanlfga að geta sprottið
einhver Lappóhreyfing, sem
gæti magnazt á andstöðunni
við kommúnistana. En yfirgnæf-
andi meirihluti þjóðarinnar vill
áreiðanlega vera laus við upp-
lausn, kommúnisma og Lappó-
mennsku og þess vegna munu
þau samtök halda áfram að efl-
ast, sem vinna að því að farið
verði að klifra niður dýrtíðar-
stigann með nauðsynlegri að-
gætni og festu.
FRV. STJÓRNARINNAR OG
TILLÖGUR BÚNAÐARÞINGS.
Til eru þeir menn, sem reyna
að halda því fram, að frv. stjórn-
arinnar hefði verið hagstæðara
fyrir bændur en tillögur Bún-
aðarþings. Það mætti þó vera
sérhverjum ljóst, að þetta er
blekking ein. r
Frv. stjórnarinnar gerði ráð
fyrir að bændur gæfu alveg eftir
10% verðhækkunina. Launa-
stéttirnar áttu að visu að gefa
líka eftir 10% á pappírnum, en
ekki í reynd, því að grunnkaup-
ið átti að vera óbundið og launa-
stéttirnar gátu þvi hækkað það
miklu meira en nam 10% nið-
urfærslunni. Landbúnaðarverö-
ið mátti ekki hækka, þótt grunn-
kaupið hækkaði. Þannig myndi
reyndin vafalaust hafa orðið sú,
að bændur hefðu verið fast-
bundnir við 10% afsláttinn, en
launastéttirnar hefðu meira en
haldið sínu óbreyttu. Auk þess
gerði stjórnarfrv. ekki ráð fyrir
neinum útflutningsbótum, þótt
bændurnir gæfu eftir 10% og
verðlagið yrði lögbundið. Þannig
samkvæmt tillögum búnaðar-
þings gefa bændur að vlsu eftir
10%, en þeir fá það jafnframt
tryggt, að verði kauphækkanir
á umræddum samningstíma, þá
verka þær mánaðarlega til
hækkunar á afurðaverðinu.
Jafnframt fá bændúr tryggðar
fullar útflutningsuppbætur.
BÓNDI SPYR.
Mælt er að bóndi einn hafi ný-
lega komið til Egils á Sigtúnum
og spurt hann um eftirfarandi:
Hvað myndi ég hafa þurft að
(Framh. á 4. síSu)
Olíudeilan leyst
-'r'
KommúuÉslai' hefðu alveg gefizt upp, ef ein-
ing' atvinnurekcnda hefði ekki brostið.
í fyrrakvöld náðist samkomulag milli olíufélaganna og verka-
lýðsfélagsins Dagsbrún í hinni svokölluðu olíudeilu. Vinna hófst
aftur hjá olíufélögunum í gær.