Tíminn - 04.11.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2363 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
C OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Sími 2323.
28. árg.
Meykjavík, laugardagiim 4. uóv. 1944
93. blað
Kommúnistar og stríðsgróðavaldið mynda
samiylkíngu um nýja ríkisstjórn
Verkaskipting ráðherranna
A ríkisráðsfundi 21. okt. s. 1.
skipaði forseti íslands nýtt ráðu-
neyti. Ólafur Thors er forsætis-
ráðherra, Áki Jakobsson at-
vinnumálaráðherra, Emil Jóns-
son samgöngumálaráðh., Finn-
ur Jónsson félagsmála- og dóms-
málaráðherra og Pétur Magnús-
son fjármálaráðherra.
Verkaskipti ráðherranna eru á
þessa leið:
I. Forsætisráðherra, Ólafur
Thors. Undir hann heyra eftir-
greind mál: Stjórnarskráin, Al-
þingi, nema að því leyti sem
öðruvsi er ákveðið, almenn á-
kvæði um framkvæmdastjórn
ríkisins, skipun ráðherra og
lausn, forsæti ráðuneytisins,
skipting starfa ráðherranna, mál
er snerta stjórnarráðið í heild.
Utanríkismál.
II. Ráðherra, Áki Jakobsson.
Undir hann heyra sjávarútvegs-
mál, þar undir Fiskifélagið, síld-
arútvegsmál (síldarverksmiðjur
og Síldarútvegsnefnd), Fiski-
málanefnd, Landssmiðjan, At-
vinnudeild Háskólans, Rann-
sóknarráð ríkisins. Flugmál.
III. Ráðherra, Brynjólfur
Bjarnason. Undir hann heyra
kennslumál, þar undir skólar,
sem ekki eru sérstaklega undan
teknir, útvarpsmál og viðtækja-
verzlun, barnaverndarmál og
Menntamálaráð, leikhúsa- og
kvikmyndamál. Ríkisprentsmiðj-
an.
IV. Ráðherra, Emil Jónsson.
Undir hann heyra kirkjumál,
samgöngumál, þar undir vega-
mál, skipasamgöngur, póst- og
símamál, loftskeytamál, vitamál,
hafnarmál, mælitækja- og vog-
armál, rafmagnsmál, þ. á‘. m.
Rafmagnseftirlit ríkisins og raf-
veitur ríkisins, iðnaðarmál, þar
undir 'iðnskólar, iðnaðarnám,
iðnfélög. Einkaréttarleyfi. Vatna
mál, þar undir sérleyfi til vatns-
orkunotunar.
V. Ráðherra, Finnur Jónsson.
Undir hann heyrir dómaskipun,
dómsmál, þar undir framkvæmd
hegningardóma, hegningarhús
og fangahús, tillögur um náðun,
veiting réttarfarslegra leyfis-
bréfa, málflutningsmenn, lög-
reglumálefni, þar undir gæzla
landhelginnar, strandmál, áfeng
ismál, sifjaréttarmál, erfðarétt-
armál, persónuréttarmál, eignar-
réttarmál, yfirfjárráðamál, iög
um kosningar til Alþingis og
kjördæmaskipting, umsjón um
framkvæmd alþingiskosninga,
ríkisborgararéttur, útgáfa stjórn
artíðinda og Lögbirtingablaðs.
Félagsmál, þar undir álþýðu-
tryggjngar, atvinnubætur, vinnu
deilúr. sveitastjórnarmál, fram-
færzlumál. Félagsdómur. Al-
menn styrktarstarfsemi. þar
undir styrktarstarfsemi til
berklasjúklinga og annara sjúkl-
inga, sem haldnir eru langvinn-
um sjúkdómum, sjúkrasjóðir,
ellistyrktars j óðir, öryrk j asj óðir,
slysatryggingasjóðir, lífsábyrgð-
arsjóðir og aðrir tryggingarsjóðir
nema sérstaklega séu undan
teknir. Byggingarfélög. Heil-
brigðismál, þar á meðal sjúkra-
hús og heilsuhæli. Verzlunarmál,
(Framh. á 4. síðu)
Fyrstu verk nýju ríkis-
stjórnarinnar
Laimahæstu félög Alþýðgiisambaiidsiiis fá
kauphækkim. — Þingineiui fá hálfs mánaðar
frí incð fullu kaupi. — Kommiinistiskur eftir-
litsmaöur með flugmálanefndinni. — Mis-
notkun útvarpsins.
