Tíminn - 07.11.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR: ‘
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Simi 2323.
28. árg.
Reykjavík, þrlðjudaginu 7. nóv. 1944
94. blað
Svik Sjálístæðisflokksins við þá yfirlýstu
stefnu sína að stöðva dýrtíðina
Forsetakjörið í Banda-
ríkjunum í dag
Orsakirnar til pess, ad samvinna um pjóðstjórn mís<
tókst og að ekki tókst samvinna milli Framsóknar*
flokksins og Sjálistæðisllokksins
Síðan Morgunblaðið kom út eftir prentaraverkfallið, hefir það
lagt á það megináherzlu að ófrægja Framsóknarflokkinn fyrir
að vera ekki þátttakandi í nýju stjórnarsamvinnunni. Það segir,
að Framsóknarflokkurinn hafi hætt viðræðunum um þjóðstjórn
að tilefnislausu og síðan hafi hann neitað allri samvinnu við
Sjálfstæðisflokkinn.
Þótt þessi mál hafi áður verið ítarlega rakin hér í blaðinu,
þykir rétt að gera það einu sinni enn, vegna þessa sífelda áróð-
urs Morgunblaðsins.
Verður Roosevelt forseti í 4. sinn?
í dag fara fram forsetakosn-
ingar í Bandaríkjunum. Frank-
lin D. Roosevelt býður sig nú
fram í fjórða sinn, og ef hann
nær kosningu, þá verður það
einsdæmi í sögu Bandaríkjanna,
að sami maður sé forseti sam-
fleytt í 12 ár.
Kosningabaráttan hefir að
þessu sinni orðið óvenju hörð,
svo hörð, að vart hefir þekkst
annað eins í kosningabaráttu í
Bandaríkjunum.
Um úrslit kosninganna er
ekkert hægt að segja, með vissu,
en líklegt er talið að Roosevelt
verði kjörinn.
Hið þekkta ameríska tímarit
„Fortune“, hefir oft spáð nærri
sanni um úrslit kosninganna.
Tímarit þetta fylgir Dewey að
málum, en spáir þó Roosevelt
sigri og býst við að hann fái
53,6% atkvæða.
Jorold Hutchinson, yfirmað-
ur fréttaritara þeiríá, sem
fylgjast með kosningabarátt-
unni fyrir United Press, spáir,
að Roosevelt fái um 26 miljónir
atkvæða, en Dewey 23 miljónir.
1700-1800 menn haia sóit
fundi Framsóknarilokksins
Um undanfarnar þrjár helgar hefir Framsóknarflokkurinn
haldið fundi víða um landið, þar sem gerð hefir verið grein.
fyrir stjórnaratburðum seinustu vikna og afstöðu flokksins til
þeirra. Fundir þessir hafa yfirleitt verið vel sóttir og alls munu
hafa sótt þá um 1700—1800 manns. Á flestum fundunum hefir
allmargt heimamanna tekið til máls og hefir hvarvetna orðið
vart mikils áhuga fyrir eflingu Framsóknarflokksins og and-
stöðu við þá stjónarsamsteypu, sem nýlega er komin til valda.
Fundirnir hafa verið sem h'ér'
segir:
Laugardaginn 21. okt. voru
haldnir fundir að Hrafnagili í
Eyjafirði, á Akureyri, á Hofs-
ósi, á Sauðárkróki, á Blöndu-
ósi og í Reykjaskóla í Hrútafirði.
Sunnudaginn 22. okt. voru
haldnir fundir í skólahúsinu á
Árskógsströnd í Eyjafirði, að
Sælingsdalslaug í Dalasýslu og
Berufirði í Barðastrandarsýslu.
Laugardaginn 28. okt. voru
haldnir fundir að Fáskrúðar-
bakka á Snæfellsnesi, í Þykkva-
bæ í Rangárvallasýslu og i
Fljótshlíð.