Fyrstu verkin, sem liggja eftir
hina nýju ríkisstjórn, eru þessi:
1. Ólafur Thórs hefir unnið
kappsamlega að því að fá at-
vinnurekendur til að hækka
kaupið hjá launahæstu stétt-
unum í Alþýðusambandinu,
járnsmiðum og prenturum.
Þegar prentsmiðjueigendur
höfðu gert tilboð, sem forseti
Alþýðusambandsins mun jafn-
vel hafa mælt með, taldi ríkis-
stjórnin ekki nóg að gert, heldur
bauðst til að láta ríkisprent-
smiðjuna semja við prentara
með fimm daga auknu fríi um-
fram það, sem prentsmiðjueig-
endur höfðu boðið. Þetta varð
vitanlega til þess, að tilboði
prentsmiðjueigenda var hafnað,
og þeir urðu að lokum að ganga
að svipuðum kostum og samn-
ingar ríkisprentsmiðjunnar og
prentara hljóðuðu um. Endalok
beggja þessara kaupdeilna hafa
því orðið þau, að þessar launa-
hæstu stéttir í Alþýðusamband-
inu gengu með sigur af hólmi.
Járnsmiðir fengu grunnkaupið
hækkað úr 145 i 158 kr. á viku,
prentarar og handsetjarar fengu
grunnkaupið hækkað úr 145 kr.
í Í50 kr. á viku og aukið sumar-
frí. Aðrar stéttir, sem hafa lægri
laun og minni frí, munu nú
koma á eftir og heimta hækkað
kaup og lengri frí til samræmis
við þessar stéttir. Kauphækkun-
arvél kommúnista er í fullum
gangi.
2. Ríkisstjórnin lét það vera
eitt fyrsta verk sitt að fresta
fundum Alþingis í hálfan mán-
uð, en ekki mátti þetta þó vera
sparnaðarráðstöfun, því að þing-
menn eru látnir halda fullu
kaupi á meðan, þótt lítt eða ekki
hafi þeir sinnt þingvinnu!
Stjórnin réttlætir þessa þing-
frestun aðallega með því, að
hún þurfi að vinna að undir-
búningi fjáröflunar í sambandi
við fjárlögin og sézt á því, að
raunvérulega hefir ekkert ver-
ið samið um meðferð fjármál-
anna áður en ráðherrarnir sett-
ust í stólana.
3. Ríkisstjórnin hefir sent
fjóra menn á flugmálaráðstefnu,
sem haldin er í Chicago. Munu
hinar mörgu ráðstefnur, sem í
vændum eru, verða okkur býsna
dýrar, ef sent verður þvílíkt fjöl-
menni á þær allar, en núverandi
stjórn hugsar líka meira um
annað en sparnað. Vafalaust
hefði það verið alveg nægilegt
að senda einn flugfróðan mann,
ásamt sendiherranum í Was-
hington. Segja má þó, að nokk-
uð hafi mælt með því að láta
póst- og símamálastjórann fara
líka, en ekkert mælt með því að
(Framh. á 4. síöu)
Kommúnistum tryggt að kaupgjaldið haldi áiram að
hækka, svo að dýrtíðin verði óviðráðanleg.
Stríðsgróðamönnum tryggt, að peir geti haldið áfram
að græða í skgóli lélegs skatta- og ^erðlag^seitirlits.
Fyrsta vetrardag síðastliðinn kom til valda ný ríkisstjórn, sem er ólík öllum ríkisstjórn-
um, sem áður hafa verið hér á landi. Hún er einkum studd af tveimur andstæðustu stjórn-
málaklíkum þjóðfélagsins, kommúnistum og storgróðavaldinu, og hefir það fyrir markmið að
vinna að sérsjónarmiðum þegsára klíkna, sem geta átt samleið um stund, en 'þau sjónarmið
eru vitanlega gagnstæð þeirri viðreisnarstefnu og því umbótastarfi, sem þjóðin þarfnast að
hafið sé tafarlaust.
i
Það ervþví ekki að undra, þótt þessi nýja st jórnarmyndun hafi skapað óhug meðal hugsandi
manna um lapd allt, en jafnhliða stóraukið skilning manna á því, að þjóðin þarfnast nú öflugra
viðreisnarsamtaka, sem afstýra þeirri hrunstefnu, sem ríkisstjórn og meiri hluti alþingismanna
ifylgir nú, og hefst jafnframt handa um framfarir og endurreisn atvinnuveganna á fjárhagslega
traustum grundvelli. Takist ekki að skapa slíka viðresinarfylkingu verður hið unga lýðveldi og
frelsi almennings annað hvort kommúnisman um eða stórgróðavaldinu > að bráð.
„nýsköpunar“, og nýsköpunar-
þáttur „plötunnar“ sé aðeins
hafður til að sýnast og villa á
sér heimildir. Mun þetta skýrast
enn betur, ef til þess kemur, að
stjórnin reynir að framkvæma
þetta fyrirheit.
; Sannleikurinn er lika sá, að
enginn raunhæf riýsköpun getur
átt sér stað, n^ema menn álíti
sig geta borið traust til atvinnu-
•rekstrarins. Fjármálastefna rík-
isstjórnarinnar, sem virðist fólg-
jin í því að hækka kaup land-
.verkafólks og auka ríkisútgjöld-
, in, mun t. d. síður en svo auka
trú mánna á sjávarútveginum
og hvetja menn til að leggja fé
í útgerðarfyrirtæki, því að allar
þessar hækkanir leggjast fyrr en
síðar á útflutningsframleiðsluna
í einni eða annari mynd. Fjár-
málastéfna ríkisstjórnarinnar
verðul- því óhjákvæmilega til
þess að draga úr áhuga manna
fyrir að leggja fram sinn skerf
til „nýsköpunarinnar“ og vafa-
samt er þá, að skerfur ríkisins
verði stórfelldur, þar sem því
,virðist nú þegar næstum' of-
(Framh. á 4. síðu)
Aödragandfiin.
í grein Eysteins Jónssonar*
sem er birt annars staðar í
blaðinu, eru raktar þær viðræð-
ur flokkanna um stjðrnarmynd-
un, er fóru fram á þeim grund-
velli, að Framsóknarflokkurinn
tók þátt í þeim. Er því ekki
ástæðá til að rifja upp þá sögu
hér.
Þegar Ólafur Thors vax-ð við
þeirri ósk ríkisforseta sem for-
maður stærsta þingflokksins að
reyna að mynda ríkisstjórn, varð
það næstum strax ljós.t, að hann
setti sér einhliða það markmið
að mynda stjórn með kommún-
istum og Alþýðuflokknum. Þess
vegna var aðeins talað. einu
sinni við Framsóknarflokkinn til
málamyndar og þeim viðræðum
aldrei formlega slitið, eins og
raklið er í grein Eysteins Jóns-
sonar.
Ólafúr hóf þetta starf sitt með
því að snúa sér til Sosíalista-
flokksins og Alþýðuflokksins og
spyrja þá um, hvort þeir vildu
veita stuðningi ríkisstjórn, er
hann myndaði og hefði 'mjög
óljósa og grautarlega stefnu-
skrá, sem nánar var tilgreind í
bréfi hans.
Kommúnistar svöruðu fyrir-
spurn Ólafs strax játandi og
sýndu þannig, að þeir voru nú
jafn óðfúsir til að ganga í
stjórn, sem heldur áfram að
auka fjái-hagslegt öngþveiti, og
þeir voru óíúsir til að vinna með
Alþýðuflokknum og Framsókn-^
arflokknum veturinn 1942—43,
þegar um það var rætt að mynda
ríkisstjórn til að ráða fram úr
fjármálaöngþveitinu og byggja
upp heilbrigt og starfhæft at-
vinnulíf. Þá settu þeir fram
hvert skilyrði öðru fjarstæðara
til að þurfa ekki að fara í stjórn,
eins og t. d. að leyfð yrðu pólitísk
verkföll og andstæðingar stjórn-
arinnar yrðu reknir úr embætt-
ur. Nú voru engin slík skilyrði
sett, heldur gengið formálslaust
að hinum óákveðna og grautar-
lega stefnuskráruppkasti Ólafs
Thors. Hafa forsprakkar Sósíal-
istaflokksins aldrei afhjúpað
betur byltingareðli sitt en með
þessum ólíku starfsaðferöum.