Sunnudaginn 29. okt. voru
haldnir fundir í Stykkishólmi,
að Heimalandi undir Eyjafjöll-
um, að Ásaskóla í Gnúpverja-
hreppi, að Flúðum í Hruna-
mannahreppi og í Borgarnesi.
Föstudaginn 3. nóv. voru
haldnir fundir að Kirkjubæjar-
klaustri og Herjólfsstöðum í
Álftaveri.
Laugardaginn 4. nóv. voru
haldnir fundir í Vík í Mýrdal og
í Hveragerði í Ölfusi.
Sunnudaginn 5. nóv. var hald-
inn fundur að Skeggjastöðum í
Flóa.
Alls hafa þannig verið haldnir
22 fundir á vegum Framsóknar-
flokksins um síðustu þrjár helg-
ar. Tveir fulltrúar frá mið-
stjórn flokksins hafa mætt á
flestum fundunum.
Það hefir verið venja Fram-
sóknarflokksins að halda slíka
fundi á þessum tíma, en þeir
hafa þó aldrei verið haldnir
jafn margir og nú og fundar-
sókn hefir til jafnaðar aldrei
verið eins almenn og nú. Gefur
hún glöggt til kynna auklnn
styrk Framsóknarflokksins.
Stötfvun
dýrtítfarinnar.
Þegar viðræðurnar hófust um
myndun þjóðstjórnar, virtist það j
sameiginleg skoðun allra flokk-
anna, að fyrsta og stærsta verk- j
efnið væri að stöðva dýrtíðina,1
því að öll viðreisn atvinnulífs-
ins væriíundir því komin. Alveg j
sérstaklega virtist þetta sameig- j
inlegt álit Framsóknarflokksins;
og Sjálfstæðisflokksins.
Það var vegna þessarar skoð-
unar sinnar, sem Framsóknar-
flokkurinn og Sjálfstæðisflokk-
urinn mæltu með því við Bún-
aðarþing, að það gæfi eftir fyrir
hönd bænda verðhækkun þá,
sem þeim bar samkvæmt sam-
komulagi sexmannanefndarínn-
ar. —
Framsóknarflokkurinn mælti
með eftirgjöfinni til Búnaðar-
þings m. a. á grundvelli þess,
að hann vissi ekki betur en að
Sjálfstæðisflokkurinn væri hon-
um jafn ákveðinn í því að vinna
gegn öllum kauphækkunum,
nema um leiöréttingu hjá lág-
launafólki væri að ræða, enda
var „eftirgjöf" Búnaðarþings
gagnslaus, ef kauphækkunum
átti að halda áfram eftir sem
■áður.
Þetta kom hvað eftir annað
skýrt fram í tólfmannanefnd-
inni. Á fundum nefndarinnar
•seint í september, lýsti Ólafur
Thors yfir því, að hann gengi
ekki inn á aðra kauphækkun
en dálitla leiðréttingu hjá Iðju,
því að allt annað wæri dauði
fyrir framleiðsluna og nefndi
hann sérstaklega verstöðvarnar
á Suðurnesjum í því sambandi.
í Morgunblaðinu kom þessi
skoðun eínnig mjög skýrt fram.
í forustugrein blaðsins 21. sept.
síðastliðinn segir m. a.:
„Forráðamenn stéttarfélag-
anna, sem að verkföllum þess-
um standa, vita vel, að á Alþingi
standa nú yfir samningatil-
raunir um myndun allra flokka
stjórnar. Þeim er einnig ljóst,
að þessir samningar eiga að
grundvallast á þvi, að dýrtíðin
verði með samkomulagi aðila
stöðvuð, þar sem hún nú er,
og ■j’áfnframt reynt að tryggja
sem bezt framtíðaratvinnu
fólksins í landinu.“
Ennfremur segir í sömu grein
Mbl.:
„Þeir stjórnmálaleiðtogar, sem
telja sig aðallega málsvara verk-
lýðsstéttanna, fara ekki dult
með þá skoðun, að þeir telja, að
nú beri að leggja höfuðáherzlu
á, að tryggja öryggi fólksins i
framtíðinni. Og vitanlega er það
þetta, sem mestu máli skiptir.
En ef menn eru sammála um
þetta, er óskiljanlegt með öllu,
að menn geti ekki einnig orðið
sammála um hitt, að frumskil-
yrði þess að tryggja atvinnu
fólks í framtíðinni, er einmitt
það, að dýrtíðarflóðið verði
stöðvað“.
málum. Á lausn þeirra veltur,
hvort takast muni að ná alls-
herjarsamkomulagi á Alþingi."
Framkoma fulltrúa Sjálf-
stæðisflokksins í tólfmanna-
nefndinni og skrif Mbl. bera það
þannig ótvírætt með sér, að
Sjálfstæðisflokkurinn hefir allt
fram í byrjun októbermánaðar
staðið á sama grundvelli og
Framsóknarflokkurinn um það,
að stöðvun dýrtíðarinnar yrði
að vera eitt aðalmarkmið nýrrar
ríkisstjórnar.
Vegir skiljast.
Á þessum ummælum Mbl. má
gleggst marka, að á þessum
tíma hefir Sjálfstæðisflokkur-
inn verið á sömu skoðun og
Framsóknarflokkurinn um það,
að stöðvun dýrtíðarinnar yrði
að vera grundvallaratriði nýrr-
ar stjórnarsamvinnu. Það kem-
ur líka skýrt fram, að blaðið
telur samkomulagið um þetta
atriði stranda á verklýðsflokk-
unum.
Þetta álit Mbl. kemur enn ljós-
ara fram í forustugrein þess 24.
sept., þar sem rætt er um álykt-
anir búnaðarþings. Þar segir:
„Nú er eftir að leysa deilumál
atvinnurekenda hér í Reykjavík
og verklýðsfélaganna. Hin mörgu
verkföll, sem nú standa yfir, er
stærsti þröskuldurinn í vegi frið-
samlegrar lausnar á þessum
Þegar komið var fram í byrj-
un október, samningaviðræð-
urnar höfðu staðið í rúman
mánuð, án sýnilegs árangurs,
bændur höfðu boðist til að
stöðva verðhækkun á afurðum
sínum, en launahæstu verklýðs-
félögin, sem sagt höfðu upp
samningum, héldu fast við
kaupkröfur sínar, þótti Fram-
sóknarflokknum sýnt, að ekki
myndi með slíku háttalagi tak-
ast að koma fram þessu höfuð-
markmiði: .Stöðvun dýrtíðarinn-
ar. Hann íýsti þess vegna yfir
því, að hann tæki ekki lengur
þátt í tólfmannanefndinni, að
óbreyttu viðhorfi.
Þar sem Framsóknarflokkur-
inn taldi þó eigi að síður mikil-
vægt, að áfram yrði unnið að
því að ná traustu samkomulagi
um stöðvun dýrtíðarinnar, sneri
hann sér bréflega til Sjálfstæð-
isflokksins eftir að þannig var
ljóst orðið, að verklýðsflokkarnir
vildu ekki sinna þessu máli, og
bauð honum samvinnu um Tík-
isstjórn. Þetta frumtilboð Fram-
sóknarflokksins byggðist á því,
að dr. Birni Þórðarsyni yrði falið
að vera forsætisráðherra áfram,
en flokkarnir tilnefndu síðan
sinn manninn hvor í ríkisstjórn-
ina. Var hér vitanlega um full-
komna stjórnarsamvinnu flokk-
anna^ að ræða, þótt forsætisráð-
herrann væri hlutlaus, en það
fyrirkomulag þótti bezt henta
eins og á stóð.
Það liggur í augum uppi, að
þetta frumtilboð Framsóknar-
flokksins var ekkert lokatilboð
af hans hálfu. Ekkert var vitað
um, hvort dr. Björn vildi veita
slíkri stjórn forustu, og hefði þá
strax orðið að leita eftir öðrum
manni, þótt Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði á þetta tilboð fallizt.