Þeir hafa með þeim sýnt, að
þeir vilja fyrir enga muni um-
bþtastjórn, sem myndi með
framfarastarfi sínu draga úr
fylgi manna við byltingu, en
þeir vilja ólmir duglausa og ráð-
lausa ríkisstjórn, sem lætur fjár-
málaöngþveiti vaxa og vinnur
þannig að bættum byltingar-
skilyrðum.
Alþýðuflokkurinn hafði aðra
starfsaðferð en Sósíalistaflokk-
urinn. Hann setti fram ákveðin
skilyrði fyrir stjórnai'þátttöku
sinni og voru setning nýrra
launalaga og alþýðutrygginga
helzt þeirra. Telur Alþýðuflokk-
urinn þetta mikil hagsmunamál
fyrir helztu umbjóðendur sína,
en honum vii’ðist sjást yfir það,
að slík lög koma þeim að litlu
gagni, ef ekki er jafnframt hirt
um að tryggja fjárhagsafkomu
atvinnuveganna. Fyrst eftir, að
Sjálfstæðisflokknum bárust skil-
yrði Alþýðuflokksins, fór fram
athugun á því, hvort flokknum
myndi unnt að mynda ríkis-
stjórn með kommúnistum ein-
um, en fimm Sjálfstæðis-
þingmenn neituðu að styðja
slíka stjórn og fékk hún því ekki
þingmeirihluta. Forráðamenn
Sjálfstæðisflokksins ákváðu þá
að ganga að skilyrðum Alþýðu-
flokksins og tókst þannig að fá
nægan þingmeirihluta til að
styðja ríkisstjórn, er Ólafur
Thors myndaði.
„Platan“.
Bæði forvígismönnum Sjálf-
stæðisflokksins og Sósialista-
flokksins var ljóst, að þetta sam-
starf þeii-ra myndi mælast illa
fyrir hjá þjóðinní og þess vegna
var gripið til þess ráðs að semja
margþætta og langorða stefnu-
skrá, sem hægt væri að notá í
blekkingaskyni. Ólafur Thors
var síðan látinn tvilesa þessa
málefnaski'á á grammófónplötu
og hafa báðar plöturnar verið
lesnar í útvarpið. Síðan hefir
samningur þessi almennt gengið
undir nafninu „platan“ og virð-
ist það á flestan hátt vel við-
eigandi.
Þegar undan eru skilin tvö
þau aðalatriði, sem Alþýðu-
flokknum tilheyi-a á „plötunni“,
launalögin og alþýðutrygging-
arnar, er hún einhver sá óklár-
asti samsetningur og grautar-
gerð, sem ðæmi er til um hér-
lendis. Langur káfli fjallar um
nýsköpun atvinnuveganna, en
eftir lestur hans er það jafn
óljóst sem áður, hvernig stjórn-
iix ætlar sér að framkvæma „ný-
sköpunina“. Hver stjórnarflokk-
urinn getur túlkað hin óljósu
fyrirheit „plötunnar“ eins og
honum bezt þóknast. Allt virðist
hafa verið míðað við það að hafa
þau sem rúmust, svo að allir
gætu skrifað undir þau, en af
því verður líka dregin sú eina,
ályktun, að stjórnarflokkarnir
séu enn ekki búnir að semja
neitt ákveðið um framkvæmd
Fimm þingmenn
Sj álfstæðis ilokks
ins iylgja ekki
rikisstjóriíinni
Á fundi sameinaðs Al-
þingis, 21. okt. síðastl.,
þegar Ólafur Thors skýrði
frá myndun hinnar nýju
ríkisstjórnar, flutti Jón
Sigurðsson á Reynistað
svohljóðandi yfirlýsingu
frá fimm þingmönnum
S jálf stæðisf Iokksins:
„Undirritaðir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins lýsa
hér með yfir því, að þeir
eru ekki stuðningsmenn
ríkisstjórnar þeirrar, sem
nú hefir verið mynduð, og
eru óbundnir af þeim
samningum, sem um það
hafa verið gerðir.
Alþingi, 21. okt. 1944.
Gísli Sveinsson.