Af niðurlagsorðym hins skriflega
tilboðs Framsóknarflokksins er
ljóst, að hann leggur aðaláherzl-
una á, að forsætisráðherrann sé
hlutlaus og þá var ekkert aðal-
atriði að fá einhvern tiltekinn
mann, heldur mann, sem báðir
flokkarnir gátu sætt sig við.
Innan þingflokks Sjálfstæðis-
flokksins hafði og skotið fram
þeirri hugmynd, að Framsókn-
arflokknum yrði gefinn kostur á
að benda '-'■á Sjálfstæðismann,
sem hann vildi styðja sem for-
sætisráðherra. Voru þannig
vissulega eftir margir mögu-
leikar til samkomulags um for-
sætisráðherrann, þótt ekki yrði
samkomulag' um dr. Björn eða
hann fengist ekki til að taka
starfið að sér.
í stað þess að svara þessu til-
boði Framsóknarflokksins með
nokkru gagntilboði, höfðu full-
trúar frá Sjálfstæðisflokknum
aðeins einn stuttan fund með
fulltrúum Framsóknarflokksins,
þar sem aðeins var lauslega rætt
um þessi mál. Á þeim fundi var
þó viðræðunum engan vegið
slitið, heldur settar undirnefndir
til að athuga ákveðin mál og á-
kveðið að Sjálfstæðisflókkurinn
skyldi síðan kveðja saman fund
allra nefndarmanna. Sá fundur
var aldrei kallaður saman og af
hálfu Sjálfstæðisflokksins var
ekki meira rætt við Framsókn-
armenn um þessi mál. í stað þess
tók Sjálfstæðisflokkurinn að
ræða við fulltrúa verklýðsflokk-
anna um myndun ríkisstjórn-
ar, sem ekkert hirti um stöðvun
dýrtíðarinnar, heldur þvert á
móti ynni að því að kaupgjaldið
héldi áfram að hækka.
Stefnubreytiiig Sjálf-
stæðisflokksiits.
Nú munu margir spyrja: Hvað
veldur hinni skyndilegu stefnu-
breytingu Sjálfstæðisflokksins
að hverfa af þeim grundvelli,
sem hann hafði staðið á með
Framsóknarflokknum að stöðva
yrði dýrtíðina, og hætta jafn
skjótlega og óvænt viðræðunum
við Framsóknarflokkinn og raun
varð á?
Þessu er fljótsvarað. Ástæð-
urnar fyrir þessari skyndilegu
stefnubreytingu Sjálfstæðis-
flokksins voru þær, að um það
leyti, er viðræðum tólfmanna
nefndarinnar hætti, létu komm
únistar Ólaf Thor^ vita, að
þeir væru reiðubúnir til að
styðja hann sem forsætisráð-
herra, ef hann lofaði dýrtíðinni
að vaxa áfram, og þeir myndu
jafnframt verða mjög eftirláts-
samir við stórgróðamennina.
Ólafur Thors hefir jafnan lágt
á það mikið kapp að verða for
sætisráðherra. Hann gerði sér
ljóst, að kæmi til stjórnarsam
vinnu Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, myndi
hann enga von hafa til þess að
veröa forsætisráðherra. Jafnvel
þótt svo færi, að horfið yrði frá
(Framhald á 4. slðu).
Á víðavangi
KJÖRDÆMAJVLÁLEÐ OG
JÓN PÁLMASON.
Jón Pálmason fer á stúfana í
Morgunblaðinu á sunnudaginn
og þykist ætla að leiða lesend-
urna í allan safinleikann um
stjórnarsamningana. Hann seg-
ir m. a., að Framsóknarmenn
hafi reynt að halda fram, að
samið væri um að gera landið að
einu kjördæmi, en það er mál,
segir Jón, „sem hefir ekki einu
sinni komið til orða í stjórnar-
samningunum".
Þessi skröksaga Jóns, að ekki
hefði verið minst á þetta mál í
viðræðunum, hefði máske getað
heppnazt, ef Morgunblaðið hefði
ekki skýrt frá því daginn áður,
að tillaga um þetta hefði komið
fram í Alþýðuflokknum, en þá
hefði verið upplýst, að „ef Al-
þýðuflokkurinn setti fram slík-
ar kröfur, væri það sama og að
neita öllu samstarfi, því að Ól-
afur Thors myndi aldrei ganga
að henni“. Hefði vitanlega ekki
verið hægt að gefa slíkar upp-
lýsingar á fundi Alþýðuflokks-
ins, ef ekki hefði verið búið að
ræða það áður á samningafundi.
Það sézt vel á þessu, að Jón
fer með rangt mál, þegar hann
segir, að ekki hafi verið á þetta
minnst í viðræðunum. Og kyn-
legt er það líka, að Mbl. skuli
taka þannig til orða, „að Ólaf-
ur Thors myndi aldrei ganga að
kröfunni". Því gat blaðið ekki
sagt, að Sjálfstæðisflokkurinn
gerði það ekki. Þýðir þetta má-
ske, að Ólafur ætli enn einu
sinni að láta líta þannig út, að
flokkurinn þröngvi honum til
aðgerða í kjördæmamálinu, líkt
og var 1942?
Annars væri það æskilegt, ef
Jón Pálmason vill halda áfram
umræðum um þetta mál, að
hann gerði grein fyrir því,
hvernig ætlast er til, að ákvæði
„plötunnar" um „jafnan kosn-
ingarrétt" verði framkvæmd.
MET f ÓSVÍFNI.
Það er vafalaust met 1 ósvífni
og ósannindum, þegar Mbl. síð-
astl. laugardag birtir tilboð
Framsóknarflokksins til Sjálf-
stæðisflokksins um stjórnar-
samvínnu og segir síðan: Hér
var tekið af skarið. Framsókn
neitar að ganga til samstarfs
með Sjálfstæðismönnum um
st j órnarmyndun".
í tilboði Framsóknarflokks-
ins er beinlínis boðizt „ til að
mynda stjórn með Sjálfstæðis-
flokknum, þar sem hvor flokk-
urinn tilnefni tvo menn, en
oddamaðurinn sé hlutlaus.
FYRIRSPURN.
Morgunblaðið segir á sunnu-
daginn, að Framsóknarmenn
vinni illt verk með því að styðja
ekki ríkisstjórn Ólafs Thors.
Hvers konar verk vinna þá
fimmmenningarnir í þingflokki
Sjálfstæðisflokksins, sem ekki
vilja heldur veita stjórn Ólafs
brautargengi.
KOMMÚNISTAR ÁLÍTA AL-
ÞÝÐUFLOKKINN OF KRÖFU -
HARÐAN VIÐ ÓLAF.
Ekki virðist horfa vel um sam-
lyndið í stjórnarherbúðunum.
Þjóðviljinn birtir heilsíðugrein
á sunnudaginn, þar sem ráðizt
er með óvenjulegri grimmd á
þá Alþýðuflokksmenn, sem hann
kallar Alþýðublaðsklíkuna,
skammar hann þessa klíku
einkum fyrir það,. að hún hafi
ætlað að hindra, að samstarf
næðist við Sjálfstæðisflokkinn
með því að setja ýms skilyrði,
eins og t. d. um setningu launa-
laga og alþýðutrygginga. Verður
þessi yfirlýsing vart skilin öðru-
vísi en að kommúnistar vilji, að
Alþýðuflokkurinn hætti nú öll-
um skilyrðum og verði „góða
barnið" við Ólaf, þegar að því
kemur pð ræða um skattlagn-
ingu stríðsgróðans, því að skil-
yrði þar að lútandi eru Ólafi
erfiðust og viðkvæmust.