Ingólfur Jónsson.
Jón Sigurðsson.
Pétur Ottesen.
Þorsteinn Þorsteinsson.
Á víðavangi
TÓLFFÓTUNGUR.
í tilefni af því, að núverandi
ríkisstjórn er svo fjölmenn, að
hún styðst við tólf fætur, hefir
rifjast upp gömul vísa á þessa
leið:
Mörgum við því hugur hraus
hrumum jafnt og ungum,
er með rauðan rass og haus,
rigndi tólffótungum.
í þinginu hefir einnig orðið
til svohljóðandi vísa:
Ættjörð þjakar ánauð þung,
öllu snýr að strandi,
eigi að taka tólffótung
til að stjórná landi.
Yfirleitt gengur hin nýja rík-
isstjórn ekki undir öðru nafni í
þinginu en tólffótungurinn.
„NÝSKÖPUN ÁKA“.
Mörgum er í-áðgáta, hvei-jir
þeir verðleikar eru, sem hafa
gert það að verkum, að Áki
Jakobsson hefir verið settur yfir
sjávarútvegsmálin, þar sem að-
alnýs^öpunin á að verða sam-
kvæmt „plötunni". Einu af-
skipti Álca, sem kunnugt er um
og snerta sjávarútveg og ný-
sköpun, eru þau, að hann hefir
fyrir nokkru, ásamt hetótu for-
vígismönnum flokks síns, fest
kaup á svo fornfálegu og hrör-
legu skipi, sem Falkur nefnist,
að eigi hefir tekizt að fá það
ski-ásett samkvæmt íslenzkum
lögum. Var Áki kannske valinn
sjávarútvegsmálaráðherra vegna
þess, að þessi „nýsköpun“ eigi
að verða einskonar tákn þeirrar
„nýsköpunar" sem koma á sam-
kvæmt „plötunni“?
„FJÁRAFLAPLÖN“.
Síðan nýja stjórnin settist í
stólana hefir Pétur Magnússon
setið með sveittan skallann og
hugsað ósköpin öll um nýjar
fjáröflunarleiðir fyrir ríkissjóð-
inn. Þegar seinast fréttist hafði
honum ekki komið annað meira
snjallræði til hugar en að
leggja til að Áfengisverzlunin
yrði höfð opin allann sólarhring-
inn. Sagt er að dómsmálaráð-
herrann hafi tekið þessari til-
lögu fálega og er því enn ekki
séð, hvað úr framkvæmdum
verður.
NÝJA STJÓRNIN SENDIR
SVEITAFÓLKINU KVEÐJU.
Aðalblað hinnar nýju stjórn-
ar, Morgunblaðið, lýsir því yfir
í morgun í forustugrein sinni,
að það fólk, sem ríkisstjórnin
sækist minnst eftir að styðji
hana, sé sveitafólkið, en hitt
skipti mestu máli, að hún geti
notið stuðnings Reykjavikur-
flokkanna. Þetta er þannig orð-
að í Mbl.:
„Stjórnarflokkarnir þrír hafa
samanlagt nær allt kjörfylgi í
kaupstöðum pg stærri kauptún-
um landsins. Sjálfstæðisflokk-
urinn einn framt að helming
kjörfylgis í sveitum. Þegar á það
er litið, hvort nokkurn einn
hinna fjögra þingflokka mætti
öðrum fremur missa til þess að
geta skapað einingu og innan-
landsfrið, þá er það bersýnilega
Framsóknarflokkinn."
Þessi ummæli Mbl. verða ekki
skilin á annan veg en þann, að
það geri ekkert til, þótt Fram-
sóknarflokkurinn sé ekki með,
vegna þfess að hann er flokkur
sveitanna og á sama hátt gerir
það vitanlega heldur ekkert til,
þótt fyrrverandi sveitafylgi
Sjálfstæðisflokksins sé á móti
stjórninni, eins og sézt á séraf-
stöðu fimm þingmanna Sjálf-
stæðisflokksins. Hins vegar væri
það voðalegt áfall, ef kommún-
istar, sem telja tæplega y5 kaup-
staðafólksins, væru ekki með!
Þetta er kveðja til sveitafólks-
ins frá aðalblaðí nýju stjórnar-
innar, er vafalaust verður tekið
eftir.